xiào hé huáng dì huì zhào, sù zōng dì sì zǐ yě. mǔ liáng guì rén, wèi dòu huáng hòu suǒ zèn, yōu zú, dòu hòu yǎng dì yǐ wéi jǐ zi. jiàn chū qī nián, lì wèi huáng tài zǐ.
孝和皇帝讳肇,肃宗第四子也。母梁贵人,为窦皇后所谮,忧卒,窦后养帝以为己子。建初七年,立为皇太子。
zhāng hé èr nián èr yuè rén chén, jí huáng dì wèi, nián shí suì. zūn huáng hòu yuē huáng tài hòu, tài hòu lín cháo.
章和二年二月壬辰,即皇帝位,年十岁。尊皇后曰皇太后,太后临朝。
sān yuè dīng yǒu, gǎi huái yáng wèi chén guó, chǔ jùn wèi péng chéng guó, xī píng bìng rǔ nán jùn, lù ān fù wèi lú jiāng jùn. yí zhào xǐ xī píng wáng xiàn wèi chén wáng, lù ān wáng gōng wèi péng chéng wáng. guǐ mǎo, zàng xiào zhāng huáng dì yú jìng líng. gēng xū, huáng tài hòu zhào yuē:
三月丁酉,改淮阳为陈国,楚郡为彭城国,西平并汝南郡,六安复为庐江郡。遗诏徙西平王羡为陈王,六安王恭为彭城王。癸卯,葬孝章皇帝于敬陵。庚戌,皇太后诏曰:
xiān dì yǐ míng shèng, fèng chéng zǔ zōng zhì dé yào dào, tiān xià qīng jìng, shù shì xián níng. jīn huáng dì yǐ yòu nián, qióng qióng zài jiù, zhèn qiě zuǒ zhù tīng zhèng. wài yǒu dà guó xián wáng bìng wèi fān píng, nèi yǒu gōng qīng dài fū tǒng lǐ běn cháo, gōng jǐ shòu chéng, fū hé yōu zāi! rán shǒu wén zhī jì, bì yǒu nèi fǔ yǐ cān tīng duàn. shì zhōng xiàn, zhèn zhī yuán xiōng, xíng néng jiān bèi, zhōng xiào yóu dǔ, xiān dì suǒ qì, qīn shòu yí zhào, dāng yǐ jiù diǎn fǔ sī zhí yān. xiàn gù zhí qiān ràng, jié bù kě duó. jīn gōng yǎng liǎng gōng, sù wèi zuǒ yòu, jué shì yǐ zhòng, yì bù kě fù láo yǐ zhèng shì. gù tài wèi dèng biāo, yuán gōng zhī zú, sān ràng mí gāo, hǎi nèi guī rén, wèi qún xián shǒu, xiān dì bāo biǎo, yù yǐ chóng huà. jīn biāo cōng míng kāng qiáng, kě wèi lǎo chéng huáng gǒu yǐ. qí yǐ biāo wèi tài fù, cì jué guān nèi hóu, lù shàng shū shì, bǎi guān zǒng jǐ yǐ tīng, zhèn shù jī dé zhuān xīn nèi wèi. yú xì! qún gōng qí miǎn lǜ bǎi liáo, gè xiū jué zhí, ài yǎng yuán yuán, suí yǐ zhōng hé, chēng zhèn yì yān.
先帝以明圣,奉承祖宗至德要道,天下清静,庶事咸宁。今皇帝以幼年,茕茕在疚,朕且佐助听政。外有大国贤王并为蕃屏,内有公卿大夫统理本朝,恭己受成,夫何忧哉!然守文之际,必有内辅以参听断。侍中宪,朕之元兄,行能兼备,忠孝尤笃,先帝所器,亲受遗诏,当以旧典辅斯职焉。宪固执谦让,节不可夺。今供养两宫,宿卫左右,厥事已重,亦不可复劳以政事。故太尉邓彪,元功之族,三让弥高,海内归仁,为群贤首,先帝褒表,欲以崇化。今彪聪明康强,可谓老成黄耇矣。其以彪为太傅,赐爵关内侯,录尚书事,百官总己以听,朕庶几得专心内位。於戏!群公其勉率百僚,各修厥职,爱养元元,绥以中和,称朕意焉。
xīn yǒu, yǒu sī shàng zòu:" xiào zhāng huáng dì chóng hóng hóng yè, dé huà pǔ qià, chuí yì lí mín, liú niàn jià sè. wén jiā shū sú, wǔ chàng fāng biǎo, jiè wéi rén miàn, wú sī bù fú. wēi wēi dàng dàng, mò yǔ bǐ lóng. zhōu sòng yuē:' yú mù qīng miào, sù yōng xiǎn xiāng.' qǐng shàng zūn miào yuē sù zōng, gòng jìn wǔ dé zhī wǔ." zhì yuē:" kě." guǐ hài, chén wáng xiàn péng chéng wáng gōng lè chéng wáng dǎng xià pī wáng yǎn liáng wáng chàng shǐ jiù guó.
辛酉,有司上奏:"孝章皇帝崇弘鸿业,德化普洽,垂意黎民,留念稼穑。文加殊俗,武畅方表,界惟人面,无思不服。巍巍荡荡,莫与比隆。《周颂》曰:'于穆清庙,肃雍显相。'请上尊庙曰肃宗,共进《武德》之舞。"制曰:"可。"癸亥,陈王羡、彭城王恭、乐成王党、下邳王衍、梁王畅始就国。
xià sì yuè bǐng zǐ, yè gāo miào. dīng chǒu, yè shì zǔ miào.
夏四月丙子,谒高庙。丁丑,谒世祖庙。
wù yín, zhào yuē:" xī xiào wǔ huáng dì zhì zhū hú yuè, gù quán shōu yán tiě zhī lì, yǐ fèng shī lǚ zhī fèi. zì zhōng xīng yǐ lái, xiōng nú wèi bīn, yǒng píng mò nián, fù xiū zhēng fá. xiān dì jí wèi, wù xiū lì yì, rán yóu shēn sī yuǎn lǜ, ān bù wàng wēi, tàn guān jiù diǎn, fù shōu yán tiě, yù yǐ fáng bèi bù yú, níng ān biān jìng. ér lì duō bù liáng, dòng shī qí biàn, yǐ wéi shàng yì. xiān dì hèn zhī, gù yí jiè jùn guó bà yán tiě zhī jìn, zòng mín zhǔ zhù, rù shuì xiàn guān rú gù shì. qí shēn chì cì shǐ èr qiān dàn, fèng shùn shèng zhǐ, miǎn hóng dé huà, bù gào tiān xià, shǐ míng zhī zhèn yì."
戊寅,诏曰:"昔孝武皇帝致诛胡、越,故权收盐铁之利,以奉师旅之费。自中兴以来,匈奴未宾,永平末年,复修征伐。先帝即位,务休力役,然犹深思远虑,安不忘危,探观旧典,复收盐铁,欲以防备不虞,宁安边境。而吏多不良,动失其便,以违上意。先帝恨之,故遗戒郡国罢盐铁之禁,纵民煮铸,入税县官如故事。其申敕刺史、二千石,奉顺圣旨,勉弘德化,布告天下,使明知朕意。"
wǔ yuè, jīng shī hàn. zhào cháng lè shào fǔ huán yù shì jiǎng jìn zhōng.
五月,京师旱。诏长乐少府桓郁侍讲禁中。
dōng shí yuè yǐ hài, yǐ shì zhōng dòu xiàn wèi chē qí jiāng jūn, fá běi xiōng nú.
冬十月乙亥,以侍中窦宪为车骑将军,伐北匈奴。
ān xī guó qiǎn shǐ xiàn shī zi fú bá.
安息国遣使献师子、扶拔。
yǒng yuán yuán nián chūn sān yuè jiǎ chén, chū lìng láng guān zhào chú zhě dé zhàn chéng wèi, yǐ bǐ zhì wéi zhēn.
永元元年春三月甲辰,初令郎官诏除者得占丞、尉,以比秩为真。
xià liù yuè, chē qí jiāng jūn dòu xiàn chū jī lù sāi, dù liáo jiāng jūn dèng hóng chū gù yáng sāi, nán chán yú chū mǎn yí gǔ, yǔ běi xiōng nú zhàn yú jī luò shān, dà pò zhī, zhuī zhì sī qú bǐ dī hǎi. dòu xiàn suì dēng yàn rán shān, kè shí lè gōng ér hái. běi chán yú qiǎn dì yòu wēn yú dī wáng fèng zòu gòng xiàn.
夏六月,车骑将军窦宪出鸡鹿塞,度辽将军邓鸿出稒阳塞,南单于出满夷谷,与北匈奴战于稽落山,大破之,追至私渠比鞮海。窦宪遂登燕然山,刻石勒功而还。北单于遣弟右温禺鞮王奉奏贡献。
qiū qī yuè yǐ wèi, kuài jī shān bēng.
秋七月乙未,会稽山崩。
rùn yuè bǐng zǐ, zhào yuē:" xiōng nú bèi pàn, wéi hài jiǔ yuǎn. lài zǔ zōng zhī líng, shī kè yǒu jié, chǒu lǔ pò suì, suì sǎo jué tíng, yì bù zài jí, wàn lǐ qīng dàng, fēi zhèn xiǎo zi miǎo shēn suǒ néng kè kān. yǒu sī qí àn jiù diǎn, gào lèi jiàn gōng, yǐ zhāng xiū liè."
闰月丙子,诏曰:"匈奴背叛,为害久远。赖祖宗之灵,师克有捷,丑虏破碎,遂扫厥庭,役不再籍,万里清荡,非朕小子眇身所能克堪。有司其案旧典,告类荐功,以章休烈。"
jiǔ yuè gēng shēn, yǐ chē qí jiāng jūn dòu xiàn wèi dà jiàng jūn, yǐ zhōng láng jiàng liú shàng wèi chē qí jiāng jūn.
九月庚申,以车骑将军窦宪为大将军,以中郎将刘尚为车骑将军。
dōng shí yuè, lìng jùn guó chí xíng shū zuò jūn yíng, qí xǐ chū sài zhě, xíng suī wèi jìng, jiē miǎn guī tián lǐ. gēng zǐ, fù líng wáng yán hōng.
冬十月,令郡国弛刑输作军营,其徙出塞者,刑虽未竟,皆免归田里。庚子,阜陵王延薨。
shì suì, jùn guó jiǔ dà shuǐ.
是岁,郡国九大水。
èr nián chūn zhēng yuè dīng chǒu, dà shè tiān xià.
二年春正月丁丑,大赦天下。
èr yuè rén wǔ, rì yǒu shí zhī. jǐ hài, fù zhì xī hé shàng jùn shǔ guó dū wèi guān.
二月壬午,日有食之。己亥,复置西河、上郡属国都尉官。
xià wǔ yuè gēng xū, fēn tài shān wèi jì běi guó, fēn lè chéng zhuō jùn bó hǎi wèi hé jiān guó. bǐng chén, fēng huáng dì shòu wèi jì běi wáng, kāi wèi hé jiān wáng, shū wèi chéng yáng wáng, shào fēng gù huái yáng wáng bǐng zi cè wèi cháng shān wáng. cì gōng qīng yǐ xià zhì zuǒ shǐ qián bù gè yǒu chà. jǐ wèi, qiǎn fù xiào wèi yán pán tǎo běi xiōng nú, qǔ yī wú lú dì. dīng mǎo, shào fēng gù qí wáng huǎng zi wú jì wèi qí wáng, běi hǎi wáng mù zi wēi wèi běi hǎi wáng.
夏五月庚戌,分太山为济北国,分乐成、涿郡、勃海为河间国。丙辰,封皇弟寿为济北王,开为河间王,淑为城阳王,绍封故淮阳王昞子侧为常山王。赐公卿以下至佐史钱、布各有差。己未,遣副校尉阎磐讨北匈奴,取伊吾卢地。丁卯,绍封故齐王晃子无忌为齐王,北海王睦子威为北海王。
chē shī qián hòu wáng bìng qiǎn zi rù shì. ròu zhī guó qiǎn bīng gōng xī yù zhǎng shǐ bān chāo, chāo jī jiàng zhī.
车师前后王并遣子入侍。月氏国遣兵攻西域长史班超,超击降之。
liù yuè xīn mǎo, zhōng shān wáng yān hōng.
六月辛卯,中山王焉薨。
qiū qī yuè yǐ mǎo, dà jiàng jūn dòu xiàn chū tún liáng zhōu.
秋七月乙卯,大将军窦宪出屯凉州。
jiǔ yuè, běi xiōng nú qiǎn shǐ chēng chén.
九月,北匈奴遣使称臣。
dōng shí yuè, qiǎn xíng zhōng láng jiàng bān gù bào mìng nán chán yú. qiǎn zuǒ gǔ lí wáng shī zi chū jī lù sāi, jī běi xiōng nú yú hé yún běi, dà pò zhī.
冬十月,遣行中郎将班固报命南单于。遣左谷蠡王师子出鸡鹿塞,击北匈奴于河云北,大破之。
sān nián chūn zhēng yuè jiǎ zǐ, huáng dì jiā yuán fú, cì zhū hóu wáng gōng jiāng jūn tè jìn zhōng èr qiān dàn liè hóu zōng shì zǐ sūn zài jīng shī fèng cháo qǐng zhě huáng jīn, jiāng dài fū láng lì cóng guān bó. cì mín jué jí sù bó gè yǒu chà, dà pú wǔ rì. jùn guó zhōng dōu guān xì qiú sǐ zuì shú jiān, zhì sī kòu jí wáng mìng, gè yǒu chà. gēng chén, cì jīng shī mín pú, bù liǎng hù gòng yī pǐ.
三年春正月甲子,皇帝加元服,赐诸侯王、公、将军、特进、中二千石、列侯、宗室子孙在京师奉朝请者黄金,将、大夫、郎吏、从官帛。赐民爵及粟帛各有差,大酺五日。郡国中都官系囚死罪赎缣,至司寇及亡命,各有差。庚辰,赐京师民酺,布两户共一匹。
èr yuè, dà jiàng jūn dòu xiàn qiǎn zuǒ xiào wèi gěng kuí chū jū yán sāi, wéi běi chán yú yú jīn wēi shān, dà pò zhī, huò qí mǔ yān zhī.
二月,大将军窦宪遣左校尉耿夔出居延塞,围北单于于金微山,大破之,获其母阏氏。
xià liù yuè xīn mǎo, zūn huáng tài hòu mǔ bǐ yáng gōng zhǔ wèi cháng gōng zhǔ. xīn chǒu, fù líng wáng zhǒng hōng.
夏六月辛卯,尊皇太后母比阳公主为长公主。辛丑,阜陵王种薨。
dōng shí yuè guǐ wèi, xíng xìng cháng ān. zhào yuē:" běi dí pò miè, míng wáng réng jiàng, xī yù zhū guó, nà zhì nèi fù, qǐ fēi zǔ zōng dí zhé chóng guāng zhī hóng liè yú? wù mèi tàn xī, xiǎng wàng jiù jīng. qí cì xíng suǒ guò èr qiān dàn zhǎng lì yǐ xià jí sān lǎo guān shǔ qián bó, gè yǒu chà guān guǎ gū dú dǔ lóng pín bù néng zì cún zhě sù, rén sān hú."
冬十月癸未,行幸长安。诏曰:"北狄破灭,名王仍降,西域诸国,纳质内附,岂非祖宗迪哲重光之鸿烈欤?寤寐叹息,想望旧京。其赐行所过二千石长吏已下及三老、官属钱帛,各有差;鳏、寡、孤、独、笃癃、贫不能自存者粟,人三斛。"
shí yī yuè guǐ mǎo, cí gāo miào, suì yǒu shì shí yī líng. zhào yuē:" gāo zǔ gōng chén, xiāo cáo wéi shǒu, yǒu chuán shì bù jué zhī yì. cáo xiàng guó hòu róng chéng hóu wú sì. zhèn wàng cháng líng dōng mén, jiàn èr chén zhī lǒng, xún qí yuǎn jié, měi yǒu gǎn yān. zhōng yì huò chǒng, gǔ jīn suǒ tóng. kě qiǎn shǐ zhě yǐ zhōng láo cí, dà hóng lú qiú jìn qīn yí wèi sì zhě, xū jǐng fēng shào fēng, yǐ zhāng jué gōng."
十一月癸卯,祠高庙,遂有事十一陵。诏曰:"高祖功臣,萧、曹为首,有传世不绝之义。曹相国后容城侯无嗣。朕望长陵东门,见二臣之垅,循其远节,每有感焉。忠义获宠,古今所同。可遣使者以中牢祠,大鸿胪求近亲宜为嗣者,须景风绍封,以章厥功。"
shí èr yuè, fù zhì xī yù dū hù qí dū wèi wù jǐ xiào wèi guān. gēng chén, zhì zì cháng ān, jiǎn chí xíng tú cóng jià zhě xíng wǔ yuè.
十二月,复置西域都护、骑都尉、戊己校尉官。庚辰,至自长安,减弛刑徒从驾者刑五月。
sì nián chūn zhēng yuè, běi xiōng nú yòu gǔ lí wáng yú chú jiān zì lì wèi chán yú, kuǎn sāi qǐ xiáng. qiǎn dà jiàng jūn zuǒ xiào wèi gěng kuí shòu xǐ shòu.
四年春正月,北匈奴右谷蠡王於除鞬自立为单于,款塞乞降。遣大将军左校尉耿夔授玺绶。
sān yuè guǐ chǒu, sī tú yuán ān hōng. rùn yuè dīng chǒu, tài cháng dīng hóng wèi sī tú.
三月癸丑,司徒袁安薨。闰月丁丑,太常丁鸿为司徒。
xià sì yuè bǐng chén, dà jiàng jūn dòu xiàn hái zhì jīng shī.
夏四月丙辰,大将军窦宪还至京师。
liù yuè wù xū shuò, rì yǒu shí zhī. bǐng chén, jùn guó shí sān dì zhèn. dòu xiàn qián tú shì nì. gēng shēn, xìng běi gōng. zhào shōu bǔ xiàn dǎng shè shēng xiào wèi guō huáng, huáng zi shì zhòng jǔ, wèi wèi dèng dié, dié dì bù bīng xiào wèi lěi. jiē xià yù sǐ. shǐ yè zhě pú yè shōu xiàn dà jiàng jūn yìn shòu, qiǎn xiàn jí dì dǔ jǐng jiù guó, dào jiē zì shā.
六月戊戌朔,日有食之。丙辰,郡国十三地震。窦宪潜图弑逆。庚申,幸北宫。诏收捕宪党射声校尉郭璜,璜子侍中举,卫尉邓叠,叠弟步兵校尉磊。皆下狱死。使谒者仆射收宪大将军印绶,遣宪及弟笃、景就国,到皆自杀。
shì xià hàn huáng.
是夏、旱、蝗。
qiū qī yuè jǐ chǒu, tài wèi sòng yóu zuò dǎng xiàn zì shā.
秋七月己丑,太尉宋由坐党宪自杀。
bā yuè xīn hài, sī kōng rèn kuí hōng. guǐ chǒu, dà sī nóng yǐn mù wèi tài wèi, lù shàng shū shì. dīng sì, cì gōng qīng yǐ xià zhì zuǒ shǐ qián gǔ gè yǒu chà.
八月辛亥,司空任隗薨。癸丑,大司农尹睦为太尉,录尚书事。丁巳,赐公卿以下至佐史钱、谷各有差。
dōng shí yuè jǐ hài, zōng zhèng liú fāng wèi sī kōng.
冬十月己亥,宗正刘方为司空。
shí èr yuè rén chén, zhào:" jīn nián jùn guó qiū jià wèi hàn huáng suǒ shāng, qí shén sì yǐ shàng wù shōu tián zū chú gǎo yǒu bù mǎn zhě, yǐ shí chú zhī."
十二月壬辰,诏:"今年郡国秋稼为旱、蝗所伤,其什四以上勿收田租、刍稿;有不满者,以实除之。"
wǔ líng líng líng lǐ zhōng mán pàn. shāo dāng qiāng kòu jīn chéng.
武陵零陵澧中蛮叛。烧当羌寇金城。
wǔ nián chūn zhēng yuè yǐ hài, zōng sì wǔ dì yú míng táng, suì dēng líng tái, wàng yún wù. dà shè tiān xià. wù zǐ, qiān shèng wáng kàng hōng. xīn mǎo, fēng huáng dì wàn suì wèi guǎng zōng wáng.
五年春正月乙亥,宗祀五帝于明堂,遂登灵台,望云物。大赦天下。戊子,千乘王伉薨。辛卯,封皇帝万岁为广宗王。
èr yuè wù xū, zhào yǒu sī shěng jiǎn nèi wài jiù jí liáng zhōu zhū yuàn mǎ. zì jīng shī lí gōng guǒ yuán shàng lín guǎng chéng yòu xī yǐ jiǎ pín mín, zì dé cǎi bǔ, bù shōu qí shuì. dīng wèi, zhào yuē:" qù nián qiū mài rù shǎo, kǒng mín shí bù zú. qí shàng yóu pín bù néng zì jǐ zhě hù kǒu rén shù. wǎng zhě jùn guó shàng pín mín, yǐ yī lǚ fǔ qín wèi zī, ér háo yòu dé qí ráo lì. zhào shū shí hé, yù yǒu yǐ yì zhī, ér zhǎng lì bù néng gōng qīn, fǎn gèng zhēng zhào huì jù, lìng shī nóng zuò, chóu rǎo bǎi xìng. ruò fù yǒu fàn zhě, èr qiān dàn xiān zuò." jiǎ yín, tài fù dèng biāo hōng. wù wǔ, lǒng xī dì zhèn.
二月戊戌,诏有司省减内外厩及凉州诸苑马。自京师离宫果园上林广成囿悉以假贫民,恣得采捕,不收其税。丁未,诏曰:"去年秋麦入少,恐民食不足。其上尤贫不能自给者户口人数。往者郡国上贫民,以衣履釜鬵为赀,而豪右得其饶利。诏书实核,欲有以益之,而长吏不能躬亲,反更征召会聚,令失农作,愁扰百姓。若复有犯者,二千石先坐。"甲寅,太傅邓彪薨。戊午,陇西地震。
sān yuè wù zǐ, zhào yuē:" xuǎn jǔ liáng cái, wéi zhèng zhī běn. kē bié xíng néng, bì yóu xiāng qū. ér jùn guó jǔ lì, bù jiā jiǎn zé, gù xiān dì míng chì zài suǒ, lìng shì zhī yǐ zhí, nǎi dé chōng xuǎn. yòu dé xíng yóu yì, bù xū jīng zhí zhě, bié shǔ zhuàng shàng. ér xuān bù yǐ lái, chū rù jiǔ nián, èr qiān dàn céng bù chéng fèng, zì xīn cóng hǎo, sī lì cì shǐ qì wú jiū chá. jīn xīn méng shè lìng, qiě fù shēn chì, hòu yǒu fàn zhě, xiǎn míng qí fá. zài wèi bù yǐ xuǎn jǔ wèi yōu, dū chá bù yǐ fā jué wèi fù, fēi dú zhōu jùn yě. shì yǐ shù guān duō fēi qí rén. xià mín bèi jiān xié zhī shāng, yóu fǎ bù xíng gù yě." gēng yín, qiǎn shǐ zhě fēn háng pín mín, jǔ shí liú rǒng, kāi cāng zhèn bǐng sān shí yú jùn.
三月戊子,诏曰:"选举良才,为政之本。科别行能,必由乡曲。而郡国举吏,不加简择,故先帝明敕在所,令试之以职,乃得充选。又德行尤异,不须经职者,别署状上。而宣布以来,出入九年,二千石曾不承奉,恣心从好,司隶、刺史讫无纠察。今新蒙赦令,且复申敕,后有犯者,显明其罚。在位不以选举为忧,督察不以发觉为负,非独州郡也。是以庶官多非其人。下民被奸邪之伤,由法不行故也。"庚寅,遣使者分行贫民,举实流冗,开仓赈禀三十余郡。
xià sì yuè rén zǐ, fēng fù líng wáng zhǒng xiōng fáng wèi fù líng wáng.
夏四月壬子,封阜陵王种兄鲂为阜陵王。
liù yuè dīng yǒu, jùn guó sān yǔ báo.
六月丁酉,郡国三雨雹。
qiū jiǔ yuè xīn yǒu, guǎng zōng wáng wàn suì hōng, wú zi, guó chú.
秋九月辛酉,广宗王万岁薨,无子,国除。
xiōng nú chán yú yú chú jiān pàn, qiǎn zhōng lǎng jiāng rèn shàng tǎo miè zhī. rén wǔ, lìng jùn xiàn quàn mín xù shū shí yǐ zhù wǔ gǔ. qí guān yǒu bēi chí, lìng dé cǎi qǔ, wù shōu jià shuì èr suì.
匈奴单于於除鞬叛,遣中朗将任尚讨灭之。壬午,令郡县劝民蓄蔬食以助五谷。其官有陂池,令得采取,勿收假税二岁。
dōng shí yuè xīn wèi, tài wèi yǐn mù hōng. shí yī yuè yǐ chǒu, tài pú zhāng pú wèi tài wèi.
冬十月辛未,太尉尹睦薨。十一月乙丑,太仆张酺为太尉。
shì suì, wǔ líng jùn bīng pò pàn mán, jiàng zhī. hù qiāng xiào wèi guàn yǒu tǎo shāo dāng qiāng, qiāng nǎi dùn qù. nán chán yú ān guó pàn, gǔ dōu hóu xǐ zhǎn zhī.
是岁,武陵郡兵破叛蛮,降之。护羌校尉贯友讨烧当羌,羌乃遁去。南单于安国叛,骨都侯喜斩之。
liù nián chūn zhēng yuè, yǒng chāng jiǎo wài yí qiǎn shǐ yì xiàn xī niú dà xiàng. jǐ mǎo, sī tú dīng hóng hōng.
六年春正月,永昌徼外夷遣使译献犀牛、大象。己卯,司徒丁鸿薨。
èr yuè yǐ wèi, qiǎn yè zhě fēn háng bǐng dài sān hé yǎn jì qīng zhōu pín mín.
二月乙未,遣谒者分行禀贷三河、兖、冀、青州贫民。
xǔ yáng hóu mǎ guāng zì shā. dīng wèi, sī kōng liú fāng wèi sī tú, tài cháng zhāng fèn wèi sī kōng.
许阳侯马光自杀。丁未,司空刘方为司徒,太常张奋为司空。
sān yuè gēng yín, zhào liú mín suǒ guò jùn guó jiē shí bǐng zhī, qí yǒu fàn mài zhě wù chū zū shuì, yòu yù jiù jiàn hái guī zhě, fù yī suì tián zū gèng fù. bǐng yín, zhào yuē:" zhèn yǐ miǎo mò, chéng fèng hóng liè. yīn yáng bù hé, shuǐ hàn wéi dù, jì hé zhī yù, xiōng jǐn liú wáng, ér wèi huò zhōng yán zhì móu, suǒ yǐ kuāng jiù zhī cè. wù mèi yǒng tàn, yòng sī kǒng jiù. wéi guān rén bù dé yú shàng, lí mín bù ān yú xià, yǒu sī bù niàn kuān hé, ér jìng wèi kē kè, fù àn bù jí, yǐ fáng mín shì, shén fēi suǒ yǐ shàng dàng tiān xīn, xià jì yuán yuán yě. sī dé zhōng liáng zhī shì, yǐ fǔ zhèn zhī bù dǎi. qí lìng sān gōng zhōng èr qiān dàn èr qiān dàn nèi jùn shǒu xiāng jǔ xián liáng fāng zhèng néng zhí yán jí jiàn zhī shì gè yī rén. zhāo yán xué, pī yōu yǐn, qiǎn yì gōng chē, zhèn jiāng xī tīng yān." dì nǎi qīn lín cè wèn, xuǎn bǔ láng lì.
三月庚寅,诏流民所过郡国皆实禀之,其有贩卖者勿出租税,又欲就贱还归者,复一岁田租、更赋。丙寅,诏曰:"朕以眇末,承奉鸿烈。阴阳不和,水旱违度,济、河之域,凶馑流亡,而未获忠言至谋,所以匡救之策。寤寐永叹,用思孔疚。惟官人不得于上,黎民不安于下,有司不念宽和,而竞为苛刻,覆案不急,以妨民事,甚非所以上当天心,下济元元也。思得忠良之士,以辅朕之不逮。其令三公、中二千石、二千石、内郡守相举贤良方正、能直言极谏之士各一人。昭岩穴,披幽隐,遣诣公车,朕将悉听焉。"帝乃亲临策问,选补郎吏。
xià sì yuè, shǔ jùn jiǎo wài qiāng lǜ zhǒng rén qiǎn shǐ nèi fù.
夏四月,蜀郡徼外羌率种人遣使内附。
wǔ yuè, chéng yáng wáng shū hōng, wú zi, guó chú.
五月,城阳王淑薨,无子,国除。
liù yuè jǐ yǒu, chū lìng fú bì jǐn rì.
六月己酉,初令伏闭尽日。
qiū qī yuè, jīng shī hàn. zhào zhōng dōu guān tú gè chú bàn xíng, zhé qí wèi jìng, wǔ yuè yǐ xià jiē miǎn qiǎn. dīng sì, xìng luò yáng sì, lù qiú tú, jǔ yuān yù. shōu luò yáng lìng xià yù dǐ zuì, sī lì xiào wèi hé nán yǐn jiē zuǒ jiàng. wèi jí hái gōng ér shù yǔ.
秋七月,京师旱。诏中都官徒各除半刑,谪其未竟,五月已下皆免遣。丁巳,幸洛阳寺,录囚徒,举冤狱。收洛阳令下狱抵罪,司隶校尉、河南尹皆左降。未及还宫而澍雨。
xī yù dū hù bān chāo dà pò yān qí yù lí, zhǎn qí wáng. zì shì xī yù xiáng fú, nà zhì zhě wǔ shí yú guó.
西域都护班超大破焉耆、尉犁,斩其王。自是西域降服,纳质者五十余国。
nán chán yú ān guó cóng dì zǐ féng hóu lǜ pàn hú wáng chū sài. jiǔ yuè guǐ chǒu, yǐ guāng lù xūn dèng hóng xíng chē qí jiāng jūn shì, yǔ yuè qí xiào wèi féng zhù xíng dù liáo jiāng jūn zhū huī shǐ xiōng nú zhōng láng jiàng dù chóng tǎo zhī. dōng shí yī yuè, hù wū huán xiào wèi rèn shàng lǜ wū huán xiān bēi, dà pò féng hóu, féng zhù qiǎn bīng zhuī jī, fù pò zhī.
南单于安国从弟子逢侯率叛胡亡出塞。九月癸丑,以光禄勋邓鸿行车骑将军事,与越骑校尉冯柱、行度辽将军朱徽、使匈奴中郎将杜崇讨之。冬十一月,护乌桓校尉任尚率乌桓、鲜卑,大破逢侯,冯柱遣兵追击,复破之。
zhào yǐ bó hǎi jùn shǔ jì zhōu.
诏以勃海郡属冀州。
wǔ líng lóu zhōng mán pàn, jùn bīng tǎo píng zhī.
武陵溇中蛮叛,郡兵讨平之。
qī nián chūn zhēng yuè, xíng chē qí jiāng jūn dèng hóng dù liáo jiāng jūn zhū huī zhōng láng jiàng dù chóng jiē xià yù sǐ.
七年春正月,行车骑将军邓鸿、度辽将军朱徽、中郎将杜崇皆下狱死。
xià sì yuè xīn hài shuò, rì yǒu shí zhī. dì yǐn jiàn gōng qīng wèn dé shī, lìng jiāng dài fū yù shǐ yè zhě bó shì yì láng láng guān huì tíng zhōng, gè yán fēng shì. zhào yuē:" yuán shǒu bù míng, huà liú wú liáng, zhèng shī yú mín, zhé jiàn yú tiān. shēn wéi shù shì, wǔ jiào zài kuān, shì yǐ jiù diǎn yīn xiào lián zhī jǔ, yǐ qiú qí rén. yǒu sī xiáng xuǎn láng guān kuān bó yǒu móu cái rèn diǎn chéng zhě sān shí rén." jì ér xī yǐ suǒ xuǎn láng chū bǔ zhǎng xiàng.
夏四月辛亥朔,日有食之。帝引见公卿问得失,令将、大夫、御史、谒者、博士、议郎、郎官会廷中,各言封事。诏曰:"元首不明,化流无良,政失于民,谪见于天。深惟庶事,五教在宽,是以旧典因孝廉之举,以求其人。有司详选郎官宽博有谋、才任典城者三十人。"既而悉以所选郎出补长、相。
wǔ yuè xīn mǎo, gǎi qiān shèng guó wéi lè ān guó.
五月辛卯,改千乘国为乐安国。
liù yuè bǐng yín, pèi wáng dìng hōng.
六月丙寅,沛王定薨。
qiū qī yuè yǐ sì, yì yáng dì liè.
秋七月乙巳,易阳地裂。
jiǔ yuè guǐ mǎo, jīng shī dì zhèn.
九月癸卯,京师地震。
bā nián chūn èr yuè jǐ chǒu, lì guì rén yīn shì wèi huáng hòu. cì tiān xià nán zǐ jué, rén èr jí, sān lǎo xiào tì lì tián sān jí, mín wú míng shù jí liú mín yù zhàn zhě yī jí guān guǎ gū dú dǔ lóng, pín bù néng zì cún zhě sù, rén wǔ hú.
八年春二月己丑,立贵人阴氏为皇后。赐天下男子爵,人二级,三老、孝悌、力田三级,民无名数及流民欲占者一级;鳏、寡、孤、独、笃癃,贫不能自存者粟,人五斛。
xià sì yuè guǐ hài, lè chéng wáng dǎng hōng. jiǎ zǐ, zhào zhèn dài bīng zhōu sì jùn pín mín.
夏四月癸亥,乐成王党薨。甲子,诏赈贷并州四郡贫民。
wǔ yuè, hé nèi chén liú huáng.
五月,河内、陈留蝗。
nán xiōng nú yòu wēn yú dú wáng pàn, wèi kòu. qiū qī yuè, xíng dù liáo jiāng jūn páng fèn yuè qí xiào wèi féng zhù zhuī tǎo zhī, zhǎn yòu wēn yú dú wáng. chē shī hòu wáng pàn, jī qí qián wáng.
南匈奴右温禺犊王叛,为寇。秋七月,行度辽将军庞奋、越骑校尉冯柱追讨之,斩右温禺犊王。车师后王叛,击其前王。
bā yuè xīn yǒu, yǐn zhòu. zhào jùn guó zhōng dōu guān xì qiú jiǎn sǐ yī děng, yì dūn huáng shù. qí fàn dà nì, mù xià cán shì qí nǚ zǐ gōng. zì sǐ zuì yǐ xià, zhì sī kòu jí wáng mìng zhě rù shú, gè yǒu chà.
八月辛酉,饮酎。诏郡国中都官系囚减死一等,诣敦煌戍。其犯大逆,募下蚕室;其女子宫。自死罪已下,至司寇及亡命者入赎,各有差。
jiǔ yuè, jīng shī huáng. lì mín yán shì zhě, duō guī zé yǒu sī. zhào yuē:" huáng chóng zhī yì, dài bù xū shēng, wàn fāng yǒu zuì, zài yǔ yī rén, ér yán shì zhě zhuān jiù zì xià, fēi zhù wǒ zhě yě. zhèn wù mèi dòng jīn, sī mǐ yōu xìn. xī chǔ yán wú zāi ér jù, chéng wáng chū jiāo ér fǎn fēng. jiāng hé yǐ kuāng zhèn bù dǎi, yǐ sāi zāi biàn? bǎi liáo shī yǐn, miǎn xiū jué zhí, cì shǐ èr qiān dàn xiáng xíng pì, lǐ yuān nüè, xù guān guǎ, jīn gū ruò, sī wéi zhì zāi xìng huáng zhī jiù." gēng zǐ, fù zhì guǎng yáng jùn.
九月,京师蝗。吏民言事者,多归责有司。诏曰:"蝗虫之异,殆不虚生,万方有罪,在予一人,而言事者专咎自下,非助我者也。朕寤寐恫矜,思弭忧衅。昔楚严无灾而惧,成王出郊而反风。将何以匡朕不逮,以塞灾变?百僚师尹,勉修厥职,刺史、二千石详刑辟,理冤虐,恤鳏寡,矜孤弱,思惟致灾兴蝗之咎。"庚子,复置广阳郡。
dōng shí yuè yǐ chǒu, běi hǎi wáng wēi yǒu zuì zì shā.
冬十月乙丑,北海王威有罪自杀。
shí èr yuè xīn hài, chén wáng xiàn hōng.
十二月辛亥,陈王羡薨。
dīng sì, nán gōng xuān shì diàn huǒ.
丁巳,南宫宣室殿火。
jiǔ nián chūn zhēng yuè, yǒng chāng jiǎo wài mán yí jí dǎn guó chóng yì fèng gòng.
九年春正月,永昌徼外蛮夷及掸国重译奉贡。
sān yuè gēng chén, lǒng xī dì zhèn. guǐ sì, jǐ nán wáng kāng hōng. xī yù zhǎng shǐ wáng lín jī chē shī hòu wáng, zhǎn zhī.
三月庚辰,陇西地震。癸巳,济南王康薨。西域长史王林击车师后王,斩之。
xià sì yuè dīng mǎo, fēng lè chéng wáng dǎng zi xún wéi lè chéng wáng.
夏四月丁卯,封乐成王党子巡为乐成王。
liù yuè, huáng hàn. wù chén, zhào:" jīn nián qiū jià wèi huáng chóng suǒ shāng, jiē wù shōu zū gèng chú gǎo ruò yǒu suǒ sǔn shī, yǐ shí chú zhī, yú dāng shōu zū zhě yì bàn rù. qí shān lín ráo lì, bēi chí yú cǎi, yǐ shàn yuán yuán, wù shōu jià shuì."
六月,蝗、旱。戊辰,诏:"今年秋稼为蝗虫所伤,皆勿收租、更、刍稿;若有所损失,以实除之,余当收租者亦半入。其山林饶利,陂池渔采,以赡元元,勿收假税。"
qiū qī yuè, huáng chóng fēi guò jīng shī.
秋七月,蝗虫飞过京师。
bā yuè, xiān bēi kòu féi rú, liáo dōng tài shǒu jì cān xià yù sǐ.
八月,鲜卑寇肥如,辽东太守祭参下狱死。
rùn yuè xīn sì, huáng tài hòu dòu shì bēng. bǐng shēn, zàng zhāng dé huáng hòu.
闰月辛巳,皇太后窦氏崩。丙申,葬章德皇后。
shāo dāng qiāng kòu lǒng xī, shā zhǎng lì, qiǎn xíng zhēng xī jiāng jūn liú shàng yuè qí xiào wèi zhào shì děng tǎo pò zhī.
烧当羌寇陇西,杀长吏,遣行征西将军刘尚、越骑校尉赵世等讨破之。
jiǔ yuè gēng shēn, sī tú liú fāng cè miǎn, zì shā. jiǎ zǐ, zhuī zūn huáng bǐ liáng guì rén wéi huáng tài hòu.
九月庚申,司徒刘方策免,自杀。甲子,追尊皇妣梁贵人为皇太后。
dōng shí yuè yǐ yǒu, gǎi zàng gōng huái liáng huáng hòu yú xī líng.
冬十月乙酉,改葬恭怀梁皇后于西陵。
shí yī yuè guǐ mǎo, guāng lù xūn hé nán lǚ gài wèi sī tú.
十一月癸卯,光禄勋河南吕盖为司徒。
shí èr yuè bǐng yín, sī kōng zhāng fèn bà. rén shēn, tài pú hán léng wèi sī kōng. jǐ chǒu, fù zhì ruò lú yù guān.
十二月丙寅,司空张奋罢。壬申,太仆韩棱为司空。己丑,复置若庐狱官。
shí nián chūn sān yuè rén xū, zhào yuē:" dī fáng gōu qú, suǒ yǐ shùn zhù dì lǐ, tōng lì yōng sè. jīn fèi màn xiè chí, bù yǐ wéi fù. cì shǐ èr qiān dàn qí suí yí shū dǎo. wù yīn yuán wàng fā, yǐ wéi fán rǎo, jiāng xiǎn xíng qí fá."
十年春三月壬戌,诏曰:"堤防沟渠,所以顺助地理,通利壅塞。今废慢懈弛,不以为负。刺史、二千石其随宜疏导。勿因缘妄发,以为烦扰,将显行其罚。"
xià wǔ yuè, jīng shī dà shuǐ.
夏五月,京师大水。
qiū qī yuè jǐ sì, sī kōng hán léng hōng.
秋七月己巳,司空韩棱薨。
bā yuè bǐng zǐ, tài cháng tài shān cháo kān wèi sī kōng.
八月丙子,太常太山巢堪为司空。
jiǔ yuè gēng xū, fù zhì lǐn xī guān.
九月庚戌,复置廪牺官。
dōng shí yuè, wǔ zhōu yǔ shuǐ.
冬十月,五州雨水。
shí èr yuè, shāo dāng qiāng háo mí táng děng lǜ zhǒng rén yì quē gòng xiàn.
十二月,烧当羌豪迷唐等率种人诣阙贡献。
wù yín, liáng wáng chàng hōng.
戊寅,梁王畅薨。
shí yī nián chūn èr yuè, qiǎn shǐ xún xíng jùn guó, bǐng dài bèi zāi hài bù néng zì cún zhě, lìng dé yú cǎi shān lín chí zé, bù shōu jià shuì.
十一年春二月,遣使循行郡国,禀贷被灾害不能自存者,令得渔采山林池泽,不收假税。
bǐng wǔ, zhào jùn guó zhōng dōu guān tú jí dǔ lóng lǎo xiǎo nǚ tú gè chú bàn xíng, qí wèi jìng sān yuè zhě, jiē miǎn guī tián lǐ.
丙午,诏郡国中都官徒及笃癃老小女徒各除半刑,其未竟三月者,皆免归田里。
xià sì yuè bǐng yín, dà shè tiān xià. jǐ sì, fù zhì yòu xiào wèi guān.
夏四月丙寅,大赦天下。己巳,复置右校尉官。
qiū qī yuè xīn mǎo, zhào yuē:" lì mín yú tiě, hòu sǐ shāng shēng, shì yǐ jiù lìng jié zhī zhì dù. qǐng zhě guì qī jìn qīn, bǎi liáo shī yǐn, mò kěn lǜ cóng, yǒu sī bù jǔ, dài fàng rì shén. yòu shāng gǔ xiǎo mín, huò wàng fǎ jìn, qí qiǎo mí huò, liú jī gōng xíng. qí zài wèi fàn zhě, dāng xiān jǔ zhèng. shì dào xiǎo mín, dàn qiě shēn míng xiàn gāng, wù yīn kē lìng, jiā nüè léi ruò."
秋七月辛卯,诏曰:"吏民逾僣,厚死伤生,是以旧令节之制度。顷者贵戚近亲,百僚师尹,莫肯率从,有司不举,怠放日甚。又商贾小民,或忘法禁,奇巧靡货,流积公行。其在位犯者,当先举正。市道小民,但且申明宪纲,勿因科令,加虐羸弱。"
shí èr nián chūn èr yuè, máo niú jiǎo wài bái láng jù báo yí lǜ zhǒng rén nèi shǔ.
十二年春二月,旄牛徼外白狼、貗薄夷率种人内属。
zhào dài bèi zāi zhū jùn mín zhòng liáng. cì xià pín guān guǎ gū dú bù néng zì cún zhě, jí jùn guó liú mín, tīng rù bēi chí yú cǎi, yǐ zhù shū shí.
诏贷被灾诸郡民种粮。赐下贫、鳏、寡、孤、独、不能自存者,及郡国流民,听入陂池渔采,以助蔬食。
sān yuè bǐng shēn, zhào yuē:" bǐ nián bù dēng, bǎi xìng xū kuì. jīng shī qù dōng wú sù xuě, jīn chūn wú shù yǔ, lí mín liú lí, kùn yú dào lù. zhèn tòng xīn jí shǒu, mí zhī suǒ jì.' zhān yǎng hào tiān, hé gū jīn rén?' sān gōng, zhèn zhī fù xīn, ér wèi huò chéng tiān ān mín zhī cè. shù zhào yǒu sī, wù zé liáng lì. jīn yóu bù gǎi, jìng wèi kē bào, qīn chóu xiǎo mín, yǐ qiú xū míng, wěi rèn xià lì, jiǎ shì xíng xié. shì yǐ lìng xià ér jiān shēng, jìn zhì ér zhà qǐ. qiǎo fǎ xī lǜ, shì wén zēng cí, huò xíng yú yán, zuì chéng hū shǒu, zhèn shén bìng yān. gōng qīng bù sī zhù míng hào wù, jiāng hé yǐ jiù qí jiù fá? jiù fá jì zhì, fù lìng zāi jí xiǎo mín. ruò shàng xià tóng xīn, shù huò yǒu liào. qí cì tiān xià nán zǐ jué, rén èr jí, sān lǎo xiào tì lì tián sān jí, mín wú míng shù jí liú mín yù zhàn zhě rén yī jí guān guǎ gū dú dǔ lóng pín bù néng zì cún zhě sù, rén sān hú." rén zǐ, cì bó shì yuán dì zǐ zài tài xué zhě bù, rén sān pǐ.
三月丙申,诏曰:"比年不登,百姓虚匮。京师去冬无宿雪,今春无澍雨,黎民流离,困于道路。朕痛心疾首,靡知所济。'瞻仰昊天,何辜今人?'三公,朕之腹心,而未获承天安民之策。数诏有司,务择良吏。今犹不改,竞为苛暴,侵愁小民,以求虚名,委任下吏,假势行邪。是以令下而奸生,禁至而诈起。巧法析律,饰文增辞,货行于言,罪成乎手,朕甚病焉。公卿不思助明好恶,将何以救其咎罚?咎罚既至,复令灾及小民。若上下同心,庶或有廖。其赐天下男子爵,人二级,三老、孝悌、力田三级,民无名数及流民欲占者人一级;鳏、寡、孤、独、笃癃、贫不能自存者粟,人三斛。"壬子,赐博士员弟子在太学者布,人三匹。
xià sì yuè, rì nán xiàng lín mán yí fǎn, jùn bīng tǎo pò zhī.
夏四月,日南象林蛮夷反,郡兵讨破之。
rùn yuè, zhèn dài dūn huáng zhāng yè wǔ yuán mín xià pín zhě gǔ. wù chén, zǐ guī shān bēng.
闰月,赈贷敦煌、张掖、五原民下贫者谷。戊辰,秭归山崩。
liù yuè, wǔ yáng dà shuǐ, cì bèi shuǐ zāi yóu pín zhě gǔ, rén sān hú.
六月,舞阳大水,赐被水灾尤贫者谷,人三斛。
qiū qī yuè xīn hài shuò, rì yǒu shí zhī.
秋七月辛亥朔,日有食之。
jiǔ yuè wù wǔ, tài wèi zhāng pú miǎn. bǐng yín, dà sī nóng zhāng yǔ wèi tài wèi.
九月戊午,太尉张酺免。丙寅,大司农张禹为太尉。
dōng shí yī yuè, xī yù méng qí dōu lēi èr guó qiǎn shǐ nèi fù, cì qí wáng jīn yìn zǐ shòu.
冬十一月,西域蒙奇、兜勒二国遣使内附,赐其王金印紫绶。
shì suì, shāo dāng qiāng fù pàn.
是岁,烧当羌复叛。
shí sān nián chūn zhēng yuè dīng chǒu, dì xìng dōng guān, lǎn shū lín, yuè piān jí, bó xuǎn shù yì zhī shì yǐ chōng qí guān.
十三年春正月丁丑,帝幸东观,览书林,阅篇籍,博选术艺之士以充其官。
èr yuè, rèn chéng wáng shàng hōng. bǐng wǔ, zhèn dài zhāng yè jū yán shuò fāng rì nán pín mín jí gū guǎ léi ruò bù néng zì cún zhě.
二月,任城王尚薨。丙午,赈贷张掖、居延、朔方、日南贫民及孤、寡、羸弱不能自存者。
qiū bā yuè, zhào xiàng lín mín shī nóng sāng yè zhě, zhèn dài zhòng liáng, bǐng cì xià pín gǔ shí.
秋八月,诏象林民失农桑业者,赈贷种粮,禀赐下贫谷食。
jǐ hài, běi gōng shèng zhuàn mén gé huǒ. hù qiāng xiào wèi zhōu wěi jī shāo dāng qiāng, pò zhī, jīng zhōu yǔ shuǐ.
己亥,北宫盛馔门阁火。护羌校尉周鲔击烧当羌,破之,荆州雨水。
jiǔ yuè rén zǐ, zhào yuē:" jīng zhōu bǐ suì bù jié, jīn zī yín shuǐ wéi hài, yú suī pō dēng, ér duō bù jūn jiā, shēn wéi sì mín nóng shí zhī běn, cǎn rán huái jīn. qí jīn tiān xià bàn rù jīn nián tián zū chú gǎo yǒu yí yǐ shí chú zhě, rú gù shì. pín mín jiǎ zhǒng shí, jiē wù shōu zé.
九月壬子,诏曰:"荆州比岁不节,今兹淫水为害,余虽颇登,而多不均浃,深惟四民农食之本,惨然怀矜。其今天下半入今年田租、刍稿;有宜以实除者,如故事。贫民假种食,皆勿收责。
dōng shí yī yuè, ān xī guó qiǎn shǐ xiàn shī zi jí tiáo zhī dà jué. bǐng chén, zhào yuē:" yōu bìng liáng zhōu hù kǒu lǜ shǎo, biān yì zhòng jù, shù xiū liáng lì, jìn shì lù xiá. fǔ jiē yí dí, yǐ rén wéi běn. qí lìng yuán biān jùn kǒu shí wàn yǐ shàng, suì jǔ xiào lián yī rén bù mǎn shí wàn, èr suì jǔ yī rén wǔ wàn yǐ xià, sān suì jǔ yī rén." xiān bēi kòu yòu běi píng, suì rù yú yáng, yú yáng tài shǒu jī pò zhī. wù chén, sī tú lǚ gài bà.
冬十一月,安息国遣使献师子及条枝大爵。丙辰,诏曰:"幽、并、凉州户口率少,边役众剧,束脩良吏,进仕路狭。抚接夷狄,以人为本。其令缘边郡口十万以上,岁举孝廉一人;不满十万,二岁举一人;五万以下,三岁举一人。"鲜卑寇右北平,遂入渔阳,渔阳太守击破之。戊辰,司徒吕盖罢。
shí èr yuè dīng chǒu, guāng lù xūn lǔ gōng wèi sī tú. xīn mǎo, wū mán pàn, kòu nán jùn.
十二月丁丑,光禄勋鲁恭为司徒。辛卯,巫蛮叛,寇南郡。
shí sì nián chūn èr yuè yǐ mǎo, dōng hǎi wáng zhèng hōng.
十四年春二月乙卯,东海王政薨。
shàn xiū gù xī hǎi jùn, xǐ jīn chéng xī bù dū wèi yǐ shù zhī.
缮修故西海郡,徙金城西部都尉以戍之。
sān yuè wù chén, lín bì yōng, xiǎng shè, dà shè tiān xià.
三月戊辰,临辟雍,飨射,大赦天下。
xià sì yuè, qiǎn shǐ zhě dū jīng zhōu bīng tǎo wū mán, pò jiàng zhī.
夏四月,遣使者督荆州兵讨巫蛮,破降之。
gēng chén, zhèn dài zhāng yè jū yán dūn huáng wǔ yuán hàn yáng kuài jī liú mín xià pín gǔ, gè yǒu chà.
庚辰,赈贷张掖、居延、敦煌、五原、汉阳、会稽流民下贫谷,各有差。
wǔ yuè dīng wèi, chū zhì xiàng lín jiāng bīng cháng shǐ guān.
五月丁未,初置象林将兵长史官。
liù yuè xīn mǎo, fèi huáng hòu yīn shì, hòu fù tè jìn gāng zì shā.
六月辛卯,废皇后阴氏,后父特进纲自杀。
qiū qī yuè jiǎ yín, zhào fù xiàng lín xiàn gèng fù tián zū chú gǎo èr suì. rén zǐ, cháng shān wáng cè hōng.
秋七月甲寅,诏复象林县更赋、田租、刍稿二岁。壬子,常山王侧薨。
shì qiū, sān zhōu yǔ shuǐ.
是秋,三州雨水。
dōng shí yuè jiǎ shēn, zhào:" yǎn yù jīng zhōu jīn nián shuǐ yǔ yín guò, duō shāng nóng gōng. qí lìng bèi hài shén sì yǐ shàng jiē bàn rù tián zū chú gǎo qí bù mǎn zhě, yǐ shí chú zhī." xīn mǎo, lì guì rén dèng shì wèi huáng hòu. dīng yǒu, sī kōng cháo kān bà.
冬十月甲申,诏:"兖、豫、荆州今年水雨淫过,多伤农功。其令被害什四以上皆半入田租、刍稿;其不满者,以实除之。"辛卯,立贵人邓氏为皇后。丁酉,司空巢堪罢。
shí yī yuè guǐ mǎo, dà sī nóng xú fáng wèi sī kōng.
十一月癸卯,大司农徐防为司空。
shì suì, chū fù jùn guó shàng jì bǔ láng guān.
是岁,初复郡国上计补郎官。
shí wǔ nián chūn rùn yuè yǐ wèi, zhào liú mín yù hái guī běn ér wú liáng shí zhě, guò suǒ shí bǐng zhī, jí bìng jiā zhì yī yào qí bù yù hái guī zhě, wù qiáng.
十五年春闰月乙未,诏流民欲还归本而无粮食者,过所实禀之,疾病加致医药;其不欲还归者,勿强。
èr yuè, zhào bǐng dài yǐng chuān rǔ nán chén liú jiāng xià liáng guó dūn huáng pín mín.
二月,诏禀贷颍川、汝南、陈留、江夏、梁国、敦煌贫民。
xià sì yuè jiǎ zǐ huì, rì yǒu shí zhī.
夏四月甲子晦,日有食之。
wǔ yuè wù yín, nán yáng dà fēng.
五月戊寅,南阳大风。
liù yuè, zhào lìng bǎi xìng guān guǎ yú cǎi bēi chí, wù shōu jià shuì èr suì.
六月,诏令百姓鳏、寡渔采陂池,勿收假税二岁。
qiū qī yuè bǐng yín, jǐ nán wáng cuò hōng.
秋七月丙寅,济南王错薨。
fù zhì zhuō jùn gù ān tiě guān.
复置涿郡故安铁官。
jiǔ yuè rén wǔ, nán xún shòu, qīng hé wáng qìng jì běi wáng shòu hé jiān wáng kāi bìng cóng. cì suǒ guò èr qiān dàn zhǎng lì yǐ xià sān lǎo guān shǔ jí mín bǎi nián zhě qián bù, gè yǒu chà. shì qiū, sì zhōu yǔ shuǐ.
九月壬午,南巡狩,清河王庆、济北王寿、河间王开并从。赐所过二千石长吏以下、三老、官属及民百年者钱、布,各有差。是秋,四州雨水。
dōng shí yuè wù shēn, xìng zhāng líng, cí jiù zhái. guǐ chǒu, cí yuán miào, huì zōng shì yú jiù lú, láo cì zuò yuè. wù wǔ, jìn xìng yún mèng, lín hàn shuǐ ér hái.
冬十月戊申,幸章陵,祠旧宅。癸丑,祠园庙,会宗室于旧庐,劳赐作乐。戊午,进幸云梦,临汉水而还。
shí yī yuè jiǎ shēn, chē jià hái gōng, cì cóng chén jí liú zhě gōng qīng yǐ xià qián bù, gè yǒu chà.
十一月甲申,车驾还宫,赐从臣及留者公卿以下钱、布,各有差。
shí èr yuè gēng zǐ, láng yá wáng yǔ hōng.
十二月庚子,琅邪王宇薨。
yǒu sī zòu, yǐ wéi xià zhì zé wēi yīn qǐ, mí cǎo sǐ, kě yǐ jué xiǎo shì.
有司奏,以为夏至则微阴起,靡草死,可以决小事。
shì suì, chū lìng jùn guó yǐ rì běi zhì àn báo xíng.
是岁,初令郡国以日北至案薄刑。
shí liù nián chūn zhēng yuè jǐ mǎo, zhào pín mín yǒu tián yè ér yǐ kuì fá bù néng zì nóng zhě, dài zhòng liáng.
十六年春正月己卯,诏贫民有田业而以匮乏不能自农者,贷种粮。
èr yuè jǐ wèi, zhào yǎn yù xú jì sì zhōu bǐ nián yǔ duō shāng jià, jìn gū jiǔ.
二月己未,诏兖、豫、徐、冀四州比年雨多伤稼,禁沽酒。
xià sì yuè, qiǎn sān fǔ yuàn fēn háng sì zhōu, pín mín wú yǐ gēng zhě, wèi gù lí niú zhí.
夏四月,遣三府掾分行四州,贫民无以耕者,为雇犁牛直。
wǔ yuè rén wǔ, zhào wáng shāng hōng.
五月壬午,赵王商薨。
qiū qī yuè, hàn. wù wǔ, zhào yuē:" jīn qiū jià fāng suì ér hàn, yún yǔ bù zhān, yí lì xíng cǎn kè, bù xuān ēn zé, wàng jū wú zuì, yōu bì liáng shàn suǒ zhì. qí yī qiè qiú tú yú fǎ yí zhě wù jué, yǐ fèng qiū lìng. fāng chá fán kē zhī lì, xiǎn míng qí fá." xīn yǒu, sī tú lǔ gōng miǎn. gēng wǔ, guāng lù xūn zhāng pú wèi sī tú. xīn sì, zhào jīn tiān xià jiē bàn rù jīn nián tián zū chú gǎo qí bèi zāi hài zhě, yǐ shí chú zhī. pín mín shòu dài zhòng liáng jí tián zū chú gǎo, jiē wù shōu zé.
秋七月,旱。戊午,诏曰:"今秋稼方穗而旱,云雨不沾,疑吏行惨刻,不宣恩泽,妄拘无罪,幽闭良善所致。其一切囚徒于法疑者勿决,以奉秋令。方察烦苛之吏,显明其罚。"辛酉,司徒鲁恭免。庚午,光禄勋张酺为司徒。辛巳,诏今天下皆半入今年田租、刍稿;其被灾害者,以实除之。贫民受贷种粮及田租、刍稿,皆勿收责。
bā yuè jǐ yǒu, sī tú zhāng pú hōng.
八月己酉,司徒张酺薨。
dōng shí yuè xīn mǎo, sī kōng xú fáng wèi sī tú, dà hóng lú chén chǒng wèi sī kōng.
冬十月辛卯,司空徐防为司徒,大鸿胪陈宠为司空。
shí yī yuè jǐ chǒu, xíng xìng gōu shì, dēng bǎi pí shān, cì bǎi guān cóng chén bù, gè yǒu chà.
十一月己丑,行幸缑氏,登百岯山,赐百官从臣布,各有差。
běi xiōng nú qiǎn shǐ chēng chén gòng xiàn.
北匈奴遣使称臣贡献。
shí èr yuè, fù zhì liáo dōng xī bù dū wèi guān.
十二月,复置辽东西部都尉官。
yuán xìng yuán nián chūn zhēng yuè wù wǔ, yǐn sān shǔ láng zhào jiàn jìn zhōng, xuǎn chú qī shí wǔ rén, bǔ yè zhě zhǎng xiàng.
元兴元年春正月戊午,引三署郎召见禁中,选除七十五人,补谒者、长、相。
gāo jù lí kòu jùn jiè.
高句骊寇郡界。
xià sì yuè gēng wǔ, dà shè tiān xià, gǎi yuán yuán xìng. zōng shì yǐ zuì jué zhě, xī fù shǔ jí.
夏四月庚午,大赦天下,改元元兴。宗室以罪绝者,悉复属籍。
wǔ yuè guǐ yǒu, yōng dì liè.
五月癸酉,雍地裂。
qiū jiǔ yuè, liáo dōng tài shǒu gěng kuí jī mò rén, pò zhī.
秋九月,辽东太守耿夔击貊人,破之。
dōng shí èr yuè xīn wèi, dì bēng yú zhāng dé qián diàn, nián èr shí qī. lì huáng zǐ lóng wèi huáng tài zǐ. cì tiān xià nán zǐ jué, rén èr jí, sān lǎo xiào tì lì tián rén sān jí, mín wú míng shù jí liú mín yù zhàn zhě rén yī jí guān guǎ gū dú dǔ lóng pín bù néng zì cún zhě sù, rén sān hú.
冬十二月辛未,帝崩于章德前殿,年二十七。立皇子隆为皇太子。赐天下男子爵,人二级,三老、孝悌、力田人三级,民无名数及流民欲占者人一级;鳏、寡、孤、独、笃癃、贫不能自存者粟,人三斛。
zì dòu xiàn zhū hòu, dì gōng qīn wàn jī. měi yǒu zāi yì, zhé yán wèn gōng qīng, jí yán dé shī. qián hòu fú ruì bā shí yī suǒ, zì chēng dé báo, jiē yì ér bù xuān. jiù nán hǎi xiàn lóng yǎn lì zhī, shí lǐ yī zhì, wǔ lǐ yī hòu, bēn téng zǔ xiǎn, sǐ zhě jì lù. shí lín wǔ zhǎng rǔ nán táng qiāng, xiàn jiē nán hǎi, nǎi shàng shū chén zhuàng. dì xià zhào yuē:" yuǎn guó zhēn xiū, běn yǐ jiàn fèng zōng miào, gǒu yǒu shāng hài, qǐ ài mín zhī běn. qí chì tài guān wù fù shòu xiàn." yóu shì suì shěng yān.
自窦宪诛后,帝躬亲万机。每有灾异,辄延问公卿,极言得失。前后符瑞八十一所,自称德薄,皆抑而不宣。旧南海献龙眼、荔支,十里一置,五里一候,奔腾阻险,死者继路。时临武长汝南唐羌,县接南海,乃上书陈状。帝下诏曰:"远国珍羞,本以荐奉宗庙,苟有伤害,岂爱民之本。其敕太官勿复受献。"由是遂省焉。
lùn yuē: zì zhōng xīng yǐ hòu, dǎi yú yǒng yuán, suī pō yǒu chí zhāng, ér jù cún bù rǎo, shì yǐ qí mín suì zēng, pì tǔ shì guǎng. piān shī chū sài, zé mò běi dì kōng dū hù xī zhǐ, zé tōng yì sì wàn. qǐ qí dào yuǎn sān dài, shù zhǎng qián shì? jiāng fú pàn qù lái, zì yǒu shù yě?
论曰:自中兴以后,逮于永元,虽颇有弛张,而俱存不扰,是以齐民岁增,辟土世广。偏师出塞,则漠北地空;都护西指,则通译四万。岂其道远三代,术长前世?将服叛去来,自有数也?
xiào shāng huáng dì huì lóng, hé dì shǎo zǐ yě. yuán xìng yuán nián shí èr yuè xīn wèi yè, jí huáng dì wèi, shí dàn yù bǎi yú rì. zūn huáng hòu yuē huáng tài hòu, tài hòu lín cháo.
孝殇皇帝讳隆,和帝少子也。元兴元年十二月辛未夜,即皇帝位,时诞育百余日。尊皇后曰皇太后,太后临朝。
běi xiōng nú qiǎn shǐ chēng chén, yì dūn huáng fèng xiàn.
北匈奴遣使称臣,诣敦煌奉献。
yán píng yuán nián chūn zhēng yuè xīn mǎo, tài wèi zhāng yǔ wèi tài fù. sī tú xú fáng wèi tài wèi, cān lù shàng shū shì, bǎi guān zǒng jǐ yǐ tīng. fēng huáng xiōng shèng wèi píng yuán wáng. guǐ mǎo, dāng lù xūn liáng wěi wèi sī tú.
延平元年春正月辛卯,太尉张禹为太傅。司徒徐防为太尉,参录尚书事,百官总己以听。封皇兄胜为平原王。癸卯,当禄勋梁鲔为司徒。
sān yuè jiǎ shēn, zàng xiào hé huáng dì yú shèn líng, zūn miào yuē mù zōng. bǐng xū, qīng hé wáng qìng jì běi wáng shòu hé jiān wáng kāi cháng shān wáng zhāng shǐ jiù guó.
三月甲申,葬孝和皇帝于慎陵,尊庙曰穆宗。丙戌,清河王庆、济北王寿、河间王开、常山王章始就国。
xià sì yuè gēng shēn, zhào bà sì guān bù zài sì diǎn zhě. xiān bēi kòu yú yáng, yú yáng tài shǒu zhāng xiǎn zhuī jī, zhàn méi. bǐng yín, yǐ hǔ bēn zhōng láng jiàng dèng zhì wèi chē qí jiāng jūn. sī kōng chén chǒng hōng.
夏四月庚申,诏罢祀官不在祀典者。鲜卑寇渔阳,渔阳太守张显追击,战没。丙寅,以虎贲中郎将邓骘为车骑将军。司空陈宠薨。
wǔ yuè xīn mǎo, huáng tài hòu zhào yuē:" huáng dì yòu chōng, chéng tǒng hóng yè, zhèn qiě quán zuǒ zhù tīng zhèng, jīng jīng yín wèi, bù zhī suǒ jì. shēn wéi zhì zhì zhī běn, dào huà zài qián, xíng fá zài hòu. jiāng jī zhōng hé, guǎng shī qìng huì, yǔ lì mín gēng shǐ. qí dà shè tiān xià. zì jiàn wǔ yǐ lái zhū fàn jìn gù, zhào shū suī jiě, yǒu sī chí zhòng, duō bù fèng xíng, qí jiē fù wèi píng mín." rén chén, hé dōng yuán shān bēng.
五月辛卯,皇太后诏曰:"皇帝幼冲,承统鸿业,朕且权佐助听政,兢兢寅畏,不知所济。深惟至治之本,道化在前,刑罚在后。将稽中和,广施庆惠,与吏民更始。其大赦天下。自建武以来诸犯禁锢,诏书虽解,有司持重,多不奉行,其皆复为平民。"壬辰,河东垣山崩。
liù yuè dīng wèi, tài cháng yǐn qín wèi sī kōng. jùn guó sān shí qī yǔ shuǐ. jǐ wèi, zhào yuē:" zì xià yǐ lái, yīn yǔ guò jié, nuǎn qì bù xiào, jiāng yǒu jué jiù. wù mèi yōu huáng, wèi zhī suǒ yóu. xī xià hòu è yī fú, fēi yǐn shí, kǒng zǐ yuē' wú wú jiàn rán'. jīn xīn zāo dà yōu, qiě suì jié wèi hé, chè shàn sǔn fú, shù yǒu bǔ yān. qí jiǎn tài guān dǎo guān shàng fāng nèi shǔ zhū fú yù zhēn shàn mǐ lì nán chéng zhī wù."
六月丁未,太常尹勤为司空。郡国三十七雨水。己未,诏曰:"自夏以来,阴雨过节,暖气不效,将有厥咎。寤寐忧惶,未知所由。昔夏后恶衣服,菲饮食,孔子曰'吾无间然'。今新遭大忧,且岁节未和,彻膳损服,庶有补焉。其减太官、导官、尚方、内署诸服御珍膳靡丽难成之物。"
dīng mǎo, zhào sī tú dà sī nóng cháng lè shào fǔ yuē:" zhèn yǐ wú dé, zuǒ zhù tǒng zhèng, sù yè jīng yíng, jù shī jué zhōng. sī wéi zhì dào, yóu jìn jí yuǎn, xiān nèi hòu wài. zì jiàn wǔ zhī chū yǐ zhì yú jīn, bā shí yú nián, gōng rén suì zēng, fáng yù mí guǎng. yòu zōng shì zuò shì mò rù zhě, yóu tuō míng gōng zú, shén kě mǐn yān. jīn xī miǎn qiǎn, jí yè tíng gōng rén, jiē wèi shù mín, yǐ shū yōu gé yù zhì zhī qíng. zhū guān fǔ jùn guó wáng hòu jiā nú bì xìng liú jí pí lóng léi lǎo, jiē shàng qí míng, wù lìng shí xī."
丁卯,诏司徒、大司农、长乐少府曰:"朕以无德,佐助统政,夙夜经营,惧失厥衷。思惟治道,由近及远,先内后外。自建武之初以至于今,八十余年,宫人岁增,房御弥广。又宗室坐事没入者,犹托名公族,甚可愍焉。今悉免遣,及掖庭宫人,皆为庶民,以抒幽隔郁滞之情。诸官府、郡国、王侯家奴婢姓刘及疲癃羸老,皆上其名,务令实悉。"
qiū qī yuè gēng yín, chì sī lì xiào wèi bù cì shǐ yuē:" fū tiān jiàng zāi lì, yīng zhèng ér zhì. jiān zhě jùn guó huò yǒu shuǐ zāi, fáng hài qiū jià. cháo tíng wéi jiù, yōu huáng dào jù. ér jùn guó yù huò fēng ráng xū shì zhī yù, suì fù bì zāi hài, duō zhāng kěn tián, bù chuǎi liú wáng, jìng zēng hù kǒu, yǎn nì dào zéi, lìng jiān è wú chéng, shǔ yòng fēi cì, xuǎn jǔ guāi yí, tān kē cǎn dú, yán jí píng mín. cì shǐ chuí tóu sāi ěr, ā sī xià bǐ,' bù wèi yú tiān, bù kuì yú rén'. jiǎ dài zhī ēn, bù kě shǔ shì, zì jīn yǐ hòu, jiāng jiū qí fá. èr qiān dàn zhǎng lì qí gè shí hé suǒ shāng hài, wèi chú tián zū, chú gǎo."
秋七月庚寅,敕司隶校尉、部刺史曰:"夫天降灾戾,应政而至。间者郡国或有水灾,妨害秋稼。朝廷惟咎,忧惶悼惧。而郡国欲获丰穰虚饰之誉,遂覆蔽灾害,多张垦田,不揣流亡,竞增户口,掩匿盗贼,令奸恶无惩,署用非次,选举乖宜,贪苛惨毒,延及平民。刺史垂头塞耳,阿私下比,'不畏于天,不愧于人'。假贷之恩,不可数恃,自今以后,将纠其罚。二千石长吏其各实核所伤害,为除田租,刍稿。"
bā yuè xīn hài, dì bēng. guǐ chǒu, bìn yú chóng dé qián diàn. nián èr suì.
八月辛亥,帝崩。癸丑,殡于崇德前殿。年二岁。
zàn yuē:" xiào hé shěn liè, lǜ yóu qián zé. wáng hè zì zhōng, cì mìng qiáng tè. yì méi xiáng fú, dēng xiǎn shí dé. shāng shì hé zǎo, píng yuán fú kè.
赞曰:"孝和沈烈,率由前则。王赫自中,赐命强慝。抑没祥符,登显时德。殇世何早,平原弗克。