xún shū zi shuǎng sūn yuè hán sháo zhōng hào chén shí zi jì
荀淑 子爽 孫悅 韓韶 鍾皓 陳寔 子紀
xún shū zì jì hé, yǐng chuān yǐng yīn rén, xún qīng shí yī shì sūn yě. shǎo yǒu gāo xíng, bó xué ér bù hǎo zhāng jù, duō wèi sú rú suǒ fēi, ér zhōu lǐ chēng qí zhī rén.
荀淑字季和,潁川潁陰人,荀卿十一世孫也。少有高行,博學而不好章句,多為俗儒所非,而州里稱其知人。
ān dì shí, zhēng bài láng zhōng, hòu zài qiān dāng tú zhǎng. qù zhí hái xiāng lǐ. dāng shì míng xián lǐ gù lǐ yīng děng jiē shī zōng zhī. jí liáng tài hòu lín cháo, yǒu rì shí dì zhèn zhī biàn, zhào gōng qīng jǔ xián liáng fāng zhèng, guāng lù xūn dù qiáo shào fǔ fáng zhí jǔ shū duì cè, jī cì guì xìng, wèi dà jiāng jūn liáng jì suǒ jì, chū bǔ lǎng líng hóu xiāng. lì shì míng lǐ, chēng wèi shén jūn. qǐng zhī, qì guān guī, xián jū yǎng zhì. chǎn yè měi zēng, zhé yǐ shàn zōng zú zhī yǒu, nián liù shí qī, jiàn hé sān nián zú, lǐ yīng shí wèi shàng shū, zì biǎo shī sàng. èr xiàn jiē wèi lì cí. yǒu zi bā rén: jiǎn gǔn jìng dào wāng shuǎng sù zhuān, bìng yǒu míng chēng, shí rén wèi zhī bā lóng.
安帝時,征拜郎中,後再遷當塗長。去職還鄉里。當世名賢李固、李膺等皆師宗之。及梁太后臨朝,有日食地震之變,詔公卿舉賢良方正,光祿勛杜喬、少府房植舉淑對策,譏刺貴幸,為大將軍梁冀所忌,出補朗陵侯相。蒞事明理,稱為神君。頃之,棄官歸,閒居養志。產業每增,輒以贍宗族知友,年六十七,建和三年卒,李膺時為尚書,自表師喪。二縣皆為立祠。有子八人:儉、緄、靖、燾、汪、爽、肅、專,並有名稱,時人謂之「八龍」。
chū, xún shì jiù lǐ míng xī háo, yǐng yīn lìng bó hǎi yuàn kāng yǐ wèi xī gāo yáng shì yǒu cái zǐ bā rén, jīn xún shì yì yǒu bā zǐ, gù gǎi qí lǐ yuē gāo yáng lǐ.
初,荀氏舊里名西豪,潁陰令勃海苑康以為昔高陽氏有才子八人,今荀氏亦有八子,故改其里曰高陽里。
jìng yǒu zhì xíng, bù shì, nián wǔ shí ér zhōng, hào yuē xuán xíng xiān shēng.
靖有至行,不仕,年五十而終,號曰玄行先生。
shū xiōng zi yù zì bó tiáo, tán zì wú zhì. yù wèi pèi xiāng, tán wèi guǎng líng tài shǒu. xiōng dì jiē zhèng shēn jí è, zhì chú yān huàn. qí zhī dǎng bīn kè yǒu zài èr jùn zhě, xiān zuì bì zhū. yù hòu gòng dà jiāng jūn dòu wǔ móu zhū zhōng guān, yǔ lǐ yīng jù sǐ. tán yì jìn gù zhōng shēn.
淑兄子昱字伯條,曇字無智。昱為沛相,曇為廣陵太守。兄弟皆正身疾惡,志除閹宦。其支黨賓客有在二郡者,纖罪必誅。昱後共大將軍竇武謀誅中官,與李膺俱死。曇亦禁錮終身。
shuǎng zì cí míng, yī míng xū. yòu ér hǎo xué, nián shí èr, néng tōng chūn qiū lùn yǔ. tài wèi dù qiáo jiàn ér chēng zhī, yuē: kě wèi rén shī. shuǎng suì dān sī jīng shū, qìng diào bù xíng, zhēng mìng bù yīng. yǐng chuān wèi zhī yǔ yuē: xún shì bā lóng, cí míng wú shuāng.
爽字慈明,一名諝。幼而好學,年十二,能通《春秋》、《論語》。太尉杜喬見而稱之,曰:「可為人師。」爽遂耽思經書,慶弔不行,征命不應。潁川為之語曰:「荀氏八龍,慈明無雙。」
yán xī jiǔ nián, tài cháng zhào diǎn jǔ shuǎng zhì xiào, bài láng zhōng. duì cè chén pián yí yuē:
延熹九年,太常趙典舉爽至孝,拜郎中。對策陳便宜曰:
chén wén zhī yú shī yuē: hàn wèi huǒ dé, huǒ shēng yú mù, mù shèng yú huǒ, gù qí dé wèi xiào, qí xiàng zài zhōu yì zhī lí. fū zài dì wèi huǒ, zài tiān wèi rì. zài tiān zhě yòng qí jīng, zài dì zhě yòng qí xíng. xià zé huǒ wáng, qí jīng zài tiān, wēn nuǎn zhī qì, yǎng shēng bǎi mù, shì qí xiào yě. dōng shí zé fèi, qí xíng zài dì, kù liè zhī qì, fén shāo shān lín, shì qí bù xiào yě. gù hàn zhì shǐ tiān xià sòng xiào jīng, xuǎn lì jǔ xiào lián. fū sàng qīn zì jǐn, xiào zhī zhōng yě. jīn zhī gōng qīng jí èr qiān dàn, sān nián zhī sàng, bù dé jí qù, dài fēi suǒ yǐ zēng chóng xiào dào ér kè chēng huǒ dé zhě yě. wǎng zhě xiào wén láo qiān, xíng guò hū jiǎn, gù yǒu yí zhào yǐ rì yì yuè. cǐ dāng shí zhī yí, bù kě guàn zhī wàn shì. gǔ jīn zhī zhì suī yǒu sǔn yì, ér liàng àn zhī lǐ wèi cháng gǎi yí, yǐ shì tiān xià mò yí qí qīn. jīn gōng qīng qún liáo jiē zhèng jiào suǒ zhān, ér fù mǔ zhī sàng bù dé bēn fù. fū rén yì zhī xíng, zì shàng ér shǐ dūn hòu zhī sú, yǐ yīng hū xià. chuán yuē: sàng jì zhī lǐ què, zé rén chén zhī ēn báo, bèi sǐ wàng shēng zhě zhòng yǐ. zēng zǐ yuē: rén wèi yǒu zì zhì zhě, bì yě qīn sàng hū! chūn qiū chuán yuē: shàng zhī suǒ wèi, mín zhī guī yě. fū shàng suǒ bù wèi ér mín huò wèi zhī, gù jiā xíng fá ruò shàng zhī suǒ wèi, mín yì wèi zhī, yòu hé zhū yān? xī chéng xiàng dí fāng jìn, yǐ zì bèi zǎi xiàng, ér bù gǎn yú zhì. zhì zāo mǔ yōu, sān shí liù rì ér chú. fū shī lǐ zhī yuán, zì shàng ér shǐ. gǔ zhě dà sàng sān nián bù hū qí mén, suǒ yǐ chóng guó hòu sú dǔ huà zhī dào yě. shì shī yí zhèng, guò wù dàn gǎi. tiān xià tōng sàng, kě rú jiù lǐ.
臣聞之於師曰:「漢為火德,火生於木,木盛於火,故其德為孝,其象在《周易》之《離》。」夫在地為火,在天為日。在天者用其精,在地者用其形。夏則火王,其精在天,溫暖之氣,養生百木,是其孝也。冬時則廢,其形在地,酷烈之氣,焚燒山林,是其不孝也。故漢制使天下誦《孝經》,選吏舉孝廉。夫喪親自盡,孝之終也。今之公卿及二千石,三年之喪,不得即去,殆非所以增崇孝道而克稱火德者也。往者孝文勞謙,行過乎儉,故有遺詔以日易月。此當時之宜,不可貫之萬世。古今之制雖有損益,而諒闇之禮未嘗改移,以示天下莫遺其親。今公卿群寮皆政教所瞻,而父母之喪不得奔赴。夫仁義之行,自上而始;敦厚之俗,以應乎下。傳曰:「喪祭之禮闕,則人臣之恩薄,背死忘生者眾矣。」曾子曰:「人未有自致者,必也親喪乎!」《春秋傳》曰:「上之所為,民之歸也。」夫上所不為而民或為之,故加刑罰;若上之所為,民亦為之,又何誅焉?昔丞相翟方進,以自備宰相,而不敢逾制。至遭母憂,三十六日而除。夫失禮之源,自上而始。古者大喪三年不呼其門,所以崇國厚俗篤化之道也。事失宜正,過勿憚改。天下通喪,可如舊禮。
chén wén yǒu fū fù rán hòu yǒu fù zǐ, yǒu fù zǐ rán hòu yǒu jūn chén, yǒu jūn chén rán hòu yǒu shàng xià, yǒu shàng xià rán hòu yǒu lǐ yí. lǐ yì bèi, zé rén zhī suǒ cuò yǐ. fū fù rén lún zhī shǐ, wáng huà zhī duān, gù wén wáng zuò yì, shàng jīng shǒu qián kūn, xià jīng shǒu xián héng kǒng zǐ yuē: tiān zūn dì bēi, qián kūn dìng yǐ. fū fù zhī dào, suǒ wèi shùn yě. yáo diǎn yuē: jiàng èr nǚ yú guī, pín yú yú. jiàng zhě xià yě, pín zhě fù yě. yán suī dì yáo zhī nǚ, xià jià yú yú, yóu qū tǐ jiàng xià, qín xiū fù dào. yì yuē: dì yǐ guī mèi, yǐ zhǐ yuán jí. fù rén wèi jià yuē guī, yán tāng yǐ qǔ lǐ guī qí mèi yú zhū hóu yě. chūn qiū zhī yì, wáng jī jià qí, shǐ lǔ zhǔ zhī, bù yǐ tiān zǐ zhī zūn jiā yú zhū hóu yě. jīn hàn chéng qín fǎ, shè shàng zhǔ zhī yí, yǐ qī zhì fū, yǐ bēi lín zūn, wéi qián kūn zhī dào, shī yáng chàng zhī yì. kǒng zǐ yuē: xī shèng rén zhī zuò yì yě, yǎng zé guān xiàng yú tiān, fǔ zé chá fǎ yú dì, dǔ niǎo shòu zhī wén, yǔ dì zhī yí. jìn qǔ zhū shēn, yuǎn qǔ zhū wù, yǐ tōng shén míng zhī dé, yǐ lèi wàn wù zhī qíng. jīn guān fǎ yú tiān, zé běi jí zhì zūn, sì xīng fēi hòu. chá fǎ yú dì, zé kūn shān xiàng fū, bēi zé xiàng qī. dǔ niǎo shòu zhī wén, niǎo zé xióng zhě míng qú, cí zé shùn fú shòu zé mǔ wèi chàng dǎo, pìn nǎi xiāng cóng. jìn qǔ zhū shēn, zé gān wèi rén shǒu, kūn wèi rén fù. yuǎn qǔ zhū wù, zé mù shí shǔ tiān, gēn gāi shǔ dì. yáng zūn yīn bēi, gài nǎi tiān xìng. qiě shī chū piān shí shǒu guān suī lǐ shǐ kòu hūn, xiān zhèng fū fù. tiān dì liù jīng, qí zhǐ yī kuí. yí gǎi shàng zhǔ zhī zhì, yǐ chēng qián kūn zhī xìng. zūn fǎ yáo tāng, shì shì zhōu kǒng. hé zhī tiān dì ér bù miù, zhì zhī guǐ shén ér bù yí. rén shì rú cǐ, zé jiā ruì jiàng tiān, jí fú chū dì, wǔ wěi xián bèi, gè yǐ qí xù yǐ.
臣聞有夫婦然後有父子,有父子然後有君臣,有君臣然後有上下,有上下然後有禮儀。禮義備,則人知所厝矣。夫婦人倫之始,王化之端,故文王作《易》,上經首《乾》、《坤》,下經首《咸》、《恆》孔子曰:「天尊地卑,乾坤定矣。」夫婦之道,所謂順也。《堯典》曰:「降二女於媯,嬪於虞。」降者下也,嬪者婦也。言雖帝堯之女,下嫁於虞,猶屈體降下,勤修婦道。《易》曰:「帝乙歸妹,以祉元吉。」婦人謂嫁曰歸,言湯以娶禮歸其妹於諸侯也。《春秋》之義,王姬嫁齊,使魯主之,不以天子之尊加於諸侯也。今漢承秦法,設尚主之儀,以妻制夫,以卑臨尊,違乾坤之道,失陽唱之義。孔子曰:「昔聖人之作《易》也,仰則觀象於天,俯則察法於地,睹鳥獸之文,與地之宜。近取諸身,遠取諸物,以通神明之德,以類萬物之情。」今觀法於天,則北極至尊,四星妃後。察法於地,則崑山象夫,卑澤象妻。睹鳥獸之文,鳥則雄者鳴鴝,雌則順服;獸則牡為唱導,牝乃相從。近取諸身,則乾為人首,坤為人腹。遠取諸物,則木實屬天,根荄屬地。陽尊陰卑,蓋乃天性。且《詩》初篇實首《關睢》;《禮》始《寇》、《婚》,先正夫婦。天地《六經》,其旨一揆。宜改尚主之制,以稱乾坤之性。遵法堯、湯,式是周、孔。合之天地而不謬,質之鬼神而不疑。人事如此,則嘉瑞降天,吉符出地,五韙咸備,各以其敘矣。
xī zhě shèng rén jiàn tiān dì zhī zhōng ér wèi zhī lǐ, lǐ zhě, suǒ yǐ xìng fú xiáng zhī běn, ér zhǐ huò luàn zhī yuán yě. rén néng wǎng yù cóng lǐ zhě, zé fú guī zhī shùn qíng fèi lǐ zhě, zé huò guī zhī. tuī huò fú zhī suǒ yīng, zhī xìng fèi zhī suǒ yóu lái yě. zhòng lǐ zhī zhōng, hūn lǐ wèi shǒu. gù tiān zǐ qǔ shí èr, tiān zhī shù yě zhū hóu yǐ xià gè yǒu děng chà, shì zhī jiàng yě. yáng xìng chún ér néng shī, yīn tǐ shùn ér néng huà, yǐ lǐ jì lè, jié xuān qí qì. gù néng fēng zi sūn zhī xiáng, zhì lǎo shòu zhī fú. jí sān dài zhī jì, yín ér wú jié. yáo tái qīng gōng, chén qiè shù bǎi. yáng jié yú shàng, yīn gé tiān xià. gù zhōu gōng zhī jiè yuē: bù zhī jià sè zhī jiān nán, bù wén xiǎo rén zhī láo, wéi dān lè zhī cóng, shí yì wǎng huò kè shòu. shì qí míng jiè. hòu shì zhī rén, hǎo fú bù wù qí běn, è huò bù yì qí guǐ. chuán yuē: jié zhǐ shì jù, shú yún qí yú? hé yǔ sī rén, zhuī yù sàng qū? chéng kě tòng yě. chén qiè wén hòu gōng cǎi nǚ wǔ liù qiān rén, cóng guān shì shǐ fù zài qí wài. dōng xià yī fú, zhāo xī bǐng liáng, hào fèi jiān bó, kōng jié fǔ cáng, zhēng diào zēng bèi, shí ér shuì yī, kōng fù bù gū zhī mín, yǐ gōng wú yòng zhī nǚ, bǎi xìng qióng kùn yú wài, yīn yáng gé sāi yú nèi. gù gǎn dòng hé qì, zāi yì lǚ zhēn. chén yú yǐ wèi zhū fēi lǐ pìn wèi zēng xìng yù zhě, yī jiē qiǎn chū, shǐ chéng fēi hé. yī yuē tōng yuàn kuàng, hé yīn yáng. èr yuē shěng cái yòng, shí fǔ cáng. sān yuē xiū lǐ zhì, suī méi shòu. sì yuē pèi yáng shī, qí zhōng sī. wǔ yuē kuān yì fù, ān lí mín. cǐ chéng guó jiā zhī hóng lì, tiān rén zhī dà fú yě.
昔者聖人建天地之中而謂之禮,禮者,所以興福祥之本,而止禍亂之源也。人能枉欲從禮者,則福歸之;順情廢禮者,則禍歸之。推禍福之所應,知興廢之所由來也。眾禮之中,婚禮為首。故天子娶十二,天之數也;諸侯以下各有等差,事之降也。陽性純而能施,陰體順而能化,以禮濟樂,節宣其氣。故能豐子孫之祥,致老壽之福。及三代之季,淫而無節。瑤台、傾宮,陳妾數百。陽竭於上,陰隔天下。故周公之戒曰:「不知稼穡之艱難,不聞小人之勞,惟耽樂之從,時亦罔或克壽。」是其明戒。後世之人,好福不務其本,惡禍不易其軌。傳曰:「截趾適屨,孰雲其愚?何與斯人,追欲喪軀?」誠可痛也。臣竊聞後宮采女五六千人,從官侍使復在其外。冬夏衣服,朝夕稟糧,耗費縑帛,空竭府藏,徵調增倍,十而稅一,空賦不辜之民,以供無用之女,百姓窮困於外,陰陽隔塞於內。故感動和氣,災異屢臻。臣愚以為諸非禮聘未曾幸御者,一皆遣出,使成妃合。一曰通怨曠,和陰陽。二曰省財用,實府藏。三曰修禮制,綏眉壽。四曰配陽施,祈螽斯。五曰寬役賦,安黎民。此誠國家之弘利,天人之大福也。
fū hán rè huì míng, suǒ yǐ wèi suì zūn bēi shē jiǎn, suǒ yǐ wèi lǐ: gù yǐ huì míng hán shǔ zhī qì, zūn bēi chǐ yuē zhī lǐ wèi qí jié yě. yì yuē: tiān dì jié ér sì shí chéng. chūn qiū chuán yuē: wéi qì yǔ míng bù kě yǐ jiǎ rén. xiào jīng yuē: ān shàng zhì mín, mò shàn yú lǐ. lǐ zhě, zūn bēi zhī chà, shàng xià zhī zhì yě. xī jì shì bā yì wǔ yú tíng, fēi yǒu shāng hài kùn yú rén wù, ér kǒng zǐ yóu yuē shì kě rěn yě, shú bù kě rěn. hóng fàn yuē: wéi pì zuò wēi, wéi pì zuò fú, wéi pì yù shí. fán cǐ sān zhě, jūn suǒ dú xíng ér chén bù dé tóng yě. jīn chén jiàn jūn fú, xià shí shàng zhēn, suǒ wèi hài yú ér jiā, xiōng yú ér guó zhě yě. yí lüè yī gǔ lǐ zūn bēi zhī chà, jí dǒng zhòng shū zhì dù zhī bié, yán dū yǒu sī, bì xíng qí mìng. cǐ zé jìn luàn shàn sú zú yòng zhī yào.
夫寒熱晦明,所以為歲;尊卑奢儉,所以為禮:故以晦明寒暑之氣,尊卑侈約之禮為其節也。《易》曰:「天地節而四時成。」《春秋傳》曰:「唯器與名不可以假人。」《孝經》曰:「安上治民,莫善於禮。」禮者,尊卑之差,上下之制也。昔季氏八佾舞於庭,非有傷害困於人物,而孔子猶曰「是可忍也,孰不可忍。」《洪範》曰:「惟闢作威,惟闢作福,惟辟玉食。」凡此三者,君所獨行而臣不得同也。今臣僭君服,下食上珍,所謂害於而家,凶於而國者也。宜略依古禮尊卑之差,及董仲舒制度之別,嚴督有司,必行其命。此則禁亂善俗足用之要。
zòu wén, jí qì guān qù.
奏聞,即棄官去。
hòu zāo dǎng gù, yǐn yú hǎi shàng, yòu nán dùn hàn bīn, jī shí yú nián, yǐ zhù shù wèi shì, suì chēng wèi shuò rú. dǎng jìn jiě, wǔ fǔ bìng pì, sī kōng yuán féng jǔ yǒu dào, bù yīng. jí féng zú, shuǎng zhì fú sān nián, dāng shì wǎng wǎng huà yǐ wèi sú. shí rén duō bù xíng qī fú, suī zài qīn yōu yóu yǒu diào wèn sàng jí zhě, yòu sī shì qí jūn fù jí zhū míng shì, shuǎng jiē yǐn jù dà yì, zhèng zhī jīng diǎn, suī bù xī biàn, yì pō yǒu gǎi.
後遭黨錮,隱於海上,又南遁漢濱,積十餘年,以著述為事,遂稱為碩儒。黨禁解,五府並辟,司空袁逢舉有道,不應。及逢卒,爽制服三年,當世往往化以為俗。時人多不行妻服,雖在親憂猶有弔問喪疾者,又私諡其君父及諸名士,爽皆引據大義,正之經典,雖不悉變,亦頗有改。
hòu gōng chē zhēng wèi dà jiāng jūn hé jìn cóng shì zhōng láng. jìn kǒng qí bù zhì, yíng jiàn wèi shì zhōng, jí jìn bài ér zhào mìng zhòng jué. xiàn dì jí wèi, dǒng zhuō fǔ zhèng, fù zhēng zhī. shuǎng yù dùn mìng, lì chí zhī jí, bù dé qù, yīn fù jiù bài píng yuán xiāng. xíng zhì wǎn líng, fù zhuī wèi guāng lù xūn. shì shì sān rì, jìn bài sī kōng. shuǎng zì bèi zhēng mìng jí dēng tái sī, jiǔ shí wǔ rì. yīn cóng qiān dōu zhǎng ān.
後公車征為大將軍何進從事中郎。進恐其不至,迎薦為侍中,及進敗而詔命中絕。獻帝即位,董卓輔政,復征之。爽欲遁命,吏持之急,不得去,因復就拜平原相。行至宛陵,復追為光祿勛。視事三日,進拜司空。爽自被征命及登台司,九十五日。因從遷都長安。
shuǎng jiàn dǒng zhuō rěn bào zī shén, bì wēi shè jì, qí suǒ pì jǔ jiē qǔ cái lüè zhī shì, jiāng gòng tú zhī, yì yǔ sī tú wáng yǔn jí zhuō zhǎng shǐ hé yóng děng wèi nèi móu. huì bìng hōng, nián liù shí sān.
爽見董卓忍暴滋甚,必危社稷,其所辟舉皆取才略之士,將共圖之,亦與司徒王允及卓長史何顒等為內謀。會病薨,年六十三。
zhe lǐ yì chuán shī chuán shàng shū zhèng jīng chūn qiū tiáo lì, yòu jí hàn shì chéng bài kě wèi jiàn jiè zhě, wèi zhī hàn yǔ. yòu zuò gōng yáng wèn jí biàn chèn, bìng tā suǒ lùn xù, tí wèi xīn shū. fán bǎi yú piān, jīn duō suǒ wáng quē.
著《禮》、《易傳》、《詩傳》、《尚書正經》、《春秋條例》,又集漢事成敗可為鑑戒者,謂之《漢語》。又作《公羊問》及《辯讖》,並它所論敘,題為《新書》。凡百餘篇,今多所亡缺。
xiōng zi yuè yù bìng zhī míng. yù zì yǒu chuán.
兄子悅、彧並知名。彧自有傳。
lùn yuē: xún shuǎng zhèng xuán shēn tú pán jù yǐ rú xíng wèi chù shì, lèi zhēng bìng xiè bìng bù yì. jí dǒng zhuō dāng cháo, fù bèi lǐ zhào zhī. pán xuán jìng bù qū yǐ quán qí gāo. shuǎng yǐ huáng fà yǐ, dú zhì yān, wèi shí xún ér qǔ qīng xiàng. yì zhě yí qí guāi qù shě, yú qiè shāng qí qíng, yǐ wèi chū chù jūn zǐ zhī dà zhì yě, píng yùn zé hóng dào yǐ qiú zhì, líng yí zé rú jī yǐ kuāng shí. xún gōng zhī jí jí zì lì, qí rú jī hū? bù rán, hé wèi wéi zhēn jí ér lǚ hǔ wěi yān? guān qí xùn yán qiān dōu zhī yì, yǐ jiù yáng huáng zhī huò. jí hòu qián tú dǒng shì, jǐ zhèn guó mìng, suǒ wèi dà zhí ruò qū, dào gù wēi yí yě.
論曰:荀爽、鄭玄、申屠蟠俱以儒行為處士,累征並謝病不詣。及董卓當朝,復備禮召之。蟠、玄竟不屈以全其高。爽已黃髮矣,獨至焉,未十旬而取卿相。意者疑其乖趣舍,余竊商其情,以為出處君子之大致也,平運則弘道以求志,陵夷則濡跡以匡時。荀公之急急自勵,其濡跡乎?不然,何為違貞吉而履虎尾焉?觀其遜言遷都之議,以救楊、黃之禍。及後潛圖董氏,幾振國命,所謂「大直若屈」,道故逶迤也。
yuè zì zhòng yù, jiǎn zhī zǐ yě. jiǎn zǎo zú. yuè nián shí èr, néng shuō chūn qiū. jiā pín wú shū, měi zhī rén jiān, suǒ jiàn piān dú, yī lǎn duō néng sòng jì. xìng chén jìng, měi zī róng, yóu hǎo zhù shù. líng dì shí yān guān yòng quán, shì duō tuì shēn qióng chù, yuè nǎi tuō jí yǐn jū, shí rén mò zhī shí, wéi cóng dì BE77 tè chēng jìng yān. chū pì zhèn dōng jiāng jūn cáo cāo fǔ, qiān huáng mén shì láng. xiàn dì pō hǎo wén xué, yuè yǔ BE77 jí shào fǔ kǒng róng shì jiǎng jìn zhōng, dàn xī tán lùn. lèi qiān mì shū jiān shì zhōng.
悅字仲豫,儉之子也。儉早卒。悅年十二,能說《春秋》。家貧無書,每之人間,所見篇牘,一覽多能誦記。性沉靜,美姿容,尤好著述。靈帝時閹官用權,士多退身窮處,悅乃託疾隱居,時人莫之識,唯從弟BE77特稱敬焉。初辟鎮東將軍曹操府,遷黃門侍郎。獻帝頗好文學,悅與BE77及少府孔融侍講禁中,旦夕談論。累遷秘書監、侍中。
shí, zhèng yí cáo shì, tiān zǐ gōng jǐ ér yǐ. yuè zhì zài xiàn tì, ér móu wú suǒ yòng, nǎi zuò shēn jiàn wǔ piān. qí suǒ lùn biàn, tōng jiàn zhèng tǐ, jì chéng ér zòu zhī. qí dà lüè yuē:
時,政移曹氏,天子恭己而已。悅志在獻替,而謀無所用,乃作《申鑒》五篇。其所論辯,通見政體,既成而奏之。其大略曰:
fū dào zhī běn, rén yì ér yǐ yǐ. wǔ diǎn yǐ jīng zhī, qún jí yǐ wěi zhī, yǒng zhī gē zhī, xián zhī wǔ zhī, qián jiān jì míng, hòu fù shēn zhī. gù gǔ zhī shèng wáng, qí yú rén yì yě, shēn zhòng ér yǐ.
夫道之本,仁義而已矣。五典以經之,群籍以緯之,詠之歌之,弦之舞之,前監既明,後復申之。故古之聖王,其於仁義也,申重而已。
zhì zhèng zhī shù, xiān píng sì huàn, nǎi chóng wǔ zhèng.
致政之術,先屏四患,乃崇五政。
yī yuē wěi, èr yuē sī, sān yuē fàng, sì yuē shē. wěi luàn sú, sī huài fǎ, fàng yuè guǐ, shē bài zhì. sì zhě bù chú, zé zhèng mò yóu xíng yǐ. fū sú luàn zé dào huāng, suī tiān dì bù dé bǎo qí xìng yǐ fǎ huài zé shì qīng, suī rén zhǔ bù dé shǒu qí dù yǐ guǐ yuè zé lǐ wáng, suī shèng rén bù dé quán qí dào yǐ zhì bài zé yù sì, suī sì biǎo bù dé chōng qí qiú yǐ. shì wèi sì huàn.
一曰偽,二曰私,三曰放,四曰奢。偽亂俗,私壞法,放越軌,奢敗制。四者不除,則政末由行矣。夫俗亂則道荒,雖天地不得保其性矣;法壞則世傾,雖人主不得守其度矣;軌越則禮亡,雖聖人不得全其道矣;制敗則欲肆,雖四表不得充其求矣。是謂四患。
xìng nóng sāng yǐ yǎng qí shēng, shěn hǎo è yǐ zhèng qí sú, xuān wén jiào yǐ zhāng qí huà, lì wǔ bèi yǐ bǐng qí wēi, míng shǎng fá yǐ tǒng qí fǎ. shì wèi wǔ zhèng.
興農桑以養其生,審好惡以正其俗,宣文教以章其化,立武備以秉其威,明賞罰以統其法。是謂五政。
rén bù wèi sǐ, bù kě jù yǐ zuì. rén bù lè shēng, bù kě quàn yǐ shàn. suī shǐ qì bù wǔ jiào, gāo yáo zuò shì, zhèng bù xíng yān. gù zài shàng zhě xiān fēng rén cái yǐ dìng qí zhì, dì gēng jí tián, hòu sāng cán gōng, guó wú yóu rén, yě wú huāng yè, cái bù jiǎ yòng, lì bù wàng jiā, yǐ zhōu rén shì. shì wèi yǎng shēng.
人不畏死,不可懼以罪。人不樂生,不可勸以善。雖使契布五教,皋陶作士,政不行焉。故在上者先豐人財以定其志,帝耕籍田,後桑蠶宮,國無遊人,野無荒業,財不賈用,力不妄加,以周人事。是謂養生。
jūn zǐ zhī suǒ yǐ dòng tiān dì, yīng shén míng, zhèng wàn wù ér chéng wáng huà zhě, bì hū zhēn dìng ér yǐ. gù zài shàng zhě shěn dìng hǎo chǒu yān. shàn è yào hū gōng zuì, huǐ yù xiào yú zhǔn yàn. tīng yán zé shì, jǔ míng chá shí, wú huò zhà shāng, yǐ dàng zhòng xīn. gù shì wú bù hé, wù wú bù qiè, shàn wú bù xiǎn, è wú bù zhāng, sú wú jiān guài, mín wú yín fēng. bǎi xìng shàng xià dǔ lì hài zhī cún hū jǐ yě, gù sù gōng qí xīn, shèn xiū qí xíng, nèi bù huí huò, wài wú yì wàng, zé mín zhì píng yǐ. shì wèi zhèng sú.
君子之所以動天地,應神明,正萬物而成王化者,必乎真定而已。故在上者審定好醜焉。善惡要乎功罪,毀譽效於准驗。聽言責事,舉名察實,無惑詐傷,以盪眾心。故事無不核,物無不切,善無不顯,惡無不章,俗無奸怪,民無淫風。百姓上下睹利害之存乎己也,故肅恭其心,慎修其行,內不回惑,外無異望,則民志平矣。是謂正俗。
jūn zǐ yǐ qíng yòng, xiǎo rén yǐ xíng yòng. róng rǔ zhě, shǎng fá zhī jīng huá yě. gù lǐ jiào róng rǔ, yǐ jiā jūn zǐ, huà qí qíng yě zhì gù biān pū, yǐ jiā xiǎo rén, huà qí xíng yě. jūn zǐ bù fàn rǔ, kuàng yú xíng hū! xiǎo rén bù jì xíng, kuàng yú rǔ hū! ruò jiào huà zhī fèi, tuī zhōng rén ér zhuì yú xiǎo rén zhī yù jiào huà zhī xíng, yǐn zhōng rén ér nà yú jūn zǐ zhī tú. shì wèi zhāng huà. xiǎo rén zhī qíng, huǎn zé jiāo, jiāo zé zì, zì zé yuàn, yuàn zé pàn, wēi zé móu luàn, ān zé sī yù, fēi wēi qiáng wú yǐ chéng zhī. gù zài shàng zhě, bì yǒu wǔ bèi, yǐ jiè bù yú, yǐ è kòu nüè. ān jū zé jì zhī nèi zhèng, yǒu shì zé yòng zhī jūn lǚ. shì wèi bǐng wēi.
君子以情用,小人以刑用。榮辱者,賞罰之精華也。故禮教榮辱,以加君子,化其情也;桎梏鞭撲,以加小人,化其刑也。君子不犯辱,況於刑乎!小人不忌刑,況於辱乎!若教化之廢,推中人而墜於小人之域;教化之行,引中人而納於君子之塗。是謂章化。小人之情,緩則驕,驕則恣,恣則怨,怨則叛,危則謀亂,安則思欲,非威強無以懲之。故在上者,必有武備,以戒不虞,以遏寇虐。安居則寄之內政,有事則用之軍旅。是謂秉威。
shǎng fá, zhèng zhī bǐng yě. míng shǎng bì fá, shěn xìn shèn lìng, shǎng yǐ quàn shàn, fá yǐ chéng è. rén zhǔ bù wàng shǎng, fēi tú ài qí cái yě, shǎng wàng xíng zé shàn bù quàn yǐ. bù wàng fá, fēi jīn qí rén yě, fá wàng xíng zé è bù chéng yǐ. shǎng bù quàn wèi zhī zhǐ shàn, fá bù chéng wèi zhī zòng è. zài shàng zhě néng bù zhǐ xià wèi shàn, bù zòng xià wèi è, zé guó fǎ lì yǐ. shì wèi tǒng fǎ.
賞罰,政之柄也。明賞必罰,審信慎令,賞以勸善,罰以懲惡。人主不妄賞,非徒愛其財也,賞妄行則善不勸矣。不妄罰,非矜其人也,罰妄行則惡不懲矣。賞不勸謂之止善,罰不懲謂之縱惡。在上者能不止下為善,不縱下為惡,則國法立矣。是謂統法。
sì huàn jì juān, wǔ zhèng yòu lì, xíng zhī yǐ chéng, shǒu zhī yǐ gù, jiǎn ér bù dài, shū ér bù shī, wú wèi wèi zhī, shǐ zì shī zhī, wú shì shì zhī, shǐ zì jiāo zhī. bù sù ér chéng, bù yán ér huà, chuí gǒng yī ràng, ér hǎi nèi píng yǐ. shì wèi wèi zhèng zhī fāng.
四患既蠲,五政又立,行之以誠,守之以固,簡而不怠,疏而不失,無為為之,使自施之,無事事之,使自交之。不肅而成,不嚴而化,垂拱揖讓,而海內平矣。是謂為政之方。
yòu yán:
又言:
shàng zhǔ zhī zhì fēi gǔ. lí jiàng èr nǚ, táo táng zhī diǎn. guī mèi yuán jí, dì yǐ zhī xùn. wáng jī guī qí, zōng zhōu zhī lǐ. yǐ yīn chéng yáng wéi tiān, yǐ fù líng fū wéi rén. wéi tiān bù xiáng, wéi rén bù yì. yòu gǔ zhě tiān zǐ zhū hóu yǒu shì, bì gào yú miào. miào yǒu èr shǐ, zuǒ shǐ jì yán, yòu shǐ shū shì. shì wèi chūn qiū, yán wèi shàng shū. jūn jǔ bì jì, shàn è chéng bài, wú bù cún yān. xià jí shì shù, gǒu yǒu mào yì, xián zài zài jí. huò yù xiǎn ér bù dé, huò yù yǐn ér míng zhāng. dé shī yī zhāo, ér róng rǔ qiān zài. shàn rén quàn yān, yín rén jù yān. yí yú jīn zhě bèi zhì shǐ guān, zhǎng qí diǎn wén, jì qí xíng shì. měi yú suì jǐn, jǔ zhī shàng shū. yǐ zhù shǎng fá, yǐ hóng fǎ jiào.
尚主之制非古。厘降二女,陶唐之典。歸妹元吉,帝乙之訓。王姬歸齊,宗周之禮。以陰乘陽違天,以婦陵夫違人。違天不祥,違人不義。又古者天子諸侯有事,必告於廟。廟有二史,左史記言,右史書事。事為《春秋》,言為《尚書》。君舉必記,善惡成敗,無不存焉。下及士庶,苟有茂異,咸在載籍。或欲顯而不得,或欲隱而名章。得失一朝,而榮辱千載。善人勸焉,淫人懼焉。宜於今者備置史官,掌其典文,紀其行事。每於歲盡,舉之尚書。以助賞罰,以弘法教。
dì lǎn ér shàn zhī.
帝覽而善之。
dì hǎo diǎn jí, cháng yǐ bān gù hàn shū wén fán nán shěng, nǎi lìng yuè yī zuǒ shì chuán tǐ yǐ wèi hàn jì sān shí piān, zhào shàng shū gěi bǐ zhá. cí yuē shì xiáng, lùn biàn duō měi. qí xù zhī yuē:
帝好典籍,常以班固《漢書》文繁難省,乃令悅依《左氏傳》體以為《漢紀》三十篇,詔尚書給筆札。辭約事詳,論辨多美。其序之曰:
xī zài shàng shèng, wéi jiàn huáng jí, jīng wěi tiān dì, guān xiàng lì fǎ, nǎi zuò shū qì, yǐ tōng yǔ zhòu, yáng yú wáng tíng, jué yòng dà yān. xiān wáng guāng yǎn dà yè, sì yú shí xià. yì wéi jué hòu, yǒng shì zuò diǎn. fū lì diǎn yǒu wǔ zhì yān: yī yuē dá dào yì, èr yuē zhāng fǎ shì, sān yuē tōng gǔ jīn, sì rì zhe gōng xūn, wǔ yuē biǎo xián néng. yú shì tiān rén zhī jì, shì wù zhī yí, càn rán xiǎn zhe, wǎng bù bèi yǐ. shì jì qí guǐ, bù yǔn qí yè. sǔn yì yíng xū, yǔ shí xiāo xī. zāng pǐ bù tóng, qí kuí yī yě. hàn sì bǎi yǒu liù zài, bō luàn fǎn zhèng, tǒng wǔ xìng wén, yǒng wéi zǔ zōng zhī hóng yè, sī guāng qǐ hū wàn sì. shèng shàng mù rán, wéi wén zhī xù, zhān qián gù hòu, shì shào shì jì, chǎn chóng dà yóu, mìng lì guó diǎn. yú shì zhuì xù jiù shū, yǐ shù hàn jì. zhōng xìng yǐ qián, míng zhǔ xián chén dé shī zhī guǐ, yì zú yǐ guān yǐ.
昔在上聖,惟建皇極,經緯天地,觀象立法,乃作書契,以通宇宙,揚於王庭,厥用大焉。先王光演大業,肆於時夏。亦惟厥後,永世作典。夫立典有五志焉:一曰達道義,二曰章法式,三曰通古今,四日著功勳,五曰表賢能。於是天人之際,事物之宜,粲然顯著,罔不備矣。世濟其軌,不隕其業。損益盈虛,與時消息。臧否不同,其揆一也。漢四百有六載,撥亂反正,統武興文,永惟祖宗之洪業,思光啟乎萬嗣。聖上穆然,惟文之恤,瞻前顧後,是紹是繼,闡崇大猷,命立國典。於是綴敘舊書,以述《漢紀》。中興以前,明主賢臣得失之軌,亦足以觀矣。
yòu zhe chóng dé zhèng lùn jí zhū lùn shù shí piān. nián liù shí èr, jiàn ān shí sì nián zú.
又著《崇德》、《正論》及諸論數十篇。年六十二,建安十四年卒。
hán sháo zì zhòng huáng, yǐng chuān wǔ yáng rén yě. shǎo shì jùn, pì sī tú fǔ. shí, tài shān zéi gōng sūn jǔ wěi hào lì nián, shǒu lìng bù néng pò sàn, duō wèi zuò fǎ. shàng shū xuǎn sān fǔ yuàn néng lǐ jù zhě, nǎi yǐ sháo wèi yíng zhǎng. zéi wén qí xián, xiāng jiè bù rù yíng jìng. yú xiàn duō bèi kòu dào, fèi gēng sāng, qí liú rù xiàn jiè qiú suǒ yī liáng zhě shén zhòng. sháo mǐn qí jī kùn, nǎi kāi cāng zhèn zhī, suǒ bǐng shàn wàn yú hù. zhǔ zhě zhēng wèi bù kě. sháo yuē: zhǎng huó gōu hè zhī rén, ér yǐ cǐ fú zuì, hán xiào rù dì yǐ. tài shǒu sù zhī sháo míng dé, jìng wú suǒ zuò. yǐ bìng zú guān. tóng jùn lǐ yīng chén shí dù mì xún shū děng wèi lì bēi sòng yān.
韓韶字仲黃,潁川舞陽人也。少仕郡,辟司徒府。時,太山賊公孫舉偽號歷年,守、令不能破散,多為坐法。尚書選三府掾能理劇者,乃以韶為贏長。賊聞其賢,相戒不入贏境。余縣多被寇盜,廢耕桑,其流入縣界求索衣糧者甚眾。韶愍其飢困,乃開倉賑之,所稟贍萬餘戶。主者爭謂不可。韶曰:「長活溝壑之人,而以此伏罪,含笑入地矣。」太守素知韶名德,竟無所坐。以病卒官。同郡李膺、陳寔、杜密、荀淑等為立碑頌焉。
zi róng, zì wú zhǎng. shǎo néng biàn lǐ ér bù wèi zhāng jù xué. shēng míng shén shèng, wǔ fǔ bìng pì. xiàn dì chū, zhì tài pú. nián qī shí zú.
子融,字無長。少能辯理而不為章句學。聲名甚盛,五府並辟。獻帝初,至太僕。年七十卒。
zhōng hào zì jì míng, yǐng chuān zhǎng shè rén yě. wèi jùn zhe xìng, shì shàn xíng lǜ. hào shǎo yǐ dǔ xíng chēng, gōng fǔ lián pì, wèi èr xiōng wèi shì, bì yǐn mì shān, yǐ shī lǜ jiào shòu mén tú qiān yú rén. tóng jùn chén shí, nián bù jí hào, hào yǐn yǔ wèi yǒu. hào wèi jùn gōng cáo, huì pì sī tú fǔ, lín cí, tài shǒu wèn: shuí kě dài qīng zhě? hào yuē: míng fǔ yù bì děi qí rén, xī mén tíng zhǎng chén shí kě. shí wén zhī, yuē: zhōng jūn shì bù chá rén, bù zhī hé dú shí wǒ? hào qǐng zhī zì hé qù. qián hòu jiǔ pì gōng fǔ, zhēng wèi tíng wèi zhèng bó shì lín lǜ zhǎng, jiē bù jiù. shí, hào jí xún shū bìng wèi shì dài fū suǒ guī mù. lǐ yīng cháng tàn yuē: xún jūn qīng shí nán shàng, zhōng jūn zhì dé kě shī.
鍾皓字季明,潁川長社人也。為郡著姓,世善刑律。皓少以篤行稱,公府連辟,為二兄未仕,避隱密山,以詩律教授門徒千餘人。同郡陳寔,年不及皓,皓引與為友。皓為郡功曹,會辟司徒府,臨辭,太守問:「誰可代卿者?」皓曰:「明府欲必得其人,西門亭長陳寔可。」寔聞之,曰:「鍾君似不察人,不知何獨識我?」皓頃之自劾去。前後九辟公府,征為廷尉正、博士、林慮長,皆不就。時,皓及荀淑並為士大夫所歸慕。李膺常嘆曰:「荀君清識難尚,鍾君至德可師。」
hào xiōng zi jǐn mǔ, yīng zhī gū yě. jǐn hǎo xué mù gǔ, yǒu tuì ràng fēng, yǔ yīng tóng nián, jù yǒu shēng míng. yīng zǔ tài wèi xiū, cháng yán: jǐn shì wǒ jiā xìng, bāng yǒu dào bù fèi, bāng wú dào miǎn yú xíng lù. fù yǐ yīng mèi qī zhī. jǐn pì zhōu fǔ. wèi cháng qū zhì. yīng wèi zhī yuē: mèng zǐ yǐ wèi rén wú shì fēi zhī xīn, fēi rén yě. dì hé qī bù yǔ mèng kē tóng xié? jǐn cháng yǐ yīng yán bái hào. hào yuē: xī guó wǔ zi hǎo zhāo rén guò, yǐ zhì yuàn běn. zú bǎo shēn quán jiā, ěr dào wèi guì. qí tǐ xùn suǒ ān, duō cǐ lèi yě.
皓兄子瑾母,膺之姑也。瑾好學慕古,有退讓風,與膺同年,俱有聲名。膺祖太尉脩,常言:「瑾似我家性,邦有道不廢,邦無道免於刑戮。」復以膺妹妻之。瑾辟州府。未嘗屈志。膺謂之曰:「孟子以為『人無是非之心,非人也』。弟何期不與孟軻同邪?」瑾常以膺言白皓。皓曰:「昔國武子好昭人過,以致怨本。卒保身全家,爾道為貴。」其體訓所安,多此類也。
nián liù shí jiǔ, zhōng yú jiā. zhū rú sòng zhī yuē: lín lǜ yì dé, fēi lǐ bù chù. yuè cǐ shī shū, xián qín lè gǔ. wǔ jiù zhōu zhāo, jiǔ yīng tái fǔ. qūn xún wáng mìng, zú suì róng yǔ.
年六十九,終於家。諸儒頌之曰:「林慮懿德,非禮不處。悅此詩書,弦琴樂古。五就州招,九應台輔。逡巡王命,卒歲容與。」
hào sūn yáo, jiàn ān zhōng wèi sī lì xiào wèi.
皓孫繇,建安中為司隸校尉。
chén shí zì zhòng gōng, yǐng chuān xǔ rén yě. chū yú dān wēi. zì wèi ér tóng, suī zài xì nòng, wèi děng lèi suǒ guī. shǎo zuò xiàn lì, cháng gěi shì sī yì, hòu wèi dōu tíng zuǒ. ér yǒu zhì hǎo xué, zuò lì sòng dú. xiàn lìng dèng shào shì yǔ yǔ, qí zhī, tīng shòu yè tài xué. hòu lìng fù zhào wèi lì, nǎi bì yǐn yáng chéng shān zhōng. shí yǒu shā rén zhě, tóng xiàn yáng lì yǐ yí shí, xiàn suì dǎi xì, kǎo lüè wú shí, ér hòu dé chū. nǎi wèi dū yóu, nǎi mì tuō xǔ lìng, lǐ zhào yáng lì. yuǎn jìn wén zhě, xián tàn fú zhī.
陳寔字仲弓,潁川許人也。出於單微。自為兒童,雖在戲弄,為等類所歸。少作縣吏,常給事廝役,後為都亭佐。而有志好學,坐立誦讀。縣令鄧邵試與語,奇之,聽受業太學。後令復召為吏,乃避隱陽城山中。時有殺人者,同縣楊吏以疑寔,縣遂逮系,考掠無實,而後得出。乃為督郵,乃密托許令,禮召楊吏。遠近聞者,咸嘆服之。
jiā pín, fù wèi jùn xī mén tíng zhǎng, xún zhuǎn gōng cáo. shí zhōng cháng shì hóu lǎn tuō tài shǒu gāo lún yòng lì, lún jiào shǔ wèi wén xué yuàn. shí zhī fēi qí rén, huái xí qǐng jiàn. yán yuē: cǐ rén bù yí yòng, ér hóu cháng shì bù kě wéi. shí qǐ cóng wài shǔ, bù zú yǐ chén míng dé. lún cóng zhī. yú shì xiāng lùn guài qí fēi jǔ, shí zhōng wú suǒ yán. lún hòu bèi zhēng wèi shàng shū, jùn zhōng shì dài fū sòng zhì lún shì chuán shě. lún wèi zhòng rén yán yuē: wú qián wèi hóu cháng shì yòng lì, chén jūn mì chí jiào hái, ér yú wài bái shǔ. bǐ wén yì zhě yǐ cǐ shǎo zhī, cǐ jiù yóu gù rén wèi dàn qiáng yù, chén jūn kě wèi shàn zé chēng jūn, guò zé chēng jǐ zhě yě. shí gù zì yǐn qiān, wén zhě fāng tàn xī, yóu shì tiān xià fú qí dé.
家貧,復為郡西門亭長,尋轉功曹。時中常侍侯覽托太守高倫用吏,倫教署為文學掾。寔知非其人,懷檄請見。言曰:「此人不宜用,而侯常侍不可違。寔乞從外署,不足以塵明德。」倫從之。於是鄉論怪其非舉,寔終無所言。倫後被征為尚書,郡中士大夫送至輪氏傳舍。倫謂眾人言曰:「吾前為侯常侍用吏,陳君密持教還,而於外白署。比聞議者以此少之,此咎由故人畏憚強御,陳君可謂善則稱君,過則稱己者也。」寔固自引愆,聞者方嘆息,由是天下服其德。
sī kōng huáng qióng pì xuǎn lǐ jù, bǔ wén xǐ zhǎng, xún yuè, yǐ qī sàng qù guān. fù zài qiān chú tài qiū zhǎng. xiū dé qīng jìng, bǎi xìng yǐ ān. lín xiàn rén hù guī fù zhě, shí zhé xùn dǎo pì jiě, fā qiǎn gè lìng hái běn sī guān xíng bù. lì lǜ yǒu sòng zhě, bái yù jìn zhī. shí yuē: sòng yǐ qiú zhí, jìn zhī lǐ jiāng hé shēn? qí wù suǒ jū. sī guān wén ér tàn xī yuē: chén jūn suǒ yán ruò shì, qǐ yǒu yuàn yú rén hū? yì yì wú sòng zhě. yǐ pèi xiāng fù liǎn wéi fǎ, nǎi jiě yìn shòu qù, lì rén zhuī sī zhī.
司空黃瓊辟選理劇,補聞喜長,旬月,以期喪去官。復再遷除太丘長。修德清靜,百姓以安。鄰縣人戶歸附者,寔輒訓導譬解,發遣各令還本司官行部。吏慮有訟者,白欲禁之。寔曰:「訟以求直,禁之理將何申?其勿所拘。」司官聞而嘆息曰:「陳君所言若是,豈有怨於人乎?」亦意無訟者。以沛相賦斂違法,乃解印綬去,吏人追思之。
jí hòu dài bǔ dǎng rén, shì yì lián shí. yú rén duō táo bì qiú miǎn, shí yuē: wú bù jiù yù, zhòng wú suǒ shì. nǎi qǐng qiú yān. yù shè dé chū. líng dì chū, dà jiāng jūn dòu wǔ pì yǐ wèi yuàn shǔ. shí zhōng cháng shì zhāng ràng quán qīng tiān xià. ràng fù sǐ, guī zàng yǐng chuān, suī yī jùn bì zhì, ér míng shì wú wǎng zhě, ràng shén chǐ zhī, shí nǎi dú diào yān. jí hòu fù zhū dǎng rén, ràng gǎn shí, gù duō suǒ quán yòu.
及後逮捕黨人,事亦連寔。餘人多逃避求免,寔曰:「吾不就獄,眾無所恃。」乃請囚焉。遇赦得出。靈帝初,大將軍竇武辟以為掾屬。時中常侍張讓權傾天下。讓父死,歸葬潁川,雖一郡畢至,而名士無往者,讓甚恥之,寔乃獨吊焉。及後復誅黨人,讓感寔,故多所全宥。
shí zài xiāng lǘ, píng xīn lǜ wù. qí yǒu zhēng sòng, zhé qiú pàn zhèng, xiǎo pì qū zhí, tuì wú yuàn zhě. zhì nǎi tàn yuē: níng wèi xíng fá suǒ jiā, bù wèi chén jūn suǒ duǎn. shí suì huāng mín jiǎn, yǒu dào yè rù qí shì, zhǐ yú liáng shàng. shí yīn jiàn, nǎi qǐ zì zhěng fú, hū mìng zi sūn, zhèng sè xùn zhī yuē: fū rén bù kě bù zì miǎn. bù shàn zhī rén wèi bì běn è, xí yǐ xìng chéng, suì zhì yú cǐ. liáng shàng jūn zǐ zhě shì yǐ! dào dà jīng, zì tóu yú dì, jī sǎng guī zuì. shí xú pì zhī yuē: shì jūn zhuàng mào, bù shì è rén, yí shēn kè jǐ fǎn shàn. rán cǐ dāng yóu pín kùn. lìng yí juàn èr pǐ. zì shì yī xiàn wú fù dào qiè.
寔在鄉閭,平心率物。其有爭訟,輒求判正,曉譬曲直,退無怨者。至乃嘆曰:「寧為刑罰所加,不為陳君所短。」時、歲荒民儉,有盜夜入其室,止於樑上。寔陰見,乃起自整拂,呼命子孫,正色訓之曰:「夫人不可不自勉。不善之人未必本惡,習以性成,遂至於此。梁上君子者是矣!」盜大驚,自投於地,稽顙歸罪。寔徐譬之曰:「視君狀貌,不似惡人,宜深克己反善。然此當由貧困。」令遺絹二匹。自是一縣無復盜竊。
tài wèi yáng cì sī tú chén dān, měi bài gōng qīng, qún liáo bì hè, cì děng cháng tàn shí dà wèi wèi dēng, kuì yú xiān zhī. jí dǎng jìn shǐ jiě, dà jiāng jūn hé jìn sī tú yuán kuí qiǎn rén dūn shí , yù tè biǎo yǐ bù cì zhī wèi. shí nǎi xiè shǐ zhě yuē: shí jiǔ jué rén shì, shì jīn dài zhōng ér yǐ. shí, sān gōng měi quē, yì zhě guī zhī, lèi jiàn zhēng mìng, suì bù qǐ, bì mén xuán chē, qī chí yǎng lǎo. zhōng píng sì nián, nián bā shí sì, zú yú jiā. hé jìn qiǎn shǐ diào jì, hǎi nèi fù zhě sān wàn yú rén, zhì shuāi má zhě yǐ bǎi shù. gòng kān shí lì bēi, shì wèi wén fàn xiān shēng.
太尉楊賜、司徒陳耽,每拜公卿,群僚畢賀,賜等常嘆寔大位未登,愧於先之。及黨禁始解,大將軍何進、司徒袁隗遣人敦寔 , 欲特表以不次之位。寔乃謝使者曰:「寔久絕人事,飾巾待終而已。」時,三公每缺,議者歸之,累見征命,遂不起,閉門懸車,棲遲養老。中平四年,年八十四,卒於家。何進遣使弔祭,海內赴者三萬餘人,制衰麻者以百數。共刊石立碑,諡為文范先生。
yǒu liù zǐ, jì chén zuì xián.
有六子,紀、諶最賢。
jì zì yuán fāng, yì yǐ zhì dé chēng. xiōng dì xiào yǎng, guī mén yōng hé, hòu jìn zhī shì jiē tuī mù qí fēng. jí zāo dǎng gù, fā fèn zhe shū shù wàn yán, hào yuē chén zi. dǎng jìn jiě, sì fǔ bìng mìng, wú suǒ qū jiù. zāo fù yōu, měi āi zhì, zhé ōu xuè jué qì, suī shuāi fú yǐ chú, ér jī huǐ xiāo jí, dài jiāng miè xìng. yù zhōu cì shǐ jiā qí zhì xíng, biǎo shàng shàng shū, tú xiàng bǎi chéng, yǐ lì fēng sú. dǒng zhuō rù luò yáng, nǎi shǐ jiù jiā bài wǔ guān zhōng láng jiāng, bù dé yǐ, dào jīng shī, qiān shì zhōng. chū wèi píng yuán xiāng, wǎng yè zhuō, shí yù xǐ dōu zhǎng ān, nǎi wèi jì yuē: sān fǔ píng chǎng, sì miàn xiǎn gù, tǔ dì féi měi, hào wèi lù hǎi. jīn guān dōng qǐ bīng, kǒng luò yáng bù kě jiǔ jū. zhǎng ān yóu yǒu gōng shì, jīn yù xī qiān hé rú? jì yuē: tiān xià yǒu dào, shǒu zài sì yí. yí xiū dé zhèng, yǐ huái bù fù. qiān yí zhì zūn, chéng jì zhī mò zhě. yú yǐ gōng yí shì wěi gōng qīng, zhuān jīng wài rèn. qí yǒu wéi mìng, zé wēi zhī yǐ wǔ. jīn guān dōng bīng qǐ, mín bù kān mìng. ruò qiān yuǎn cháo zhèng, lǜ shī tǎo fá, zé tú tàn zhī mín, shù jǐ kě quán. ruò yù xǐ wàn chéng yǐ zì ān, jiāng yǒu lěi luǎn zhī wēi, zhēng róng zhī xiǎn yě. zhuō yì shén wǔ, ér jìng jì míng xíng, wú suǒ fù yán. shí yì yù yǐ wèi sī xǐ, jì jiàn huò luàn fāng zuò, bù fù biàn yán, jí shí zhī jùn. xǐ shū zhuī bài tài pú, yòu zhēng wèi shàng shū lìng. jiàn ān chū, yuán shào wèi tài wèi, ràng yú jì jì bù shòu, bài dà hóng lú. nián qī shí yī, zú yú guān.
紀字元方,亦以至德稱。兄弟孝養,閨門雍和,後進之士皆推慕其風。及遭黨錮,發憤著書數萬言,號曰《陳子》。黨禁解,四府並命,無所屈就。遭父憂,每哀至,輒歐血絕氣,雖衰服已除,而積毀消瘠,殆將滅性。豫州刺史嘉其至行,表上尚書,圖象百城,以厲風俗。董卓入洛陽,乃使就家拜五官中郎將,不得已,到京師,遷侍中。出為平原相,往謁卓,時欲徙都長安,乃謂紀曰:「三輔平敞,四面險固,土地肥美,號為陸海。今關東起兵,恐洛陽不可久居。長安猶有宮室,今欲西遷何如?」紀曰:「天下有道,守在四夷。宜修德政,以懷不附。遷移至尊,誠計之末者。愚以公宜事委公卿,專精外任。其有違命,則威之以武。今關東兵起,民不堪命。若謙遠朝政,率師討伐,則塗炭之民,庶幾可全。若欲徙萬乘以自安,將有累卵之危,崢嶸之險也。」卓意甚忤,而敬紀名行,無所復言。時議欲以為司徙,紀見禍亂方作,不復辨嚴,即時之郡。璽書追拜太僕,又征為尚書令。建安初,袁紹為太尉,讓於紀;紀不受,拜大鴻臚。年七十一,卒於官。
zǐ qún, wèi wèi sī kōng. tiān xià yǐ wèi gōng cán qīng, qīng cán zhǎng.
子群,為魏司空。天下以為公慚卿,卿慚長。
dì chén, zì jì fāng. yǔ jì qí dé tóng háng, fù zǐ bìng zhe gāo míng, shí hào sān jūn. měi zǎi fǔ pì zhào, cháng tóng shí jīng mìng, gāo yàn chéng qún, dāng shì zhě mí bù róng zhī. chén zǎo zhōng.
弟諶,字季方。與紀齊德同行,父子並著高名,時號三君。每宰府辟召,常同時旌命,羔雁成群,當世者靡不榮之。諶早終。
lùn yuē: hàn zì zhōng shì yǐ xià, yān shù shàn zì, gù sú suì yǐ dùn shēn jiǎo jié fàng yán wèi gāo. shì yǒu bù tán cǐ zhě, zé yún fū mù shù yǐ jiào hū zhī yǐ. gù shí zhèng mí hūn, ér qí fēng yù wǎng. wéi chén xiān shēng jìn tuì zhī jié, bì kě dù yě. jù yú dé gù wù bù fàn, ān yú rén gù bù lí qún, xíng chéng hū shēn ér dào xùn tiān xià, gù xiōng xié bù néng yǐ quán duó, wáng gōng bù néng yǐ guì jiāo, suǒ yǐ shēng jiào fèi yú shàng, ér fēng sú qīng hū xià yě.
論曰:漢自中世以下,閹豎擅恣,故俗遂以遁身矯潔放言為高。士有不談此者,則芸夫牧豎已叫呼之矣。故時政彌惛,而其風愈往。唯陳先生進退之節,必可度也。據於德故物不犯,安於仁故不離群,行成乎身而道訓天下,故凶邪不能以權奪,王公不能以貴驕,所以聲教廢於上,而風俗清乎下也。
zàn yuē: èr lǐ shī shū, chén jūn yǒu hào. hán sháo jiù lì, yíng kòu huái dào. tài qiū ào guǎng, mó wǒ yí lún. céng shì yuān guǐ, báo fū yǐ chún. qìng jī jì qǐ, yǒu wèi yǐng bīn, èr fāng chéng zé, bā cí jì chén.
贊曰:二李師淑,陳君友皓。韓韶就吏,贏寇懷道。太丘奧廣,模我彝倫。曾是淵軌,薄夫以淳。慶基既啟,有蔚潁濱,二方承則,八慈繼塵。