xún shū zi shuǎng sūn yuè hán sháo zhōng hào chén shí zi jì
荀淑 子爽 孙悦 韩韶 钟皓 陈寔 子纪
xún shū zì jì hé, yǐng chuān yǐng yīn rén, xún qīng shí yī shì sūn yě. shǎo yǒu gāo xíng, bó xué ér bù hǎo zhāng jù, duō wèi sú rú suǒ fēi, ér zhōu lǐ chēng qí zhī rén.
荀淑字季和,颍川颍阴人,荀卿十一世孙也。少有高行,博学而不好章句,多为俗儒所非,而州里称其知人。
ān dì shí, zhēng bài láng zhōng, hòu zài qiān dāng tú zhǎng. qù zhí huán xiāng lǐ. dāng shì míng xián lǐ gù lǐ yīng děng jiē shī zōng zhī. jí liáng tài hòu lín cháo, yǒu rì shí dì zhèn zhī biàn, zhào gōng qīng jǔ xián liáng fāng zhèng, guāng lù xūn dù qiáo shào fǔ fáng zhí jǔ shū duì cè, jī cì guì xìng, wèi dà jiàng jūn liáng jì suǒ jì, chū bǔ lǎng líng hóu xiāng. lì shì míng lǐ, chēng wéi shén jūn. qǐng zhī, qì guān guī, xián jū yǎng zhì. chǎn yè měi zēng, zhé yǐ shàn zōng zú zhī yǒu, nián liù shí qī, jiàn hé sān nián zú, lǐ yīng shí wéi shàng shū, zì biǎo shī sàng. èr xiàn jiē wèi lì cí. yǒu zi bā rén: jiǎn gǔn jìng dào wāng shuǎng sù zhuān, bìng yǒu míng chēng, shí rén wèi zhī" bā lóng".
安帝时,征拜郎中,后再迁当涂长。去职还乡里。当世名贤李固、李膺等皆师宗之。及梁太后临朝,有日食地震之变,诏公卿举贤良方正,光禄勋杜乔、少府房植举淑对策,讥刺贵幸,为大将军梁冀所忌,出补朗陵侯相。莅事明理,称为神君。顷之,弃官归,闲居养志。产业每增,辄以赡宗族知友,年六十七,建和三年卒,李膺时为尚书,自表师丧。二县皆为立祠。有子八人:俭、绲、靖、焘、汪、爽、肃、专,并有名称,时人谓之“八龙”。
chū, xún shì jiù lǐ míng xī háo, yǐng yīn lìng bó hǎi yuàn kāng yǐ wéi xī gāo yáng shì yǒu cái zǐ bā rén, jīn xún shì yì yǒu bā zǐ, gù gǎi qí lǐ yuē gāo yáng lǐ.
初,荀氏旧里名西豪,颍阴令勃海苑康以为昔高阳氏有才子八人,今荀氏亦有八子,故改其里曰高阳里。
jìng yǒu zhì xíng, bù shì, nián wǔ shí ér zhōng, hào yuē xuán xíng xiān shēng.
靖有至行,不仕,年五十而终,号曰玄行先生。
shū xiōng zi yù zì bó tiáo, tán zì wú zhì. yù wèi pèi xiāng, tán wèi guǎng líng tài shǒu. xiōng dì jiē zhèng shēn jí è, zhì chú yān huàn. qí zhī dǎng bīn kè yǒu zài èr jùn zhě, xiān zuì bì zhū. yù hòu gòng dà jiàng jūn dòu wǔ móu zhū zhōng guān, yǔ lǐ yīng jù sǐ. tán yì jìn gù zhōng shēn.
淑兄子昱字伯条,昙字无智。昱为沛相,昙为广陵太守。兄弟皆正身疾恶,志除阉宦。其支党宾客有在二郡者,纤罪必诛。昱后共大将军窦武谋诛中官,与李膺俱死。昙亦禁锢终身。
shuǎng zì cí míng, yī míng xū. yòu ér hào xué, nián shí èr, néng tōng chūn qiū lún yǔ. tài wèi dù qiáo jiàn ér chēng zhī, yuē:" kě wéi rén shī." shuǎng suì dān sī jīng shū, qìng diào bù xíng, zhēng mìng bù yīng. yǐng chuān wèi zhī yǔ yuē:" xún shì bā lóng, cí míng wú shuāng."
爽字慈明,一名谞。幼而好学,年十二,能通《春秋》、《论语》。太尉杜乔见而称之,曰:“可为人师。”爽遂耽思经书,庆吊不行,征命不应。颍川为之语曰:“荀氏八龙,慈明无双。”
yán xī jiǔ nián, tài cháng zhào diǎn jǔ shuǎng zhì xiào, bài láng zhōng. duì cè chén pián yí yuē:
延熹九年,太常赵典举爽至孝,拜郎中。对策陈便宜曰:
chén wén zhī yú shī yuē:" hàn wèi huǒ dé, huǒ shēng yú mù, mù shèng yú huǒ, gù qí dé wèi xiào, qí xiàng zài zhōu yì zhī lí." fū zài dì wèi huǒ, zài tiān wèi rì. zài tiān zhě yòng qí jīng, zài dì zhě yòng qí xíng. xià zé huǒ wáng, qí jīng zài tiān, wēn nuǎn zhī qì, yǎng shēng bǎi mù, shì qí xiào yě. dōng shí zé fèi, qí xíng zài dì, kù liè zhī qì, fén shāo shān lín, shì qí bù xiào yě. gù hàn zhì shǐ tiān xià sòng xiào jīng, xuǎn lì jǔ xiào lián. fū sàng qīn zì jìn, xiào zhī zhōng yě. jīn zhī gōng qīng jí èr qiān dàn, sān nián zhī sàng, bù dé jí qù, dài fēi suǒ yǐ zēng chóng xiào dào ér kè chēng huǒ dé zhě yě. wǎng zhě xiào wén láo qiān, xíng guò hū jiǎn, gù yǒu yí zhào yǐ rì yì yuè. cǐ dāng shí zhī yí, bù kě guàn zhī wàn shì. gǔ jīn zhī zhì suī yǒu sǔn yì, ér liàng àn zhī lǐ wèi cháng gǎi yí, yǐ shì tiān xià mò yí qí qīn. jīn gōng qīng qún liáo jiē zhèng jiào suǒ zhān, ér fù mǔ zhī sàng bù dé bēn fù. fū rén yì zhī xíng, zì shàng ér shǐ dūn hòu zhī sú, yǐ yīng hū xià. chuán yuē:" sàng jì zhī lǐ quē, zé rén chén zhī ēn báo, bèi sǐ wàng shēng zhě zhòng yǐ." zēng zǐ yuē:" rén wèi yǒu zì zhì zhě, bì yě qīn sàng hū!" chūn qiū chuán yuē:" shàng zhī suǒ wéi, mín zhī guī yě." fū shàng suǒ bù wéi ér mín huò wèi zhī, gù jiā xíng fá ruò shàng zhī suǒ wéi, mín yì wèi zhī, yòu hé zhū yān? xī chéng xiàng dí fāng jìn, yǐ zì bèi zǎi xiàng, ér bù gǎn yú zhì. zhì zāo mǔ yōu, sān shí liù rì ér chú. fū shī lǐ zhī yuán, zì shàng ér shǐ. gǔ zhě dà sàng sān nián bù hū qí mén, suǒ yǐ chóng guó hòu sú dǔ huà zhī dào yě. shì shī yí zhèng, guò wù dàn gǎi. tiān xià tōng sàng, kě rú jiù lǐ.
臣闻之于师曰:“汉为火德,火生于木,木盛于火,故其德为孝,其象在《周易》之《离》。”夫在地为火,在天为日。在天者用其精,在地者用其形。夏则火王,其精在天,温暖之气,养生百木,是其孝也。冬时则废,其形在地,酷烈之气,焚烧山林,是其不孝也。故汉制使天下诵《孝经》,选吏举孝廉。夫丧亲自尽,孝之终也。今之公卿及二千石,三年之丧,不得即去,殆非所以增崇孝道而克称火德者也。往者孝文劳谦,行过乎俭,故有遗诏以日易月。此当时之宜,不可贯之万世。古今之制虽有损益,而谅闇之礼未尝改移,以示天下莫遗其亲。今公卿群寮皆政教所瞻,而父母之丧不得奔赴。夫仁义之行,自上而始;敦厚之俗,以应乎下。传曰:“丧祭之礼阙,则人臣之恩薄,背死忘生者众矣。”曾子曰:“人未有自致者,必也亲丧乎!”《春秋传》曰:“上之所为,民之归也。”夫上所不为而民或为之,故加刑罚;若上之所为,民亦为之,又何诛焉?昔丞相翟方进,以自备宰相,而不敢逾制。至遭母忧,三十六日而除。夫失礼之源,自上而始。古者大丧三年不呼其门,所以崇国厚俗笃化之道也。事失宜正,过勿惮改。天下通丧,可如旧礼。
chén wén yǒu fū fù rán hòu yǒu fù zǐ, yǒu fù zǐ rán hòu yǒu jūn chén, yǒu jūn chén rán hòu yǒu shàng xià, yǒu shàng xià rán hòu yǒu lǐ yí. lǐ yì bèi, zé rén zhī suǒ cuò yǐ. fū fù rén lún zhī shǐ, wáng huà zhī duān, gù wén wáng zuò yì, shàng jīng shǒu qián kūn, xià jīng shǒu xián héng kǒng zǐ yuē:" tiān zūn dì bēi, qián kūn dìng yǐ." fū fù zhī dào, suǒ wèi shùn yě. yáo diǎn yuē:" jiàng èr nǚ yú guī, pín yú yú." jiàng zhě xià yě, pín zhě fù yě. yán suī dì yáo zhī nǚ, xià jià yú yú, yóu qū tǐ jiàng xià, qín xiū fù dào. yì yuē:" dì yǐ guī mèi, yǐ zhǐ yuán jí." fù rén wèi jià yuē guī, yán tāng yǐ qǔ lǐ guī qí mèi yú zhū hóu yě. chūn qiū zhī yì, wáng jī jià qí, shǐ lǔ zhǔ zhī, bù yǐ tiān zǐ zhī zūn jiā yú zhū hóu yě. jīn hàn chéng qín fǎ, shè shàng zhǔ zhī yí, yǐ qī zhì fū, yǐ bēi lín zūn, wéi qián kūn zhī dào, shī yáng chàng zhī yì. kǒng zǐ yuē:" xī shèng rén zhī zuò yì yě, yǎng zé guān xiàng yú tiān, fǔ zé chá fǎ yú dì, dǔ niǎo shòu zhī wén, yǔ dì zhī yí. jìn qǔ zhū shēn, yuǎn qǔ zhū wù, yǐ tōng shén míng zhī dé, yǐ lèi wàn wù zhī qíng." jīn guān fǎ yú tiān, zé běi jí zhì zūn, sì xīng fēi hòu. chá fǎ yú dì, zé kūn shān xiàng fū, bēi zé xiàng qī. dǔ niǎo shòu zhī wén, niǎo zé xióng zhě míng qú, cí zé shùn fú shòu zé mǔ wèi chàng dǎo, pìn nǎi xiāng cóng. jìn qǔ zhū shēn, zé gān wéi rén shǒu, kūn wéi rén fù. yuǎn qǔ zhū wù, zé mù shí shǔ tiān, gēn gāi shǔ dì. yáng zūn yīn bēi, gài nǎi tiān xìng. qiě shī chū piān shí shǒu guān suī lǐ shǐ kòu hūn, xiān zhèng fū fù. tiān dì liù jīng, qí zhǐ yī kuí. yí gǎi shàng zhǔ zhī zhì, yǐ chēng qián kūn zhī xìng. zūn fǎ yáo tāng, shì shì zhōu kǒng. hé zhī tiān dì ér bù miù, zhì zhī guǐ shén ér bù yí. rén shì rú cǐ, zé jiā ruì jiàng tiān, jí fú chū dì, wǔ wěi xián bèi, gè yǐ qí xù yǐ.
臣闻有夫妇然后有父子,有父子然后有君臣,有君臣然后有上下,有上下然后有礼仪。礼义备,则人知所厝矣。夫妇人伦之始,王化之端,故文王作《易》,上经首《乾》、《坤》,下经首《咸》、《恒》孔子曰:“天尊地卑,乾坤定矣。”夫妇之道,所谓顺也。《尧典》曰:“降二女于妫,嫔于虞。”降者下也,嫔者妇也。言虽帝尧之女,下嫁于虞,犹屈体降下,勤修妇道。《易》曰:“帝乙归妹,以祉元吉。”妇人谓嫁曰归,言汤以娶礼归其妹于诸侯也。《春秋》之义,王姬嫁齐,使鲁主之,不以天子之尊加于诸侯也。今汉承秦法,设尚主之仪,以妻制夫,以卑临尊,违乾坤之道,失阳唱之义。孔子曰:“昔圣人之作《易》也,仰则观象于天,俯则察法于地,睹鸟兽之文,与地之宜。近取诸身,远取诸物,以通神明之德,以类万物之情。”今观法于天,则北极至尊,四星妃后。察法于地,则昆山象夫,卑泽象妻。睹鸟兽之文,鸟则雄者鸣鸲,雌则顺服;兽则牡为唱导,牝乃相从。近取诸身,则乾为人首,坤为人腹。远取诸物,则木实属天,根荄属地。阳尊阴卑,盖乃天性。且《诗》初篇实首《关睢》;《礼》始《寇》、《婚》,先正夫妇。天地《六经》,其旨一揆。宜改尚主之制,以称乾坤之性。遵法尧、汤,式是周、孔。合之天地而不谬,质之鬼神而不疑。人事如此,则嘉瑞降天,吉符出地,五韪咸备,各以其叙矣。
xī zhě shèng rén jiàn tiān dì zhī zhōng ér wèi zhī lǐ, lǐ zhě, suǒ yǐ xīng fú xiáng zhī běn, ér zhǐ huò luàn zhī yuán yě. rén néng wǎng yù cóng lǐ zhě, zé fú guī zhī shùn qíng fèi lǐ zhě, zé huò guī zhī. tuī huò fú zhī suǒ yīng, zhī xīng fèi zhī suǒ yóu lái yě. zhòng lǐ zhī zhōng, hūn lǐ wéi shǒu. gù tiān zǐ qǔ shí èr, tiān zhī shù yě zhū hóu yǐ xià gè yǒu děng chà, shì zhī jiàng yě. yáng xìng chún ér néng shī, yīn tǐ shùn ér néng huà, yǐ lǐ jì lè, jié xuān qí qì. gù néng fēng zǐ sūn zhī xiáng, zhì lǎo shòu zhī fú. jí sān dài zhī jì, yín ér wú jié. yáo tái qīng gōng, chén qiè shù bǎi. yáng jié yú shàng, yīn gé tiān xià. gù zhōu gōng zhī jiè yuē:" bù zhī jià sè zhī jiān nán, bù wén xiǎo rén zhī láo, wéi dān lè zhī cóng, shí yì wǎng huò kè shòu." shì qí míng jiè. hòu shì zhī rén, hǎo fú bù wù qí běn, è huò bù yì qí guǐ. chuán yuē:" jié zhǐ shì jù, shú yún qí yú? hé yǔ sī rén, zhuī yù sàng qū?" chéng kě tòng yě. chén qiè wén hòu gōng cǎi nǚ wǔ liù qiān rén, cóng guān shì shǐ fù zài qí wài. dōng xià yī fú, zhāo xī bǐng liáng, hào fèi jiān bó, kōng jié fǔ cáng, zhēng diào zēng bèi, shí ér shuì yī, kōng fù bù gū zhī mín, yǐ gōng wú yòng zhī nǚ, bǎi xìng qióng kùn yú wài, yīn yáng gé sāi yú nèi. gù gǎn dòng hé qì, zāi yì lǚ zhēn. chén yú yǐ wéi zhū fēi lǐ pìn wèi zēng xìng yù zhě, yī jiē qiǎn chū, shǐ chéng fēi hé. yī yuē tōng yuàn kuàng, hé yīn yáng. èr yuē shěng cái yòng, shí fǔ cáng. sān yuē xiū lǐ zhì, suí méi shòu. sì yuē pèi yáng shī, qí zhōng sī. wǔ yuē kuān yì fù, ān lí mín. cǐ chéng guó jiā zhī hóng lì, tiān rén zhī dà fú yě.
昔者圣人建天地之中而谓之礼,礼者,所以兴福祥之本,而止祸乱之源也。人能枉欲从礼者,则福归之;顺情废礼者,则祸归之。推祸福之所应,知兴废之所由来也。众礼之中,婚礼为首。故天子娶十二,天之数也;诸侯以下各有等差,事之降也。阳性纯而能施,阴体顺而能化,以礼济乐,节宣其气。故能丰子孙之祥,致老寿之福。及三代之季,淫而无节。瑶台、倾宫,陈妾数百。阳竭于上,阴隔天下。故周公之戒曰:“不知稼穑之艰难,不闻小人之劳,惟耽乐之从,时亦罔或克寿。”是其明戒。后世之人,好福不务其本,恶祸不易其轨。传曰:“截趾适屦,孰云其愚?何与斯人,追欲丧躯?”诚可痛也。臣窃闻后宫采女五六千人,从官侍使复在其外。冬夏衣服,朝夕禀粮,耗费缣帛,空竭府藏,征调增倍,十而税一,空赋不辜之民,以供无用之女,百姓穷困于外,阴阳隔塞于内。故感动和气,灾异屡臻。臣愚以为诸非礼聘未曾幸御者,一皆遣出,使成妃合。一曰通怨旷,和阴阳。二曰省财用,实府藏。三曰修礼制,绥眉寿。四曰配阳施,祈螽斯。五曰宽役赋,安黎民。此诚国家之弘利,天人之大福也。
fū hán rè huì míng, suǒ yǐ wéi suì zūn bēi shē jiǎn, suǒ yǐ wéi lǐ: gù yǐ huì míng hán shǔ zhī qì, zūn bēi chǐ yuē zhī lǐ wèi qí jié yě. yì yuē:" tiān dì jié ér sì shí chéng." chūn qiū chuán yuē:" wéi qì yǔ míng bù kě yǐ jiǎ rén." xiào jīng yuē:" ān shàng zhì mín, mò shàn yú lǐ." lǐ zhě, zūn bēi zhī chà, shàng xià zhī zhì yě. xī jì shì bā yì wǔ yú tíng, fēi yǒu shāng hài kùn yú rén wù, ér kǒng zǐ yóu yuē" shì kě rěn yě, shú bù kě rěn." hóng fàn yuē:" wéi pì zuò wēi, wéi pì zuò fú, wéi pì yù shí." fán cǐ sān zhě, jūn suǒ dú xíng ér chén bù dé tóng yě. jīn chén jiàn jūn fú, xià shí shàng zhēn, suǒ wèi hài yú ér jiā, xiōng yú ér guó zhě yě. yí lüè yī gǔ lǐ zūn bēi zhī chà, jí dǒng zhòng shū zhì dù zhī bié, yán dū yǒu sī, bì xíng qí mìng. cǐ zé jìn luàn shàn sú zú yòng zhī yào.
夫寒热晦明,所以为岁;尊卑奢俭,所以为礼:故以晦明寒暑之气,尊卑侈约之礼为其节也。《易》曰:“天地节而四时成。”《春秋传》曰:“唯器与名不可以假人。”《孝经》曰:“安上治民,莫善于礼。”礼者,尊卑之差,上下之制也。昔季氏八佾舞于庭,非有伤害困于人物,而孔子犹曰“是可忍也,孰不可忍。”《洪范》曰:“惟辟作威,惟辟作福,惟辟玉食。”凡此三者,君所独行而臣不得同也。今臣僭君服,下食上珍,所谓害于而家,凶于而国者也。宜略依古礼尊卑之差,及董仲舒制度之别,严督有司,必行其命。此则禁乱善俗足用之要。
zòu wén, jí qì guān qù.
奏闻,即弃官去。
hòu zāo dǎng gù, yǐn yú hǎi shàng, yòu nán dùn hàn bīn, jī shí yú nián, yǐ zhù shù wèi shì, suì chēng wéi shuò rú. dǎng jìn jiě, wǔ fǔ bìng pì, sī kōng yuán féng jǔ yǒu dào, bù yīng. jí féng zú, shuǎng zhì fú sān nián, dāng shì wǎng wǎng huà yǐ wéi sú. shí rén duō bù xíng qī fú, suī zài qīn yōu yóu yǒu diào wèn sàng jí zhě, yòu sī shì qí jūn fù jí zhū míng shì, shuǎng jiē yǐn jù dà yì, zhèng zhī jīng diǎn, suī bù xī biàn, yì pō yǒu gǎi.
后遭党锢,隐于海上,又南遁汉滨,积十余年,以著述为事,遂称为硕儒。党禁解,五府并辟,司空袁逢举有道,不应。及逢卒,爽制服三年,当世往往化以为俗。时人多不行妻服,虽在亲忧犹有吊问丧疾者,又私谥其君父及诸名士,爽皆引据大义,正之经典,虽不悉变,亦颇有改。
hòu gōng chē zhēng wèi dà jiàng jūn hé jìn cóng shì zhōng láng. jìn kǒng qí bù zhì, yíng jiàn wèi shì zhōng, jí jìn bài ér zhào mìng zhòng jué. xiàn dì jí wèi, dǒng zhuō fǔ zhèng, fù zhēng zhī. shuǎng yù dùn mìng, lì chí zhī jí, bù dé qù, yīn fù jiù bài píng yuán xiāng. xíng zhì wǎn líng, fù zhuī wèi guāng lù xūn. shì shì sān rì, jìn bài sī kōng. shuǎng zì bèi zhēng mìng jí dēng tái sī, jiǔ shí wǔ rì. yīn cóng qiān dū cháng ān.
后公车征为大将军何进从事中郎。进恐其不至,迎荐为侍中,及进败而诏命中绝。献帝即位,董卓辅政,复征之。爽欲遁命,吏持之急,不得去,因复就拜平原相。行至宛陵,复追为光禄勋。视事三日,进拜司空。爽自被征命及登台司,九十五日。因从迁都长安。
shuǎng jiàn dǒng zhuō rěn bào zī shén, bì wēi shè jì, qí suǒ pì jǔ jiē qǔ cái lüè zhī shì, jiāng gòng tú zhī, yì yǔ sī tú wáng yǔn jí zhuō zhǎng shǐ hé yóng děng wéi nèi móu. huì bìng hōng, nián liù shí sān.
爽见董卓忍暴滋甚,必危社稷,其所辟举皆取才略之士,将共图之,亦与司徒王允及卓长史何颙等为内谋。会病薨,年六十三。
zhe lǐ yì zhuàn shī chuán shàng shū zhèng jīng chūn qiū tiáo lì, yòu jí hàn shì chéng bài kě wèi jiàn jiè zhě, wèi zhī hàn yǔ. yòu zuò gōng yáng wèn jí biàn chèn, bìng tā suǒ lùn xù, tí wèi xīn shū. fán bǎi yú piān, jīn duō suǒ wáng quē.
著《礼》、《易传》、《诗传》、《尚书正经》、《春秋条例》,又集汉事成败可为鉴戒者,谓之《汉语》。又作《公羊问》及《辩谶》,并它所论叙,题为《新书》。凡百余篇,今多所亡缺。
xiōng zi yuè yù bìng zhī míng. yù zì yǒu chuán.
兄子悦、彧并知名。彧自有传。
lùn yuē: xún shuǎng zhèng xuán shēn tú pán jù yǐ rú xíng wéi chǔ shì, lèi zhēng bìng xiè bìng bù yì. jí dǒng zhuō dāng cháo, fù bèi lǐ zhào zhī. pán xuán jìng bù qū yǐ quán qí gāo. shuǎng yǐ huáng fà yǐ, dú zhì yān, wèi shí xún ér qǔ qīng xiàng. yì zhě yí qí guāi qù shě, yú qiè shāng qí qíng, yǐ wéi chū chù jūn zǐ zhī dà zhì yě, píng yùn zé hóng dào yǐ qiú zhì, líng yí zé rú jī yǐ kuāng shí. xún gōng zhī jí jí zì lì, qí rú jī hū? bù rán, hé wéi wéi zhēn jí ér lǚ hǔ wěi yān? guān qí xùn yán qiān dū zhī yì, yǐ jiù yáng huáng zhī huò. jí hòu qián tú dǒng shì, jǐ zhèn guó mìng, suǒ wèi" dà zhí ruò qū", dào gù wēi yí yě.
论曰:荀爽、郑玄、申屠蟠俱以儒行为处士,累征并谢病不诣。及董卓当朝,复备礼召之。蟠、玄竟不屈以全其高。爽已黄发矣,独至焉,未十旬而取卿相。意者疑其乖趣舍,余窃商其情,以为出处君子之大致也,平运则弘道以求志,陵夷则濡迹以匡时。荀公之急急自励,其濡迹乎?不然,何为违贞吉而履虎尾焉?观其逊言迁都之议,以救杨、黄之祸。及后潜图董氏,几振国命,所谓“大直若屈”,道故逶迤也。
yuè zì zhòng yù, jiǎn zhī zǐ yě. jiǎn zǎo zú. yuè nián shí èr, néng shuō chūn qiū. jiā pín wú shū, měi zhī rén jiān, suǒ jiàn piān dú, yī lǎn duō néng sòng jì. xìng chén jìng, měi zī róng, yóu hǎo zhù shù. líng dì shí yān guān yòng quán, shì duō tuì shēn qióng chù, yuè nǎi tuō jí yǐn jū, shí rén mò zhī shí, wéi cóng dì BE77 tè chēng jìng yān. chū pì zhèn dōng jiāng jūn cáo cāo fǔ, qiān huáng mén shì láng. xiàn dì pō hǎo wén xué, yuè yǔ BE77 jí shào fǔ kǒng róng shì jiǎng jìn zhōng, dàn xī tán lùn. lèi qiān mì shū jiān shì zhōng.
悦字仲豫,俭之子也。俭早卒。悦年十二,能说《春秋》。家贫无书,每之人间,所见篇牍,一览多能诵记。性沉静,美姿容,尤好著述。灵帝时阉官用权,士多退身穷处,悦乃托疾隐居,时人莫之识,唯从弟BE77特称敬焉。初辟镇东将军曹操府,迁黄门侍郎。献帝颇好文学,悦与BE77及少府孔融侍讲禁中,旦夕谈论。累迁秘书监、侍中。
shí, zhèng yí cáo shì, tiān zǐ gōng jǐ ér yǐ. yuè zhì zài xiàn tì, ér móu wú suǒ yòng, nǎi zuò shēn jiàn wǔ piān. qí suǒ lùn biàn, tōng jiàn zhèng tǐ, jì chéng ér zòu zhī. qí dà lüè yuē:
时,政移曹氏,天子恭己而已。悦志在献替,而谋无所用,乃作《申鉴》五篇。其所论辩,通见政体,既成而奏之。其大略曰:
fū dào zhī běn, rén yì ér yǐ yǐ. wǔ diǎn yǐ jīng zhī, qún jí yǐ wěi zhī, yǒng zhī gē zhī, xián zhī wǔ zhī, qián jiān jì míng, hòu fù shēn zhī. gù gǔ zhī shèng wáng, qí yú rén yì yě, shēn zhòng ér yǐ.
夫道之本,仁义而已矣。五典以经之,群籍以纬之,咏之歌之,弦之舞之,前监既明,后复申之。故古之圣王,其于仁义也,申重而已。
zhì zhèng zhī shù, xiān píng sì huàn, nǎi chóng wǔ zhèng.
致政之术,先屏四患,乃崇五政。
yī yuē wěi, èr yuē sī, sān yuē fàng, sì yuē shē. wěi luàn sú, sī huài fǎ, fàng yuè guǐ, shē bài zhì. sì zhě bù chú, zé zhèng mò yóu xíng yǐ. fū sú luàn zé dào huāng, suī tiān dì bù dé bǎo qí xìng yǐ fǎ huài zé shì qīng, suī rén zhǔ bù dé shǒu qí dù yǐ guǐ yuè zé lǐ wáng, suī shèng rén bù dé quán qí dào yǐ zhì bài zé yù sì, suī sì biǎo bù dé chōng qí qiú yǐ. shì wèi sì huàn.
一曰伪,二曰私,三曰放,四曰奢。伪乱俗,私坏法,放越轨,奢败制。四者不除,则政末由行矣。夫俗乱则道荒,虽天地不得保其性矣;法坏则世倾,虽人主不得守其度矣;轨越则礼亡,虽圣人不得全其道矣;制败则欲肆,虽四表不得充其求矣。是谓四患。
xìng nóng sāng yǐ yǎng qí shēng, shěn hào wù yǐ zhèng qí sú, xuān wén jiào yǐ zhāng qí huà, lì wǔ bèi yǐ bǐng qí wēi, míng shǎng fá yǐ tǒng qí fǎ. shì wèi wǔ zhèng.
兴农桑以养其生,审好恶以正其俗,宣文教以章其化,立武备以秉其威,明赏罚以统其法。是谓五政。
rén bù wèi sǐ, bù kě jù yǐ zuì. rén bù lè shēng, bù kě quàn yǐ shàn. suī shǐ qì bù wǔ jiào, gāo yáo zuò shì, zhèng bù xíng yān. gù zài shàng zhě xiān fēng rén cái yǐ dìng qí zhì, dì gēng jí tián, hòu sāng cán gōng, guó wú yóu rén, yě wú huāng yè, cái bù jiǎ yòng, lì bù wàng jiā, yǐ zhōu rén shì. shì wèi yǎng shēng.
人不畏死,不可惧以罪。人不乐生,不可劝以善。虽使契布五教,皋陶作士,政不行焉。故在上者先丰人财以定其志,帝耕籍田,后桑蚕宫,国无游人,野无荒业,财不贾用,力不妄加,以周人事。是谓养生。
jūn zǐ zhī suǒ yǐ dòng tiān dì, yīng shén míng, zhèng wàn wù ér chéng wáng huà zhě, bì hū zhēn dìng ér yǐ. gù zài shàng zhě shěn dìng hǎo chǒu yān. shàn è yào hū gōng zuì, huǐ yù xiào yú zhǔn yàn. tīng yán zé shì, jǔ míng chá shí, wú huò zhà shāng, yǐ dàng zhòng xīn. gù shì wú bù hé, wù wú bù qiè, shàn wú bù xiǎn, è wú bù zhāng, sú wú jiān guài, mín wú yín fēng. bǎi xìng shàng xià dǔ lì hài zhī cún hū jǐ yě, gù sù gōng qí xīn, shèn xiū qí xíng, nèi bù huí huò, wài wú yì wàng, zé mín zhì píng yǐ. shì wèi zhèng sú.
君子之所以动天地,应神明,正万物而成王化者,必乎真定而已。故在上者审定好丑焉。善恶要乎功罪,毁誉效于准验。听言责事,举名察实,无惑诈伤,以荡众心。故事无不核,物无不切,善无不显,恶无不章,俗无奸怪,民无淫风。百姓上下睹利害之存乎己也,故肃恭其心,慎修其行,内不回惑,外无异望,则民志平矣。是谓正俗。
jūn zǐ yǐ qíng yòng, xiǎo rén yǐ xíng yòng. róng rǔ zhě, shǎng fá zhī jīng huá yě. gù lǐ jiào róng rǔ, yǐ jiā jūn zǐ, huà qí qíng yě zhì gù biān pū, yǐ jiā xiǎo rén, huà qí xíng yě. jūn zǐ bù fàn rǔ, kuàng yú xíng hū! xiǎo rén bù jì xíng, kuàng yú rǔ hū! ruò jiào huà zhī fèi, tuī zhōng rén ér zhuì yú xiǎo rén zhī yù jiào huà zhī xíng, yǐn zhōng rén ér nà yú jūn zǐ zhī tú. shì wèi zhāng huà. xiǎo rén zhī qíng, huǎn zé jiāo, jiāo zé zì, zì zé yuàn, yuàn zé pàn, wēi zé móu luàn, ān zé sī yù, fēi wēi qiáng wú yǐ chéng zhī. gù zài shàng zhě, bì yǒu wǔ bèi, yǐ jiè bù yú, yǐ è kòu nüè. ān jū zé jì zhī nèi zhèng, yǒu shì zé yòng zhī jūn lǚ. shì wèi bǐng wēi.
君子以情用,小人以刑用。荣辱者,赏罚之精华也。故礼教荣辱,以加君子,化其情也;桎梏鞭扑,以加小人,化其刑也。君子不犯辱,况于刑乎!小人不忌刑,况于辱乎!若教化之废,推中人而坠于小人之域;教化之行,引中人而纳于君子之涂。是谓章化。小人之情,缓则骄,骄则恣,恣则怨,怨则叛,危则谋乱,安则思欲,非威强无以惩之。故在上者,必有武备,以戒不虞,以遏寇虐。安居则寄之内政,有事则用之军旅。是谓秉威。
shǎng fá, zhèng zhī bǐng yě. míng shǎng bì fá, shěn xìn shèn lìng, shǎng yǐ quàn shàn, fá yǐ chéng è. rén zhǔ bù wàng shǎng, fēi tú ài qí cái yě, shǎng wàng xíng zé shàn bù quàn yǐ. bù wàng fá, fēi jīn qí rén yě, fá wàng xíng zé è bù chéng yǐ. shǎng bù quàn wèi zhī zhǐ shàn, fá bù chéng wèi zhī zòng è. zài shàng zhě néng bù zhǐ xià wéi shàn, bù zòng xià wèi è, zé guó fǎ lì yǐ. shì wèi tǒng fǎ.
赏罚,政之柄也。明赏必罚,审信慎令,赏以劝善,罚以惩恶。人主不妄赏,非徒爱其财也,赏妄行则善不劝矣。不妄罚,非矜其人也,罚妄行则恶不惩矣。赏不劝谓之止善,罚不惩谓之纵恶。在上者能不止下为善,不纵下为恶,则国法立矣。是谓统法。
sì huàn jì juān, wǔ zhèng yòu lì, xíng zhī yǐ chéng, shǒu zhī yǐ gù, jiǎn ér bù dài, shū ér bù shī, wú wéi wèi zhī, shǐ zì shī zhī, wú shì shì zhī, shǐ zì jiāo zhī. bù sù ér chéng, bù yán ér huà, chuí gǒng yī ràng, ér hǎi nèi píng yǐ. shì wèi wéi zhèng zhī fāng.
四患既蠲,五政又立,行之以诚,守之以固,简而不怠,疏而不失,无为为之,使自施之,无事事之,使自交之。不肃而成,不严而化,垂拱揖让,而海内平矣。是谓为政之方。
yòu yán:
又言:
shàng zhǔ zhī zhì fēi gǔ. lí jiàng èr nǚ, táo táng zhī diǎn. guī mèi yuán jí, dì yǐ zhī xùn. wáng jī guī qí, zōng zhōu zhī lǐ. yǐ yīn chéng yáng wéi tiān, yǐ fù líng fū wéi rén. wéi tiān bù xiáng, wéi rén bú yì. yòu gǔ zhě tiān zǐ zhū hóu yǒu shì, bì gào yú miào. miào yǒu èr shǐ, zuǒ shǐ jì yán, yòu shǐ shū shì. shì wèi chūn qiū, yán wèi shàng shū. jūn jǔ bì jì, shàn è chéng bài, wú bù cún yān. xià jí shì shù, gǒu yǒu mào yì, xián zài zǎi jí. huò yù xiǎn ér bù dé, huò yù yǐn ér míng zhāng. dé shī yī zhāo, ér róng rǔ qiān zǎi. shàn rén quàn yān, yín rén jù yān. yí yú jīn zhě bèi zhì shǐ guān, zhǎng qí diǎn wén, jì qí xíng shì. měi yú suì jǐn, jǔ zhī shàng shū. yǐ zhù shǎng fá, yǐ hóng fǎ jiào.
尚主之制非古。厘降二女,陶唐之典。归妹元吉,帝乙之训。王姬归齐,宗周之礼。以阴乘阳违天,以妇陵夫违人。违天不祥,违人不义。又古者天子诸侯有事,必告于庙。庙有二史,左史记言,右史书事。事为《春秋》,言为《尚书》。君举必记,善恶成败,无不存焉。下及士庶,苟有茂异,咸在载籍。或欲显而不得,或欲隐而名章。得失一朝,而荣辱千载。善人劝焉,淫人惧焉。宜于今者备置史官,掌其典文,纪其行事。每于岁尽,举之尚书。以助赏罚,以弘法教。
dì lǎn ér shàn zhī.
帝览而善之。
dì hǎo diǎn jí, cháng yǐ bān gù hàn shū wén fán nán shěng, nǎi lìng yuè yī zuǒ shì chuán tǐ yǐ wéi hàn jì sān shí piān, zhào shàng shū gěi bǐ zhá. cí yuē shì xiáng, lùn biàn duō měi. qí xù zhī yuē:
帝好典籍,常以班固《汉书》文繁难省,乃令悦依《左氏传》体以为《汉纪》三十篇,诏尚书给笔札。辞约事详,论辨多美。其序之曰:
xī zài shàng shèng, wéi jiàn huáng jí, jīng wěi tiān dì, guān xiàng lì fǎ, nǎi zuò shū qì, yǐ tōng yǔ zhòu, yáng yú wáng tíng, jué yòng dà yān. xiān wáng guāng yǎn dà yè, sì yú shí xià. yì wéi jué hòu, yǒng shì zuò diǎn. fū lì diǎn yǒu wǔ zhì yān: yī yuē dá dào yì, èr yuē zhāng fǎ shì, sān yuē tōng gǔ jīn, sì rì zhe gōng xūn, wǔ yuē biǎo xián néng. yú shì tiān rén zhī jì, shì wù zhī yí, càn rán xiǎn zhù, wǎng bù bèi yǐ. shì jì qí guǐ, bù yǔn qí yè. sǔn yì yíng xū, yǔ shí xiāo xi. zāng pǐ bù tóng, qí kuí yī yě. hàn sì bǎi yǒu liù zài, bō luàn fǎn zhèng, tǒng wǔ xīng wén, yǒng wéi zǔ zōng zhī hóng yè, sī guāng qǐ hū wàn sì. shèng shàng mù rán, wéi wén zhī xù, zhān qián gù hòu, shì shào shì jì, chǎn chóng dà yóu, mìng lì guó diǎn. yú shì zhuì xù jiù shū, yǐ shù hàn jì. zhōng xīng yǐ qián, míng zhǔ xián chén dé shī zhī guǐ, yì zú yǐ guān yǐ.
昔在上圣,惟建皇极,经纬天地,观象立法,乃作书契,以通宇宙,扬于王庭,厥用大焉。先王光演大业,肆于时夏。亦惟厥后,永世作典。夫立典有五志焉:一曰达道义,二曰章法式,三曰通古今,四日著功勋,五曰表贤能。于是天人之际,事物之宜,粲然显著,罔不备矣。世济其轨,不陨其业。损益盈虚,与时消息。臧否不同,其揆一也。汉四百有六载,拨乱反正,统武兴文,永惟祖宗之洪业,思光启乎万嗣。圣上穆然,惟文之恤,瞻前顾后,是绍是继,阐崇大猷,命立国典。于是缀叙旧书,以述《汉纪》。中兴以前,明主贤臣得失之轨,亦足以观矣。
yòu zhe chóng dé zhèng lùn jí zhū lùn shù shí piān. nián liù shí èr, jiàn ān shí sì nián zú.
又著《崇德》、《正论》及诸论数十篇。年六十二,建安十四年卒。
hán sháo zì zhòng huáng, yǐng chuān wǔ yáng rén yě. shǎo shì jùn, pì sī tú fǔ. shí, tài shān zéi gōng sūn jǔ wěi hào lì nián, shǒu lìng bù néng pò sàn, duō wèi zuò fǎ. shàng shū xuǎn sān fǔ yuàn néng lǐ jù zhě, nǎi yǐ sháo wèi yíng zhǎng. zéi wén qí xián, xiāng jiè bù rù yíng jìng. yú xiàn duō bèi kòu dào, fèi gēng sāng, qí liú rù xiàn jiè qiú suǒ yī liáng zhě shén zhòng. sháo mǐn qí jī kùn, nǎi kāi cāng zhèn zhī, suǒ bǐng shàn wàn yú hù. zhǔ zhě zhēng wèi bù kě. sháo yuē:" cháng huó gōu hè zhī rén, ér yǐ cǐ fú zuì, hán xiào rù dì yǐ." tài shǒu sù zhī sháo míng dé, jìng wú suǒ zuò. yǐ bìng zú guān. tóng jùn lǐ yīng chén shí dù mì xún shū děng wéi lì bēi sòng yān.
韩韶字仲黄,颍川舞阳人也。少仕郡,辟司徒府。时,太山贼公孙举伪号历年,守、令不能破散,多为坐法。尚书选三府掾能理剧者,乃以韶为赢长。贼闻其贤,相戒不入赢境。余县多被寇盗,废耕桑,其流入县界求索衣粮者甚众。韶愍其饥困,乃开仓赈之,所禀赡万余户。主者争谓不可。韶曰:“长活沟壑之人,而以此伏罪,含笑入地矣。”太守素知韶名德,竟无所坐。以病卒官。同郡李膺、陈寔、杜密、荀淑等为立碑颂焉。
zi róng, zì wú zhǎng. shǎo néng biàn lǐ ér bù wéi zhāng jù xué. shēng míng shén shèng, wǔ fǔ bìng pì. xiàn dì chū, zhì tài pú. nián qī shí zú.
子融,字无长。少能辩理而不为章句学。声名甚盛,五府并辟。献帝初,至太仆。年七十卒。
zhōng hào zì jì míng, yǐng chuān zhǎng shè rén yě. wèi jùn zhe xìng, shì shàn xíng lǜ. hào shǎo yǐ dǔ xíng chēng, gōng fǔ lián pì, wèi èr xiōng wèi shì, bì yǐn mì shān, yǐ shī lǜ jiào shòu mén tú qiān yú rén. tóng jùn chén shí, nián bù jí hào, hào yǐn yǔ wèi yǒu. hào wèi jùn gōng cáo, huì pì sī tú fǔ, lín cí, tài shǒu wèn:" shuí kě dài qīng zhě?" hào yuē:" míng fǔ yù bì děi qí rén, xī mén tíng cháng chén shí kě." shí wén zhī, yuē:" zhōng jūn shì bù chá rén, bù zhī hé dú shí wǒ?" hào qǐng zhī zì hé qù. qián hòu jiǔ pì gōng fǔ, zhēng wèi tíng wèi zhèng bó shì lín lǜ zhǎng, jiē bù jiù. shí, hào jí xún shū bìng wèi shì dài fū suǒ guī mù. lǐ yīng cháng tàn yuē:" xún jūn qīng shí nán shàng, zhōng jūn zhì dé kě shī."
钟皓字季明,颍川长社人也。为郡著姓,世善刑律。皓少以笃行称,公府连辟,为二兄未仕,避隐密山,以诗律教授门徒千余人。同郡陈寔,年不及皓,皓引与为友。皓为郡功曹,会辟司徒府,临辞,太守问:“谁可代卿者?”皓曰:“明府欲必得其人,西门亭长陈寔可。”寔闻之,曰:“钟君似不察人,不知何独识我?”皓顷之自劾去。前后九辟公府,征为廷尉正、博士、林虑长,皆不就。时,皓及荀淑并为士大夫所归慕。李膺常叹曰:“荀君清识难尚,钟君至德可师。”
hào xiōng zi jǐn mǔ, yīng zhī gū yě. jǐn hào xué mù gǔ, yǒu tuì ràng fēng, yǔ yīng tóng nián, jù yǒu shēng míng. yīng zǔ tài wèi xiū, cháng yán:" jǐn shì wǒ jiā xìng, bāng yǒu dào bù fèi, bāng wú dào miǎn yú xíng lù." fù yǐ yīng mèi qī zhī. jǐn pì zhōu fǔ. wèi cháng qū zhì. yīng wèi zhī yuē:" mèng zǐ yǐ wéi' rén wú shì fēi zhī xīn, fēi rén yě'. dì hé qī bù yǔ mèng kē tóng xié?" jǐn cháng yǐ yīng yán bái hào. hào yuē:" xī guó wǔ zi hǎo zhāo rén guò, yǐ zhì yuàn běn. zú bǎo shēn quán jiā, ěr dào wèi guì." qí tǐ xùn suǒ ān, duō cǐ lèi yě.
皓兄子瑾母,膺之姑也。瑾好学慕古,有退让风,与膺同年,俱有声名。膺祖太尉脩,常言:“瑾似我家性,邦有道不废,邦无道免于刑戮。”复以膺妹妻之。瑾辟州府。未尝屈志。膺谓之曰:“孟子以为‘人无是非之心,非人也’。弟何期不与孟轲同邪?”瑾常以膺言白皓。皓曰:“昔国武子好昭人过,以致怨本。卒保身全家,尔道为贵。”其体训所安,多此类也。
nián liù shí jiǔ, zhōng yú jiā. zhū rú sòng zhī yuē:" lín lǜ yì dé, fēi lǐ bù chǔ. yuè cǐ shī shū, xián qín lè gǔ. wǔ jiù zhōu zhāo, jiǔ yīng tái fǔ. qūn xún wáng mìng, zú suì róng yǔ."
年六十九,终于家。诸儒颂之曰:“林虑懿德,非礼不处。悦此诗书,弦琴乐古。五就州招,九应台辅。逡巡王命,卒岁容与。”
hào sūn yáo, jiàn ān zhōng wèi sī lì xiào wèi.
皓孙繇,建安中为司隶校尉。
chén shí zì zhòng gōng, yǐng chuān xǔ rén yě. chū yú dān wēi. zì wèi ér tóng, suī zài xì nòng, wèi děng lèi suǒ guī. shǎo zuò xiàn lì, cháng jǐ shì sī yì, hòu wèi dōu tíng zuǒ. ér yǒu zhì hào xué, zuò lì sòng dú. xiàn lìng dèng shào shì yǔ yǔ, qí zhī, tīng shòu yè tài xué. hòu lìng fù zhào wèi lì, nǎi bì yǐn yáng chéng shān zhōng. shí yǒu shā rén zhě, tóng xiàn yáng lì yǐ yí shí, xiàn suì dǎi xì, kǎo lüè wú shí, ér hòu dé chū. nǎi wèi dū yóu, nǎi mì tuō xǔ lìng, lǐ zhào yáng lì. yuǎn jìn wén zhě, xián tàn fú zhī.
陈寔字仲弓,颍川许人也。出于单微。自为兒童,虽在戏弄,为等类所归。少作县吏,常给事厮役,后为都亭佐。而有志好学,坐立诵读。县令邓邵试与语,奇之,听受业太学。后令复召为吏,乃避隐阳城山中。时有杀人者,同县杨吏以疑寔,县遂逮系,考掠无实,而后得出。乃为督邮,乃密托许令,礼召杨吏。远近闻者,咸叹服之。
jiā pín, fù wèi jùn xī mén tíng cháng, xún zhuǎn gōng cáo. shí zhōng cháng shì hóu lǎn tuō tài shǒu gāo lún yòng lì, lún jiào shǔ wéi wén xué yuàn. shí zhī fēi qí rén, huái xí qǐng jiàn. yán yuē:" cǐ rén bù yí yòng, ér hóu cháng shì bù kě wéi. shí qǐ cóng wài shǔ, bù zú yǐ chén míng dé." lún cóng zhī. yú shì xiāng lùn guài qí fēi jǔ, shí zhōng wú suǒ yán. lún hòu bèi zhēng wèi shàng shū, jùn zhōng shì dài fū sòng zhì lún shì chuán shě. lún wèi zhòng rén yán yuē:" wú qián wèi hóu cháng shì yòng lì, chén jūn mì chí jiào hái, ér yú wài bái shǔ. bǐ wén yì zhě yǐ cǐ shǎo zhī, cǐ jiù yóu gù rén wèi dàn qiáng yù, chén jūn kě wèi shàn zé chēng jūn, guò zé chēng jǐ zhě yě." shí gù zì yǐn qiān, wén zhě fāng tàn xī, yóu shì tiān xià fú qí dé.
家贫,复为郡西门亭长,寻转功曹。时中常侍侯览托太守高伦用吏,伦教署为文学掾。寔知非其人,怀檄请见。言曰:“此人不宜用,而侯常侍不可违。寔乞从外署,不足以尘明德。”伦从之。于是乡论怪其非举,寔终无所言。伦后被征为尚书,郡中士大夫送至轮氏传舍。伦谓众人言曰:“吾前为侯常侍用吏,陈君密持教还,而于外白署。比闻议者以此少之,此咎由故人畏惮强御,陈君可谓善则称君,过则称己者也。”寔固自引愆,闻者方叹息,由是天下服其德。
sī kōng huáng qióng pì xuǎn lǐ jù, bǔ wén xǐ zhǎng, xún yuè, yǐ qī sàng qù guān. fù zài qiān chú tài qiū zhǎng. xiū dé qīng jìng, bǎi xìng yǐ ān. lín xiàn rén hù guī fù zhě, shí zhé xùn dǎo pì jiě, fā qiǎn gè lìng huán běn sī guān xíng bù. lì lǜ yǒu sòng zhě, bái yù jìn zhī. shí yuē:" sòng yǐ qiú zhí, jìn zhī lǐ jiāng hé shēn? qí wù suǒ jū." sī guān wén ér tàn xī yuē:" chén jūn suǒ yán ruò shì, qǐ yǒu yuàn yú rén hū?" yì yì wú sòng zhě. yǐ pèi xiāng fù liǎn wéi fǎ, nǎi jiě yìn shòu qù, lì rén zhuī sī zhī.
司空黄琼辟选理剧,补闻喜长,旬月,以期丧去官。复再迁除太丘长。修德清静,百姓以安。邻县人户归附者,寔辄训导譬解,发遣各令还本司官行部。吏虑有讼者,白欲禁之。寔曰:“讼以求直,禁之理将何申?其勿所拘。”司官闻而叹息曰:“陈君所言若是,岂有怨于人乎?”亦意无讼者。以沛相赋敛违法,乃解印绶去,吏人追思之。
jí hòu dài bǔ dǎng rén, shì yì lián shí. yú rén duō táo bì qiú miǎn, shí yuē:" wú bù jiù yù, zhòng wú suǒ shì." nǎi qǐng qiú yān. yù shè dé chū. líng dì chū, dà jiàng jūn dòu wǔ pì yǐ wéi yuàn shǔ. shí zhōng cháng shì zhāng ràng quán qīng tiān xià. ràng fù sǐ, guī zàng yǐng chuān, suī yī jùn bì zhì, ér míng shì wú wǎng zhě, ràng shén chǐ zhī, shí nǎi dú diào yān. jí hòu fù zhū dǎng rén, ràng gǎn shí, gù duō suǒ quán yòu.
及后逮捕党人,事亦连寔。余人多逃避求免,寔曰:“吾不就狱,众无所恃。”乃请囚焉。遇赦得出。灵帝初,大将军窦武辟以为掾属。时中常侍张让权倾天下。让父死,归葬颍川,虽一郡毕至,而名士无往者,让甚耻之,寔乃独吊焉。及后复诛党人,让感寔,故多所全宥。
shí zài xiāng lǘ, píng xīn lǜ wù. qí yǒu zhēng sòng, zhé qiú pàn zhèng, xiǎo pì qū zhí, tuì wú yuàn zhě. zhì nǎi tàn yuē:" níng wèi xíng fá suǒ jiā, bù wéi chén jūn suǒ duǎn." shí suì huāng mín jiǎn, yǒu dào yè rù qí shì, zhǐ yú liáng shàng. shí yīn jiàn, nǎi qǐ zì zhěng fú, hū mìng zǐ sūn, zhèng sè xùn zhī yuē:" fū rén bù kě bù zì miǎn. bù shàn zhī rén wèi bì běn è, xí yǐ xìng chéng, suì zhì yú cǐ. liáng shàng jūn zǐ zhě shì yǐ!" dào dà jīng, zì tóu yú dì, jī sǎng guī zuì. shí xú pì zhī yuē:" shì jūn zhuàng mào, bù shì è rén, yí shēn kè jǐ fǎn shàn. rán cǐ dāng yóu pín kùn." lìng yí juàn èr pǐ. zì shì yī xiàn wú fù dào qiè.
寔在乡闾,平心率物。其有争讼,辄求判正,晓譬曲直,退无怨者。至乃叹曰:“宁为刑罚所加,不为陈君所短。”时、岁荒民俭,有盗夜入其室,止于梁上。寔阴见,乃起自整拂,呼命子孙,正色训之曰:“夫人不可不自勉。不善之人未必本恶,习以性成,遂至于此。梁上君子者是矣!”盗大惊,自投于地,稽颡归罪。寔徐譬之曰:“视君状貌,不似恶人,宜深克己反善。然此当由贫困。”令遗绢二匹。自是一县无复盗窃。
tài wèi yáng cì sī tú chén dān, měi bài gōng qīng, qún liáo bì hè, cì děng cháng tàn shí dà wèi wèi dēng, kuì yú xiān zhī. jí dǎng jìn shǐ jiě, dà jiàng jūn hé jìn sī tú yuán kuí qiǎn rén dūn shí , yù tè biǎo yǐ bù cì zhī wèi. shí nǎi xiè shǐ zhě yuē:" shí jiǔ jué rén shì, shì jīn dài zhōng ér yǐ." shí, sān gōng měi quē, yì zhě guī zhī, lèi jiàn zhēng mìng, suì bù qǐ, bì mén xuán chē, qī chí yǎng lǎo. zhōng píng sì nián, nián bā shí sì, zú yú jiā. hé jìn qiǎn shǐ diào jì, hǎi nèi fù zhě sān wàn yú rén, zhì shuāi má zhě yǐ bǎi shù. gòng kān shí lì bēi, shì wéi wén fàn xiān shēng.
太尉杨赐、司徒陈耽,每拜公卿,群僚毕贺,赐等常叹寔大位未登,愧于先之。及党禁始解,大将军何进、司徒袁隗遣人敦寔 , 欲特表以不次之位。寔乃谢使者曰:“寔久绝人事,饰巾待终而已。”时,三公每缺,议者归之,累见征命,遂不起,闭门悬车,栖迟养老。中平四年,年八十四,卒于家。何进遣使吊祭,海内赴者三万余人,制衰麻者以百数。共刊石立碑,谥为文范先生。
yǒu liù zǐ, jì chén zuì xián.
有六子,纪、谌最贤。
jì zì yuán fāng, yì yǐ zhì dé chēng. xiōng dì xiào yǎng, guī mén yōng hé, hòu jìn zhī shì jiē tuī mù qí fēng. jí zāo dǎng gù, fā fèn zhù shū shù wàn yán, hào yuē chén zi. dǎng jìn jiě, sì fǔ bìng mìng, wú suǒ qū jiù. zāo fù yōu, měi āi zhì, zhé ōu xuè jué qì, suī shuāi fú yǐ chú, ér jī huǐ xiāo jí, dài jiāng miè xìng. yù zhōu cì shǐ jiā qí zhì xíng, biǎo shàng shàng shū, tú xiàng bǎi chéng, yǐ lì fēng sú. dǒng zhuō rù luò yáng, nǎi shǐ jiù jiā bài wǔ guān zhōng láng jiàng, bù dé yǐ, dào jīng shī, qiān shì zhōng. chū wèi píng yuán xiāng, wǎng yè zhuō, shí yù xǐ dōu cháng ān, nǎi wèi jì yuē:" sān fǔ píng chǎng, sì miàn xiǎn gù, tǔ dì féi měi, hào wèi lù hǎi. jīn guān dōng qǐ bīng, kǒng luò yáng bù kě jiǔ jū. cháng ān yóu yǒu gōng shì, jīn yù xī qiān hé rú?" jì yuē:" tiān xià yǒu dào, shǒu zài sì yí. yí xiū dé zhèng, yǐ huái bù fù. qiān yí zhì zūn, chéng jì zhī mò zhě. yú yǐ gōng yí shì wěi gōng qīng, zhuān jīng wài rèn. qí yǒu wéi mìng, zé wēi zhī yǐ wǔ. jīn guān dōng bīng qǐ, mín bù kān mìng. ruò qiān yuǎn cháo zhèng, lǜ shī tǎo fá, zé tú tàn zhī mín, shù jī kě quán. ruò yù xǐ wàn shèng yǐ zì ān, jiāng yǒu lěi luǎn zhī wēi, zhēng róng zhī xiǎn yě." zhuō yì shén wǔ, ér jìng jì míng xíng, wú suǒ fù yán. shí yì yù yǐ wéi sī xǐ, jì jiàn huò luàn fāng zuò, bù fù biàn yán, jí shí zhī jùn. xǐ shū zhuī bài tài pú, yòu zhēng wèi shàng shū lìng. jiàn ān chū, yuán shào wèi tài wèi, ràng yú jì jì bù shòu, bài dà hóng lú. nián qī shí yī, zú yú guān.
纪字元方,亦以至德称。兄弟孝养,闺门雍和,后进之士皆推慕其风。及遭党锢,发愤著书数万言,号曰《陈子》。党禁解,四府并命,无所屈就。遭父忧,每哀至,辄欧血绝气,虽衰服已除,而积毁消瘠,殆将灭性。豫州刺史嘉其至行,表上尚书,图象百城,以厉风俗。董卓入洛阳,乃使就家拜五官中郎将,不得已,到京师,迁侍中。出为平原相,往谒卓,时欲徙都长安,乃谓纪曰:“三辅平敞,四面险固,土地肥美,号为陆海。今关东起兵,恐洛阳不可久居。长安犹有宫室,今欲西迁何如?”纪曰:“天下有道,守在四夷。宜修德政,以怀不附。迁移至尊,诚计之末者。愚以公宜事委公卿,专精外任。其有违命,则威之以武。今关东兵起,民不堪命。若谦远朝政,率师讨伐,则涂炭之民,庶几可全。若欲徙万乘以自安,将有累卵之危,峥嵘之险也。”卓意甚忤,而敬纪名行,无所复言。时议欲以为司徙,纪见祸乱方作,不复辨严,即时之郡。玺书追拜太仆,又征为尚书令。建安初,袁绍为太尉,让于纪;纪不受,拜大鸿胪。年七十一,卒于官。
zǐ qún, wèi wèi sī kōng. tiān xià yǐ wéi gōng cán qīng, qīng cán zhǎng.
子群,为魏司空。天下以为公惭卿,卿惭长。
dì chén, zì jì fāng. yǔ jì qí dé tóng háng, fù zǐ bìng zhe gāo míng, shí hào sān jūn. měi zǎi fǔ pì zhào, cháng tóng shí jīng mìng, gāo yàn chéng qún, dāng shì zhě mí bù róng zhī. chén zǎo zhōng.
弟谌,字季方。与纪齐德同行,父子并著高名,时号三君。每宰府辟召,常同时旌命,羔雁成群,当世者靡不荣之。谌早终。
lùn yuē: hàn zì zhōng shì yǐ xià, yān shù shàn zì, gù sú suì yǐ dùn shēn jiǎo jié fàng yán wèi gāo. shì yǒu bù tán cǐ zhě, zé yún fū mù shù yǐ jiào hū zhī yǐ. gù shí zhèng mí hūn, ér qí fēng yù wǎng. wéi chén xiān shēng jìn tuì zhī jié, bì kě dù yě. jù yú dé gù wù bù fàn, ān yú rén gù bù lí qún, xíng chéng hū shēn ér dào xùn tiān xià, gù xiōng xié bù néng yǐ quán duó, wáng gōng bù néng yǐ guì jiāo, suǒ yǐ shēng jiào fèi yú shàng, ér fēng sú qīng hū xià yě.
论曰:汉自中世以下,阉竖擅恣,故俗遂以遁身矫洁放言为高。士有不谈此者,则芸夫牧竖已叫呼之矣。故时政弥惛,而其风愈往。唯陈先生进退之节,必可度也。据于德故物不犯,安于仁故不离群,行成乎身而道训天下,故凶邪不能以权夺,王公不能以贵骄,所以声教废于上,而风俗清乎下也。
zàn yuē: èr lǐ shī shū, chén jūn yǒu hào. hán sháo jiù lì, yíng kòu huái dào. tài qiū ào guǎng, mó wǒ yí lún. céng shì yuān guǐ, báo fū yǐ chún. qìng jī jì qǐ, yǒu wèi yǐng bīn, èr fāng chéng zé, bā cí jì chén.
赞曰:二李师淑,陈君友皓。韩韶就吏,赢寇怀道。太丘奥广,模我彝伦。曾是渊轨,薄夫以淳。庆基既启,有蔚颍滨,二方承则,八慈继尘。