zhū huī sūn mù lè huī hé chǎng
朱晖 孙穆 乐恢 何敞
zhū huī zì wén jì, nán yáng wǎn rén yě. jiā shì yì guān. huī zǎo gū, yǒu qì jué. nián shí sān, wáng mǎng bài, tiān xià luàn, yǔ wài shì jiā shǔ cóng tián jiān bēn rù wǎn chéng. dào yù qún zéi, bái rèn jié zhū fù nǚ, lüè duó yī wù. kūn dì bīn kè jiē huáng pò, fú dì mò gǎn dòng. huī bá jiàn qián yuē:" cái wù jiē kě qǔ ěr, zhū mǔ yī bù kě dé. jīn rì zhū huī sǐ rì yě!" zéi jiàn qí xiǎo, zhuàng qí zhì, xiào yuē:" tóng zǐ nèi dāo." suì shě zhī ér qù.
朱晖字文季,南阳宛人也。家世衣冠。晖早孤,有气决。年十三,王莽败,天下乱,与外氏家属从田间奔入宛城。道遇群贼,白刃劫诸妇女,略夺衣物。昆弟宾客皆惶迫,伏地莫敢动。晖拔剑前曰:“财物皆可取耳,诸母衣不可得。今日朱晖死日也!”贼见其小,壮其志,笑曰:“童子内刀。”遂舍之而去。
chū, guāng wǔ yǔ huī fù cén jù xué cháng ān, yǒu jiù gù. jí jí wèi, qiú wèn cén, shí yǐ zú, nǎi zhào huī bài wèi láng. huī xún yǐ bìng qù, zú yè yú tài xué. xìng jīn yán, jìn zhǐ bì yǐ lǐ, zhū rú chēng qí gāo.
初,光武与晖父岑俱学长安,有旧故。及即位,求问岑,时已卒,乃召晖拜为郎。晖寻以病去,卒业于太学。性矜严,进止必以礼,诸儒称其高。
yǒng píng chū, xiǎn zōng jiù xīn yáng hóu yīn jiù mù huī xián, zì wǎng hóu zhī, huī bì bú jiàn. fù qiǎn jiā chéng zhì lǐ, huī suì bì mén bù shòu. jiù wén, tàn yuē:" zhì shì yě, wù duó qí jié." hòu wèi jùn lì, tài shǒu ruǎn kuàng cháng yù shì huī bì, huī bù cóng. jí kuàng zú, huī nǎi hòu zèng sòng qí jiā. rén huò jī yān, huī yuē:" qián ruǎn fǔ jūn yǒu qiú yú wǒ, suǒ yǐ bù gǎn wén mìng, chéng kǒng yǐ cái huò wū jūn. jīn ér xiāng sòng, míng wú fēi yǒu ài yě." piào qí jiāng jūn dōng píng wáng cāng wén ér pì zhī, shén lǐ jìng yān. zhēng yuè shuò dàn, cāng dāng rù hè. gù shì, shào fǔ gěi bì. shì shí yīn jiù wèi fǔ qīng, guì jiāo, lì ào bù fèng fǎ. cāng zuò cháo táng, lòu qiě jǐn, ér qiú bì bù kě dé, gù wèi yuàn shǔ yuē:" ruò zhī hé?" huī wàng jiàn shào fǔ zhǔ bù chí bì, jí wǎng dài zhī yuē:" wǒ shù wén bì ér wèi cháng jiàn, shì qǐng guān zhī." zhǔ bù yǐ shòu huī, huī gù zhào lìng shǐ fèng zhī. zhǔ bù dà jīng, jù yǐ bái jiù. jiù yuē:" zhū chuán yì shì, wù fù qiú." gèng yǐ tā bì cháo. cāng jì bà, zhào huī wèi yuē:" shǔ zhě yuàn zì shì shú yǔ lìn xiàng rú?" dì wén zhuàng zhī. jí dāng xìng cháng ān, yù yán sù wèi, gù yǐ huī wèi wèi shì lìng. zài qiān lín huái tài shǒu.
永平初,显宗舅新阳侯阴就慕晖贤,自往侯之,晖避不见。复遣家丞致礼,晖遂闭门不受。就闻,叹曰:“志士也,勿夺其节。”后为郡吏,太守阮况尝欲市晖婢,晖不从。及况卒,晖乃厚赠送其家。人或讥焉,晖曰:“前阮府君有求于我,所以不敢闻命,诚恐以财货污君。今而相送,明吾非有爱也。”骠骑将军东平王苍闻而辟之,甚礼敬焉。正月朔旦,苍当入贺。故事,少府给璧。是时阴就为府卿,贵骄,吏慠不奉法。苍坐朝堂,漏且尽,而求璧不可得,顾谓掾属曰:“若之何?”晖望见少府主簿持璧,即往绐之曰:“我数闻璧而未尝见,试请观之。”主簿以授晖,晖顾召令史奉之。主簿大惊,遽以白就。就曰:“朱椽义士,勿复求。”更以他璧朝。苍既罢,召晖谓曰:“属者掾自视孰与蔺相如?”帝闻壮之。及当幸长安,欲严宿卫,故以晖为卫士令。再迁临淮太守。
huī hǎo jié gài, yǒu suǒ bá yòng, jiē lì xíng shì. qí zhū bào yuàn, yǐ yì fàn lǜ, jiē wèi qiú qí lǐ, duō de shēng jì. qí bú yì zhī qiú, jí shí jiāng pū. lì rén wèi ài, wèi zhī gē yuē:" qiáng zhí zì suí, nán yáng zhū jì. lì wèi qí wēi, rén huái qí huì." shù nián, zuò fǎ miǎn.
晖好节概,有所拔用,皆厉行士。其诸报怨,以义犯率,皆为求其理,多得生济。其不义之囚,即时僵仆。吏人畏爱,为之歌曰:“强直自遂,南阳朱季。吏畏其威,人怀其惠。”数年,坐法免。
huī gāng yú wèi lì, jiàn jì yú shàng, suǒ zài duō bèi hé. zì qù lín huái, píng jū yě zé, bù yī shū shí, bù yǔ yì lǐ tōng, xiāng dǎng jī qí jiè. jiàn chū zhōng, nán yáng dà jī, mǐ shí qiān yú, huī jǐn sàn qí jiā zī, yǐ fēn zōng lǐ gù jiù zhī pín léi zhě, xiāng zú jiē guī yān. chū, huī tóng xiàn zhāng kān sù yǒu míng chēng, cháng gàn tài xué jiàn huī, shén zhòng zhī, jiē yǐ yǒu dào, nǎi bǎ huī bì yuē:" yù yǐ qī zǐ tuō zhū shēng." huī yǐ kān xiān dá, jǔ shǒu wèi gǎn duì, zì hòu bù fù xiāng jiàn. kān zú, huī wén qí qī zǐ pín kùn, nǎi zì wǎng hòu shì, hòu zhèn shàn zhī. huī shǎo zǐ jié guài ér wèn yuē:" dà rén bù yǔ kān wèi yǒu, píng shēng wèi zēng xiāng wén, zǐ sūn qiè guài zhī." huī yuē:" kān cháng yǒu zhī jǐ zhī yán, wú yǐ xìn yú xīn yě." huī yòu yǔ tóng jùn chén yī jiāo shàn, yī zǎo zú, yǒu yí fù zǐ yǒu, huī cháng āi zhī. jí sī tú huán yú wèi nán yáng tài shǒu, zhào huī zi pián wèi lì, huī cí pián ér jiàn yǒu. yú tàn xī, suì zhào zhī. qí yì liè ruò cǐ.
晖刚于为吏,见忌于上,所在多被劾。自去临淮,屏居野泽,布衣蔬食,不与邑里通,乡党讥其介。建初中,南阳大饥,米石千余,晖尽散其家资,以分宗里故旧之贫羸者,乡族皆归焉。初,晖同县张堪素有名称,尝干太学见晖,甚重之,接以友道,乃把晖臂曰:“欲以妻子托朱生。”晖以堪先达,举手未敢对,自后不复相见。堪卒,晖闻其妻子贫困,乃自往候视,厚赈赡之。晖少子颉怪而问曰:“大人不与堪为友,平生未曾相闻,子孙窃怪之。”晖曰:“堪尝有知己之言,吾以信于心也。”晖又与同郡陈揖交善,揖早卒,有遗腹子友,晖常哀之。及司徒桓虞为南阳太守,召晖子骈为吏,晖辞骈而荐友。虞叹息,遂召之。其义烈若此。
yuán hé zhōng, sù zōng xún shòu, gào nán yáng tài shǒu wèn huī qǐ jū, zhào bài wèi shàng shū pú yè. suì zhōng qiān tài shān tài shǒu. huī shàng shū qǐ liú zhōng, zhào xǔ zhī. yīn shàng pián yí, chén mì shì, shēn jiàn jiā nà. zhào bào yuē:" bǔ gōng jiā zhī quē, bù lèi qīng bái zhī sù, sī shàn měi zhī shì yě. sú lì gǒu hé, ā yì miàn cóng, jìn wú jiǎn jiǎn zhī zhì, què wú tuì sī zhī niàn, huàn zhī shén jiǔ. wéi jīn suǒ yán, shì wǒ yuàn yě. shēng qí miǎn zhī!"
元和中,肃宗巡狩,告南阳太守问晖起居,召拜为尚书仆射。岁中迁太山太守。晖上疏乞留中,诏许之。因上便宜,陈密事,深见嘉纳。诏报曰:“补公家之阙,不累清白之素,斯善美之士也。俗吏苟合,阿意面从,进无謇謇之志,却无退思之念,患之甚久。惟今所言,适我愿也。生其勉之!”
shì shí gǔ guì, xiàn guān jīng yòng bù zú, cháo tíng yōu zhī. shàng shū zhāng lín shàng yán:" gǔ suǒ yǐ guì, yóu qián jiàn gù yě. kě jǐn fēng qián, yī qǔ bù bó wèi zū, yǐ tōng tiān xià zhī yòng. yòu yán, shí zhī jí zhě, suī guì, rén bù dé bù xū, guān kě zì yù. yòu yí yīn jiāo zhǐ yì zhōu shàng jì lì wǎng lái, shì zhēn bǎo, shōu cǎi qí lì, wǔ dì shí suǒ wèi jūn shū zhě yě." yú shì zhào zhū shàng shū tōng yì. huī zòu jù lín yán bù kě shī xíng, shì suì qǐn. hòu chén shì zhě fù chóng shù lín qián yì, yǐ wéi yú guó chéng biàn, dì rán zhī, yǒu zhào shī xíng. huī fù dú zòu yuē:" wáng zhì, tiān zǐ bù yán yǒu wú, zhū hóu bù yán duō shǎo, lù shí zhī jiā bù yǔ bǎi xìng zhēng lì. jīn jūn shū zhī fǎ yǔ jiǎ fàn wú yì, yán lì guī guān, zé xià rén qióng yuàn, bù bó wèi zū, zé lì duō jiān dào, chéng fēi míng zhǔ suǒ dāng yí xíng." dì zú yǐ lín děng yán wéi rán, dé huī zhòng yì, yīn fā nù, qiè zé zhū shàng shū. huī děng jiē zì xì yù. sān rì, zhào chì chū zhī. yuē:" guó jiā lè wén bó yì, huáng fà wú qiān, zhào shū guò ěr, hé gù zì xì?" huī yīn chēng bìng dǔ, bù kěn fù shǔ yì. shàng shū lìng yǐ xià huáng bù, wèi huī yuē:" jīn lín dé qiǎn ràng, nài hé chēng bìng, qí huò bù xì!" huī yuē:" xíng nián bā shí, méng ēn dé zài jī mì, dāng yǐ sǐ bào. ruò xīn zhī bù kě ér shùn zhǐ léi tóng, fù chén zǐ zhī yì. jīn ěr mù wú suǒ wén jiàn, fú dài sǐ mìng." suì bì kǒu bù fù yán. zhū shàng shū bù zhī suǒ wéi, nǎi gòng hé zòu huī. dì yì jiě, qǐn qí shì. hòu shù rì, zhào shǐ zhí shì láng wèn huī qǐ jū, tài yī shì jí, tài guān cì shí. huī nǎi qǐ xiè, fù cì qián shí wàn, bù bǎi pǐ, yī shí lǐng.
是时谷贵,县官经用不足,朝廷忧之。尚书张林上言:“谷所以贵,由钱贱故也。可尽封钱,一取布帛为租,以通天下之用。又盐,食之急者,虽贵,人不得不须,官可自鬻。又宜因交阯、益州上计吏往来,市珍宝,收采其利,武帝时所谓均输者也。”于是诏诸尚书通议。晖奏据林言不可施行,事遂寝。后陈事者复重述林前议,以为于国诚便,帝然之,有诏施行。晖复独奏曰:“王制,天子不言有无,诸侯不言多少,禄食之家不与百姓争利。今均输之法与贾贩无异,盐利归官,则下人穷怨,布帛为租,则吏多奸盗,诚非明主所当宜行。”帝卒以林等言为然,得晖重议,因发怒,切责诸尚书。晖等皆自系狱。三日,诏敕出之。曰:“国家乐闻驳议,黄发无愆,诏书过耳,何故自系?”晖因称病笃,不肯复署议。尚书令以下惶怖,谓晖曰:“今临得谴让,奈何称病,其祸不细!”晖曰:“行年八十,蒙恩得在机密,当以死报。若心知不可而顺旨雷同,负臣子之义。今耳目无所闻见,伏待死命。”遂闭口不复言。诸尚书不知所为,乃共劾奏晖。帝意解,寝其事。后数日,诏使直事郎问晖起居,太医视疾,太官赐食。晖乃起谢,复赐钱十万,布百匹,衣十领。
hòu qiān wèi shàng shū lìng, yǐ lǎo bìng qǐ shēn, bài qí dū wèi, cì qián èr shí wàn. hé dì jí wèi, dòu xiàn běi zhēng xiōng nú, huī fù shàng shū jiàn. qǐng zhī, bìng zú"
后迁为尚书令,以老病乞身,拜骑都尉,赐钱二十万。和帝即位,窦宪北征匈奴,晖复上疏谏。顷之,病卒”
zi jié, xiū rú shù, ān dì shí zhì chén xiāng. jié zi mù.
子颉,修儒术,安帝时至陈相。颉子穆。
mù zì gōng shū. nián wǔ suì, biàn yǒu xiào chēng. fù mǔ yǒu bìng, zhé bù yǐn shí, chà nǎi fù cháng. jí zhuàng dān xué, ruì yì jiǎng sòng, huò shí sī zhì, bù zì zhī wáng shī yì guān, diān duì kēng àn. qí fù cháng yǐ wéi zhuān yú, jǐ bù zhī shù mǎ zú. mù yù gèng jīng dǔ.
穆字公叔。年五岁,便有孝称。父母有病,辄不饮食,差乃复常。及壮耽学,锐意讲诵,或时思至,不自知亡失衣冠,颠队坑岸。其父常以为专愚,几不知数马足。穆愈更精笃。
chū jǔ xiào lián. shùn dì mò, jiāng huái dào zéi qún qǐ, zhōu jùn bù néng jìn. huò shuō dà jiàng jūn liáng jì yuē:" zhū gōng shū jiān zī wén wǔ, hǎi nèi qí shì, ruò yǐ wéi móu zhǔ, zéi bù zú píng yě." jì yì sù wén mù míng, nǎi pì zhī, shǐ diǎn bīng shì, shén jiàn qīn rèn. jí huán dì jí wèi, shùn liè tài hòu lín cháo, mù yǐ jì shì dì qīn zhòng, wàng yǒu yǐ fú chí wáng shì, yīn tuī zāi yì, zòu jì, yǐ quàn jiè jì yuē:
初举孝廉。顺帝末,江淮盗贼群起,州郡不能禁。或说大将军梁冀曰:“朱公叔兼资文武,海内奇士,若以为谋主,贼不足平也。”冀亦素闻穆名,乃辟之,使典兵事,甚见亲任。及桓帝即位,顺烈太后临朝,穆以冀势地亲重,望有以扶持王室,因推灾异,奏记,以劝戒冀曰:
mù fú niàn míng nián dīng hài zhī suì, xíng dé hé yú gān wèi, yì jīng lóng zhàn zhī huì, qí wén yuē:" lóng zhàn yú yě, qí dào qióng yě." wèi yáng dào jiāng shèng ér yīn dào fù yě. jīn nián jiǔ yuè tiān qì yù mào, wǔ wèi sì hóu lián shī zhèng qì, cǐ hù xiāng míng yě. fū shàn dào shǔ yáng, è dào shǔ yīn, ruò xiū zhèng shǒu yáng, cuī shé è lèi, zé fú cóng zhī yǐ. mù měi shì bù dǎi, suǒ hǎo wéi xué, chuán shòu yú shī, shí yǒu kě shì. yuàn jiāng jūn shǎo chá yú yán, shēn nà zhū rú, ér qīn qí zhōng zhèng, jué qí gū xī, zhuān xīn gōng cháo, gē chú sī yù, guǎng qiú xián néng, chì yuǎn nìng è. fū rén jūn bù kě bù xué, dāng yǐ tiān dì shùn dào jiàn zì qí xīn. yí wèi huáng dì xuǎn zhì shī fū jí shì jiǎng zhě, dé xiǎo xīn zhōng dǔ dūn lǐ zhī shì, jiāng jūn yǔ zhī jù rù, cān quàn jiǎng shòu, shī xián fǎ gǔ, cǐ yóu yǐ nán shān zuò píng yuán yě, shuí néng qīng zhī! jīn nián xià, yuè yùn fáng xīng, míng nián dāng yǒu xiǎo è. yí jí zhū jiān chén wèi tiān xià suǒ yuàn dú zhě, yǐ sāi zāi jiù, yì láng dài fū zhī wèi, běn yǐ shì xù rú shù gāo xíng zhī shì, jīn duō fēi qí rén, jiǔ qīng zhī zhōng, yì yǒu guāi qí rèn zhě. wéi jiāng jūn chá yān.
穆伏念明年丁亥之岁,刑德合于乾位,《易》经龙战之会,其文曰:“龙战于野,其道穷也。”谓阳道将胜而阴道负也。今年九月天气郁冒,五位四侯连失正气,此互相明也。夫善道属阳,恶道属阴,若修正守阳,摧折恶类,则福从之矣。穆每事不逮,所好唯学,传受于师,时有可试。愿将军少察愚言,申纳诸儒,而亲其忠正,绝其姑息,专心公朝,割除私欲,广求贤能,斥远佞恶。夫人君不可不学,当以天地顺道渐渍其心。宜为皇帝选置师傅及侍讲者,得小心忠笃敦礼之士,将军与之俱入,参劝讲授,师贤法古,此犹倚南山坐平原也,谁能倾之!今年夏,月晕房星,明年当有小厄。宜急诛奸臣为天下所怨毒者,以塞灾咎,议郎、大夫之位,本以式序儒术高行之士,今多非其人,九卿之中,亦有乖其任者。惟将军察焉。
yòu jiàn zhǒng gǎo luán bā děng. ér míng nián yán wěi móu lì qīng hé wáng suàn, yòu huáng lóng èr jiàn pèi guó. jì wú shù xué, suì yǐ mù" lóng zhàn" zhī yán wèi yīng, yú shì qǐng gǎo wèi cóng shì zhōng láng, jiàn bā wèi yì láng, jǔ mù gāo dì, wèi shì yù shǐ.
又荐种暠、栾巴等。而明年严鲔谋立清河王蒜,又黄龙二见沛国。冀无术学,遂以穆“龙战”之言为应,于是请暠为从事中郎,荐巴为议郎,举穆高第,为侍御史。
shí, tóng jùn zhào kāng shū shèng zhě, yǐn yú wǔ dāng shān, qīng jìng bù shì, yǐ jīng zhuàn jiào shòu. mù shí nián wǔ shí, nǎi fèng shū chēng dì zǐ. jí kāng mò, sàng zhī rú shī. qí zūn dé zhòng dào, wèi dāng shí suǒ fú.
时,同郡赵康叔盛者,隐于武当山,清静不仕,以经传教授。穆时年五十,乃奉书称弟子。及康殁,丧之如师。其尊德重道,为当时所服。
cháng gǎn shí jiāo bó, mù shàng dūn dǔ, nǎi zuò chóng hòu lùn. qí cí yuē:
常感时浇薄,慕尚敦笃,乃作《崇厚论》。其辞曰:
fū sú zhī báo yě, yǒu zì lái yǐ. gù zhòng ní tàn yuē:" dà dào zhī xíng yě, ér bīng bù yǔ yān." gài shāng zhī yě. fū dào zhě, yǐ tiān xià wèi yī, zài bǐ yóu zài yǐ yě. gù xíng wéi yú dào zé kuì shēng yú xīn, fēi wèi yì yě shì wéi yú lǐ zé fù jié yú yì, fēi dàn lǐ yě. gù shuài xìng ér xíng wèi zhī dào, dé qí tiān xìng wèi zhī dé. dé xìng shī rán hòu guì rén yì, shì yǐ rén yì qǐ ér dào dé qiān, lǐ fǎ xìng ér chún piáo sàn. gù dào dé yǐ rén yì wèi báo, chún piáo yǐ lǐ fǎ wèi zéi yě. fū zhōng shì zhī suǒ dūn, yǐ wèi shàng shì zhī suǒ báo, kuàng yòu báo yú cǐ hū!
夫俗之薄也,有自来矣。故仲尼叹曰:“大道之行也,而兵不与焉。”盖伤之也。夫道者,以天下为一,在彼犹在已也。故行违于道则愧生于心,非畏义也;事违于理则负结于意,非惮礼也。故率性而行谓之道,得其天性谓之德。德性失然后贵仁义,是以仁义起而道德迁,礼法兴而淳朴散。故道德以仁义为薄,淳朴以礼法为贼也。夫中世之所敦,已为上世之所薄,况又薄于此乎!
gù fū tiān bù chóng dà zé fù chóu bù guǎng, dì bù shēn hòu zé zài wù bù bó, rén bù dūn BA3D zé dào shù bù yuǎn. xī zài zhòng ní bù shī jiù yú yuán rǎng, chǔ yán bù rěn zhāng yú jué yīng. yóu cǐ guān zhī, shèng xián zhī dé dūn yǐ. lǎo shì zhī jīng yuē:" dà zhàng fū chù qí hòu bù chǔ qí báo, jū qí shí bù jū qí huá, gù qù bǐ qǔ cǐ." fū shí yǒu báo ér hòu shī, xíng yǒu shī ér huì yòng. gù fù rén zhī guò zhě, dūn zhī dào yě jiù rén zhī shī zhě, hòu zhī xíng yě. wǎng zhě, mǎ yuán shēn zhāo cǐ dào, kě yǐ wéi dé, jiè qí xiōng zǐ yuē:" wú yù rǔ cáo wén rén zhī guò rú wén fù mǔ zhī míng. ěr kě dé wén, kǒu bù dé yán." sī yán yào yǐ. yuǎn zé shèng xián lǚ zhī shàng shì, jìn zé bǐng jí zhāng zi rú xíng zhī hàn tíng. gù néng zhèn yīng shēng yú bǎi shì, bō bù miè zhī yí fēng, bù yì měi zāi!
故夫天不崇大则覆帱不广,地不深厚则载物不博,人不敦BA3D则道数不远。昔在仲尼不失旧于原壤,楚严不忍章于绝缨。由此观之,圣贤之德敦矣。老氏之经曰:“大丈夫处其厚不处其薄,居其实不居其华,故去彼取此。”夫时有薄而厚施,行有失而惠用。故覆人之过者,敦之道也;救人之失者,厚之行也。往者,马援深昭此道,可以为德,诫其兄子曰:“吾欲汝曹闻人之过如闻父母之名。耳可得闻,口不得言。”斯言要矣。远则圣贤履之上世,近则丙吉、张子孺行之汉廷。故能振英声于百世,播不灭之遗风,不亦美哉!
rán ér shí sú huò yì, fēng huà bù dūn, ér shàng xiāng fěi bàng, wèi zhī zāng pǐ. jì duǎn zé jiān zhé qí zhǎng, biǎn è zé bìng fá qí shàn. yōu yōu zhě jiē shì, qí kě chēng hū! fán cǐ zhī lèi, qǐ tú guāi wèi jūn zǐ zhī shǒu dào, jiāng yǒu wēi shēn lèi jiā zhī huò yān. bēi fū! xíng zhī zhě bù zhī yōu qí rán, gù hài xìng ér mò zhī jí yě. sī jì rán yǐ, yòu yǒu yì yān. rén jiē jiàn zhī ér bù néng zì qiān. hé zé? wù jìn zhě qū qián ér bù gù hòu, róng guì zhě jīn yǐ ér bù dài rén, zhì bù jiē yú, fù bù zhèn pín, zhēn shì gū ér bù xù, xián zhě è ér bù cún. gù tián fēn yǐ zūn xiǎn zhì ān guó zhī jīn, chún yú yǐ guì shì yǐn fāng jìn zhī yán. fū yǐ hán dí zhī cāo, wèi hàn zhī míng zǎi, rán yóu bù néng zhèn yī pín xián, jiàn yī gū shì, yòu kuàng qí xià zhě hū! cǐ qín xī shǐ yú suǒ yǐ zhuān míng yú qián, ér mò jì yú hòu zhě yě. gù shí dūn sú měi, zé xiǎo rén shǒu zhèng, lì bù néng yòu yě shí fǒu sú báo, suī jūn zǐ wèi xié, yì bù néng zhǐ yě. hé zé? xiān jìn zhě jì wǎng ér bù fǎn, hòu lái zhě fù xí sú ér zhuī zhī, shì yǐ xū huá shèng ér zhōng xìn wēi, kè bó chóu ér chún dǔ xī. sī gài gǔ fēng yǒu" qì yǔ" zhī tàn, fá mù yǒu" niǎo míng" zhī bēi yǐ!
然而时俗或异,风化不敦,而尚相诽谤,谓之臧否。记短则兼折其长,贬恶则并伐其善。悠悠者皆是,其可称乎!凡此之类,岂徒乖为君子之首道,将有危身累家之祸焉。悲夫!行之者不知忧其然,故害兴而莫之及也。斯既然矣,又有异焉。人皆见之而不能自迁。何则?务进者趋前而不顾后,荣贵者矜已而不待人,智不接愚,富不赈贫,贞士孤而不恤,贤者厄而不存。故田分以尊显致安国之金,淳于以贵势引方进之言。夫以韩、翟之操,为汉之名宰,然犹不能振一贫贤,荐一孤士,又况其下者乎!此禽息、史鱼所以专名于前,而莫继于后者也。故时敦俗美,则小人守正,利不能诱也;时否俗薄,虽君子为邪,义不能止也。何则?先进者既往而不反,后来者复习俗而追之,是以虚华盛而忠信微,刻薄稠而纯笃稀。斯盖《谷风》有“弃予”之叹,《伐木》有“鸟鸣”之悲矣!
jiē hū! shì shì chéng gōng shī kǒng shèng zhī chóng zé, jiā chǔ yán zhī měi xíng, xī lǐ lǎo zhī yǎ huì, sī mǎ yuán zhī suǒ shàng, bǐ èr zǎi zhī shī dù, měi hán B179 zhī kàng zhèng, guì bǐng zhāng zhī hóng yù, jiàn shí sú zhī fěi bàng, zé dào fēng jī shèng, míng xiǎn shēn róng, zài bù kān zhī dé, bō bù miè zhī shēng. rán hòu zhī báo zhě zhī bù zú, hòu zhě zhī yǒu yú yě. bǐ yǔ cǎo mù jù xiǔ, cǐ yǔ jīn shí xiāng qīng, qǐ dé tóng nián ér yǔ, bìng rì ér tán zāi?
嗟乎!世士诚躬师孔圣之崇则,嘉楚严之美行,希李老之雅诲,思马援之所尚,鄙二宰之失度,美韩B179之抗正,贵丙、张之弘裕,贱时俗之诽谤,则道丰绩盛,名显身荣,载不刊之德,播不灭之声。然后知薄者之不足,厚者之有余也。彼与草木俱朽,此与金石相倾,岂得同年而语,并日而谈哉?
mù yòu zhe jué jiāo lùn, yì jiǎo shí zhī zuò.
穆又著《绝交论》,亦矫时之作。
liáng jì jiāo bào bù quān, cháo yě jiē dú, mù yǐ gù lì, jù qí xìn jī zhāo huò, fù zòu jì jiàn yuē:
梁冀骄暴不悛,朝野嗟毒,穆以故吏,惧其衅积招祸,复奏记谏曰:
gǔ zhī míng jūn, bì yǒu fǔ dé zhī chén, guī jiàn zhī guān, xià zhì qì wù, míng shū chéng bài, yǐ fáng yí shī. gù jūn yǒu zhèng dào, chén yǒu zhèng lù, cóng zhī rú shēng táng, wéi zhī rú fù hè. jīn míng jiāng jūn dì yǒu shēn bó zhī zūn, wèi wèi qún gōng zhī shǒu, yī rì xíng shàn, tiān xià guī rén, zhōng cháo wèi è, sì hǎi qīng fù. qǐng zhě, guān rén jù kuì, jiā yǐ shuǐ chóng wéi hài. jīng shī zhū guān fèi yòng zēng duō, zhào shū fā diào huò zhì shí bèi. gè yán guān wú jiàn cái, jiē dāng chū mín, CE72 lüè gē bō, qiáng lìng chōng zú. gōng fù jì zhòng, sī liǎn yòu shēn. mù shǒu zhǎng lì, duō fēi dé xuǎn, tān jù wú CA75, yù rén rú lǔ, huò jué mìng yú B258 chǔ zhī xià, huò zì zéi yú pò qiè zhī qiú. yòu lüè duó bǎi xìng, jiē tuō zhī zūn fǔ. suì lìng jiāng jūn jié yuàn tiān xià, lì rén suān dú, dào lù tàn jiē. xī qín zhèng fán kē, bǎi xìng tǔ bēng, chén shèng fèn bì yī hū, tiān xià dǐng fèi, ér miàn yú zhī chén, yóu yán ān ěr. huì è bù quān, zú zhì wáng miè. xī yǒng hé zhī mò, gāng jì shǎo chí, pō shī rén wàng. sì wǔ suì ěr, ér cái kōng hù sàn, xià yǒu lí xīn. mǎ miǎn zhī tú chéng bì ér qǐ, jīng yáng zhī jiān jǐ chéng dà huàn. xìng lài shùn liè huáng hòu chū zhèng qīng jìng, nèi wài tóng lì, jǐn nǎi tǎo dìng. jīn bǎi xìng qī qī, kùn yú yǒng hé, nèi fēi rén ài zhī xīn kě dé róng rěn, wài fēi shǒu guó zhī jì suǒ yí jiǔ ān yě. fū jiàng xiàng dà chén, jūn tǐ yuán shǒu, gòng yú ér chí, tóng zhōu ér jì, yú qīng zhōu fù, huàn shí gòng zhī. qǐ kě yǐ qù míng jí mèi, lǚ wēi zì ān, zhǔ gū shí kùn, ér mò zhī xù hū! yí shí yì zǎi shǒu fēi qí rén zhě, jiǎn shěng dì zhái yuán chí zhī fèi, jù jué jùn guó zhū suǒ fèng sòng. nèi yǐ zì míng, wài jiě rén huò, shǐ xié jiān zhī lì wú suǒ yī tuō, sī chá zhī chén dé jǐn ěr mù. xiàn dù jì zhāng, yuǎn ěr qīng yī, zé jiāng jūn shēn zūn shì xiǎn, dé E771 wú qióng. tiān dào míng chá, wú yán bù xìn, wéi chuí shěng lǎn.
古之明君,必有辅德之臣,规谏之官,下至器物,铭书成败,以防遗失。故君有正道,臣有正路,从之如升堂,违之如赴壑。今明将军地有申伯之尊,位为群公之首,一日行善,天下归仁,终朝为恶,四海倾覆。顷者,官人俱匮,加以水虫为害。京师诸官费用增多,诏书发调或至十倍。各言官无见财,皆当出民,CE72掠割剥,强令充足。公赋既重,私敛又深。牧守长吏, 多非德选, 贪聚无CA75,遇人如虏,或绝命于B258楚之下,或自贼于迫切之求。又掠夺百姓,皆托之尊府。遂令将军结怨天下,吏人酸毒,道路叹嗟。昔秦政烦苛,百姓土崩,陈胜奋臂一呼,天下鼎沸,而面谀之臣,犹言安耳。讳恶不悛,卒至亡灭。昔永和之末,纲纪少弛,颇失人望。四五岁耳,而财空户散,下有离心。马免之徒乘敝而起,荆扬之间几成大患。幸赖顺烈皇后初政清静,内外同力,仅乃讨定。今百姓戚戚,困于永和,内非仁爱之心可得容忍,外非守国之计所宜久安也。夫将相大臣,均体元首,共舆而驰,同舟而济,舆倾舟覆,患实共之。岂可以去明即昧,履危自安,主孤时困,而莫之恤乎!宜时易宰守非其人者,减省第宅园池之费,拒绝郡国诸所奉送。内以自明,外解人惑,使挟奸之吏无所依托,司察之臣得尽耳目。宪度既张,远迩清壹,则将军身尊事显,德E771无穷。天道明察,无言不信,惟垂省览。
jì bù nà, ér zòng fàng rì zī, suì fù lù yí zuǒ yòu, jiāo tōng huàn zhě, rèn qí zǐ dì bīn kè yǐ wéi zhōu jùn yào zhí. mù yòu zòu jì jí jiàn, jì zhōng bù wù. bào shū yún:" rú cǐ, pū yì wú yī kě xié?" mù yán qiè, rán yì bù shèn zuì yě.
冀不纳,而纵放日滋,遂复赂遗左右,交通宦者,任其子弟、宾客以为州郡要职。穆又奏记极谏,冀终不悟。报书云:“如此,仆亦无一可邪?”穆言切,然亦不甚罪也。
yǒng xīng yuán nián, hé yì, piào hài rén shù shù shí wàn hù, bǎi xìng huāng jǐn, liú yí dào lù. jì zhōu dào zéi yóu duō, gù zhuó mù wèi jì zhōu cì shǐ. zhōu rén yǒu huàn zhě sān rén wéi zhōng cháng shì, bìng yǐ xí yè mù. mù jí zhī, cí bù xiāng jiàn. jì bù lìng zhǎng wén mù jì hé, jiě yìn shòu qù zhě sì shí yú rén. jí dào, zòu hé zhū jùn, zhì yǒu zì shā zhě. yǐ wēi lüè quán yí, jǐn zhū zéi qú shuài. jǔ hé quán guì, huò nǎi sǐ yù zhōng. yǒu huàn zhě zhào zhōng sàng fù, guī zàng ān píng, jiàn wèi yú fán yù xiá ǒu rén. mù wén zhī, xià jùn àn yàn. lì wèi qí yán míng, suì fā mù pōu guān, chén shī chū zhī, ér shōu qí jiā shǔ. dì wén dà nù, zhēng mù yì tíng wèi, shū zuò zuǒ xiào. tài xué shū shēng liú táo děng shù qiān rén yì quē shàng shū sòng mù yuē:
永兴元年,河溢,漂害人庶数十万户,百姓荒馑,流移道路。冀州盗贼尤多,故擢穆为冀州刺史。州人有宦者三人为中常侍,并以檄谒穆。穆疾之,辞不相见。冀部令长闻穆济河,解印绶去者四十余人。及到,奏劾诸郡,至有自杀者。以威略权宜,尽诛贼渠帅。举劾权贵,或乃死狱中。有宦者赵忠丧父,归葬安平,僭为玙璠、玉匣、偶人。穆闻之,下郡案验。吏畏其严明,遂发墓剖棺,陈尸出之,而收其家属。帝闻大怒,征穆诣廷尉,输作左校。太学书生刘陶等数千人诣阙上书讼穆曰:
fú jiàn shī xíng tú zhū mù, chù gōng yōu guó, bài zhōu zhī rì, zhì qīng jiān è. chéng yǐ cháng dài guì chǒng, fù xiōng zǐ dì bù zài zhōu jùn, jìng wèi hǔ láng, shì shí xiǎo rén, gù mù zhāng lǐ tiān wǎng, bǔ zhuì lòu mù, luó qǔ cán huò, yǐ sāi tiān yì. yóu shì nèi guān xián gòng huì jí, bàng dú fán xìng, chán xì réng zuò, jí qí xíng zhé, shū zuò zuǒ xiào. tiān xià yǒu shí, jiē yǐ mù tóng qín yǔ jì ér bèi gòng gǔn zhī lì, ruò sǐ zhě yǒu zhī, zé táng dì nù yú chóng shān, zhòng huá fèn yú cāng mù yǐ. dāng jīn zhōng guān jìn xí, qiè chí guó bǐng, shǒu wò wáng jué, kǒu hán tiān xiàn, yùn shǎng zé shǐ è lì fù yú jì sūn, hū F82F zé lìng yī yán huà wéi jié zhí. ér mù dú kàng rán bù gù shēn hài. fēi è róng ér hǎo rǔ, è shēng ér hǎo sǐ yě, tú gǎn wáng gāng zhī bù shè, jù tiān wǎng zhī jiǔ shī, gù jié xīn huái yōu, wèi shàng shēn jì. chén yuàn qíng shǒu xì zhǐ, dài mù xiào zuò.
伏见施刑徒朱穆,处公忧国,拜州之日,志清奸恶。诚以常待贵宠,父兄子弟布在州郡,竞为虎狼,噬食小人,故穆张理天网,补缀漏目,罗取残祸,以塞天意。由是内官咸共恚疾,谤讟烦兴,谗隙仍作,极其刑谪,输作左校。天下有识,皆以穆同勤禹、稷而被共、鲧之戾,若死者有知,则唐帝怒于崇山,重华忿于苍墓矣。当今中官近习,窃持国柄,手握王爵,口含天宪,运赏则使饿隶富于季孙,呼F82F则令伊、颜化为桀、跖。而穆独亢然不顾身害。非恶荣而好辱,恶生而好死也,徒感王纲之不摄,惧天网之久失,故竭心怀忧,为上深计。臣愿黥首系趾,代穆校作。
dì lǎn qí qín, nǎi shè zhī.
帝览其秦,乃赦之。
mù jū jiā shù nián, zài cháo zhū gōng duō yǒu xiāng tuī jiàn zhě, yú shì zhēng bài shàng shū. mù jì shēn jí huàn guān, jí zài tái gé, dàn xī gòng shì, zhì yù chú zhī. nǎi shàng shū yuē:" àn hàn gù shì, zhōng cháng shì cān xuǎn shì rén. jiàn wǔ yǐ hòu, nǎi xī yòng huàn zhě. zì yán píng yǐ lái, jìn yì guì shèng, jiǎ diāo dāng zhī shì, chù cháng bó zhī rèn, tiān cháo zhèng shì, yī gēng qí shǒu, quán qīng hǎi nèi, chǒng guì wú jí, zǐ dì qīn qī, bìng hé róng rèn, gù fàng làn jiāo yì, mò néng jìn yù. xiōng jiǎo wú xíng zhī tú, mèi yǐ qiú guān, shì shì hù chǒng zhī bèi, yú shí bǎi xìng, qióng pò tiān xià, kōng jié xiǎo rén. yú chén yǐ wéi kě xī bà shěng, zūn fù wǎng chū, shuài yóu jiù zhāng, gèng xuǎn hǎi nèi qīng chún zhī shì, míng dá guó tǐ zhě, yǐ bǔ qí chù. jí bì xià kě wèi yáo shùn zhī jūn, zhòng liáo jiē wèi jì qì zhī chén, zhào shù lí méng méng bèi shèng huà yǐ." dì bù nà. hòu mù yīn jìn jiàn, kǒu fù chén yuē:" chén wén hàn jiā jiù diǎn, zhì shì zhōng zhōng cháng shì gè yī rén, shěng shàng shū shì, huáng mén shì láng yī rén, chuán fā shū zòu, jiē yòng xìng zú. zì hé xī tài hòu yǐ nǚ zhǔ chēng zhì, bù jiē gōng qīng, nǎi yǐ yān rén wéi cháng shì, xiǎo huáng mén tōng mìng liǎng gōng. zì cǐ yǐ lái, quán qīng rén zhǔ, qióng kùn tiān xià. yí jiē bà qiǎn, bó xuǎn qí rú sù dé, yǔ cān zhèng shì." dì nù, bù yīng. mù fú bù kěn qǐ. zuǒ yòu chuán chū, liáng jiǔ nǎi qū ér qù. zì cǐ zhōng guān shù yīn shì chēng zhào dǐ huǐ zhī.
穆居家数年,在朝诸公多有相推荐者,于是征拜尚书。穆既深疾宦官,及在台阁,旦夕共事,志欲除之。乃上疏曰:“案汉故事,中常侍参选士人。建武以后,乃悉用宦者。自延平以来,浸益贵盛,假貂珰之饰,处常伯之任,天朝政事,一更其手,权倾海内,宠贵无极,子弟亲戚,并荷荣任,故放滥骄溢,莫能禁御。凶狡无行之徒,媚以求官,恃势怙宠之辈,渔食百姓,穷破天下,空竭小人。愚臣以为可悉罢省,遵复往初,率由旧章,更选海内清淳之士,明达国体者,以补其处。即陛下可为尧、舜之君,众僚皆为稷、契之臣,兆庶黎萌蒙被圣化矣。”帝不纳。后穆因进见,口复陈曰:“臣闻汉家旧典,置侍中、中常侍各一人,省尚书事,黄门侍郎一人,传发书奏,皆用姓族。自和熹太后以女主称制,不接公卿,乃以阉人为常侍,小黄门通命两宫。自此以来,权倾人主,穷困天下。宜皆罢遣,博选耆儒宿德,与参政事。”帝怒,不应。穆伏不肯起。左右传出,良久乃趋而去。自此中官数因事称诏诋毁之。
mù sù gāng, bù dé yì, jū wú jǐ, fèn mèn fā jū. yán xī liù nián, zú, shí nián liù shí sì. lù shì shù shí nián, shū shí bù yī, jiā wú yú cái. gōng qīng gòng biǎo mù lì jié zhōng qīng, qián gōng jī mì, shǒu sǐ shàn dào, yí méng jīng chǒng. cè zhào bāo shù, zhuī zèng yì zhōu tài shǒu. suǒ zhe lùn cè zòu jiāo shū shī jì cháo, fán èr shí piān.
穆素刚,不得意,居无几,愤懑发疽。延熹六年,卒,时年六十四。禄仕数十年,蔬食布衣,家无余财。公卿共表穆立节忠清,虔恭机密,守死善道,宜蒙旌宠。策诏褒述,追赠益州太守。所著论、策、奏、教、书、诗、记、嘲,凡二十篇。
mù qián zài jì zhōu, suǒ pì yòng jiē qīng dé zhǎng zhě, duō zhì gōng qīng zhōu jùn. zi yě, shǎo yǒu míng jié, shì zhì hé nán jūn. chū, mù fù zú, mù yǔ zhū rú kǎo yī gǔ yì, shì yuē zhēn xuān xiān shēng. jí mù zú, cài yōng fù yǔ mén rén gòng shù qí tǐ xíng, shì wéi wén zhōng xiān shēng.
穆前在冀州,所辟用皆清德长者,多至公卿、州郡。子野,少有名节,仕至河南君。初,穆父卒,穆与诸儒考依古义,谥曰贞宣先生。及穆卒,蔡邕复与门人共述其体行,谥为文忠先生。
lùn yuē: zhū mù jiàn bǐ zhōu shāng yì, piān dǎng huǐ sú, zhì yì péng yóu zhī sī, suì zhe jué jiāo zhī lùn. cài yōng yǐ wéi mù zhēn ér gū, yòu zuò zhèng jiāo ér guǎng qí zhì yān. gài kǒng zǐ chēng" shàng jiāo bù chǎn, xià jiāo bù dú", yòu yuē" yàn píng zhòng shàn yú rén jiāo", zi xià zhī mén rén yì wèn jiāo yú zi zhāng. gù yì míng" duàn jīn" zhī yì, shī zài" yàn péng" zhī yáo. ruò fú wén huì fǔ rén, zhí liàng duō wén zhī yǒu, shí jì qí yì, B076 yī qīng gài, tán guān jié shòu zhī fū, suì lóng qí hǎo, sī gù jiāo zhě zhī fāng yān. zhì nǎi tián dòu wèi huò zhī yóu kè, lián pō dí gōng zhī mén bīn, jìn yóu shì hé, tuì yīn shuāi yì. yòu zhuān zhū jīng qīng zhī gǎn jī, hóu shēng yù zi zhī tóu shēn, qíng wèi ēn shǐ, mìng yuán yì qīng. jiē yǐ lì hài yí xīn, huái dé chéng jié, fēi fū jiāo zhào zhī běn, wèi kě yǔ shī dé zhī yuán yě, mù tú yǐ yǒu fēn shǎo quán, yīn jué tóng zhì zhī qiú dǎng xiá shēng bì, ér wàng dé péng zhī yì. cài shì zhēn gū zhī yán, qí wéi rán yě! gǔ zhī shàn jiāo zhě xiáng yǐ. hàn xìng chēng wáng yáng gòng yǔ chén zūn zhāng sǒng, zhōng shì yǒu lián fàn qìng hóng chén zhòng léi yì yún.
论曰:朱穆见比周伤义,偏党毁俗,志抑朋游之私,遂著《绝交》之论。蔡邕以为穆贞而孤,又作《正交》而广其致焉。盖孔子称“上交不谄,下交不黩”,又曰“晏平仲善与人交”,子夏之门人亦问交于子张。故《易》明“断金”之义,《诗》载“宴朋”之谣。若夫文会辅仁,直谅多闻之友,时济其益,B076衣倾盖,弹冠结绶之夫,遂隆其好,斯固交者之方焉。至乃田、窦、卫、霍之游客,廉颇、翟公之门宾,进由势合,退因衰异。又专诸、荆卿之感激,侯生、豫子之投身,情为恩使,命缘义轻。皆以利害移心,怀德成节,非夫交照之本,未可语失得之原也,穆徒以友分少全,因绝同志之求;党侠生敝,而忘得朋之义。蔡氏贞孤之言,其为然也!古之善交者详矣。汉兴称王阳、贡禹、陈遵、张竦,中世有廉范、庆鸿、陈重、雷义云。
lè huī zì bó qí, jīng zhào cháng líng rén yě. fù qīn, wèi xiàn lì, dé zuì yú lìng, shōu jiāng shā zhī. huī nián shí yī, cháng fǔ fú sì mén, zhòu yè hào qì. lìng wén ér jīn zhī, jí jiě chū qīn.
乐恢字伯奇,京兆长陵人也。父亲,为县吏,得罪于令,收将杀之。恢年十一,常俯伏寺门,昼夜号泣。令闻而矜之,即解出亲。
huī zhǎng hǎo jīng xué, shì bó shì jiāo yǒng, yǒng wèi hé dōng tài shǒu, huī suí zhī guān, bì lú jīng sòng, bù jiāo rén wù. hòu yǒng yǐ shì bèi kǎo, zhū dì zǐ jiē yǐ tōng guān bèi xì, huī dú E367 rán bù wū yú fǎ, suì dǔ zhì wéi míng rú. xìng lián zhí jiè lì, xíng bù hé jǐ zhě, suī guì bù yǔ jiāo. xìn yáng hóu yīn jiù shù zhì lǐ qǐng huī, huī jué bù dá.
恢长好经学,事博士焦永,永为河东太守,恢随之官,闭庐精诵,不交人物。后永以事被考,诸弟子皆以通关被系,恢独E367然不污于法,遂笃志为名儒。性廉直介立,行不合己者,虽贵不与交。信阳侯阴就数致礼请恢,恢绝不答。
hòu shì běn jùn lì, tài shǒu zuò fǎ zhū, gù rén mò gǎn wǎng, huī dú bēn sāng xíng fú, zuò yǐ dǐ zuì. guī, fù wèi gōng cáo, xuǎn jǔ bù ā, qǐng tuō wú suǒ róng. tóng jùn yáng zhèng shù zhòng huǐ huī, hòu jǔ zhèng zi wèi xiào lián, yóu shì xiāng lǐ guī zhī. pì sī kōng móu róng fǔ. huì shǔ jùn tài shǒu dì wǔ lún dài róng wèi sī kōng, huī yǐ yǔ lún tóng jùn, bù kěn liú, jiàn yǐng chuān dù ān ér tuì. zhū gōng duō qí xíng, lián pì zhī, suì jiē bù yīng.
后仕本郡吏,太守坐法诛,故人莫敢往,恢独奔丧行服,坐以抵罪。归,复为功曹,选举不阿,请托无所容。同郡杨政数众毁恢,后举政子为孝廉,由是乡里归之。辟司空牟融府。会蜀郡太守第五伦代融为司空,恢以与伦同郡,不肯留,荐颍川杜安而退。诸公多其行,连辟之,遂皆不应。
hòu zhēng bài yì láng. huì chē qí jiāng jūn dòu xiàn chū zhēng xiōng nú, huī shù shàng shū jiàn zhēng, cháo tíng chēng qí zhōng. rù wèi shàng shū pú yè. shì shí hé nán yǐn wáng diào luò yáng lìng lǐ fù yǔ dòu xiàn hòu shàn, zòng shě zì yóu. huī hé zòu diào fù, bìng jí sī lì xiào wèi. zhū suǒ cì jǔ, wú suǒ huí bì, guì qī è zhī. xiàn dì xià yáng hóu guī yù wǎng hòu huī, huī xiè bù yǔ tōng. xiàn xiōng dì fàng zòng, ér fèn qí bù fù jǐ. qī měi jiàn huī yuē:" xī rén yǒu róng shēn bì hài, hé bì yǐ yán qǔ yuàn?" huī hàn yuē:" wú hé rěn sù cān lì rén zhī cháo hū!" suì shàng shū jiàn yuē:" chén wén bǎi wáng zhī shī, jiē yóu quán yí yú xià. dà chén chí guó, cháng yǐ shì shèng wèi jiù. fú niàn xiān dì, shèng dé wèi yǒng, zǎo qì wàn guó. bì xià fù yú chūn qiū, zuǎn chéng dà yè, zhū jiù bù yí gàn zhèng wáng shì, yǐ shì tiān xià zhī sī. jīng yuē:' tiān dì guāi hù, zhòng wù yāo shāng. jūn chén shī xù, wàn rén shòu yāng.' zhèng shī bù jiù, qí jí bù cè. fāng jīn zhī yí, shàng yǐ yì zì gē, xià yǐ qiān zì yǐn. sì jiù kě zhǎng bǎo jué tǔ zhī róng, huáng tài hòu yǒng wú cán fù zōng miào zhī yōu, chéng cè zhī shàng zhě yě." shū zòu bù xǐng.
后征拜议郎。会车骑将军窦宪出征匈奴,恢数上书谏争,朝廷称其忠。入为尚书仆射。是时河南尹王调、洛阳令李阜与窦宪厚善,纵舍自由。恢劾奏调、阜,并及司隶校尉。诸所刺举,无所回避,贵戚恶之。宪弟夏阳侯瑰欲往候恢,恢谢不与通。宪兄弟放纵,而忿其不附己。妻每谏恢曰:“昔人有容身避害,何必以言取怨?”恢汉曰:“吾何忍素餐立人之朝乎!”遂上疏谏曰:“臣闻百王之失,皆由权移于下。大臣持国,常以势盛为咎。伏念先帝,圣德未永,早弃万国。陛下富于春秋,纂承大业,诸舅不宜干正王室,以示天下之私。经曰:‘天地乖互,众物夭伤。君臣失序,万人受殃。’政失不救,其极不测。方今之宜,上以义自割,下以谦自引。四舅可长保爵土之荣,皇太后永无惭负宗庙之忧,诚策之上者也。”书奏不省。
shí, dòu tài hòu lín cháo, hé dì wèi qīn wàn jī, huī yǐ yì bù de xíng, nǎi chēng jí qì hái gǔ. zhào cì qián, tài yī shì jí. huī jiàn rèn chéng guō jūn chéng yáng gāo fèng, ér suì chēng dǔ. bài qí dū wèi, shàng shū cí xiè yuē:" réng shòu hòu ēn, wú yǐ bào xiào. fū zhèng zài dài fū, kǒng zǐ suǒ jí shì qīng chí quán, chūn qiū yǐ jiè. shèng rén kěn cè, bù xū yán yě. jìn shì wài qī fù guì, bì yǒu jiāo yì zhī bài. jīn bì xià sī mù shān líng, wèi huáng zhèng shì zhū jiù chǒng shèng, quán xíng sì fāng. ruò bù néng zì sǔn, zhū fá bì jiā. chén shòu mìng chuí jǐn, lín sǐ jié yú, wéi méng liú shén." zhào tīng shàng yìn shòu, nǎi guī xiāng lǐ. dòu xiàn yīn shì fēng lì zhōu jùn pò xié, huī suì yǐn yào sǐ. dì zǐ cuī dié wǎn zhě shù bǎi rén, zhòng shù tòng shāng zhī.
时,窦太后临朝,和帝未亲万机,恢以意不得行,乃称疾气骸骨。诏赐钱,太医视疾。恢荐任城郭均、成阳高凤,而遂称笃。拜骑都尉,上书辞谢曰:“仍受厚恩,无以报效。夫政在大夫,孔子所疾;世卿持权,《春秋》以戒。圣人恳恻,不虚言也。近世外戚富贵,必有骄溢之败。今陛下思慕山陵,未遑政事;诸舅宠盛,权行四方。若不能自损,诛罚必加。臣寿命垂尽,临死竭愚,惟蒙留神。”诏听上印绶,乃归乡里。窦宪因是风厉州郡迫胁,恢遂饮药死。弟子缞绖挽者数百人,众庶痛伤之。
hòu dòu shì zhū, dì shǐ qīn shì, huī mén shēng hé róng děng shàng shū chén huī zhōng jié, chú zǐ jǐ wèi láng zhōng.
后窦氏诛,帝始亲事,恢门生何融等上书陈恢忠节,除子己为郎中。
hé chǎng zì wén gāo, fú fēng píng líng rén yě. qí xiān jiā yú rǔ yīn. liù shì zǔ bǐ gàn, xué shàng shū yú cháo cuò, wǔ dì shí wéi tíng wèi zhèng, yǔ zhāng tāng tóng shí. tāng chí fǎ shēn ér bǐ gàn wù rén shù, shù yǔ tāng zhēng, suī bù néng jǐn dé, rán suǒ jì huó zhě yǐ qiān shù. hòu qiān dān yáng dū wèi, yīn xǐ jū píng líng. chǎng fù chǒng, jiàn wǔ zhōng wèi qiān shèng dū wèi, yǐ bìng miǎn, suì yǐn jū bù shì.
何敞字文高,扶风平陵人也。其先家于汝阴。六世祖比干,学《尚书》于朝错,武帝时为廷尉正,与张汤同时。汤持法深而比干务仁恕,数与汤争,虽不能尽得,然所济活者以千数。后迁丹阳都尉,因徙居平陵。敞父宠,建武中为千乘都尉,以病免,遂隐居不仕。
chǎng xìng gōng zhèng. zì yǐ qù shě bù hé shí wù, měi qǐng zhào, cháng chēng jí bù yīng. yuán hé zhōng, pì tài wèi sòng yóu fǔ, yóu dài yǐ shū lǐ. chǎng lùn yì gāo. cháng yǐn dà tǐ, duō suǒ kuāng zhèng. sī tú yuán ān yì shēn jìng zhòng zhī. shì shí jīng shī jí sì fāng lèi yǒu qí yì niǎo shòu cǎo mù, yán shì zhě yǐ wéi xiáng ruì. chǎng tōng jīng zhuàn, néng wéi tiān guān, yì shén è zhī. nǎi yán yú èr gōng yuē:" fū ruì yīng yī dé ér zhì, zāi yì yuán zhèng ér shēng. gù qú yù lái cháo, zhāo gōng yǒu gān hóu zhī è xī shòu huò lín, kǒng zǐ yǒu liǎng yíng zhī bìn. hǎi niǎo bì fēng, zāng wén sì zhī, jūn zǐ jī yān. jīn yì niǎo xiáng yú diàn wū, guài cǎo shēng yú tíng jì, bù kě bù chá." yóu ān jù rán bù gǎn dá, jū wú hé ér sù zōng bēng.
敞性公正。自以趣舍不合时务,每请召,常称疾不应。元和中,辟太尉宋由府,由待以殊礼。敞论议高。常引大体,多所匡正。司徒袁安亦深敬重之。是时京师及四方累有奇异鸟兽草木,言事者以为祥瑞。敞通经传,能为天官,意甚恶之。乃言于二公曰:“夫瑞应依德而至,灾异缘政而生。故鸲鹆来巢,昭公有乾侯之厄;西狩获麟,孔子有两楹之殡。海鸟避风,臧文祀之,君子讥焉。今异鸟翔于殿屋,怪草生于庭际,不可不察。”由、安惧然不敢答,居无何而肃宗崩。
shí, dòu shì zhuān zhèng, wài qī shē chǐ, shǎng cì guò zhì, cāng tǎng wèi xū. chǎng zòu jì yóu yuē:
时,窦氏专政,外戚奢侈,赏赐过制,仓帑为虚。敞奏记由曰:
chǎng wén shì jūn zhī yì, jìn sī jìn zhōng, tuì sī bǔ guò. lì guān shì zhǔ shí chén, wú bù gè yù wèi huà, chuí zhī wú qióng, rán ér píng hé zhī zhèng wàn wú yī zhě, gài yǐ shèng zhǔ xián chén bù néng xiāng zāo gù yě. jīn guó jiā bǐng cōng míng zhī hóng dào, míng gōng lǚ yàn yàn zhī chún dé, jūn chén xiāng hé, tiān xià xī rán, zhì píng zhī huà, yǒu wàng yú jīn. kǒng zǐ yuē:" rú yǒu yòng wǒ zhě, sān nián yǒu chéng." jīn míng gōng shì shì, chū rù zài qī, yí dāng kè yǐ, yǐ chóu sì hǎi zhī xīn. lǐ, yī gǔ bù shēng, zé sǔn fú chè shàn. tiān xià bù zú, ruò yǐ shǐ rán. ér bǐ nián shuǐ hàn, rén bù shōu huò, liáng zhōu yuán biān, jiā bèi xiōng hài, nán zǐ pí yú zhàn chén, qī nǚ láo yú zhuǎn yùn, lǎo yòu gū guǎ, tàn xī xiāng yī, yòu zhōng zhōu nèi jùn, gōng sī qū jié, cǐ shí sǔn shàn jié yòng zhī shí, guó ēn fù zài, shǎng jī guò dù, dàn wén là cì, zì láng guān yǐ shàng, gōng qīng wáng hóu yǐ xià, zhì yú kōng jié tǎng zàng, sǔn hào guó zī. xún gōng jiā zhī yòng, jiē bǎi xìng zhī lì. míng jūn cì jī, yí yǒu pǐn zhì, zhōng chén shòu shǎng, yì yīng yǒu dù, shì yǐ xià yǔ xuán guī, zhōu gōng shù bó. jīn míng gōng wèi zūn rèn zhòng, zé shēn fù dà, shàng dàng kuāng zhèng gāng jì, xià dāng jì ān yuán yuán, qǐ dàn kōng kōng wú wéi ér yǐ zāi! yí xiān zhèng yǐ yǐ lǜ qún xià, hái suǒ de cì, yīn chén dé shī, zòu wáng hóu jiù guó, chú yuàn yòu zhī jìn, jié shěng fú fèi, zhèn xù qióng gū, zé ēn zé xià chàng, lí shù yuè yù, shàng tiān cōng míng, bì yǒu lì yīng. shǐ bǎi xìng gē sòng, shǐ guān jì dé, qǐ dàn zi wén táo lù, gōng yí tuì shí zhī bǐ zāi!
敞闻事君之义,进思尽忠,退思补过。历观世主时臣,无不各欲为化,垂之无穷,然而平和之政万无一者,盖以圣主贤臣不能相遭故也。今国家秉聪明之弘道,明公履晏晏之纯德,君臣相合,天下翕然,治平之化,有望于今。孔子曰:“如有用我者,三年有成。”今明公视事,出入再期,宜当克已,以酬四海之心。《礼》,一谷不升,则损服彻膳。天下不足,若已使然。而比年水旱,人不收获,凉州缘边,家被凶害,男子疲于战陈,妻女劳于转运,老幼孤寡,叹息相依,又中州内郡,公私屈竭,此实损膳节用之时,国恩覆载,赏赍过度,但闻腊赐,自郎官以上,公卿王侯以下,至于空竭帑藏,损耗国资。寻公家之用,皆百姓之力。明君赐赍,宜有品制,忠臣受赏,亦应有度,是以夏禹玄圭,周公束帛。今明公位尊任重,责深负大,上当匡正纲纪,下当济安元元,岂但空空无违而已哉!宜先正已以率群下,还所得赐,因陈得失,奏王侯就国,除苑囿之禁,节省浮费,赈恤穷孤,则恩泽下暢,黎庶悦豫,上天聪明,必有立应。使百姓歌诵,史官纪德,岂但子文逃禄,公仪退食之比哉!
yóu bù néng yòng.
由不能用。
shí qí shāng wáng zǐ dōu xiāng hòu chàng bēn diào guó yōu, shàng shū wèi bào, shì zhōng dòu xiàn suì lìng rén cì shā chàng yú chéng mén tún wèi zhī zhōng, ér zhǔ míng bù lì. chǎng yòu shuō yóu yuē:" liú chàng zōng shì fèi fǔ, máo tǔ fān chén, lái diào dà yōu, shàng shū xū bào, qīn zài wǔ wèi, zhì cǐ cán kù. fèng xiàn zhī lì, mò shì tǎo bǔ, zōng jī bù xiǎn, zhǔ míng bù lì. chǎng bèi shù gǔ gōng, zhí diǎn zéi cáo, gù yù qīn zhì fā suǒ, yǐ jiū qí biàn, ér èr fǔ yǐ wéi gù shì sān gōng bù yǔ zéi dào. xī chén píng shēng yú zhēng zhàn zhī shì, yóu zhī zǎi xiàng zhī fēn, yún' wài zhèn sì yí, nèi fǔ zhū hóu, shǐ qīng dài fū gè dé qí yí'. jīn èr fǔ zhí shì bù shēn wéi dà yì, huò yú suǒ wén, gōng zòng jiān tè, mò yǐ wéi jiù, wéi míng gōng yùn dú jiàn zhī míng, zhāo rán wù yí, chǎng bù shèng suǒ jiàn, qǐng dú zòu àn." yóu nǎi xǔ yān. èr fǔ wén chǎng xíng, jiē qiǎn zhǔ zhě suí zhī, yú shì tuī jǔ jù dé shì shí, jīng shī chēng qí zhèng.
时齐殇王子都乡侯暢奔吊国忧,上书未报,侍中窦宪遂令人刺杀暢于城门屯卫之中,而主名不立。敞又说由曰:“刘暢宗室肺府,茅土籓臣,来吊大忧,上书须报,亲在武卫,致此残酷。奉宪之吏,莫适讨捕,踪迹不显,主名不立。敞备数股肱,职典贼曹,故欲亲至发所,以纠其变,而二府以为故事三公不与贼盗。昔陈平生于征战之世,犹知宰相之分,云‘外镇四夷,内抚诸侯,使卿大夫各得其宜’。今二府执事不深惟大义,惑于所闻,公纵奸慝,莫以为咎,惟明公运独见之明,昭然勿疑,敞不胜所见,请独奏案。”由乃许焉。二府闻敞行,皆遣主者随之,于是推举具得事实,京师称其正。
yǐ gāo dì bài shì yù shǐ. shí suì yǐ dòu xiàn wèi chē qí jiāng jūn, dà fā jūn jī xiōng nú, ér zhào shǐ zhě wèi xiàn dì dǔ jǐng bìng qǐ dǐ dì, xìng zào láo yì, bǎi xìng chóu kǔ. chǎng shàng shū jiàn yuē:" chén wén xiōng nú zhī wèi jié nì jiǔ yǐ. píng chéng zhī wéi, D4 25 shū zhī chǐ, cǐ èr rǔ zhě, chén zǐ suǒ wéi juān qū ér bì sǐ, gāo zǔ lǚ hòu rěn nù hái fèn, shě ér bù zhū. fú wéi huáng tài hòu bǐng wén mǔ zhī cāo, bì xià lǚ yàn yàn zhī zī, xiōng nú wú nì jié zhī zuì, hàn cháo wú kě cán zhī chǐ, ér shèng chūn dōng zuò, xìng dòng dà yì, yuán yuán yuàn hèn, xián huái bù yuè. ér wěi fù wèi wèi wèi dǔ fèng chē dū wèi jǐng shàn xiū guǎn dì, mí jiē jué lǐ, chén suī dǒu shāo zhī rén, chéng qiè huái guài, yǐ wéi dǔ jǐng qīn jìn guì chén, dāng wèi bǎi liáo biǎo yí. jīn zhòng jūn zài dào, cháo tíng jiāo chún, bǎi xìng chóu ruò, xiàn guān wú yòng, ér jù qǐ dà dì, chóng shì wán hǎo, fēi suǒ yǐ chuí lìng dé, shì wú qióng yě. yí qiě bà gōng jiàng, zhuān yōu běi biān, xù rén zhī kùn." shū zòu bù xǐng.
以高第拜侍御史。时遂以窦宪为车骑将军,大发军击匈奴,而诏使者为宪弟笃、景并起邸第,兴造劳役,百姓愁苦。敞上疏谏曰:“臣闻匈奴之为桀逆久矣。平城之围,D4 25书之耻,此二辱者,臣子所为捐躯而必死,高祖、 吕后忍怒还忿,舍而不诛。伏惟皇太后秉文母之操,陛下履晏晏之姿,匈奴无逆节之罪,汉朝无可惭之耻,而盛春东作,兴动大役,元元怨恨,咸怀不悦。而猥复为卫尉笃、奉车都尉景缮修馆第,弥街绝里,臣虽斗筲之人,诚窃怀怪,以为笃、景亲近贵臣,当为百僚表仪。今众军在道,朝廷焦脣,百姓愁若,县官无用,而遽起大第,崇饰玩好,非所以垂令德,示无穷也。宜且罢工匠,专忧北边,恤人之困。”书奏不省。
hòu bài wèi shàng shū, fù zhǐ fēng shì yuē:
后拜为尚书,复止封事曰:
fū zhōng chén yōu shì, fàn zhǔ yán yán, jī cì guì chén, zhì yǐ shā shēn miè jiā ér yóu wèi zhī zhě, hé xié? jūn chén yì zhòng, yǒu bù dé yǐ yě. chén fú jiàn wǎng shì, guó zhī wēi luàn, jiā zhī jiāng xiōng, jiē yǒu suǒ yóu, jiào rán yì zhī. xī zhèng wǔ qiè zhī xìng shū duàn, wèi zhuāng gōng zhī chǒng zhōu xū, ài ér bù dōu, zhōng zhì xiōng lì. yóu shì guān zhī, ài zǐ ruò cǐ, yóu jī ér shí zhī yǐ dú, shì suǒ yǐ hài zhī yě. fú jiàn dà jiàng jūn xiàn, shǐ zāo dà yōu, gōng qīng bǐ zòu, yù lìng diǎn gàn guó shì. xiàn shēn zhí qiān tuì, gù cí shèng wèi, kěn kěn qín qín, yán zhī shēn zhì, tiān xià wén zhī, mò bù yuè xǐ. jīn yú nián wú jǐ, dà lǐ wèi zhōng, zú rán zhōng gǎi, xiōng dì zhuān cháo. xiàn bǐng sān jūn zhī zhòng, dǔ jǐng zǒng guān wèi zhī quán, ér nüè yòng bǎi xìng, shē chǐ jiàn bī, zhū lù wú zuì, sì xīn zì kuài. jīn zhě lùn yì xiōng xiōng, xián wèi shū duàn zhōu xū fù shēng yú hàn.
夫忠臣忧世,犯主严颜,讥刺贵臣,至以杀身灭家而犹为之者,何邪?君臣义重,有不得已也。臣伏见往事,国之危乱,家之将凶,皆有所由,较然易知。昔郑武妾之幸叔段,卫庄公之宠州吁,爱而不都,终至凶戾。由是观之,爱子若此,犹饥而食之以毒,适所以害之也。伏见大将军宪,始遭大忧,公卿比奏,欲令典干国事。宪深执谦退,固辞盛位,恳恳勤勤,言之深至,天下闻之,莫不悦喜。今逾年无几,大礼未终,卒然中改,兄弟专朝。宪秉三军之重,笃、景总官卫之权,而虐用百姓,奢侈僭逼,诛戮无罪,肆心自快。今者论议凶凶,咸谓叔段、州吁复生于汉。
chén guān gōng qīng huái chí liǎng duān, bù kěn jí yán zhě, yǐ wéi xiàn děng ruò yǒu fěi xiè zhī zhì, zé jǐ shòu jí fǔ bāo shēn bó zhī gōng, rú xiàn děng xiàn yú zuì gū, zé zì qǔ chén píng zhōu bó shùn lǚ hòu zhī quán, zhōng bù yǐ xiàn děng jí xiōng wèi yōu yě. chén chǎng qū qū, chéng yù jì cè liǎng ān, jué qí mián mián, sāi qí juān juān, shàng bù yù lìng huáng tài hòu sǔn wén mǔ zhī hào, bì xià yǒu shì quán zhī jī, xià shǐ xiàn děng de zhǎng bǎo qí fú yòu. rán zāng huò zhī móu, shàng ān zhǔ fù, xià cún zhǔ mǔ, yóu bù miǎn yú yán nù. chén fú wéi lèi zǔ méng ēn, zhì chén bā shì, fù yǐ yú lòu, xún nián zhī jiān, lì xiǎn wèi, bèi jī jìn, měi niàn hòu dé, hū rán wàng shēng. suī zhī yán bì yí miè, ér mào sǐ zì jìn zhě, chéng bù rěn mù jiàn qí huò ér huái mò gǒu quán. fù mǎ dū wèi guī, suī zài ruò guàn, yǒu bù yǐn zhī zhōng, bǐ qǐng tuì shēn, yuàn yì jiā quán. kě yǔ cān móu, tīng shùn qí yì, chéng zōng miào zhì jì, dòu shì zhī fú.
臣观公卿怀持两端,不肯极言者,以为宪等若有匪懈之志,则己受吉甫褒申伯之功,如宪等陷于罪辜,则自取陈平、周勃顺吕后之权,终不以宪等吉凶为忧也。臣敞区区,诚欲计策两安,绝其绵绵,塞其涓涓,上不欲令皇太后损文母之号,陛下有誓泉之讥,下使宪等得长保其福祐。然臧获之谋,上安主父,下存主母,犹不免于严怒。臣伏惟累祖蒙恩,至臣八世,复以愚陋,旬年之间,历显位,备机近,每念厚德,忽然忘生。虽知言必夷灭,而冒死自尽者,诚不忍目见其祸而怀默苟全。驸马都尉瑰,虽在弱冠,有不隐之忠,比请退身,愿抑家权。可与参谋,听顺其意,诚宗庙至计,窦氏之福。
chǎng shù qiè jiàn, yán zhū dòu zuì guò, xiàn děng shēn yuàn zhī. shí jǐ nán wáng kāng zūn guì jiāo shén, xiàn nǎi bái chū chǎng wèi jǐ nán tài fù. chǎng zhì guó, fǔ kāng yǐ dào yì, shù yǐn fǎ dù jiàn zhèng zhī, kāng jìng lǐ yān.
敞数切谏,言诸窦罪过,宪等深怨之。时济南王康尊贵骄甚,宪乃白出敞为济南太傅。敞至国,辅康以道义,数引法度谏正之,康敬礼焉。
suì yú, qiān rǔ nán tài shǒu. chǎng jí wén sú lì yǐ kē kè qiú dāng shí míng yù, gù zài zhí yǐ kuān hé wéi zhèng. lì chūn rì, cháng zhào dū yóu hái fǔ, fēn qiǎn rú shù dà lì àn xíng shǔ xiàn, xiǎn xiào tì yǒu yì xíng zhě. jí jǔ yuān yù, yǐ chūn qiū yì duàn zhī. shì yǐ jùn zhōng wú yuàn shēng, bǎi xìng huà qí ēn lǐ. qí chū jū zhě, jiē guī yǎng qí fù mǔ, zhuī xíng sāng fú, tuī cái xiàng ràng zhě èr bǎi xǔ rén. zhì lì lǐ guān, bù rèn wén lì. yòu xiū lǐ diāo yáng jiù qú, bǎi xìng lài qí lì, kěn tián zēng sān wàn yú qǐng. lì rén gòng kè shí, sòng chǎng gōng dé.
岁余,迁汝南太守。敞疾文俗吏以苛刻求当时名誉,故在职以宽和为政。立春日,常召督邮还府,分遣儒术大吏案行属县,显孝悌有义行者。及举冤狱,以《春秋》义断之。是以郡中无怨声,百姓化其恩礼。其出居者,皆归养其父母,追行丧服,推财相让者二百许人。置立礼官,不任文吏。又修理鲷阳旧渠,百姓赖其利,垦田增三万余顷。吏人共刻石,颂敞功德。
jí dòu shì bài, yǒu sī zòu chǎng zi yǔ xià yáng hóu guī hòu shàn, zuò miǎn guān. yǒng yuán shí èr nián fù zhēng, sān qiān wǔ guān zhōng láng jiàng. cháng fèn jí zhōng cháng shì cài lún, lún shēn hàn zhī. yuán xìng yuán nián, chǎng yǐ cí miào yán sù, wēi jí bù zhāi, hòu dèng huáng hòu shàng tài fù yǔ zhǒng, chǎng qǐ suí bǎi guān huì, lún yīn zòu chǎng zuò bìng, zuò dǐ zuì. zú yú jiā.
及窦氏败,有司奏敞子与夏阳侯瑰厚善,坐免官。永元十二年复征,三迁五官中郎将。常忿疾中常侍蔡伦,伦深憾之。元兴元年,敞以祠庙严肃,微疾不斋,后邓皇后上太傅禹冢,敞起随百官会,伦因奏敞祚病,坐抵罪。卒于家。
lùn yuē: yǒng yuán zhī jì, tiān zǐ yòu ruò, tài hòu lín cháo, dòu shì píng shèng qī zhī quán, jiāng yǒu lǚ huò zhī biàn. xìng hàn dé wèi shuāi, dà chén fāng zhōng, yuán rèn èr gōng zhèng sè lì cháo, lè hé zhī tú kàng yì zhù xià, gù néng xié yòu zhǔ zhī duàn, jiǎo jiān huí zhī bī. bù rán, guó jiā wēi yǐ. fū dòu shì zhī jiān, wéi hé chǎng kě yǐ miǎn, ér tè yǐ zi shī jiāo zhī gù fèi chù, bù xiǎn dà wèi. xī hū, guò yǐ zāi!
论曰:永元之际,天子幼弱,太后临朝,窦氏凭盛戚之权,将有吕、霍之变。幸汉德未衰,大臣方忠,袁、任二公正色立朝,乐、何之徒抗议柱下,故能挟幼主之断,剿奸回之逼。不然,国家危矣。夫窦氏之间,惟何敞可以免,而特以子失交之故废黜,不显大位。惜乎,过矣哉!
zàn yuē:" zhū shēng shòu jì, chéng bù qiān yì. gōng shū bì liáng, yǔn nà míng cì. jué jiāo miàn péng, chóng hòu fú wěi. huī jǔ bàng jǐ, chǎng fēi xiáng ruì. yǒng yán guó bī, gān xīn qiáng bì.
赞曰:“朱生受寄,诚不愆义。公叔壁梁,允纳明刺。绝交面朋,崇厚浮伪。恢举谤己,敞非祥瑞。永言国逼,甘心强诐。