strong jié yíng tǒng lùn dì qī shí bā strong
結營統論第七十八
lì yíng zhī fǎ, àn bā gōng yīn yáng shù zhì yī zuò zhì zhī. yíng jū yáng guà zhī shàng, yǐ jiǔ wèi fǎ jiǔ shí bù jiǔ bǎi bù jiǔ lǐ jiǔ shí lǐ, liàng rén shù jiā zhī yīn guà zhī shàng, yǐ liù wèi fǎ rú jiǔ zhī fǎ. yíng mén xiàng yáng yǐ shòu shēng qì, bù yǐn sǐ shuǐ, bù chù sǐ dì sǐ dì, qiū mù jiān yě, bù jū dì zhù dì zhù zhě, sì xià zhōng zhī gāo yě, bù jū dì yù dì yù zhě, sì gāo zhōng zhī xià yě, bù jū tiān zào tiān zào zhě, gǔ kǒu yě, bù jū lóng shǒu lóng shǒu zhě, shān zhī duān yě. dà jiāng jūn jū jiǔ tiān zhī shàng, dùn pō yù zhàng jiǔ tiān, qīng lóng yě. yù zhàng zhě, jìn qián zhī sān chén yě. jiǎ lìng zhēng yuè, dāng jū sì dì shì yě. yǐ xià lèi cǐ tuī zhī. rú suí liù jiǎ suǒ jū, zé jiāng jūn jū qīng lóng, qí gǔ jū péng xīng, shì zú jū míng táng, fú bīng jū dà yīn, jūn mén jū tiān mén, xiǎo jiāng jū dì hù, zhǎn shā jū tiān yù, jūn liáng jū tiān láo, zhì zuì jū tiān tíng, jūn qì jū huá gài. cǐ suǒ wèi lì yíng jū tiān dì yě.
立營之法,按八宮陰陽數置(一作至)之。營居陽卦之上,以九為法(九十步、九百步、九里、九十里,量人數加之);陰卦之上,以六為法(如九之法)。營門向陽以受生氣,不飲死水,不處死地(死地,丘墓間也),不居地柱(地柱者,四下中之高也),不居地獄(地獄者,四高中之下也),不居天灶(天灶者,谷口也),不居龍首(龍首者,山之端也)。大將軍居九天之上,頓泊玉帳(九天,青龍也。玉帳者,進前之三辰也。假令正月,當居巳地是也)。已下類此推之。如隨六甲所居,則將軍居青龍,旗鼓居蓬星,士卒居明堂,伏兵居大陰,軍門居天門,小將居地戶,斬殺居天獄,軍糧居天牢,治罪居天庭,軍器居華蓋。此所謂立營居天地也。
strong liù jiǎ dì qī shí jiǔ strong
六甲第七十九
jiǎ wèi qīng lóng dà jiāng zhù, chū hū mén hù jiě lǐng xíng, mén shén míng hào xú yí zhí, hù shén sūn qí jiǎ zǐ shén, yǐ xià péng xīng gǔ jiǎo guò, bǐng xià míng táng shì zú hēng, dīng xià dà yīn fú bīng lì, wù xià tiān mén shī rù xíng, jǐ xià shén hù xiǎo jiāng wèi, qí zhòng zhǎn duàn tiān yù gēng, zhì zuì pàn duàn tiān tíng zú, qiú xì liáng chǔ tiān láo rén, guǐ xià tiān cāng ān kù cáng, yòu wèi huá gài dí bì bīng. tú quē
甲為青龍大將住,出呼門戶解領行,門神名號徐儀直,戶神孫齊甲子神,乙下蓬星鼓角過,丙下明堂士卒亨,丁下大陰伏兵利,戊下天門師入行,己下神戶小將位,齊眾斬斷天獄庚,治罪判斷天庭卒,囚系糧儲天牢壬,癸下天倉安庫藏,又為華蓋敵避兵。(圖缺)
tú quē
(圖缺)
strong dì shì dì bā shí strong
地勢第八十
fán lì yíng zhī dì, fēi shēng qì bù wàng, fēi shān bù gù. yíng lěi zhī fǎ, yù běi jù lián shān, nán nèn gāo gǎng, zuǒ yòu jīn dài dì shuǐ dōng liú. gù zì gān shān fú xià, páng lián zǐ chǒu yín mǎo zhī dì, rù yú xùn gōng. wèi shēn yǒu xū dì yù gāo, qián yù yǒu yíng shēng píng wěn, dì shì yù zhī tiáo mài sàn, qì hòu yù yù, mào lín cóng sǒng, sì wéi fù lǒng yù rú jī lóng yìng qǐ. xùn shàng yù shuǐ shùn liú, dì yù shùn dōng nán. fán zào lěi zhī shí, xiān cóng wù jǐ shàng qǐ bǎn zhú. ruò huò qí dì cǎo mù bù shēng zé qù zhī, niǎo shòu bù jí zé qù zhī, gǔ chéng gǔ shè zé qù zhī, yáo zào gǔ mù zé qù zhī, jiāo shí shā lì zé qù zhī, hé shuǐ nì liú zé qù zhī. cǐ liù zhě, yíng lěi zhī dà jì yě.
凡立營之地,非生氣不旺,非山不固。營壘之法,欲北據連山,南恁高崗,左右襟帶地水東流。故自乾山伏下,旁連子丑寅卯之地,入於巽宮。未申酉戌地欲高,前欲有迎生平穩,地勢欲支條脈散,氣候欲郁,茂林叢聳,四維阜隴欲如雞籠映起。巽上欲水順流,地欲順東南。凡造壘之時,先從戊己上起板築。若或其地草木不生則去之,鳥獸不集則去之,古城古社則去之,窯灶古墓則去之,焦石砂礫則去之,河水逆流則去之。此六者,營壘之大忌也。
strong shān shì dì bā shí yī strong
山勢第八十一
shān rú pán lóng, wàng àn shù zhòng, wǎn zhuǎn xié qū, shǒu wěi xiāng cóng. shān rú fèng huáng, chì yì kāi zhāng, qún duì shí wàn, dài xié lǒng gǎng, qián yù yìn shòu, hòu yǒu huí xiáng. shān rú fēi lóng, zhī yì yuǎn tōng, huò jīng huò yuè, guān héng zhà cóng, tái lǐng chí jiān, wǔ hè lián hóng. shān rú mǔ gǒu, tóu quán wěi jiù, fù nèi rǔ jiàn, xiàng shàng lián shǒu. shān rú shēng shé, huò qū huò xié, hòu gǎng qián hé, yǐn wèi cáng chē. shān rú qí lín, zhà lì zhà dūn, qún cóng shù wàn, cháo zhě shù rén. shān rú wò niú, qū xī quán tóu, sān guāng zhào fù, liǎng shuǐ fèn liú, shǔ dài lín lǒng, yī fù tǔ qiū. shān rú fú biē, sì fāng wú quē, qīng quán dōng liú, kàng yáng xià xiē, sān mén qǐ gāo, yī hù shuāng què. shān rú yóu lóng, yǐ fú shù zhòng, huá gài yǐn yǐn, měi cǎo róng róng, qián rú què yuè, hòu rú jī lóng, gāng róu shùn fǔ, bā guà jiē tōng. shān rú wǔ hè, chì yì yǎng bó, kāi tà xiōng yì, shǒu wěi pán bó. rú cǐ zhě, jiē kě yǐ jū zhī yě.
山如蟠龍,旺案數重,宛轉斜曲,首尾相從。山如鳳凰,翅翼開張,群隊十萬,帶挾隴崗,前御印綬,後有迴翔。山如飛龍,支翼遠通,或驚或躍,官橫乍從,台嶺池間,舞鶴連鴻。山如母狗,頭拳尾就,腹內乳見,項上連首。山如生蛇,或曲或斜,後崗前合,隱為藏車。山如麒麟,乍立乍蹲,群從數萬,朝者數人。山如臥牛,屈膝拳頭,三光照覆,兩水分流,屬帶林隴,依附土丘。山如伏鱉,四方無缺,清泉東流,亢陽下歇,三門起高,一戶雙闕。山如游龍,倚伏數重,華蓋隱隱,美草茸茸,前如雀躍,後如雞籠,剛柔順俯,八卦皆通。山如舞鶴,翅翼仰搏,開拓胸臆,首尾盤礴。如此者,皆可以居之也。
strong sì shòu dì bā shí èr strong
四獸第八十二
nán yǒu wū chí wèi zhū què, běi yǒu duī fù wèi xuán wǔ, dōng yǒu cóng lín wèi qīng lóng, xī yǒu dà dào wèi bái hǔ. sì shòu jì jù, bā guà jì liè, nǎi lì biǎo cè yǐng, yǐ dìng zǐ wǔ zhī wèi lì biǎo fǎ zài qián. ruò fú zhū què wú dǐng, bù kě jū yě xuán wǔ zhé zú, bù kě jū yě bái hǔ xián dāo, bù kě jū yě qīng lóng bēi kū, bù kě jū yě. qiáng jū zhī zhě, jūn fù jiāng sǐ.
南有污池為朱雀,北有堆阜為玄武,東有叢林為青龍,西有大道為白虎。四獸既具,八卦既列,乃立表測影,以定子午之位(立表法在前)。若夫朱雀無頂,不可居也;玄武折足,不可居也;白虎銜刀,不可居也;青龍悲哭,不可居也。強居之者,軍覆將死。
strong wò qí yíng dì bā shí sān strong
握奇營第八十三
wài lěi, yī jūn yī wàn èr qiān wǔ bǎi rén, yǐ shí rén wèi huǒ, yī qiān èr bǎi wǔ shí huǒ. mù shù yī rú shì. mù zhǎng yī zhàng liù chǐ, shě shí rén, shǒu dì yī chǐ liù cùn. yǐ sān wèi qí, yǐ sān qiān qī bǎi wǔ shí rén wèi qí shù, yú rén bā qiān qī bǎi wǔ shí rén fēn wèi bā zhèn. zhèn yǒu yī qiān jiǔ bǎi jiǔ shí qī fēn wǔ zhū, shǒu dì yī qiān qī bǎi wǔ shí chǐ. bā zhèn jī chǐ, shǒu dì yī wàn sì qiān chǐ. jī bù èr qiān sān bǎi qī shí èr bù, yú èr chǐ. jī lǐ liù lǐ, yú yī bǎi qī shí sān bù èr chǐ. yǐ lěi sì miàn chéng zhī, yī miàn de dì yī lǐ, yú èr bǎi èr shí sān bù. lěi nèi de dì shí sì qǐng shí qī mǔ, yú yī bǎi jiǔ shí bù sì chǐ wǔ cùn liù fēn, yǐ wèi wài lěi. tiān zhèn jū gān wèi tiān mén, dì zhèn jū kūn wèi dì mén, fēng zhèn jū xùn wèi fēng mén, yún zhèn jū kǎn wèi yún mén, fēi lóng zhèn jū zhèn wèi fēi lóng mén, hǔ yì zhèn jū duì wèi hǔ yì mén, niǎo xiáng zhèn jū lí wèi niǎo xiáng mén, shé pán zhèn jū gěn wèi shé pán mén. tiān dì fēng yún wèi sì zhèng, lóng hǔ niǎo shé wèi sì qí. qián kūn gěn xùn wèi hé mén, lí kǎn duì zhèn wèi kāi mén. yǒu yá qí yóu duì liè zuǒ yòu piān, jiāng jūn jū lěi, mén jìn chū rù. wài yǒu yóu jūn, liǎng duān qián yǒu chōng, hòu yǒu zhóu, sì yú yǒu pù. zhōng lěi, yǐ qí bīng sān qiān qī bǎi wǔ shí rén wèi zhōng lěi, shǒu dì liù qiān chǐ, jī bù dé èr lǐ, yú èr bǎi bā shí bù. yǐ lěi sì miàn chéng zhī, yī miàn dé èr bǎi wǔ shí bù. lěi nèi dì èr qǐng liù shí mǔ, yú yī bǎi bù. liù dào qí gǔ wǔ huī jīn gǔ fǔ cáng, jiē zài zhōng lěi.
外壘,一軍一萬二千五百人,以十人為火,一千二百五十火。幕數一如是。幕長一丈六尺,舍十人,守地一尺六寸。以三為奇,以三千七百五十人為奇數,餘人八千七百五十人分為八陣。陣有一千九百九十七分五銖,守地一千七百五十尺。八陣積尺,守地一萬四千尺。積步二千三百七十二步,餘二尺。積里六里,餘一百七十三步二尺。以壘四面乘之,一面得地一里,餘二百二十三步。壘內得地十四頃十七畝,餘一百九十步四尺五寸六分,以為外壘。天陣居乾為天門,地陣居坤為地門,風陣居巽為風門,雲陣居坎為雲門,飛龍陣居震為飛龍門,虎翼陣居兌為虎翼門,鳥翔陣居離為鳥翔門,蛇盤陣居艮為蛇盤門。天地風云為四正,龍虎鳥蛇為四奇。乾坤艮巽為闔門,離坎兌震為開門。有牙旗游隊列左右偏,將軍居壘,門禁出入。外有游軍,兩端前有沖,後有軸,四隅有鋪。中壘,以奇兵三千七百五十人為中壘,守地六千尺,積步得二里,餘二百八十步。以壘四面乘之,一面得二百五十步。壘內地二頃六十畝,餘一百步。六纛、旗鼓、五麾、金鼓、府藏,皆在中壘。
tú quē
(圖缺)
strong yǎn yuè yíng dì bā shí sì strong
偃月營第八十四
bèi shān gǎng, miàn pō zé, qián hòu xiǎn zǔ, qí dì xiá zhǎi zhī yíng yě. fán yǎn yuè wài yíng, yǐ sì liù fēn, mù yī wàn rén, yǐ liù qiān rén shǒu dì jiǔ qiān liù bǎi chǐ, jī dé qián yī qiān liù bǎi bù, jī dé sì lǐ, yú yī bǎi liù shí bù wèi yíng. zhuǎn yǐ liù qiān sì bǎi chǐ, dé bù yī qiān liù shí liù bù sì chǐ wèi xián. xián zhì sān mén, xiāng qù sān lǐ wǔ shí bù yī chǐ wǔ cùn. yíng nèi yǒu dì yī shí wǔ qǐng bā shí wǔ mǔ wǔ shí bā bù sì chǐ. yòu zhì shàng xián mén, zhōng yǎn yuè mén, zuǒ xià xián mén. yǎn yuè zhōng yíng, yíng yǐ èr qiān wǔ bǎi rén shǒu dì sì qiān chǐ, jī dé liù bǎi liù shí bù yú sì chǐ, jī bù dé yī lǐ, yú sān bǎi bù sì chǐ. měi mù jiā dì sì chǐ wǔ cùn sì fēn. měi mù yíng zhōng liǎng xiāng zhì tǔ mǎ yī shí èr pǐ, dà xiǎo rú cháng mǎ, bèi qí ān. lìng shì zú pī jiǎ zhòu, tuó gōng shǐ, pèi dāo jiàn, chí máo dùn, zuǒ yòu shàng xià, yǐ biàn xí shì.
背山崗,面坡澤,前後險阻,其地狹窄之營也。凡偃月外營,以四六分,幕一萬人,以六千人守地九千六百尺,積得前一千六百步,積得四里,餘一百六十步為營。轉以六千四百尺,得步一千六十六步四尺為弦。弦置三門,相去三里五十步一尺五寸。營內有地一十五頃八十五畝五十八步四尺。右置上弦門,中偃月門,左下弦門。偃月中營,營以二千五百人守地四千尺,積得六百六十步餘四尺,積步得一里,餘三百步四尺。每幕加地四尺五寸四分。每幕營中兩廂置土馬一十二匹,大小如常馬,被其鞍。令士卒披甲冑,橐弓矢,佩刀劍,持矛盾,左右上下,以便習事。
tú quē
(圖缺)
strong jiào nǔ dì bā shí wǔ strong
教弩第八十五
fán nǔ, gǔ yǒu huáng lián bǎi zhú bā dān shuāng gōng zhī hào. jīn yǒu jiǎo chē nǔ, zhōng qī bǎi bù, gōng chéng bá lěi yòng zhī jué zhāng nǔ, zhōng sān bǎi bù, qí yòng zhī. fán lín dí yòng bù guò yī èr fā, gù zhàn zhèn bù biàn yú nǔ yòng yě. nǔ bù kě lí yú duǎn bīng, cháng bié wèi duì zǎn jiàn zhù shè, zé qián wú lì bīng, duì wú héng zhèn. fù yǐ zhèn zhōng zhāng zhèn wài shè, fān cì lún huí, zhāng ér fù chū, shè ér fù rù. rú shì zé nǔ wú jué shēng, dí wú báo wǒ yǐ. fū zhì nǔ bì chù qí gāo, zhēng duó shān chuān shǒu ài sāi zhī kǒu zhě, fēi nǔ bù kè yān. yù jiào zhī shí, nǎi xià mìng yuē: zhāng nǔ hòu zuǒ xiāng dīng zì lì, dāng nǔ bā zì lì. gāo xuān shǒu, chuí shān jīn, zuǒ shǒu chéng zhuàng, yòu shǒu yíng shàng, dāng xīn kāi zhāng, zhāng yǒu kuò xiá, zài qiāng yòu bó, hái fù dāng xīn, ān jiàn gāo jǔ shè dí. dí yuǎn, tái tóu fàng dí jìn, píng shēn fàng dí zuǒ yòu, huí shēn fàng dí zài gāo, chè jiǎo fàng. jiàn qì chàng shā, què chè ǎo xiē wěi, fù nǔ zài dì yān. cǐ jiào nǔ zhī fǎ yě.
凡弩,古有黃連、百竹、八擔、雙弓之號。今有絞車弩,中七百步,攻城拔壘用之;蹶張弩,中三百步,騎用之。凡臨敵用不過一二發,故戰陣不便於弩用也。弩不可離於短兵,常別為隊攢箭注射,則前無立兵,對無橫陣。復以陣中張陣外射,番次輪迴,張而復出,射而復入。如是則弩無絕聲,敵無薄我矣。夫置弩必處其高,爭奪山川守隘塞之口者,非弩不克焉。欲教之時,乃下命曰:張弩後左廂丁字立,當弩八字立。高揎手,垂衫襟,左手承撞,右手迎上,當心開張,張有闊狹,在腔右膊,還復當心,安箭高舉射敵。敵遠,抬頭放;敵近,平身放;敵左右,回身放;敵在高,掣腳放。箭訖唱殺,卻掣拗蠍尾,覆弩在地焉。此教弩之法也。
tú quē
(圖缺)
strong jiào gōng dì bā shí liù strong
教弓第八十六
fán shè bì zhōng xí ér zuò, yī xī zhèng dāng liáng, yī xī qián jiān àn xí, shāo tǔ xià, shāo xiàng zuǒ, wēi lìng shàng qīng xiàng yòu. rán hòu qǔ jiàn, fù qí shǒu wēi quán dì èr, lìng jié qí. yǐ sān zhǐ niǎn jiàn sān fēn zhī yī, jiā gōng, shǒu yì sān fēn zhī yī. yǐ zuǒ shǒu tóu zhǐ shòu, bù zé zhuǎn gōng. lìng xián shāo lí shēn, jí yì jiàn jiàn zhī gāo xià, qǔ qí píng zhí. rán hòu tái gōng lí xí, mù shì qí dì, àn shǒu yí xià yǐn zhī, lìng mǎn chí qí gōng. shǒu yǔ kòng zhǐ jí yòu bì zhǒu píng rú shuǐ zhǔn, lìng qí zhǒu kě cuò bēi shuǐ. gù yuē duān shēn rú gàn, zhí bì rú zhī. zhí bì zhě, fēi chū zhí yě. jià xián bì, shǐ yǐn zhī, bǐ jí mǎn, shǐ bì zhí shì yě. yǐn qù bù dé jí, jí zé shī wēi yí ér bù zhǔ pí bù dé huǎn, huǎn zé lì nán wèi ér jiàn qù chí. wéi shàn zhě néng zhī. jiàn yǔ gōng dì qí wèi mǎn, dì píng zhī zhōng wèi yíng, zhòu xìn yǐ ér shù zhǔn. yào lìng dà zhǐ zhī cù dào, rán hòu fā jiàn. gù yuē cù wú yī zuò bù shàng zhǐ bì wú zhōng lǐ, zhǐ bù zhī cù tóng yú wú mù. shì zhī dào yě, huò yǐ mù shì cù, mǎ shàng yǔ àn zhōng zé guāi. cǐ wèi wú shù yǐ. gù shǐ zài gōng yòu, shì zài gōng zuǒ, jiàn fā zé mí qí xiào, yàn qí zhǒu, yǎng qí wàn, mù yǐ zhù zhī, shǒu yǐ zhù zhī, xīn yǐ qù zhī, qí bù zhōng hé wèi qí yì. shǐ liàng qí gōng, gōng liàng qí lì. wú dòng róng, wú zuò sè, hé qí zhī tǐ, diào qí qì xī, yī qí xīn zhì, wèi zhī zhǐ shì. zhī cǐ wǔ zhě wèi shàng dé. gù yuē mò huàn gōng ruǎn, fù dāng zì yuǎn mò huàn lì léi, dāng cháng yǐn zhī. dàn lì shèng qí gōng zé róng mào hé, fā wú bù zhōng. gù shǐ xué zhě xiān xué chí mǎn, suī néng zhì gōng dìng qí tǐ, rán hòu shè zhī. chū qù dì yī zhàng, bǎi fā bǎi zhòng. cùn yǐ jiā zhī, jiàn dào yú bǎi bù, yì bǎi fā bǎi zhòng, nǎi wèi zhī shù chéng. huò shēng qí de yú gāo, huò zhì qí de yú xià, huò yǐ qín shòu wèi de yě. fán gōng è zuǒ yī zuò yòu qīng, jiàn è zhí nuò yīn pǔ, yí è páng yǐn, tóu è jiǎo chuí yī zuò jì, xiōng è qián yà, bèi è hòu yǎn, jiē shè zhī gǔ suǐ bìng yě. gù shēn qián sǒng wèi měng hǔ fāng téng, é qián lín wèi pěng ér yù dòu, chū gōng rú huái zhōng tǔ yuè, píng jiàn rú xián shàng xuán héng, cǐ jiē yǒu róng yí zhī shàn yě. kòng xián zhě èr fǎ: wú míng zhǐ yā xiǎo zhǐ, lìng zhōng zhǐ yā dà zhǐ, tóu zhǐ dāng xián zhí lì, zhōng guó fǎ yě qū dà zhǐ, yǐ tóu zhǐ yā gōu zhǐ, cǐ hú fǎ yě. hú fǎ lì shǎo lì mǎ shàng, hàn fǎ lì duō lì bù yòng. rán qí tè miào zài tóu zhǐ jiān, shì rén jiē yǐ qí zhǐ mò chuò xián, zhì jiàn qū yòu shāng yǔ. dàn lìng zhǐ miàn suí xián zhí jiān, zé cuì ér yì zhōng, qí zhì yuǎn nǎi guò cháng shù bù. gǔ rén yǐ wèi shén ér mì zhī. gù fǎ bù shǐ dà zhǐ guò tóu zhǐ, yì wèi miào ěr. qí zhí gōng yú biàn bǎ jiàn rù è hòu, dāng sì jié zhǐ běn jié, píng qí dà zhǐ chéng jí chéng zú, què qí tóu zhǐ shǐ bù ài, zé hé měi yǒu shēng ér hòu kuài yě. shè zhī dào bèi yǐ.
凡射必中席而坐,一膝正當梁,一膝前堅按席,稍吐下,稍向左,微令上傾向右。然後取箭,覆其手微拳第二,令節齊。以三指捻箭三分之一,加弓,手亦三分之一。以左手頭指受,不則轉弓。令弦稍離身,即易見箭之高下,取其平直。然後抬弓離席,目視其地,按手頤下引之,令滿持其弓。手與控指及右臂肘平如水準,令其肘可措杯水。故曰端身如干,執臂如枝。直臂者,非初直也。駕弦畢,使引之,比及滿,使臂直是也。引去不得急,急則失威儀而不主皮;不得緩,緩則力難為而箭去遲。惟善者能之。箭與弓地齊為滿,地平之中為盈,胄信矣而術准。要令大指知簇到,然後發箭。故曰簇無(一作不)上指必無中理,指不知簇同於無目。試之到也,或以目視簇,馬上與暗中則乖。此為無術矣。故矢在弓右,視在弓左,箭發則靡其肖,厭其肘,仰其腕,目以注之,手以注之,心以趣之,其不中何為其易。矢量其弓,弓量其力。無動容,無作色,和其肢體,調其氣息,一其心志,謂之指式。知此五者為上德。故曰莫患弓軟,復當自遠;莫患力羸,當常引之。但力勝其弓則容貌和,發無不中。故始學者先學持滿,雖能制弓定其體,然後射之。初去地一丈,百發百中。寸以加之,漸到於百步,亦百發百中,乃為之術成。或升其的於高,或致其的於下,或以禽獸為的也。凡弓惡左(一作右)傾,箭惡直懦(音溥),頤惡旁引,頭惡腳垂(一作既),胸惡前亞,背惡後偃,皆射之骨髓病也。故身前竦為猛虎方騰,額前臨為捧兒欲斗,出弓如懷中吐月,平箭如弦上懸衡,此皆有容儀之善也。控弦者二法:無名指壓小指,令中指壓大指,頭指當弦直立,中國法也;屈大指,以頭指壓勾指,此胡法也。胡法力少利馬上,漢法力多利步用。然其特妙在頭指間,世人皆以其指末齪弦,致箭曲又傷羽。但令指面隨弦直堅,則脆而易中,其致遠乃過常數步。古人以為神而秘之。故法不使大指過頭指,亦為妙爾。其執弓於便把箭入厄後,當四節指本節,平其大指成(即承)鏃,卻其頭指使不礙,則和美有聲而後快也。射之道備矣。
strong jiào qí dì bā shí qī strong
教旗第八十七
fán jiào qí zhì, píng yuán kuàng yě dēng gāo yuǎn shì chù, dà jiāng jū qí shàng, nán xiàng. zuǒ yòu gè zhì gǔ yī shí èr miàn, gè shù wǔ sè qí, liù dào jū qián, liè qí jié cì zhī. jiān jūn shǐ yù shǐ bì fù cì, zuǒ yòu yá guān duì rú yǎn yuè xíng wèi hòu qí. xià lín píng yě, shǐ shì zú mù jiàn jīng qí, ěr wén gǔ jiǎo, xīn cún hào lìng. nǎi mìng shí jiāng zuǒ yòu jué shèng jiāng zǒng yī shí èr jiāng yī wàn èr qiān rén qù. bīng rèn yǐ jīng xīn, jiǎ zhòu fān zhì fēn wèi zuǒ yòu xiāng, gè yǐ bīng mǎ shǐ wèi zhǎng, bān bù qí cì. zhèn jiān róng zhèn, duì jiān róng duì, qū jiān róng qū. yǐ zhǎng cān duǎn, yǐ duǎn cān zhǎng. huí jūn zhuǎn duì, yǐ hòu wèi qián, yǐ qián wèi hòu. jìn wú bēn bèng, tuì wú jù zǒu sūn zi suǒ wèi fēn fēn yún yún, dòu luàn ér bù kě luàn hún hún dùn dùn, xíng yuán ér bù kě bài zhě, cǐ zhī wèi yě. yǐ zhèng hé, yǐ qí shèng. tīng yīn shì huī, zhà hé ér zhà dòng zhī biàn yě. měi yī zhèn fēn xiào sì xiào jiē yǒu lì xiào, wǔ xiào gè lì jiāng jūn xiào wèi, yǐ zhǔn yú gǔ. měi xiào yì gè zì zhèn shù, qí fēn bù duì wǔ jiē zhǔn tú zhī zhú bù bīng qì lǜ yǐ qiāng zhàn. gē zhēng jū shǒu duì ér bāo yú gōng nǔ yān bāo yú gōng nǔ, yī zuò bāo gōng nǔ yú shí. zuǒ xiào yǐ qīng lóng qí biǎo zhī, yòu xiào yǐ bái hǔ qí biǎo zhī, zhōng xiào xuān yuán dà jiāng suǒ chù. zuǒ gǔ yòu qí, sì zhèn pǔ tóng. wèi zhī yī duì zhě, sān shí wǔ rén. yī bù zhě, èr shí duì yě. měi yī xiào bù cháng qí bù, gè liè zhèn shù yīng dí zhī shì, guì zhàn dòu zhī jì qián hòu bù xiāng jiāo luàn yě. fēi è zhèn, qián xiào chū shǒu qí zhě, suǒ yǐ wèi zhòng yě. qián chū yī bù wèi zī, cì sì bù wèi miàn, yú wǔ bù bāo zhī yú shǒu. zuǒ yòu xiào chū qí bīng zhě, nèi yǐ fù shēn, wài yǐ fù xiàng jí shǒu yě. fū è yǐ bó jī wèi jùn, gù zhèn yù zī zhǎo zhī lì yān. zhòng xiá zhèn, wèi qí bù dòng, jí fēn liǎng suì cóng páng jī yān. dí ruò jīng luàn, qián xiào qí bīng liǎng suì jìn jī. bù shì zé bù kě qīng jìn, dàn zài běn chù shòu zhàn. ruò qián chōng qí tuì jí qián xiào qí bīng jìn, qián xiào qí bīng tuì jí qián chōng qí bīng jìn. fū yún xiá yǐ kāi hé jìn tuì bù cháng qí fǎ, gù qián xiào qí bīng wǎng lái yīn yūn yǐ xiàng zhī yě. zhǎng hóng zhèn jí bā guà zhèn, jiē yǒu chōng shí. wài yǐ ān dí zhī bù yì, nèi yǐ wèi dà zhèn yě. fū zhǎng hóng yǐ wèi míng zhě, qǔ zhèn xíng wān qián è dí zhī shì. bā guà yǐ míng zhī zhě, qǔ bā miàn shòu dí zhī xiàng yě. fán sì zhèn zhú bù jié zhèn zhī fǎ, héng qī duì wèi shǒu, héng qī duì wèi shēn, héng liù duì wèi wěi. bù bīng měi yī bù héng qī shí bù, shǒu héng qī shí bù, hòu shí bù, shēn yì rú zhī, wěi héng liù shí bù, hòu shí bù. shēn qù shǒu èr bù, qián hòu bìng tóng. qí bīng měi yī bù héng yī bǎi sì shí bù, hòu liù shí bù bā bù, shǒu héng yī bǎi èr shí bù, hòu èr bù, shēn yì rú zhī, wěi héng yī bǎi èr shí bù. shēn qù shǒu sì bù yì rú zhī. shòu zhàn zhī shí, dà zhèn bù kě zhé dòng, dí zhòng wèi báo zé dà dí lí. yú shì sān lìng wǔ shēn: bái qí diǎn, gǔ yīn dòng, zé zuǒ yòu xiāng qí hé zhū qí diǎn, jiǎo shēng dòng, zé zuǒ yòu xiāng qí lí. hé yǔ lí jiē bù lí zhōng yāng zhī dì. zuǒ xiāng yáng huí ér xuán, yòu xiāng yīn huí ér xuán, zuǒ yòu gè fù běn wèi. bái qí diào, gǔ yīn dòng, zuǒ yòu gè yún zhēng niǎo sàn, mí chuān luò yě, rán ér bù shī bù wǔ zhī shū mì zhū qí diào, jiǎo shēng dòng, zuǒ yòu gè fù běn wèi. qián hòu zuǒ yòu, wú chà chǐ cùn. sàn zé fǎ tiān, jù zé fǎ dì. rú cǐ zé sān hé sān lí, sān jù sān sàn. bù rú fǎ zhě, lì shì zuì zhī, wù cóng jūn lìng. yú shì dà jiāng chū wǔ cǎi qí shí èr kǒu, gè shù yú zuǒ yòu xiāng zhèn qián. měi qí yòng zhuàng yǒng shì wǔ shí rén, duó qí zhě shèng, shī qí zhě fù, shèng shǎng ér fù fá. lí hé zhī shì, jù sàn zhī xíng, shèng fù zhī lǐ, shǎng fá zhī xìn, yīn shì ér jiào zhī.
凡教旗幟,平原曠野登高遠視處,大將居其上,南向。左右各置鼓一十二面,各樹五色旗,六纛居前,列旗節次之。監軍使御史裨副次,左右衙官隊如偃月形為後騎。下臨平野,使士卒目見旌旗,耳聞鼓角,心存號令。乃命十將左右決勝將總一十二將一萬二千人去。兵刃以精新,甲冑幡幟分為左右廂,各以兵馬使為長,班布其次。陣間容陣,隊間容隊,曲間容曲。以長參短,以短參長。回軍轉隊,以後為前,以前為後。進無奔迸,退無遽走(孫子所謂「紛紛紜紜,斗亂而不可亂;渾渾沌沌,形圓而不可敗」者,此之謂也)。以正合,以奇勝。聽音視麾,乍合而乍動之便也。每一陣分校(四校皆有立校),五校各立將軍校尉,以准於古。每校亦各自陣數,其分布隊伍皆準圖之(逐部兵器率以槍戰)。戈鉦居首隊而包於弓弩焉(包於弓弩,一作包弓弩於十)。左校以青龍旗表之,右校以白虎旗表之,中校軒轅大將所處。左鼓右旗,四陣普同。謂之一隊者,三十五人。一部者,二十隊也。每一校不常其部,各列陣數應敵之勢,貴戰鬥之際前後不相交亂也。飛鶚陣,前校出首騎者,所以為重也。前出一部為觜,次四部為面,餘五部包之於首。左右校出騎兵者,內以副身,外以副項及首也。夫鶚以搏擊為俊,故陣欲觜爪之利焉。重霞陣,衛其不動,即分兩穗從旁擊焉。敵若驚亂,前校騎兵兩穗進擊。步士則不可輕進,但在本處受戰。若前沖騎退即前校騎兵進,前校騎兵退即前沖騎兵進。夫雲霞以開闔進退不常其法,故前校騎兵往來氤氳以象之也。長虹陣及八卦陣,皆有沖實。外以安敵之不意,內以衛大陣也。夫長虹以為名者,取陣形彎前扼敵之勢。八卦以名之者,取八面受敵之象也。凡四陣逐步結陣之法,橫七隊為首,橫七隊為身,橫六隊為尾。部兵每一部橫七十步,首橫七十步,厚十步,身亦如之,尾橫六十步,厚十步。身去首二步,前後並同。騎兵每一步橫一百四十步,厚六十步八步,首橫一百二十步,厚二步,身亦如之,尾橫一百二十步。身去首四步亦如之。受戰之時,大陣不可輒動,敵眾未薄則大敵離。於是三令五申:白旗點,鼓音動,則左右廂齊合;朱旗點,角聲動,則左右廂齊離。合與離皆不離中央之地。左廂陽回而旋,右廂陰回而旋,左右各複本位。白旗掉,鼓音動,左右各雲蒸鳥散,彌川絡野,然而不失部伍之疏密;朱旗掉,角聲動,左右各複本位。前後左右,無差尺寸。散則法天,聚則法地。如此則三合三離,三聚三散。不如法者,吏士罪之,務從軍令。於是大將出五彩旗十二口,各樹於左右廂陣前。每旗用壯勇士五十人,奪旗者勝,失旗者負,勝賞而負罰。離合之勢,聚散之形,勝負之理,賞罰之信,因是而教之。
tú quē
(圖缺)
strong xiào liè dì bā shí bā strong
校獵第八十八
xiào liè, yī rén shǒu wéi dì sān chǐ, liàng qí rén duō shǎo, yǐ zuǒ yòu liǎng jiāng wèi xiào tóu, qí cì zuǒ yòu jiāng, gè zhǔ shì wǔ wèi háng liè, jiē yǐ jīn gǔ qí wèi jié zhì. qí chū qǐ wéi zhāng yì, suí shān lín dì shì yuǎn jìn bù fèn. qí hé wéi dì, yú hòu xiān zé dìng qì, yǐ shàn hú shǐ zhě wèi wéi zhōng qí. qí bù zú qiāng fān shǒu wéi, yǒu lòu shòu zhě, zuò shǒu wéi lì. dà shòu gōng zhī, xiǎo shòu sī zhī, yǐ guān jìn zhǐ zhī jié. yì jiào zhī yī duān yě.
校獵,一人守圍地三尺,量其人多少,以左右兩將為校頭,其次左右將,各主士伍為行列,皆以金鼓旗為節制。其初起圍張翼,隨山林地勢遠近部分。其合圍地,虞候先擇定訖,以善弧矢者為圍中騎。其步卒槍幡守圍,有漏獸者,坐守圍吏。大獸公之,小獸私之,以觀進止之節。亦教之一端也。
strong jūn lè dì bā shí jiǔ strong
軍樂第八十九
fū jūn zhōng zuò lè, suǒ yǐ jī yáng zhuàng qì, hé qí xīn xin yǎo qí yōu ér yǐ, gù qí lè dàn qīng lì qiào bá xióng zhuàng zhī yīn. zhì yú dàn xián gǔ huáng róu mí zhī yīn, shǐ rén bēi gǎn yuàn duì zhě, jiē bù kě qǔ yān. qí xì yì qǔ zhuàng měng ér kě guān zhě, lè gǔ zhàng dí lì zhēng pāi duō shǎo, suí bù wǔ yòng xì bǎn jué jiǎo dǐ mǎ qí fēi shí jiàn dòu zhuó dāo qiǎng pái shī zi.
夫軍中作樂,所以激揚壯氣,和其心忄舀其憂而已,故其樂但清厲峭拔雄壯之音。至於彈弦鼓簧柔靡之音,使人悲感怨懟者,皆不可取焉。其戲亦取壯猛而可觀者,樂鼓、杖笛、篥、鉦拍多少,隨部伍用戲板橛、角牴、馬騎、飛石、劍斗、斫刀、搶牌(師子)。
strong jūn cì dì jiǔ shí strong
軍賜第九十
jǐn páo jīn dài yín dài yín hú píng jīn hú píng jīn qián yín qián, měi yī wén zhòng yī liǎng. suǒ de dí rén cái bó, suǒ de dí rén fù nǚ jiǔ shí ān mǎ gōng jiàn wán hǎo děng, jiē chōng jūn cì zhī wù.
錦袍、金帶、銀帶、銀壺瓶、金壺瓶、金錢、銀錢,每一文重一兩。所得敵人財帛,所得敵人婦女、酒食、鞍馬、弓箭、玩好等,皆充軍賜之物。
strong dà jiāng jūn yuán dì jiǔ shí yī strong
大將軍員第九十一
dà jiāng jūn yī rén, zhì xìn yì yǒng xián míng zhě rèn. fù jiāng èr rén, yī zhǔ jūn liáng, yī zhǔ zhī liáng, zhì xìn rén yǒng zhōng yì píng zhí zhě rèn. zǒng guǎn sì rén, yán yǒng ān shí jūn róng zhě rèn, èr zhǔ yú hòu, èr zhǔ yā yá. zi jiāng bā rén, míng xíng zhèn jīn gǔ xiǎo bù zhì zhě rèn. dà jiāng bié zòu bā rén, rén jiān shí liù rén, fù dà jiāng zǒng guǎn bié zòu bìng tóng dà jiāng, zhōng yǒng yǒu cái zhě rèn. pàn guān èr rén, chén hòu mì móu zhě rèn. piān pì fǔ rú, bù kān lìng lǐ yí bīn kè jì sì, yǔ sì rén bīng huì qí cáo.
大將軍一人,智信義勇賢明者任。副將二人,一主軍糧,一主支糧,智信仁勇忠義平直者任。總管四人,嚴勇諳識軍容者任,二主虞候,二主押衙。子將八人,明行陣金鼓曉部置者任。大將別奏八人,亻兼十六人,副大將總管別奏並同大將,忠勇有才者任。判官二人,沉厚密謀者任。偏辟腐儒,不堪令禮儀賓客祭祀,與四人兵會騎曹。
strong zhèn jiāng jūn yuán dì jiǔ shí èr strong
陣將軍員第九十二
piān jiāng yī rén, yǒng měng guǒ gǎn huī gē diào jiàn lì dí bǎi fū hǎo yǒng zhě rèn. fù piān jiāng èr rén, zi jiāng sì rén, míng jīng qí jīn gǔ jié lìng zhě rèn. yú hòu èr rén, duō jī móu néng qín jiān zhāi fú zhě rèn. chéng jú èr rén, diǎn píng gēng lòu, wú shī jiū jǔ. piān jiāng bié zòu liù rén, rén jiān yī shí èr rén. fù jiāng zòu tóng rén jiān, pàn guān yī rén, yú hòu rén jiān chōng zi yú hòu bā rén, diǎn èr rén.
偏將一人,勇猛果敢、揮戈掉劍、力敵百夫、好勇者任。副偏將二人,子將四人,明旌旗金鼓節令者任。虞候二人,多機謀能擒奸摘伏者任。承局二人,點平更漏,無失糾舉。偏將別奏六人,亻兼一十二人。副將奏同亻兼,判官一人,虞候亻兼、充子虞候八人,典二人。
strong duì jiāng jūn yuán dì jiǔ shí sān strong
隊將軍員第九十三
yā guān yī rén, jīng jūn zhèn xí zhàn dòu. duì tóu èr rén, fù duì èr rén, zhǔ wén shū míng mù diǎn bù, chóu gōng xíng shǎng, zhī láo kǔ, míng bù duì háng liè. bǐng qí yī rén, fù qí èr rén, yǒng zhě yòng. bào gǔ yī rén, zhǔ hūn míng, jǐng jìn zhǐ. chuī jiǎo yī rén, zhǔ shōu jūn. sī bīng yī rén, zhǔ wǔ bīng lì dùn. tí xiá chéng jú yī rén, zhǔ zá chà kē è, kǒu shé wú rén qíng zhě jí rèn. huǒ zhǎng wǔ rén, zhǔ chí cǎi děng.
押官一人,經軍陣習戰鬥。隊頭二人,副隊二人,主文書名目點簿,酬功行賞,知勞苦,明部隊行列。秉旗一人,副旗二人,勇者用。抱鼓一人,主昏明,警進止。吹角一人,主收軍。司兵一人,主五兵利鈍。提轄承局一人,主雜差科惡,口舌無人情者即任。火長五人,主持采等。
strong zhēng mǎ dì jiǔ shí sì strong
征馬第九十四
zhēng mǎ fù yī rén, fù dà jiāng zé néng yǎng zhě yǐ xià bìng tóng. zǒng guǎn èr rén, fù jiāng zi jiāng bā rén, jūn duì zi jiāng yā guān wǔ shí rén, qún tóu wǔ bǎi rén, shàn qí mǎ bēn zǒu zhě rèn. mǎ zi yī qiān rén, jūn wài chà néng zhě yù zhī.
征馬副一人,副大將擇能養者(已下並同)。總管二人,副將子將八人,軍隊子將押官五十人,群頭五百人,善騎馬奔走者任。馬子一千人,軍外差能者御之。
strong mù fàng dì jiǔ shí wǔ strong
牧放第九十五
zhū yíng gè zuò yì qí yī, fàng mǎ, měi duì zuò rèn qí. fàng lǘ yú wài, qí mǎ zhōng yāng, lìng sì miàn yuán mǎ. fàng lǘ mǎ zi bìng yí yú lǘ qún sì miàn, wéi dá lǘ qún zhī gèng. rú kuáng zéi tōu mǎ, lì xū yī zuò dào qīng bēn zǒu, lǘ zài wài, qū chèn shāo nán. yǐ cì fáng xián yì shén, yóu biàn yíng bié. jí lìng bié fàng, zhū qún bù dé xiāng jiāo. fēi zhí fā yǐn zhī bù nán, hū yǒu bù yú zhuī huàn yì yì. zhū jiāng jūn lì yíng, lǘ mǎ gè yú suǒ guǎn dì jiè fàng mù. rú yíng cè cǎo è, shǐ zé hǎo chù fàng. réng yǔ yú hòu jì huì, bù shǐ jiāo zá, gè zhí běn yíng rèn qí. rú xū zhuī huàn, jiàn qí jí zhī lǘ mǎ chù. suǒ wèi zhū jūn lǘ mǎ mù fàng bù dé lián xì. měi jūn yíng, lìng dìng yī guān zhuān jiǎn xiào zhú shuǐ cǎo, hé qún mù fàng, réng dìng yī yú hòu guǒ diāo zhuān xún zhū yíng shuǐ cǎo. lìng gè fēn jiè mù fàng, bù shǐ cān zá.
諸營各作異旗一,放馬,每隊作認旗。放驢於外,其馬中央,令四面援馬。放驢馬子並宜於驢群四面,圍達驢群知更。如狂賊偷馬,例須(一作到傾)奔走,驢在外,驅趁稍難。以次防閒亦甚,尤便營別。即令別放,諸群不得相交。非直發引之不難,忽有不虞追喚亦易。諸將軍立營,驢馬各於所管地界放牧。如營側草惡,使擇好處放。仍與虞候計會,不使交雜,各執本營認旗。如須追喚,見旗疾知驢馬處。所謂諸軍驢馬牧放不得連繫。每軍營,令定一官專檢校逐水草,合群牧放,仍定一虞候果貂專巡諸營水草。令各分界牧放,不使參雜。