strong xiāng rén dì yī bǎi èr strong
相人第一百二
fán yù zhuó yòng, xiān xū biàn rén xíng shén jī gǔ zhī guì jiàn. qiě rén shén yǐn yú zhōng, xíng cáng yú shēn, qì fā yú wài, xiān guān qí xíng. fū shān yǒu měi yù, cǎo mù zī mào rén yǒu guì xiāng, qì sè fēng rùn. rén suī chù xià pǐn, yán sè xíng shén qì dù dòng zhǐ yǔ zhòng shū yě. xiāng yǒu qī děng yě: yī yuē kàn gǔ, èr yuē kàn shén qì, sān yuē kàn ròu, sì yuē kàn sè, wǔ yuē kàn wén lǐ hēi zǐ chì zǐ, liù yuē kàn máo fà, qī yuē kàn xīng wén. rén xiāng yǒu shí chéng: yī yuē shén qì qīng, èr yuē wǔ yuè qí, sān yuē xiào yǔ měi mèi, sì yuē shēng sè shēn chén, wǔ yuē xū fà wú jiān, liù yuē cí yǔ wěn zhòng, qī yuē jiē duì wú wěi, bā yuē bù qī xìn xíng, jiǔ yuē wèi shì zhèng zhí, shí yuē fēng gǔ hé dù. cǐ wèi shí chéng zhī xiāng yě. shí chéng zhī rén, qí kě xìn hū. jīng yuē: qī chéng bā chéng, chén zhōng yī zuò zi zūn guì, wèi jí rén chén yě. fán yù xiāng rén, xiān shì qí tóu. tóu zhě, wǔ zàng zhī zhǔ, sì tǐ zhī fù, bǎi tǐ zhī mǔ. tóu miàn zhī jiān yǒu wǔ yù, yǒu sì dú, yǒu sì gǔ. sì dú: bí jiāng, kǒu hé, mù huái, ěr jì. sì gǔ: lóng gǔ, shén guī, yì mǎ, fú xī. píng mǎn wèi jiá, gāo chéng wèi yuè. rù ěr yuē lóng gǔ, rù bìn yuē yì mǎ. ěr jì wèi jiāng jūn, zuǒ mù hòu gǔ wèi rì jiǎo, yòu mù hòu gǔ wèi yuè jiǎo, yuán wèi lóng gōng. bí shàng tiān zhōng yuē fú xī, cì liǎng biān gōu, wài shén guī. é jiān hòu wèi zhōng zǐ, zhōng zǐ xià gāo wèi lóng jiǎo gǔ, zhǔ sān gōng tái fǔ zhī gǔ. nǎo hòu wèi yù zhěn. cǐ gǔ yī shí liù bān, bìng yīng tóu miàn zhī zhǔ. qiě yù zhěn zhī xiāng, zì liǎng ěr shàng zhōng píng wèi bǎi suì. qián tóu hòu nǎo, qián wèi xīng táng, hòu wèi yù zhěn yě. qí yī, zú zhóu zhěn. qí èr, liù zì zhěn. qí sān, lián zhū zhěn. qí sì, yǎng yuè zhěn. qí wǔ, fù rì zhěn. qí liù, liǎng bèi rì zhěn. qí qī, shàng xià xiāng bèi yuè zhěn. qí bā, rú huán rì zhěn. qí jiǔ, shí zì zhěn. qí shí, yī zì zhěn. qí shí yī, zuǒ shāo zhěn. qí shí èr, yòu shāo zhěn. qí shí sān, chuí lù zhěn. qí shí sì, jī zi zhěn. qí shí wǔ, xī kǒu zhěn. qí shí liù, xuán zhěn. rú cǐ zhě, jiē gōng hóu zhī xiāng yě. yòu ruò rén zhī xíng yě, hún jū gān, pò jū fèi, zhì jū pí, jīng jū mìng, shén jū xīn. gù xīn yǒu wǔ lún, zé mù yì yǒu wǔ lún, wǔ xíng gè yǐ jū qí wèi. qiě yī zuò dī guān qí mù, zé zhī qí xīn yǐ. shì yǐ xīn yuán zhě shàng yě, líng cì zhī, pò dì zhě zhǔ jiān zhà. fū xīn rú yuè xíng zhě wèi dào, rú gōng xíng zhě zhǔ fēi mìng, yuán zhě zhǔ shì bù xū wàng zhī qíng. mù duō zhèng shì, zhǔ zhōng xiào cí huì. xīn líng xíng zhě shǔ huǒ, néng biàn míng lǐ yì. mù shì zhòng dà huí gù yǒu cháng, cōng míng zhì huì. xīn pò tī zhě, mù shì shùn xī gāo xià, zhǔ duō zuò dào, yán cí xū wàng wú xìn. xīn yuè xíng zhě, mù shì bǎi huí, gāo xià shǔ shuǐ, shuǐ liú jí bù hái, shǎo xìn xíng bù zhōng xiào, biǎn liú zài wài ér sǐ. xīn rú gōng xíng zhě, mù shì zuǒ yòu gāo xià fāng huí, jiān lòu bái jīng, bì zhú yuǎn fāng, wèi zi shā fù, wèi chén shā jūn. zhì ruò jiě hòu rú guǐ shén, yǒu xíng ér wú gǔ, mǎng cāng wú sè, huáng sè luàn yì, kǒu yè shé jiān, cháng qiǎn yǔ báo, shì huān bù huān, shì diān bù diān, miàn máo bàn rōng ruò yǒu chén huī, nǎo fā dǎo chuí, hè tóu lù jié, hū xíng hòu shì, shén cǎi hūn rōng, gǔ fǎ bù zhèng rú shì zhě, jiē jí jiàn rén yě.
凡欲擢用,先須辨人形神肌骨之貴賤。且人神隱於中,形藏於身,氣發於外,先觀其形。夫山有美玉,草木滋茂;人有貴相,氣色豐潤。人雖處下品,顏色、形神、器度、動止與眾殊也。相有七等也:一曰看骨,二曰看神氣,三曰看肉,四曰看色,五曰看文理、黑子、赤子,六曰看毛髮,七曰看星文。人相有十成:一曰神氣清,二曰五嶽齊,三曰笑語美媚,四曰聲色深沉,五曰鬚髮無間,六曰詞語穩重,七曰接對無偽,八曰不欺信行,九曰為事正直,十曰風骨合度。此謂十成之相也。十成之人,其可信乎。經曰:七成八成,臣中(一作子)尊貴,位極人臣也。凡欲相人,先視其頭。頭者,五臟之主,四體之父,百體之母。頭面之間有五獄,有四瀆,有四骨。四瀆:鼻江,口河,目淮,耳濟。四骨:龍骨,神龜,驛馬,伏犀。平滿為頰,高成為岳。入耳曰龍骨,入鬢曰驛馬。耳濟為將軍,左目後骨為日角,右目後骨為月角,圓為龍宮。鼻上天中曰伏犀,次兩邊溝,外神龜。額間後為中子,中子下高為龍角骨,主三公台輔之骨。腦後為玉枕。此骨一十六般,並應頭面之主。且玉枕之相,自兩耳上中平為百歲。前頭後腦,前為星堂,後為玉枕也。其一○,卒軸枕。其二,六字枕。其三,連珠枕。其四,仰月枕。其五,覆日枕。其六,兩背日枕。其七,上下相背月枕。其八,如環日枕。其九,十字枕。其十,一字枕。其十一,左稍枕。其十二,右稍枕。其十三,垂露枕。其十四,雞子枕。其十五□,犀口枕。其十六,懸枕。如此者,皆公侯之相也。又若人之形也,魂居肝,魄居肺,志居脾,精居命,神居心。故心有五輪,則目亦有五輪,五行各以居其位。且(一作低)觀其目,則知其心矣。是以心圓者上也,鈴次之,破地者主奸詐。夫心如月形者為盜,如弓形者主非命,圓者主事不虛妄之情。目多正視,主忠孝慈惠。心鈴形者屬火,能辯明禮義。目視重大回顧有常,聰明智慧。心破梯者,目視瞬息高下,主多作盜,言詞虛妄無信。心月形者,目視百回,高下屬水,水流急不還,少信行不忠孝,貶流在外而死。心如弓形者,目視左右高下方回,兼露白睛,必逐遠方,為子殺父,為臣殺君。至若解後如鬼神,有形而無骨,莽蒼無色,黃色亂翌,口葉舌尖,腸淺語薄,似歡不歡,似顛不顛,面毛半茸若有塵灰,腦發倒垂,鶴頭露結,忽行後視,神采昏茸,骨法不正如是者,皆極賤人也。
strong jīn chuāng tǒng lùn dì yī bǎi sān strong
金瘡統論第一百三
rén wèi bīng qì suǒ shāng chū xuè zhě, bì shén kě. bù kě jí yǔ yǐn shí, kǒng cù máo zài wěn, xū gān shí. shí féi nì zhī wù, wú suǒ fáng hài, guì jiě kě ér yǐ. bù kě duō shí zhōu, zé xuè fèi chū, rén bì sǐ yǐ. suǒ jì zhě yǒu bā yān: yī yuē chēn nù, èr yuē xǐ xiào, sān yuē dà yán, sì yuē láo lì, wǔ yuē wàng xiǎng, liù yuē rè gēng zhōu, qī yuē yǐn jiǔ, bā yuē xián suān. cǐ bā zhě fàn zhī, wèi yǒu bù sǐ zhě yǐ. fū jīn chuāng bù kě zhì zhī zhě yǒu jiǔ yān: yī yuē shāng nǎo hù, èr yuē shāng tiān chuāng, sān yuē shāng bì zhōng tiào mài, sì yuē shāng bì zhōng yīn gǔ, wǔ yuē shāng xīn, liù yuē shāng rǔ, qī yuē shāng jiū wěi, bā yuē shāng xiǎo cháng, jiǔ yuē shāng wǔ zàng. cǐ jiǔ zhě, jiē sǐ chù yě. yòu yuē jīn chuāng bù kě zhì zhī zhě yǒu sì yān: yī yuē nǎo suǐ chū èr yuē nǎo pò, ér yān hóu zhōng fèi shēng yǎ, mù zhí shì sān yuē tòng bù zài chuāng chù zhě, cǐ wèi shāng jīng yě yǐ sì yuē chū xuè bù zhǐ, qián chì hòu hēi, huò zì jī ròu fǔ chòu, hán lěng jiān rěn, qí chuāng nán yù. cǐ sì zhě, jiē bù kě liáo yǐ. chú cǐ zhī wài, fù zhěn qí mài: mài xū xì zhě shēng, shù shí zhě sǐ, chén xiǎo zhě shēng, fú dà zhě sǐ. qí suǒ shāng zài yáng chù, chū xuè guò dù, ér mài wēi huǎn zhě shēng, jí jí zhě sǐ yǐ.
人為兵器所傷出血者,必甚渴。不可即與飲食,恐簇毛在吻,須乾食。食肥膩之物,無所妨害,貴解渴而已。不可多食粥,則血沸出,人必死矣。所忌者有八焉:一曰嗔怒,二曰喜笑,三曰大言,四曰勞力,五曰妄想,六曰熱羹粥,七曰飲酒,八曰咸酸。此八者犯之,未有不死者矣。夫金瘡不可治之者有九焉:一曰傷腦戶,二曰傷天窗,三曰傷臂中跳脈,四曰傷髀中陰股,五曰傷心,六曰傷乳,七曰傷鳩尾,八曰傷小腸,九曰傷五臟。此九者,皆死處也。又曰金瘡不可治之者有四焉:一曰腦髓出;二曰腦破,而咽喉中沸聲啞,目直視;三曰痛不在瘡處者,此謂傷經也矣;四曰出血不止,前赤後黑,或自肌肉腐臭,寒冷堅忍,其瘡難愈。此四者,皆不可療矣。除此之外,複診其脈:脈虛細者生,數實者死,沉小者生,浮大者死。其所傷在陽處,出血過度,而脈微緩者生,急疾者死矣。
strong zhì jīn chuāng dì yī bǎi sì strong
治金瘡第一百四
jīn chuāng fāng, yòu wǔ yuè wǔ rì píng dàn, shǐ sì rén chū sì fāng, yú wǔ lǐ cǎi yī fāng cǎo mù jīng yè, měi zhǒng gè bàn bǎ, wù lìng tuō lòu yī shì. rì wǔ shí, qiè duì dǎo, lìng jí làn, réng xiān jiǎn hǎo shí huī yī dòu tóng chǔ zhī. fù xuǎn dà shí shù sān liǎng zhū, záo zuò shí qiào, lìng kě shòu yào. rán hòu shí yú qiào zhōng, jǐn zhú zhī bì, jí yǐ má pí xì zhī. yòng má dǎo shí huī, mì ní, bù lìng xiè qì. gèng yǐ pí chán dìng, lìng láo. dào jiǔ yuè jiǔ rì zi shí qǔ chū, yīn gān bǎi rì, yào chéng. dǎo zhī, pù, lìng jí gàn, gèng dǎo, yòng juàn luó zhī. fán yǒu jīn chuāng shāng suǒ chū xuè, yòng yào fēng guǒ, wù lìng zhuǎn dòng, shí rì jí chài yǐ, bù nóng bù zhǒng bù wèi fēng. ruò shāng hòu shù rì shǐ dé yào, xū xiān yòng wēn shuǐ xǐ, lìng xuè chū jí fū zhī. cǐ yào dà yàn rú shén, yù duō hé zhī, jīn chuāng zhī yào wú chū zhī zhě. zhì jīn chuāng zhōng fēng jìng kǒu bù yǔ fāng: chì jiàn yī liǎng, guì xīn sān fēn, fáng fēng sān fēn, qù lú tóu bā dòu èr fēn, qù pí jí xīn, rán hòu yán zhī jí làn, yòng zhǐ guǒ yā. yòu fǎ: yòng wú zhū yú bàn liǎng, tāng jìn qī biàn, bèi gān wēi chǎo tiān nán xīng sān fēn, pào lìng liè bái fù zǐ bàn liǎng, pào liè zhū shā yī liǎng, shuǐ fēi guò gān jiāng yī fēn, pào liè fù zǐ sān fēn, qù pí jiān qí, pào gàn liè xiē bàn liǎng. zhǔ yòng yòu jiàn dǎo luó wèi mò, yòng yàn cù sān shēng áo chéng gāo wán, rú tóng zǐ dà. měi fú sān wán, bù jì shí hòu, áo cōng jiǔ xià fú hòu hàn chū wèi xiào. jīn chuāng pì fēng zhǐ tòng fāng: dāng guī bàn liǎng, cuò wēi chǎo chuān jiāo bàn liǎng, qù dì jí kāi kǒu zhě, wēi chǎo chū hàn zé xiè bàn liǎng qiōng yī liǎng, fù zǐ yī liǎng, qù pí qí. yòu jiàn dǎo yào luó wèi mò, ruò jīn chuāng yǒu chū yū xuè, yǐ wēn jiǔ diào xià yī qián, rì sān fú. zhǐ jīn chuāng chū xuè bù zhǐ fāng: lóng gǔ yī liǎng, cuò wēi chǎo qiōng yī liǎng shú gàn dì huáng yī liǎng lù róng bàn liǎng, tú sū jiǔ, lìng wēi huáng sè, xiān xū qù máo wū zhāng gēn sān liǎng tū jué bái yī liǎng. yòu jiàn dǎo luó wèi mò, fū zài chuāng shàng, xuè jí zhǐ. rú fú yǐ wēn jiǔ diào xià èr qián, rì sān fú. jīn chuāng nèi lòu fāng: jīn chuāng tōng nèi xuè zhě wèi nèi lòu, ér xié zhàng zhě bù néng shí sǐ. yū xuè bó zài yú fù nèi, mài láo dà zhě shēng, chén xì zhě sǐ. qí fāng: yǐ méng chóng sān shí méi, qù chì jí zú, wēi chǎo táo rén yī liǎng, tāng chén qù pí jiān shuāng xīn fū wēi chǎo huáng guì xīn yī liǎng bàn chuān dà huáng sān liǎng, cuò suì wēi chǎo shuǐ zhì sān shí méi, wēi chǎo huáng. yòu jiàn wèi mò, měi fú èr qián, yòng tóng zǐ xiǎo biàn yī zhōng jiān zhì wǔ fēn wēn, hé zǐ fú. rì wǔ fú, yè sān fú. rú zú wú xiǎo biàn, yòng shuǐ bìng jiǔ dài zhī. fú qì, rán hòu yǐ hú fěn sàn fū shàng chuāng. hú fěn fāng: fěn èr liǎng, gān jiāng èr liǎng, shēng lì zi èr méi, yīn gān qù pí, wèi mò fū chuāng shàng, jí quán yǐ. chū jiàn tóu fāng: qiāng láng zì sǐ zhě yī méi, tǔ gǒu zǐ sān méi, fù rén fā huī shǎo xǔ. yòu jiāng qiāng láng qù ké, qǔ qí bái ròu, yǔ èr wèi tóng yán rú ní, yòng shēng yóu tú zhōng jiàn chù, zé rú gāo yào. qí ròu zuò yǎng, jí yǐ liǎng shǒu cù zhī, qí jiàn zì chū. chū gǔ zhōng jiàn tóu fāng: xióng huáng yī fēn qiāng láng yī fēn, yán shí huī mò yī fēn, niú fèn huǒ shāo zhī, lìng chì sè wēi líng xiān yī fēn cháo mǔ shǔ yī méi, qù tóu qǔ xuè. yòu wèi mò, rù shǔ xuè, bìng liàn mì hé wán, rú huáng mǐ dà, nèi chuāng kǒu zhōng, qí jiàn zú bù jū yuǎn nián zì chū. chū ròu zhōng jiàn tóu fāng: bā tóu yī méi, qù pí nì fěn yī fēn pī shuāng shǎo xǔ cí shí bàn liǎng, xì yán qiāng láng yī méi. yòu wèi mò, yǐ jī zi qīng hé wán, rú cài dòu dà. xiān yǐ zhēn bō kāi chuāng jiè, yòng shēng nán zǐ rǔ zhī huà yī wán, bō zài pò chù shàng, yòng cù miàn zhǐ fēng tiē. cháng yǎng, yǎng jí bù kě rěn, qí zú zì chū yě. duō nián zhě liǎng shàng, dāng nián zhě yī shàng jí chū. jiàn zú chū hòu fú shí fāng: mǔ dān pí bàn liǎng, yán bàn liǎng, bái liǎn bàn liǎng. yòu wèi mò, měi yú shí qián yǐ wēn jiǔ diào xià èr fēn. zhòng dú jiàn fāng: lú gēn yī liǎng lán yè yī liǎng zǐ tán bàn liǎng shí huī mò èr liǎng, yǐ niú fèn huǒ shāo lìng chì. yòu wèi mò, bù jū shí hòu, yǐ lán yè yè zhī diào xià yī qián zhōu yǐn xià, yì dé. zhòng dú qián hòu pí ròu yū zhǒng fāng: lí mǔ zǐ yī jīn, làn yán qù hé yán fū zi wǔ liǎng, dǎo zhī, pù gàn gèng dǎo, yòng juàn luó zhī, qù cū zǐ lǜ dòu sān liǎng, chǎo shú shí huī mò sān liǎng, niú fèn huǒ shāo lìng chì lán zi wǔ liǎng huáng lián sān liǎng, qù xū dú kē lì zi sān liǎng, shēng yòng hēi dòu sān liǎng, chǎo shú dà huáng wǔ liǎng chì sháo yào sān liǎng. yòu wèi mò, liàn mì diào wèi gāo. měi fú yǐ wēn jiǔ xià yī chá chí, rì sān sì fú. dāo qiāng pò fù cháng wèi tū chū fāng: cí shí sān liǎng, shāo hóng cù, cuì qī cì, dǎo suì yán rú fěn huá shí sān liǎng tiě xiù sān liǎng. yòu wèi mò, fū qiāng cháng wèi shàng. hòu bié yǐ cí shí mò yòng zhōu yǐn diào xià yī qián, yī rì sān sì fú. fù pò fèng bǔ fāng: yòu ruò pí ròu duàn liè, bō qǔ xīn sāng bái pí zuò xiàn fèng zhī, yǐ xīn sāng bái pí guǒ zhī, yòu yǐ xīn sāng bái pí zhī tú zhī, jí miào. xiǎo liáo dàn yǐ sāng bái pí guǒ, biàn rú jīn duàn hòu, yì fēng yú shàng kě yǐ xù zhī. fù dú jiàn jí mǎ zhī fāng: méng chóng dà zhě qù yì, yú duān wǔ rì shōu zhī, yīn gān wèi mò, měi fú yī qián, bō pò chuāng kǒu, yǐ yào fù zhī rán hòu cù miàn hú zhǐ yè zi tiē zhī, jí chū dú yě. yòu fāng: shí huī mò èr liǎng, yǐ niú fèn huǒ shāo lìng chì sè mì tuó sēng yī liǎng, huáng bǎi bàn liǎng, cuò nì fěn yī fēn. yòu wèi mò. měi yòng, xiān yǐ yán shuǐ xǐ chuāng, hòu yòng yào fū zhī, rì yī huàn zhī.
金瘡方,右五月五日平旦,使四人出四方,於五里采一方草木莖葉,每種各半把,勿令脫漏一事。日午時,切碓搗,令極爛,仍先揀好石灰一斗同杵之。複選大實樹三兩株,鑿作十竅,令可受藥。然後實於竅中,緊築之畢,即以麻皮系之。用麻搗石灰,密泥,不令泄氣。更以皮纏定,令牢。到九月九日子時取出,陰乾百日,藥成。搗之,曝,令極干,更搗,用絹羅之。凡有金瘡傷所出血,用藥封裹,勿令轉動,十日即瘥矣,不膿不腫不畏風。若傷後數日始得藥,須先用溫水洗,令血出即敷之。此藥大驗如神,預多合之,金瘡之要無出之者。治金瘡中風痙口不語方:赤箭一兩,桂心三分,防風三分,去蘆頭巴豆二分,去皮及心,然後研之極爛,用紙裹壓。又法:用吳茱萸半兩,湯浸七遍,焙乾微炒;天南星三分,炮令烈;白附子半兩,泡烈;硃砂一兩,水飛過;乾薑一分,泡烈;附子三分,去皮尖臍,泡干烈;蠍半兩。主用右件搗羅為末,用釅醋三升熬成膏丸,如桐子大。每服三丸,不計時候,熬蔥酒下服後汗出為效。金瘡辟風止痛方:當歸半兩,銼微炒;川椒半兩,去蒂及開口者,微炒出汗;澤瀉半兩;芎一兩,附子一兩,去皮臍。右件搗藥羅為末,若金瘡有出瘀血,以溫酒調下一錢,日三服。止金瘡出血不止方:龍骨一兩,銼微炒;芎一兩;熟干地黃一兩;鹿茸半兩,塗酥灸,令微黃色,先須去毛;烏樟根三兩;突厥白一兩。右件搗羅為末,敷在瘡上,血即止。如服以溫酒調下二錢,日三服。金瘡內漏方:金瘡通內血者為內漏,而脅脹者不能食死。瘀血搏在於腹內,脈牢大者生,沉細者死。其方:以虻蟲三十枚,去翅及足,微炒;桃仁一兩,湯沉去皮尖雙心麩微炒;黃桂心一兩半;川大黃三兩,銼碎微炒;水蛭三十枚,微炒黃。右件為末,每服二錢,用童子小便一鍾煎至五分溫,和滓服。日五服,夜三服。如卒無小便,用水並酒代之。服訖,然後以胡粉散敷上瘡。胡粉方:粉二兩,乾薑二兩,生栗子二枚,陰乾去皮,為末敷瘡上,即痊矣。出箭頭方:蜣螂自死者一枚,土狗子三枚,婦人發灰少許。右將蜣螂去殼,取其白肉,與二味同研如泥,用生油塗中箭處,則如膏藥。俟肉做癢,即以兩手蹙之,其箭自出。出骨中箭頭方:雄黃一分;蜣螂一分,研石灰末一分,牛糞火燒之,令赤色;葳靈仙一分;朝牡鼠一枚,去頭取血。右為末,入鼠血,並煉蜜和丸,如黃米大,內瘡口中,其箭鏃不拘遠年自出。出肉中箭頭方:巴頭一枚,去皮;膩粉一分;砒霜少許;磁石半兩,細研;蜣螂一枚。右為末,以雞子清和丸,如菜豆大。先以針撥開瘡疥,用生男子乳汁化一丸,撥在破處上,用醋面紙封貼。常癢,癢極不可忍,其鏃自出也。多年者兩上,當年者一上即出。箭鏃出後服食方:牡丹皮半兩,鹽半兩,白斂半兩。右為末,每於食前以溫酒調下二分。中毒箭方:蘆根一兩;藍葉一兩;紫檀半兩;石灰末二兩,以牛糞火燒令赤。右為末,不拘時候,以藍葉葉汁調下一錢粥飲下,亦得。中毒前後皮肉瘀腫方:梨母子一斤,爛研去核;鹽麩子五兩,搗之,曝干更搗,用絹羅之,去粗滓;綠豆三兩,炒熟;石灰末三兩,牛糞火燒令赤;藍子五兩;黃連三兩,去須獨顆;栗子三兩,生用;黑豆三兩,炒熟;大黃五兩;赤芍藥三兩。右為末,煉蜜調為膏。每服以溫酒下一茶匙,日三四服。刀槍破腹腸胃突出方:磁石三兩,燒紅醋,淬七次,搗碎研如粉;滑石三兩;鐵鏽三兩。右為末,敷槍腸胃上。後別以磁石末用粥飲調下一錢,一日三四服。腹破縫補方:又若皮肉斷裂,剝取新桑白皮作線縫之,以新桑白皮裹之,又以新桑白皮汁塗之,極妙。小療但以桑白皮裹,便如筋斷後,亦封於上可以續之。傅毒箭及馬汁方:虻蟲大者去翼,於端午日收之,陰乾為末,每服一錢,撥破瘡口,以藥傅之;然後醋麵糊紙靨子貼之,即出毒也。又方:石灰末二兩,以牛糞火燒令赤色;密佗僧一兩,黃柏半兩,銼;膩粉一分。右為末。每用,先以鹽水洗瘡,後用藥敷之,日一換之。
strong yì qì tǒng lùn dì yī bǎi wǔ strong
疫氣統論第一百五
jié yíng xū bì shān chuān bēi shī zhī dì. qí shī zào dú qì xí rén kǒu bí zhě, zé shān zhàng zhī nüè lì shēng yān. yòu ruò hán shǔ zhī qì bù jié, xià hán dōng yù, huò xià shāng yú dà shǔ, rè qì shèng cáng yú pí fù zhī jiān, jiā yǐ shì zú zhī zhòng qì xiāng zhēng wèi wēn chòu, zé shí yì shēng yān. yì yòu suǒ yíng zhī dì, shì zú bù biàn shuǐ tǔ zhī xìng wēn liáng zhī qì, zhì yīn yáng èr qì wěn luàn yú cháng wèi jiān, zé huò luàn tǔ xiè shēng yān. sī zhī sān zhě, zhòng qì shēng jí zhī dì shí yǒu wǔ liù yān. gù lín róng zhī jì, dé bù yù bèi zhī hū?
結營須避山川卑濕之地。其濕燥毒氣襲人口鼻者,則山瘴之虐癘生焉。又若寒暑之氣不節,夏寒冬燠,或夏傷於大暑,熱氣盛藏於皮腹之間,加以士卒之眾氣相蒸為溫臭,則時疫生焉。抑又所營之地,士卒不便水土之性、溫涼之氣,致陰陽二氣紊亂於腸胃間,則霍亂吐瀉生焉。斯之三者,眾氣生疾之地十有五六焉。故臨戎之際,得不預備之乎?
strong zhì yì qì dì yī bǎi liù strong
治疫氣第一百六
shí qì yì fāng: yòng yīn chén èr liǎng dà má rén wǔ liǎng, yán rú gāo shì wǔ fēn, chǎo gàn cháng shān sān liǎng zhī zi èr liǎng máng xiāo sān liǎng, xì yán biē jiǎ èr liǎng, tú cù zhī, lìng qù qún xìng rén èr liǎng, tāng jìn qù pí jiān shuāng rén miàn chǎo, wēi huáng sè bā dòu yī liǎng, qù pí xīn chǎo, lìng huáng zhǐ guǒ yā qù yóu, xì yán. yòu wèi mò, hé yún liàn mì hé dǎo wǔ liù bǎi chǔ, wán rú tóng zǐ dà. měi fú zhōu yǐn xià sān wán, huò tǔ huò lì huò hàn. huò bù tǔ lì huò bù hàn, zài ěr zhī. ruò gèng bù tǔ lì, yǐ rè zhōu yǐn tóu zhī. guān qí zhèng hòu jiā jiǎn. huò luàn tǔ xiè fāng: sāng yè yī wò, biǎn yī zuò piān zhú yī wò. yòu xì cuò mò, yòng shuǐ yī dà zhǎn fú. shān zhàng nüè fāng: cháng shān sān liǎng, wū méi èr shí qī méi, zèng dài sān cùn, dú kē suàn yī méi, yǐ jiǔ èr dà zhǎn zuò èr fú. chū yī fú xiān wèi fā shí chī, cì yī fú lín yù fā shí fú. rú bù fā jí zhǐ. wēn nüè fāng: má huáng yī liǎng, qù gēn jié mǔ lì fěn yī hé yī zuò fēn shǔ qī gān cǎo xī jiǎo xiè zhī mǔ, gè bàn liǎng. yòu wèi mò, yòng shuǐ liǎng dà zhǎn, màn huǒ jiān yī zhǎn bàn qù cū. fēn wèi sān fú, zǎo qǐ wǔ chū yè fú zhī.
時氣疫方:用茵陳二兩;大麻仁五兩,研如膏;豉五分,炒干;常山三兩;梔子二兩;芒硝三兩,細研;鱉甲二兩,塗醋汁,令去裙◆;杏仁二兩,湯浸去皮尖雙仁面炒,微黃色;巴豆一兩,去皮心炒,令黃紙裹壓去油,細研。右為末,合勻煉蜜和搗五六百杵,丸如桐子大。每服粥飲下三丸,或吐或痢或汗。或不吐痢或不汗,再餌之。若更不吐痢,以熱粥飲投之。觀其症候加減。霍亂吐瀉方:桑葉一握,褊(一作篇)竹一握。右細銼末,用水一大盞服。山瘴虐方:常山三兩,烏梅二十七枚,甑帶三寸,獨顆蒜一枚,以酒二大盞作二服。初一服先未發時吃,次一服臨欲發時服。如不發即止。溫虐方:麻黃一兩,去根節;牡蠣粉一合(一作分);蜀漆、甘草、犀角屑、知母,各半兩。右為末,用水兩大盞,慢火煎一盞半去粗。分為三服,早起午初夜服之。
strong zhì jūn zhú dì yī bǎi qī strong
治皸瘃第一百七
shì zú shè shuǐ dǎo bīng, méng fàn shuāng xuě hán fēng, yī qiè líng dòng suǒ kǔ, huò shī yú yǐn shí, jī tǐ xū láo, gù tóu mù shǒu zú jūn zhú yě. yě shǒu zú jūn zhú xuè chū fāng: zhū yí xǐ zhī lì zhǐ. shǒu zú jūn zhú fāng: yòu qǔ chuān jiāo sì hé, yǐ shuǐ zhǔ zhī, qù zǐ qīng chū, lìng zào. xū yú fù jìn gàn, jí tú yáng zhū nǎo suǐ yóu miào. shè shuǐ mào shuāng, shǒu zú dòng liè fāng: yòu qǔ líng yè nóng jiān zhī rè, xǐ zhī jí yù. shǒu zú dòng liè chéng chuāng fāng: yòu yǐ yáng suǐ áo chéng gào yóu, rù chǎo, huáng dān jiǎo yún, lìng chá tú zhī, sān wǔ cì jí yù. shǒu zú zhǐ jié jūn liè yù zhuì luò fāng: lái zhōu qīng shí zuō qì wù zhě, yǐ dāo zi xì guā qǔ mò, yù luò zhǐ jié shàng zhù wén lǚ wēi lián, biàn yǐ shí huī mò hòu fù qí shàng, yǐ bó zi xì chán zhī, qí tòng jí zhǐ, qí zhǐ shí rì jí fù ān yǐ.
士卒涉水蹈冰,蒙犯霜雪寒風,一切凌凍所苦,或失於飲食,肌體虛勞,故頭目手足皸瘃也。冶手足皸瘃血出方:豬胰洗之立止。手足皸瘃方:右取川椒四合,以水煮之,去滓傾出,令燥。須臾復浸干,即塗羊豬腦髓尤妙。涉水冒霜,手足凍裂方:又取菱葉濃煎汁熱,洗之即愈。手足凍裂成瘡方:右以羊髓熬成膏油,入炒,黃丹攪勻,令搽塗之,三五次即愈。手足指節皸裂欲墜落方:萊州青石作器物者,以刀子細刮取末,欲落指節尚柱文縷微連,便以石灰末厚覆其上,以帛子系纏之,其痛即止,其指十日即復安矣。
strong ráng yàn dì yī bǎi bā strong
禳厭第一百八
yàn dí bīng fǎ: zhōng yè shè yú běi dǒu, bù zhì jiǔ pú, fén xiāng wèi jì, jí yòng bái máo, yòng wǔ sè cǎi wèi bì. dà jiāng běi miàn zài bài dǎo zhù, yǐ suǒ qí zhī shì sān diàn ér zhǐ. fá yīn mù zhī zhī wèi liù jiǎ fú, fú zhōng shū liù jiǎ míng. jì bà yǐ wèi liù náng, gè shèng yī fú. jí yǐ běn xún fú náng xì yú qí dào nèi, wù lìng rén jué zhī. suì jǔ ér zhǐ, dí rén dāng zì hài zǒu yǐ. yàn yì fǎ: dà yì, dāng qǔ lǔ huò shǒu jí bù jì duō shǎo, yú shàng fēng fén zhī. rén yì dà shèng, zé yǒu yòng cǐ fǎ, yì shǎo yì jiǎ yòng zhī. lìng qí yān qì chōng xí yī zuò yì zhě jīng shí chè qù, kě yǐ pì lì qì yǐ. yàn wáng qì fǎ: dí zhī wáng qì jiǔ ér bù shuāi zhě, guān qí qì wáng yú hé fāng, dāng liù jiǎ xún shǒu zhèng zǐ shí, yú yíng zhōng yuè kōng shàng huán sān jiǔ bù, yǐ zhū huà bā guà tán wèi, chéng sān jiè, qí nèi huà shí èr chén jí yuè jiāng zhī míng, dōng xī nán běi xiāng qù shù bù. qǔ cāng gǒu bái jī gè yī zhī, dà jiāng pī sù fú, yòu shǒu zhàng jiàn, zuǒ shǒu àn èr chù, běi miàn lì, mò sòng dí jiāng míng shì, jí zhǎn zhī, mái yú qì wàng zhī fāng, shēn sān chǐ, qì shuāi zé qù zhī. yàn dí jiāng fǎ: dí jiāng zhī mìng yàn yú wǒ mìng zhě, wèi wǔ xíng xì rén mì gòu qí dí jiāng zhī mìng yě, dāng hé shēng nián yuè rì shí yě, wǒ jí yǐ suǒ wàng xiāng zhī sè kě yǐ kè bǐ zhě, suí suǒ wàng yuè rì jí shí, mì zhì kè zhī suǒ wàng rì shí, jiǎ lìng dí jiāng huǒ mìng wáng, wǒ zé zé huǒ rì shuǐ shí wèi hēi dào xiū shěng zhī, wù lìng tā rén jiàn. zhàn zhèn dāng yǐ zào qí wèi chōng tā zhě fǎng cǐ. yàn niǎo fú bīng fǎ: yè fú bīng yú lín báo, lǜ qín niǎo jīng tí zhě, dāng yǐ zhū shū shí gān zhī hào, yǒu shí èr chén zhī míng shí èr yuè zhī hào shí èr suì zhī hào, yǒu èr shí bā xiù zhī hào, xuán yú cháo shàng lín shàng, zé qín zì bù jīng tí, ér bīng kě fú yǐ gàn wèi cóng jiǎ dào guǐ, chén wèi cóng zi dào hài, yuè cóng zōu dào tú, suì cóng shè tí gé dào chì fèn ruò, xīng cóng jiǎo dào zhěn yě.
厭敵兵法:中夜設於北斗,不致酒脯,焚香為祭,藉用白茅,用五色彩為幣。大將北面再拜禱祝,以所祈之事三奠而止。伐陰木之枝為六甲符,符中書六甲名。祭罷以為六囊,各盛一符。即以本旬符囊繫於旗纛內,勿令人覺之。遂舉而止,敵人當自駭走矣。厭疫法:大疫,當取虜獲首級不計多少,於上風焚之。人疫大盛,則有用此法,疫少亦假用之。令其煙氣沖襲(一作疫)者經時撤去,可以辟厲氣矣。厭王氣法:敵之王氣久而不衰者,觀其氣王於何方,當六甲旬首正子時,於營中月空上環三九步,以朱畫八卦壇位,成三界,其內畫十二辰及月將之名,東西南北相去數步。取蒼狗白雞各一隻,大將披素服,右手仗劍,左手按二畜,北面立,默誦敵將名氏,即斬之,埋於氣旺之方,深三尺,氣衰則去之。厭敵將法:敵將之命厭於我(命者,謂五行細人密構其敵將之命也,當合生年月日時也),我即以所旺相之色可以克彼者,隨所旺月日及時,密制克之(所旺日時,假令敵將火命王,我則擇火日水時為黑道休省之,勿令他人見)。戰陣當以皂旗為沖(它者仿此。)厭鳥伏兵法:夜伏兵於林薄,慮禽鳥驚啼者,當以朱書十干之號,有十二辰之名、十二月之號、十二歲之號,有二十八宿之號,懸於巢上林上,則禽自不驚啼,而兵可伏矣(干謂從甲到癸,辰謂從子到亥,月從陬到塗,歲從攝提格到赤奮若,星從角到軫也)。
strong xiāng mǎ tǒng lùn dì yī bǎi jiǔ strong
相馬統論第一百九
fū mǎ zhī chū shēng wú máo zhě, néng xíng qiān lǐ xiān jǔ yī zú zhě, xíng wǔ bǎi lǐ. dàn shù qí jīn dé shí, jí fán mǎ yě shí yī shí èr zhě, wǔ bǎi shí sān zhě, qiān lǐ guò shí sān zhě, tiān mǎ yě yī zuò zhī. máo qǐ wàn shàng zhě, liù bǎi lǐ. fù jí shàng xià píng zhě, bǎi lǐ. wǔ xiàng yuán zhě, wǔ bǎi lǐ. yǎn zhōng rú tóng ér bìng zuò zhě, èr bǎi lǐ. fù xià yǒu huáng jīn zhě, wǔ bǎi lǐ. ěr gēn xià shēng jué, zhǎng yī cùn zhě, sān bǎi lǐ èr cùn zhě, wǔ bǎi lǐ sān cùn zhě, yī qiān lǐ. niào shè guò qián jiǎo zhě, wǔ bǎi lǐ. xiàng rú kě wū zhě, yī qiān lǐ. rú chū shēng ér qī rì bù néng xíng, cái xíng biàn néng yǐn shuǐ zhě, qiān lǐ zhī jū yě. fàng niào jǔ zú zhě yì rán yī zuò qián. fù xià máo nì shēng zhě tóng. zhī lán kǒng zhōng yǒu máo zhǎng yī cùn, cǐ nú mǎ yě. bí zhōng jīn zì zhě jīn yī zuò rén shí bā suì, sì zì zhě bā suì, bā zì zhě sì suì. bí shàng chì zhě èr shí suì, bí shàng qīng zhě sān shí suì. bí shàng rú yǒu gōng wáng zì zhě, èr shí wǔ suì. yǎn yuán yǒu xuán máo zhě, sān shí suì. mù xià bù mǎn ér bái jīng duō zhě, cǐ duō jīng yě. mù bái bù shēn, chún bù fù chǐ, kǒu xiǎo yòu qiǎn, bù jiàn shí. chǐ cān chà bù xiāng dāng, nán yù. chǐ yù de shàng gōu zhě hǎo yě. fán mǎ tóu yù rú cè tuán, ěr yù de hòu xiǎo. zuǒ ěr què, hài zhǔ yòu ěr què, bù rù zhèn. yǎn yuán yù de mǎn jīng, nǔ ròu mǎn shēn, é qián zhuī máo yù de nóng shèng, bí yù de dà, chún yù de huǎn, shàng chún yù de xià zhōng, kǒu yù de hóng bìng fāng dà, shé yù de yī zuò rú xuán gōu, miàn yù cáng, gǔ zhuī yù kuān, xiōng yù guǎng, shuāng lē yù de fēn míng, tí yù de hòu, xī yù de kāi, fù yù de chuí, yīn yù de xiǎo, dù yù de fāng, ròu chuí zú, zú hòu yù de wú máo, wěi yù de máo sàn, wěi hé yù de zhǎng qí yú liáng gǔ, wěi lín yù de cū, hàn gōu yù de shēn, bó jì héng wén yù de fēn míng, jí yù de píng, shēn yù de duǎn, máo yù de xì ér tū yī zuò xiào. rú shì zhě, mǎ zhī yào xiāng yě.
夫馬之初生無毛者,能行千里;先舉一足者,行五百里。但數其筋得十,即凡馬也;十一、十二者,五百;十三者,千里;過十三者,天馬也(一作枝)。毛起腕上者,六百里。腹脊上下平者,百里。五項圓者,五百里。眼中如童兒並坐者,二百里。腹下有黃筋者,五百里。耳根下生角,長一寸者,三百里;二寸者,五百里;三寸者,一千里。尿射過前腳者,五百里。項如渴烏者,一千里。如初生而七日不能行,才行便能飲水者,千里之駒也。放尿舉足者亦然(一作前)。腹下毛逆生者同。芝蘭孔中有毛長一寸,此駑馬也。鼻中金字者(金一作人)十八歲,四字者八歲,八字者四歲。鼻上赤者二十歲,鼻上青者三十歲。鼻上如有公王字者,二十五歲。眼圓有旋毛者,三十歲。目下不滿而白精多者,此多驚也。目白不深,唇不覆齒,口小又淺,不健食。齒參差不相當,難馭。齒欲得上鈎者好也。凡馬頭欲如側摶,耳欲得厚小。左耳卻,害主;右耳卻,不入陣。眼圓欲得滿睛,弩肉滿身,額前錐毛欲得濃盛,鼻欲得大,唇欲得緩,上唇欲得下中,口欲得紅並方大,舌欲得(一作如)懸鈎,面欲藏,骨隹欲寬,胸欲廣,雙肋欲得分明,蹄欲得厚,膝欲得開,腹欲得垂,陰欲得小,肚欲得方,┩肉垂足,足後欲得無毛,尾欲得毛散,尾核欲得長齊於梁骨,尾林欲得粗,汗溝欲得深,膊際橫文欲得分明,脊欲得平,身欲得短,毛欲得細而突(一作笑)。如是者,馬之要相也。
strong mǎ jì dì yī bǎi yī shí strong
馬忌第一百一十
shí huī ní cáo sǔn mǎ, bù dé xì mǎ yú mén shàng. lìng luò jū yǎng mí hóu yú fāng nèi, pì huàn bìng qù jiè xuǎn. wù yín rì jí gēng yín shí, bù dé zuò jiù, zuò zhī zhě bù jí yī nián xiōng. bǐng yín rì bù kě chū rù mǎ, sān nián rén mǎ jù sǐ. shēn rì bù yí qǔ mǎ, bì sǐ. wù wǔ gēng zǐ zhī rì bù qǔ, bìng jì rù jiù, dà bài. fán yǎng mǎ zuò jiù zhī fǎ, dāng zé shí rì zhī liáng, ér zhī suǒ jì zhī xiōng yǐ.
石灰泥槽損馬,不得系馬於門上。令落駒養獼猴於坊內,辟患並去疥癬。戊寅日及庚寅時,不得作廄,作之者不及一年凶。丙寅日不可出入馬,三年人馬俱死。申日不宜取馬,必死。戊午、庚子之日不取,並忌入廄,大敗。凡養馬作廄之法,當擇時日之良,而知所忌之凶矣。
strong mǎ máo lì hài dì yī bǎi yī shí yī strong
馬毛利害第一百一十一
ruò mǎ huò bái diǎn rù kǒu zhě, míng de lú. mù xià yǒu héng máo zhě, míng sǐ qì xuán. máo zài wěn hòu zhě, míng yù hè. bái mǎ hēi zōng, ān xià yǒu huí máo zhě, míng fù shī. yè xià yǒu huí máo zhě, míng xié shī. zuǒ xié xià yǒu bái máo zhí shàng zhě, míng yuē dài jiàn. hàn gōu guò wěi gēn zhě, tà shā rén. sāi shàng yǒu xuán máo zhě, míng mù wéi. huò hòu zú zuǒ yòu bái zhě, huò mǎ hún shēn bái ér sì tí hēi zhě, huò cóng qián bó wài cóng xiàng qù dào jiā sāi yīng yǒu máo xuán zhě, huò máo xuán zài xiàng zhě, huò zhǎo hēi miàn bái zhě, yǐ shàng mǎ máo bìng zhě, bù lì zhǔ yě. huò mǎ qián liǎng jiǎ bó hòu jìn dī chù máo xuán zhě, néng xíng wǔ bǎi lǐ hòu bó jìn qián dī chù máo xuán zhě, xíng qī bǎi lǐ hòu qián bó dào hóu zhōng jiān yǒu xuán máo zhě, míng yìn shòu, néng xíng qiān lǐ, wú yì zhǔ yě.
若馬或白點入口者,名的盧。目下有橫毛者,名死泣旋。毛在吻後者,名御褐。白馬黑鬃,鞍下有回毛者,名負屍。腋下有回毛者,名挾屍。左脅下有白毛直上者,名曰帶劍。汗溝過尾根者,踏殺人。腮上有旋毛者,名目圍。或後足左右白者,或馬渾身白而四蹄黑者,或從前膊外從項去到夾腮應有毛旋者,或毛旋在項者,或爪黑面白者,已上馬毛病者,不利主也。或馬前兩甲膊後近低處毛旋者,能行五百里;後膊近前低處毛旋者,行七百里;後前膊到喉中間有旋毛者,名印綬,能行千里,無益主也。
strong zhì mǎ jīn chuāng yào dì yī bǎi yī shí èr strong
治馬金瘡藥第一百一十二
mǎ zhōng jīn chuāng, cháng wèi tū chū fāng: sháo yào huáng qí dāng guī qiōng bái zhǐ xù duàn lù róng huáng qín xì xīn gān jiāng fù zǐ. yǐ shàng gè sān liǎng, yòu wèi mò, xiān jiāng jiǔ lìng zuì fú wǔ fēn, qī rì sān fú, shāo jiā dào fāng cùn lì yù. zhì mǎ zá bìng dì yī bǎi yī shí sān guàn mǎ fāng: chūn xià yòng bái fán, qiū dōng yòng yù jīn qiōng dāng guī dà huáng shēng má huáng lián xì xīn gān jiāng. yǐ shàng gè yī liǎng, yòu wèi mò, rù tāng zhōng, yǐ jiǔ diào guàn zhī. dàn mǎ fāng: yù jīn dà huáng gān cǎo shān zhī zi bèi mǔ bái sháo yào huáng qín qín jiāo yī zuò jiāo huáng bǎi huáng lián kuǎn dōng huā zhī mǔ jié gěng gǎo běn děng, fēn wèi mò, yòu yòng yóu bìng mì hé dàn zhī, měi zú èr liǎng. zhì mǎ wēn fāng: yòu yǐ tǎ gān dù ròu qù fèn zhǔ zhī guàn zhī. zhì mǎ dù rè jié hán chàn bù shí fāng: huáng lián mò èr liǎng, bái xiǎn pí mò yī liǎng, yóu wǔ hé, yǐ là zhū zhī sì liǎng bái shuǐ yī shēng bàn diào xià, qiān xíng pāo fèn lì xiào. zhì mǎ zú rè dù jié yù sǐ fāng: yǐ lán zhī èr shēng, bìng shuǐ èr shēng tóng guàn zhī, lì xiào. zhì mǎ dài qǐ fāng: yòu qǔ bì shàng duō nián shí huī xì yán luó, yòu yòng yóu diào èr liǎng guàn zhī, lì xiào. zhì mǎ hēi fāng: hū wò bù qǐ, hàn liú rú zhū, ròu chàn qì chuǎn zhě, cháng hàn dàn bù sǐ, hàn xián jí sǐ. yǐ rén jiǎo xià hàn wà, yǐ shuǐ èr shēng xǐ, qǔ zhī guàn zhī, lì chài. zhì mǎ bù jìn shuǐ cǎo fāng: máng xiāo yī liǎng rén luò bàn shēng. yǐ shàng hé yù jīn sàn guàn zhī, bìng cì dài xuè chū yī shēng. zhì mǎ shāng shuǐ fāng: yòu yǐ cōng yán yóu xiāng hè, cuō chéng tuán zi, nà bí zhōng yǐ zhuō mǎ bí, lìng bù tōng qì, yòu dài yǎn zhōng lèi chū, jí zhǐ. zhì mǎ shāng shí fāng: yòu yǐ shēng luó bó sān wǔ gè, qiè zuò piān zi dàn zhī, lì xiào. zhì mǎ hóu zhōng zhǒng fāng: ruǎn wù guǒ dāo zi, lù yī cì yān hóu, lìng biàn chài. yòu fāng: yǐ gàn mǎ fèn zhì píng zhōng, jiāng tóu fà gài zhī, yǐ huǒ shāo yān chū, xūn mǎ bí zhōng, lì chài. yòu fāng: yǐ zhū jí biān zhī, bàn fā shāo xūn bí zhōng, lì xiào. zhì mǎ cǎo jié fāng: yǐ bái fán mò, fēn wèi èr, liǎng fú. měi fú hé shuǐ, yǐn hòu jí dàn zhī, shén xiào. yòu fāng: yǐ shǒu niǎn lìng xiāo, rú bù xiāo, huǒ shāo sǎo zhǒu bǐng zhú zhī, xiào. diǎn mǎ yǎn fāng: qīng yán huáng chǎng wǎ rén mǎ yá xiāo, yǐ shàng gè děng fēn xì yán, yòng mì jiān, yǐ cí píng shèng shuǐ, màn diǎn zhī. zhì mǎ jiè chuāng fāng: chòu huáng là yuè zhū zhī, jiān lìng fā xiāo, jí shú tú zhī, lì xiào. zhì mǎ chuāng fāng: yǐ chǐ xiàn shí huī tóng dǎo, lìng xí dǎo zuò bǐng zi. hòu shài gān, fù dǎo wèi mò. xiān yǐ kǒu hán shuǐ xǐ jìng, yòng yào tiē zhī. zhì jū ér dù xiè fāng: yǐ gǎo běn wèi mò, jiāng dà má zi yán zhī diào sān qián guàn xià, biàn xiào, cì jiāng huáng lián mò má zi jiě zhī. cháng yào fāng: làng dàng zi wū tóu yuán huā zhū yú kòu juàn cāng shù mù biē zi tíng lì zi, yòu děng fēn wèi mò, měi jǔ yòng bàn liǎng, yǐ cù miàn jiāo suàn jiān wèi gāo zhì zhī.
馬中金瘡,腸胃突出方:芍藥、黃耆、當歸、芎、白芷、續斷、鹿茸、黃芩、細辛、乾薑、附子。已上各三兩,右為末,先將酒令醉服五分,七日三服,稍加到方寸立愈。治馬雜病第一百一十三灌馬方:春夏用白礬,秋冬用鬱金、芎、當歸、大黃、升麻、黃連、細辛、乾薑。已上各一兩,右為末,入湯中,以酒調灌之。啖馬方:鬱金、大黃、甘草、山梔子、貝母、白芍藥、黃芩、秦膠(一作艽)黃柏、黃連、款冬花、知母、桔梗、藁本等,分為末,右用油並蜜和啖之,每足二兩。治馬瘟方:右以獺肝肚肉去糞煮汁灌之。治馬肚熱結寒顫不食方:黃連末二兩,白蘚皮末一兩,油五合,以臘豬脂四兩、白水一升半調下,牽行拋糞立效。治馬卒熱肚結欲死方:以藍汁二升,並水二升同灌之,立效。治馬迨起方:又取壁上多年石灰細研羅,又用油調二兩灌之,立效。治馬黑方:忽臥不起,汗流如珠,肉顫氣喘者,嘗汗淡不死,汗咸即死。以人腳下汗襪,以水二升洗,取汁灌之,立瘥。治馬不進水草方:芒硝一兩、人駱半升。已上和鬱金散灌之,並刺帶血出一升。治馬傷水方:又以蔥鹽油相和,搓成糰子,納鼻中以捉馬鼻,令不通氣,又待眼中淚出,即止。治馬傷食方:右以生蘿蔔三五個,切作片子啖之,立效。治馬喉中腫方:軟物裹刀子,露一刺咽喉,令便瘥。又方:以干馬糞置瓶中,將頭髮蓋之,以火燒煙出,薰馬鼻中,立瘥。又方:以豬脊邊脂,伴發燒薰鼻中,立效。治馬草結方:以白礬末,分為二,兩服。每服和水,飲後即啖之,神效。又方:以手捻令銷,如不銷,火燒掃帚柄築之,效。點馬眼方:青鹽、黃{廠瓦}仁、馬牙硝,已上各等分細研,用蜜煎,以磁瓶盛水,慢點之。治馬疥瘡方:臭黃臘月豬脂,煎令發銷,及熟塗之,立效。治馬瘡方:以齒莧石灰同搗,令習搗作餅子。候曬乾,復搗為末。先以口含水洗淨,用藥貼之。治駒兒肚瀉方:以藁本為末,將大麻子研汁調三錢灌下,便效,次將黃連末、麻子解之。腸藥方:莨菪子、烏頭、芫花、茱萸、扣眷、蒼朮、木鱉子、葶藶子,右等分為末,每咀用半兩,以醋面椒蒜煎為膏治之。