lú qǐ zi yuán fǔ
○盧杞 子元輔
bái zhì zhēn péi yán líng wéi qú móu lǐ qí yùn lǐ shí wéi zhí yì wáng shū wén wáng pī fù
白志貞 裴延齡 韋渠牟 李齊運 李實 韋執誼 王叔 文 王伾附
chéng yì huáng fǔ biàn dì yōng
程異 皇甫抃 弟鏞
lú qǐ, zì zi liáng, gù xiāng huái shèn zhī sūn. fù yì, tiān bǎo mò wèi dōng tái yù shǐ zhōng chéng luò chéng wèi ān lù shān suǒ xiàn, yì shǒu sī ér yù hài. qǐ yǐ mén yìn, jiě hè qīng dào lǜ fǔ bīng cáo. shuò fāng jié dù shǐ pú gù huái ēn pì wèi zhǎng shū jì shì dà lǐ píng shì jiān chá yù shǐ, yǐ bìng miǎn. rù bǔ hóng lú chéng, qiān diàn zhōng shì yù shǐ shàn bù yuán wài láng, chū wèi zhōng zhōu cì shǐ. zhì jīng nán, yè jié dù shǐ wèi bó yù, bó yù bù yuè. qǐ yí bìng guī jīng shī, lì xíng bù yuán wài láng jīn bù lì bù èr láng zhōng.
盧杞,字子良,故相懷慎之孫。父奕,天寶末為東台御史中丞;洛城為安祿山 所陷,奕守司而遇害。杞以門廕,解褐清道率府兵曹。朔方節度使僕固懷恩闢為掌 書記、試大理評事、監察御史,以病免。入補鴻臚丞,遷殿中侍御史、膳部員外郎, 出為忠州刺史。至荊南,謁節度使衛伯玉,伯玉不悅。杞移病歸京師,歷刑部員外 郎、金部吏部二郎中。
qǐ mào lòu ér sè rú lán, rén jiē guǐ shì zhī. bù chǐ è yī lì shí, rén yǐ wèi néng sì huái shèn zhī qīng jié, yì wèi shí qí xīn. pō yǒu kǒu biàn. chū wèi guó zhōu cì shǐ. jiàn zhōng chū, zhēng wèi yù shǐ zhōng chéng. shí shàng fù zǐ yí bìng, bǎi guān zào wèn, jiē bù píng jī shì. jí wén qǐ zhì, zi yí xī lìng píng qù, dú yǐn jǐ yǐ dài zhī. qǐ qù, jiā rén wèn qí gù, zi yí yuē qǐ xíng lòu ér xīn xiǎn, zuǒ yòu jiàn zhī bì xiào. ruò cǐ rén dé quán, jí wú zú wú lèi yǐ. jí jū jiū dàn gù wèn zhī dì, lùn zòu chēng zhǐ, qiān yù shǐ dài fū. xún rì, wèi mén xià shì láng tóng zhōng shū mén xià píng zhāng shì. jì jū xiàng wèi, jì néng dù xián, yíng fèi yīn hài, xiǎo bù fù zhě, bì zhì zhī yú sǐ, jiāng qǐ shì lì wēi, yǐ jiǔ qí quán. yáng yán yǐ qǐ lòu mào wú shí, tóng chù tái sī, xīn shén bù yuè, wèi qǐ suǒ zèn, zhú yú yá zhōu. dé zōng xìng fèng tiān, cuī níng liú tì lùn shí shì, qǐ wén è zhī, zèn yú dé zōng, yán níng yǔ zhū cǐ méng shì, gù zhì chí huí, níng suì jiàn shā. è yán zhēn qīng zhī zhí yán, lìng fèng shǐ lǐ xī liè, jìng mò yú zéi. chū, jīng zhào yǐn yán yǐng yǔ yáng yán yǒu xì, qǐ nǎi zhuó yǐng wèi yù shǐ dài fū yǐ qīng yán yán jì biǎn sǐ, xīn yòu è yǐng, tú yù qù zhī. zǎi xiàng zhāng yì zhōng zhèng yǒu cái, shàng suǒ wěi xìn, qǐ pō è zhī. huì zhū tāo zhū cǐ dì xiōng bù mù, yǒu cǐ pàn guān cài tíng yù zhě lí jiān tāo, tāo lùn zòu, qǐng shā zhī. tíng yù jì biǎn, diàn zhōng shì yù shǐ zhèng zhān qiǎn lì jiān sòng, tíng yù tóu shuǐ ér zú. qǐ yīn zòu yuē: kǒng zhū cǐ yí wèi zhào zhǐ, qǐng sān sī àn jū zhān yòu yù shǐ suǒ wèi, bǐng dài fū mìng, bìng lìng àn yǐng. zhān yǔ zhāng yì shàn, měi cì qǐ zhòu mián, zhé yì yì, qǐ zhī zhī. tā rì, qǐ jiǎ qǐn yáng shú, cì zhān guǒ lái, fāng yǔ yì yǔ, qǐ jù zhì yì gé zhōng, zhān qū bì qǐ, qǐ jù yán mì shì, yì yuē: diàn zhōng zhèng shì yù zài cǐ. qǐ yáng è yuē: xiàng zhě suǒ yán, fēi tā rén suǒ yí wén. shí sān sī shǐ fāng àn zhān yǐng, yù wèi jù ér zòu shā zhān, biǎn yǐng wèi huān zhōu cì shǐ. yì xún bà xiāng, chū zhèn fèng xiáng. qí yīn huò zéi wù rú cǐ. lǐ kuí jiù dé, lǜ dé zōng fù yòng, nǎi qiǎn shǐ xī fān, tiān xià wú bù è wàn tòng fèn, rán wú gǎn yán zhě. hù bù shì láng pàn dù zhī dù yòu, shén chéng ēn gù, wèi qǐ méi niè, biǎn ráo zhōu cì shǐ.
杞貌陋而色如藍,人皆鬼視之。不恥惡衣糲食,人以為能嗣懷慎之清節,亦未 識其心。頗有口辯。出為虢州刺史。建中初,征為御史中丞。時尚父子儀病,百官 造問,皆不屏姬侍。及聞杞至,子儀悉令屏去,獨隱几以待之。杞去,家人問其故, 子儀曰「杞形陋而心險,左右見之必笑。若此人得權,即吾族無類矣。」及居糾彈 顧問之地,論奏稱旨,遷御史大夫。旬日,為門下侍郎、同中書門下平章事。既居 相位,忌能妒賢,迎吠陰害,小不附者,必致之於死,將起勢立威,以久其權。楊 炎以杞陋貌無識,同處台司,心甚不悅,為杞所譖,逐於崖州。德宗幸奉天,崔寧 流涕論時事,杞聞惡之,譖於德宗,言寧與硃泚盟誓,故至遲回,寧遂見殺。惡顏 真卿之直言,令奉使李希烈,竟歿於賊。初,京兆尹嚴郢與楊炎有隙,杞乃擢郢為 御史大夫以傾炎;炎既貶死,心又惡郢,圖欲去之。宰相張鎰忠正有才,上所委信, 杞頗惡之。會硃滔、硃泚弟兄不睦,有泚判官蔡廷玉者離間滔,滔論奏,請殺之。 廷玉既貶,殿中侍御史鄭詹遣吏監送,廷玉投水而卒。杞因奏曰:「恐硃泚疑為詔 旨,請三司按鞠詹;又御史所為,稟大夫命,並令按郢。」詹與張鎰善,每伺杞晝 眠,輒詣鎰,杞知之。他日,杞假寢佯熟,伺詹果來,方與鎰語,杞遽至鎰閣中, 詹趨避杞,杞遽言密事,鎰曰:「殿中鄭侍御在此。」杞佯愕曰:「向者所言,非 他人所宜聞。」時三司使方按詹、郢,獄未具而奏殺詹,貶郢為驩州刺史。鎰尋罷 相,出鎮鳳翔。其陰禍賊物如此。李揆舊德,慮德宗復用,乃遣使西蕃,天下無不 扼腕痛憤,然無敢言者。戶部侍郎、判度支杜佑,甚承恩顧,為杞媒孽,貶饒州刺 史。
chū, shàng jí wèi, zhuó cuī yòu fǔ wèi xiāng, pō yòng dào dé kuān dà, yǐ hóng shàng yì, gù jiàn zhōng chū zhèng shēng ǎi rán, hǎi nèi xiǎng wàng zhēn guān zhī lǐ jí qǐ wèi xiāng, fěng shàng yǐ xíng míng zhěng qí tiān xià. chū, lǐ xī liè qǐng tǎo liáng chóng yì, chóng yì zhū ér xī liè pàn, jǐn jù huái yòu xiāng dèng zhī jùn yì. héng zhōu lǐ bǎo chén sǐ, qí zi wéi yuè yāo jié yuè, suì yǔ tián yuè dì jié yǐ kàng wáng shī, yóu shì hé běi hé nán lián bīng bù xī. dù zhī shǐ dù yòu jì zhū dào yòng jūn yuè fèi yī bǎi yú wàn guàn, jīng shī tǎng lǐn bù zhī shù yuè qiě dé wǔ bǎi wàn guàn, kě zhī bàn suì, zé yòng bīng jì yǐ. qǐ nǎi yǐ hù bù shì láng zhào zàn pàn dù zhī, zàn yì wú jì kě shī, nǎi yǔ qí dǎng tài cháng bó shì wéi dōu bīn děng móu xíng kuò lǜ, yǐ wèi quán huò suǒ jù, zài yú fù shāng, qián chū wàn guàn zhě, liú wàn guàn wèi yè, yǒu yú, guān jiè yǐ gěi jūn, jì dé wǔ bǎi wàn guàn. shàng xǔ zhī, yuē yǐ bà bīng hòu yǐ gōng qián hái. chì jí xià, jīng zhào shǎo yǐn wéi zhēn dū zé pō jùn, zhǎng ān wèi xuē cuì hé xiào chéng chē, sōu rén cái huò, yì qí bù shí, jí xíng bàng chuí, rén bù shèng yuān tòng, huò yǒu zì yì ér sǐ zhě, jīng shī xiāo rán rú bèi zéi dào. dōu jì fù hù tián zhái nú bì děng gū, cái jí bā shí bā wàn guàn. yòu yǐ jiù guì nà zhì jī qián huò zhù sù mài děng, yī qiè jiè sì fēn zhī yī, fēng qí guì jiào, zhǎng ān wèi zhī bà shì, bǎi xìng xiāng shuài qiān wàn zhòng yāo zǎi xiàng yú dào sù zhī. qǐ chū suī wèi yù, hòu wú yǐ è, jí jí qū ér guī. jì jiù zhì yǔ jiè shāng, cái èr bǎi wàn guàn. dé zōng zhī xià mín liú yuàn, zhào jiē bà zhī, rán sù shī zài yě, rì xū gōng kuì.
初,上即位,擢崔祐甫為相,頗用道德寬大,以弘上意,故建中初政聲藹然, 海內想望貞觀之理;及杞為相,諷上以刑名整齊天下。初,李希烈請討梁崇義,崇 義誅而希烈叛,盡據淮右、襄、鄧之郡邑。恆州李寶臣死,其子惟岳邀節鉞,遂與 田悅締結以抗王師,由是河北、河南連兵不息。度支使杜佑計諸道用軍月費一百餘 萬貫,京師帑廩不支數月;且得五百萬貫,可支半歲,則用兵濟矣。杞乃以戶部侍 郎趙贊判度支,贊亦無計可施,乃與其黨太常博士韋都賓等謀行括率,以為泉貨所 聚,在於富商,錢出萬貫者,留萬貫為業,有餘,官藉以給軍,冀得五百萬貫。上 許之,約以罷兵後以公錢還。敕即下,京兆少尹韋禎督責頗峻,長安尉薛萃荷校乘 車,搜人財貨,意其不實,即行搒箠,人不勝冤痛,或有自縊而死者,京師囂然如 被賊盜。都計富戶田宅奴婢等估,才及八十八萬貫。又以僦櫃納質積錢貨貯粟麥等, 一切借四分之一,封其櫃窖,長安為之罷市,百姓相率千萬眾邀宰相於道訴之。杞 初雖慰諭,後無以遏,即疾驅而歸。計僦質與借商,才二百萬貫。德宗知下民流怨, 詔皆罷之,然宿師在野,日須供饋。
míng nián liù yuè, zhào zàn yòu qǐng shuì jiān jià suàn chú mò. fán wū liǎng jià wèi yī jiān, fēn wèi sān děng: shàng děng měi jiān èr qiān, zhōng děng yī qiān, xià děng wǔ bǎi. suǒ yóu lì bǐng bǐ zhí chóu, rù rén dì shě ér jì zhī. fán méi yī jiān, zhàng liù shí, gào zhě shǎng qián wǔ shí guàn wén. chú mò fǎ, tiān xià gōng sī gěi yǔ mào yì, lǜ yī guàn jiù suàn èr shí, yì jiā suàn wèi wǔ shí, gěi yǔ wù huò liǎng huàn zhě, yuē qián wèi lǜ suàn zhī. shì zhǔ rén yá zǐ gè gěi yìn zhǐ, rén yǒu mǎi mài, suí zì shǔ jì, yì rì hé suàn zhī. yǒu zì mào yì bù yòng shì yá zǐ zhě, yàn qí sī bù, tóu zhuàng zì qí yǒu sī bù tóu zhuàng. qí yǒu yǐn qián bǎi, méi rù èr qiān, zhàng liù shí gào zhě shǎng qián shí qiān, chū yú qí jiā. fǎ jì xíng, zhǔ rén shì yá dé zhuān qí bǐng, lǜ duō yǐn dào, gōng jiā suǒ rù, bǎi bù dé bàn, yuàn dú zhī shēng, xiāo rán mǎn yú tiān xià. jí shí yuè, jīng shī fàn què, luàn bīng hū yú shì yuē: bù duó rǔ shāng hù jiù zhì yǐ! bù shuì rǔ jiān jià chú mò yǐ! shì shí rén xīn xī yuàn, jīng shī chéng jiān móu luàn, fèng tiān zhī bēn bō, zhí qǐ zhī yóu. gù tiān xià wú xián bù xiào, shì qǐ rú chóu.
明年六月,趙贊又請稅間架、算除陌。凡屋兩架為一間,分為三等:上等每間 二千,中等一千,下等五百。所由吏秉筆執籌,入人第舍而計之。凡沒一間,杖六 十,告者賞錢五十貫文。除陌法,天下公私給與貿易,率一貫舊算二十,益加算為 五十,給與物或兩換者,約錢為率算之。市主人牙子各給印紙,人有買賣,隨自署 記,翌日合算之。有自貿易不用市牙子者,驗其私簿,投狀自其有私簿投狀。其有 隱錢百,沒入;二千,杖六十;告者賞錢十千,出於其家。法既行,主人市牙得專 其柄,率多隱盜,公家所入,百不得半,怨讟之聲,囂然滿於天下。及十月,涇師 犯闕,亂兵呼於市曰:「不奪汝商戶僦質矣!不稅汝間架除陌矣!」是時人心悉怨, 涇師乘間謀亂,奉天之奔播,職杞之由。故天下無賢不肖,視杞如仇。
dé zōng zài fèng tiān, wèi zhū cǐ gōng wéi, lǐ huái guāng zì wèi xiàn fù nán. huò wèi wáng hóng zhào zàn yuē: huái guāng lèi tàn fèn, yǐ wèi zǎi xiàng móu yì guāi fāng, dù zhī fù liǎn fán zhòng, jīng yǐn kè bó jūn liáng, chéng yú bō qiān, sān chén zhī zuì yě. jīn huái guāng xūn yè chóng zhòng, shèng shàng bì kāi jīn bù chéng, xún wèn dé shī, shǐ qí yán rù, qǐ bù dài zāi! hóng zàn bái yú qǐ, qǐ dà hài jù, cóng róng zòu yuē: huái guāng xūn yè, zōng shè shì lài. chén wén zéi tú pò dǎn, jiē wú shǒu xīn. ruò yīn qí bīng wēi, kě yǐ yī jǔ pò zéi jīn ruò xǔ qí cháo jìn, zé bì cì yàn, cì yàn zé liú lián, shǐ zéi dé jīng chéng, zé cóng róng wán bèi, kǒng nán tú zhī. bù rú shǐ huái guāng chéng shèng jìn shōu jīng chéng, pò zhú zhī shì, bù kě shī yě. dì rán zhī, nǎi zhào huái guāng lǜ zhòng tún biàn qiáo, kè qī qí jìn. huái guāng dà nù, suì móu yì zhì, dé zōng fāng wù wèi qǐ suǒ gòu. wù yì xuān téng, guī jiù yú qǐ, nǎi biǎn wèi xīn zhōu sī mǎ, bái zhì zhēn ēn zhōu sī mǎ, zhào zàn wèi bō zhōu sī mǎ.
德宗在奉天,為硃泚攻圍,李懷光自魏縣赴難。或謂王翃、趙贊曰:「懷光累 嘆憤,以為宰相謀議乖方,度支賦斂煩重,京尹刻薄軍糧,乘輿播遷,三臣之罪也。 今懷光勳業崇重,聖上必開襟布誠,詢問得失,使其言入,豈不殆哉!」翃、贊白 於杞,杞大駭懼,從容奏曰:「懷光勳業,宗社是賴。臣聞賊徒破膽,皆無守心。 若因其兵威,可以一舉破賊;今若許其朝覲,則必賜宴,賜宴則留連,使賊得京城, 則從容完備,恐難圖之。不如使懷光乘勝進收京城,破竹之勢,不可失也。」帝然 之,乃詔懷光率眾屯便橋,剋期齊進。懷光大怒,遂謀異志,德宗方悟為杞所構。 物議喧騰,歸咎於杞,乃貶為新州司馬,白志貞恩州司馬,趙贊為播州司馬。
yù shè, yí jí zhōu zhǎng shǐ. zài biǎn suǒ wèi rén yuē: wú bì zài rù yòng. shì rì, shàng guǒ yòng qǐ wèi ráo zhōu cì shǐ. gěi shì zhōng yuán gāo sù zhí, dāng cǎo qǐ zhì, suì zhí yǐ yè zǎi xiàng lú hàn liú cóng yī yuē: qǐ zuò xiāng sān nián, jiǎo wū yīn zéi, pái chì zhōng liáng, péng fù zhě hài tuò lì zhì qīng yún, yá zì zhě gù pàn yǐ jǐ gōu hè. ào hěn bèi dé, fǎn luàn tiān cháng, bō yuè luán yú, chuāng yí tiān xià, jiē qǐ zhī wèi yě. xìng miǎn zhū lù, wéi shì biǎn chù, xún yǐ shāo qiān jìn dì, gèng shòu dà jùn, kǒng shī tiān xià wàng, wéi xiàng gōng zhí zòu zhī, shì shàng kě jiù. hàn cóng yī bù yuè, suì gǎi mìng shè rén cǎo zhì. míng rì zhào xià, yuán gāo zhí zòu yuē: lú qǐ wèi zhèng, jí zì xiōng è, sān jūn jiāng xiào, yuàn shí qí ròu, bǎi pì qīng shì, jí zhī ruò chóu. jiàn guān zhào xū péi jí yǔ wén xuàn lú jǐng liàng zhāng jiàn děng shàng shū yuē: fú yǐ jí zhōu zhǎng shǐ lú qǐ, wài jiǎo jiǎn jiǎn, nèi cáng jiān xié, sān nián shàn quán, bǎi kuí shī xù, è zhí chǒu zhèng, luàn guó tiǎn rén, tiān dì shén zhī suǒ zhī, mán yí huá xià tóng qì. fú wéi gù shì, jiē dé shàng wén, zì qǐ wèi xiāng, yào guān dà chén, dòng yú yuè bù gǎn zòu wén, bǎi liáo zhuì zhuì, cháng jù diān wēi. jí jīng yì qīng lún, huáng yú bō yuè, bì xià bǐng rán jué wù, chū qì xiá huāng, zhì yuē: zhōng dǎng yōng yú shàng wén, cháo yě wèi zhī cè mù. yóu shì zhōng liáng jī quàn, nèi wài huān xīn jīn fù yòng wèi ráo zhōu cì shǐ, zhòng qíng shī wàng, jiē wèi fēi yí. chén wén jūn zhī suǒ yǐ lín wàn xìng zhě, zhèng yě wàn xìng zhī suǒ yǐ zài jūn zhě, xīn yě. tǎng jiā jù jiān zhī chǒng, bì shī wàn xìng zhī xīn, qǐ huí shèng cí, jù chuò xīn mìng. shū zòu bù dá. jiàn guān yòu lùn yuē: lú qǐ méng bì tiān tīng, huī wěn cháo diǎn, zhì luàn wēi guó, zhí qǐ zhī yóu, kě wèi gōng sī jù dù, zhōng wài qì wù. zì wén zài jiā zhuó yòng, zhōng liáng tòng gǔ, shì shù hán xīn. chén zuó zhě lì gān shàng wén, mào sǐ bù kǒng, jì huí chén juàn, yòng kuài qún qíng zhì jīn quán quán, wèi fèng shèng zhǐ, wù yì téng fèi, xíng lù jīng jiē. rén zhī wú liáng, yī zhì yú cǐ. fú qǐ fǔ cóng zhòng wàng, yǒng qì jiān chén. xìng miǎn zhū yí, zú míng ēn dài tè jiā róng chǒng, kǒng zào huò jiē. chén děng tiǎn liè jiàn sī, jīn chén kuáng gǔ. gěi shì zhōng yuán gāo jiān zhí bù xià, nǎi gǎi shòu lǐ zhōu bié jià. yì rì yán yīng, shàng wèi chén yuē: zhèn yù shòu qǐ yī xiǎo zhōu cì shǐ, kě hū? lǐ miǎn duì yuē: bì xià shòu qǐ dà jùn yì kě, qí rú zhào shù shī wàng hé? shàng yuē: zhòng rén lùn qǐ jiān xié, zhèn hé bù zhī? miǎn yuē: lú qǐ jiān xié, tiān xià rén jiē zhī wéi bì xià bù zhī, cǐ suǒ yǐ wèi jiān xié yě! dé zōng mò rán liáng jiǔ. sàn qí cháng shì lǐ mì fù duì, shàng yuē: lú qǐ zhī shì, zhèn yǐ kě yuán gāo suǒ zòu, rú hé? mì bài ér yán yuē: lèi rì wài rén qiè yì, yǐ bì xià tóng hàn zhī huán líng chén jīn qīn chéng shèng zhǐ, nǎi zhī yáo shùn zhī bù dài yě! dé zōng dà yuè, wèi miǎn zhī. qǐ xún zú yú lǐ zhōu.
遇赦,移吉州長史。在貶所謂人曰:「吾必再入用。」是日,上果用杞為饒州 刺史。給事中袁高宿直,當草杞制,遂執以謁宰相盧翰、劉從一曰:「杞作相三年, 矯誣陰賊,排斥忠良,朋附者亥唾立至青雲,睚眥者顧盼已擠溝壑。傲很背德, 反亂天常,播越鑾輿,瘡痍天下,皆杞之為也。倖免誅戮,唯示貶黜,尋已稍遷近 地,更授大郡,恐失天下望,惟相公執奏之,事尚可救。」翰、從一不悅,遂改命 舍人草制。明日詔下,袁高執奏曰:「盧杞為政,極恣兇惡,三軍將校,願食其肉, 百辟卿士,嫉之若仇。」諫官趙需、裴佶、宇文炫、盧景亮、張薦等上疏曰:「伏 以吉州長史盧杞,外矯儉簡,內藏奸邪,三年擅權,百揆失序,惡直醜正,亂國殄 人,天地神祗所知,蠻夷華夏同棄。伏惟故事,皆得上聞,自杞為相,要官大臣, 動逾月不敢奏聞,百僚惴惴,常懼顛危。及京邑傾淪,皇輿播越,陛下炳然覺悟, 出棄遐荒,制曰:『忠讜壅於上聞,朝野為之側目。』由是忠良激勸,內外歡欣; 今復用為饒州刺史,眾情失望,皆謂非宜。臣聞君之所以臨萬姓者,政也;萬姓之 所以載君者,心也。倘加巨奸之寵,必失萬姓之心,乞回聖慈,遽輟新命。」疏奏 不答。諫官又論曰:「盧杞蒙蔽天聽,隳紊朝典,致亂危國,職杞之由,可謂公私 巨蠹,中外棄物。自聞再加擢用,忠良痛骨,士庶寒心。臣昨者瀝肝上聞,冒死不 恐,冀回宸睠,用快群情;至今拳拳,未奉聖旨,物議騰沸,行路驚嗟。人之無良, 一至於此。伏乞俯從眾望,永棄奸臣。倖免誅夷,足明恩貸;特加榮寵,恐造禍階。 臣等忝列諫司,今陳狂瞽。」給事中袁高堅執不下,乃改授澧州別駕。翌日延英, 上謂臣曰:「朕欲授杞一小州刺史,可乎?」李勉對曰:「陛下授杞大郡亦可,其 如兆庶失望何?」上曰:「眾人論杞奸邪,朕何不知?」勉曰:「盧杞奸邪,天下 人皆知;唯陛下不知,此所以為奸邪也!」德宗默然良久。散騎常侍李泌復對,上 曰:「盧杞之事,朕已可袁高所奏,如何?」泌拜而言曰:「累日外人竊議,以陛 下同漢之桓、靈;臣今親承聖旨,乃知堯、舜之不迨也!」德宗大悅,慰勉之。杞 尋卒於澧州。
zi yuán fǔ, zì zi wàng, shǎo yǐ qīng xíng wén yú shí. jìn shì zhuó dì, shòu chóng wén guǎn xiào shū láng. dé zōng sī qǐ bù yǐ, nǎi qiú qí hòu, tè ēn bài zuǒ shí yí, zài qiān zuǒ sī yuán wài láng, lì háng cháng jiàng sān zhōu cì shǐ. yǐ kè zuì gāo, zhēng wèi lì bù láng zhōng, qiān gěi shì zhōng, gǎi xíng bù shì láng. zì bīng bù shì láng chū wèi huá zhōu cì shǐ tóng guān fáng yù zhèn guó jūn děng shǐ, fù wèi bīng bù shì láng. yuán fǔ zì zǔ zhì céng, yǐ míng jié zhe yú shǐ cè. yuán fǔ jiǎn jié zhēn fāng, chuò jì mén fēng, lì jiàn qīng guàn, rén yì bù yǐ fù zhī chǒu xíng wèi lèi, rén shì guī měi. dà hé sān nián bā yuè zú, shí nián wǔ shí liù.
子元輔,字子望,少以清行聞於時。進士擢第,授崇文館校書郎。德宗思杞不 已,乃求其後,特恩拜左拾遺,再遷左司員外郎,歷杭、常、絳三州刺史。以課最 高,征為吏部郎中,遷給事中,改刑部侍郎。自兵部侍郎出為華州刺史、潼關防禦、 鎮國軍等使,復為兵部侍郎。元輔自祖至曾,以名節著於史冊。元輔簡絜貞方,綽 繼門風,歷踐清貫,人亦不以父之醜行為累,人士歸美。大和三年八月卒,時年五 十六。
bái zhì zhēn zhě, tài yuán rén, běn míng xiù guī. chū yú xū lì, shì jié dù shǐ lǐ guāng bì, xiǎo xīn qín kè, dòng duō jì shù, guāng bì shēn wěi xìn zhī, zhàng zhōng zhī shì, yǔ xiù guī cān jué. dài zōng sù zhī zhī, guāng bì hōng hòu, yòng wèi sī nóng shǎo qīng, qiān tài qīng, zài sì shí yú nián. dé zōng cháng zhào jiàn yǔ yǔ, yǐn wèi fù xīn, suì yòng wèi shén cè jūn shǐ jiǎn xiào zuǒ sàn qí cháng shì jiān yù shǐ dài fū, cì míng zhì zhēn. shàn cì hou shàng yì, yán wú bù cóng.
白志貞者,太原人,本名琇珪。出於胥吏,事節度使李光弼,小心勤恪,動多 計數,光弼深委信之,帳中之事,與琇珪參決。代宗素知之,光弼薨後,用為司農 少卿,遷太卿,在寺十餘年。德宗嘗召見與語,引為腹心,遂用為神策軍使、檢校 左散騎常侍、兼御史大夫,賜名志貞。善伺候上意,言無不從。
jiàn zhōng sì nián, lǐ xī liè xiàn rǔ zhōu, mìng zhì zhēn wèi jīng chéng zhào mù shǐ. shí shàng fù zǐ yí duān wáng fù wú zhòng rú jiā cái jù wàn, yǐ guó jiā zhào mù yǒu jí, jù bù zì ān, nǎi shàng biǎo qǐng yǐ zǐ dì lǜ nú kè cóng jūn, dé zōng jiā zhī, chāo shòu wǔ pǐn guān. yóu shì zhì zhēn qǐng lìng jié dù guān chá tuán liàn děng shǐ bìng cháng wèi shì guān zhě, lìng jiā chū zǐ dì jiǎ mǎ cóng jūn, yì yǔ qí nán guān. shì shí háo jiā bù xiào zi xìng zhī, pín ér yǒu zhī zhě kǔ zhī. zì shì jīng shī rén xīn yáo zhèn, bù bǎo jiā shì. shí jìn jūn mù zhì, xī wěi zhì zhēn, liǎng jūn yīng fù jīng shī, shā shāng dài jǐn, dōu bù zòu wén, jiē yǐ jīng shī gū fàn zhī tú yǐ tián qí què. qí rén jiē zài shì chán, jí jīng shī fàn què, zhào zhì zhēn yǐ shén cè jūn jù zéi, wú rén zhì zhě, shàng wú yǐ yù kòu, nǎi tú chū xìng. shí líng hú jiàn yǐ lóng wǔ jūn sì bǎi rén cóng jià zhì fèng tiān, réng yǐ zhì zhēn wèi xíng zài dōu zhī bīng mǎ shǐ. wén lǐ huái guāng zhì, kǒng bào yáng qí zuì, nǎi yǔ lú qǐ tóng jǔ huái guāng rù cháo, zhòng yì xuān fèi, yán zhì bō qiān, lú qǐ zhì zhēn zhī zuì yě. gù yǔ qǐ tóng biǎn, yù shè liàng yí làng zhōu bié jià. zhēn yuán èr nián, qiān guǒ zhōu cì shǐ, zǎi chén lǐ miǎn jí jiàn guān biǎo shū lùn liè, yán zhì zhēn yǔ lú qǐ zuì jūn, wèi yí xù yòng, gù zhí bù xǔ, fán xún rì, fāng xià qí zhào. zhēn yuán sān nián, qiān rùn zhōu cì shǐ jiān yù shǐ dài fū zhè xī guān chá shǐ. shì nián liù yuè zú.
建中四年,李希烈陷汝州,命志貞為京城召募使。時尚父子儀端王傅吳仲孺家 財巨萬,以國家召募有急,懼不自安,乃上表請以子弟率奴客從軍,德宗嘉之,超 授五品官。由是志貞請令節度、觀察、團練等使並嘗為是官者,令家出子弟甲馬從 軍,亦與其男官。是時豪家不肖子幸之,貧而有知者苦之。自是京師人心搖震,不 保家室。時禁軍募致,悉委志貞,兩軍應赴京師,殺傷殆盡,都不奏聞,皆以京師 沽販之徒以填其闕。其人皆在市廛,及涇師犯闕,詔志貞以神策軍拒賊,無人至者, 上無以禦寇,乃圖出幸。時令狐建以龍武軍四百人從駕至奉天,仍以志貞為行在都 知兵馬使。聞李懷光至,恐暴揚其罪,乃與盧杞同沮懷光入朝,眾議喧沸,言致播 遷,盧杞、志貞之罪也。故與杞同貶,遇赦量移閬州別駕。貞元二年,遷果州刺史, 宰臣李勉及諫官表疏論列,言志貞與盧杞罪均,未宜敘用,固執不許,凡旬日,方 下其詔。貞元三年,遷潤州刺史、兼御史大夫、浙西觀察使。是年六月卒。
péi yán líng, hé dōng rén. fù xù, hé zhōu cì shǐ. yán líng, qián yuán mò wèi sì shuǐ xiàn wèi, yù dōng dōu xiàn zéi, yīn yù jū è zhōu, zhuì jī péi yīn suǒ zhù shǐ jì zhī què yí, zì hào xiǎo péi. hòu huá zhōu cì shǐ dǒng jìn pì wèi fáng yù pàn guān chù zhì shǐ jiàn qí néng, diào shòu tài cháng bó shì. lú qǐ wèi xiāng, zhuó wèi shàn bù yuán wài láng jí xián yuàn zhí xué shì, gǎi cí bù láng zhōng. cuī zào zuò xiāng, gǎi yì dù zhī zhī wù, lìng yán líng zhī dōng dōu dù zhī yuàn. jí hán huàng lǐng dù zhī, zhào fù jīng, shǒu běn guān, yán líng bù dài zhào mìng, jù rù jí xián yuàn shì shì. zǎi xiàng yán shǎng è qí qīng lǜ, chū wèi zhāo yīng lìng, yǔ jīng zhào yǐn zhèng shū zé lùn biàn shì fēi, gōng jié shū zé zhī duǎn. shí lǐ mì wèi xiāng, hòu yú shū zé zhōng chéng dòu cān shì ēn chǒng, è mì ér yòu yán líng. shū zé zuò biǎn wèi yǒng zhōu cì shǐ, yán líng gǎi zhù zuò láng. dòu cān xún zuò xiāng, yòng wèi tài fǔ shǎo qīng, zhuǎn sī nóng shǎo qīng. zhēn yuán bā nián, bān hóng zú, yǐ yán líng shǒu běn guān, quán lǐng dù zhī. zì chuāi bù tōng zhí huò zhī wù, nǎi duō shè gōu jù, zhào dù zhī lǎo lì yǔ móu, yǐ qiú ēn gù, nǎi zòu yún: tiān xià měi nián chū rù qián wù, xīn chén xiāng yīn, cháng bù jiǎn liù qī qiān wàn guàn, wéi yǒu yī kù, chà chuǎn sàn shī, mò kě zhī zhī. qǐng yú zuǒ cáng kù zhōng fēn zhì bié kù: qiàn fù hào shèng děng kù jí jì kù yuè kù, nà zhū sè qián wù. shàng jiē cóng zhī. qiě yù duō zhāng míng mù yǐ huò shàng tīng, qí shí yú qián wù gèng wú zēng jiā, wéi xū fèi bù shū rén lì ěr.
裴延齡,河東人。父旭,和州刺史。延齡,乾元末為汜水縣尉,遇東都陷賊, 因寓居鄂州,綴緝裴駰所注《史記》之闕遺,自號小裴。後華州刺史董晉闢為防禦 判官;黜陟使薦其能,調授太常博士。盧杞為相,擢為膳部員外郎、集賢院直學士, 改祠部郎中。崔造作相,改易度支之務,令延齡知東都度支院。及韓滉領度支,召 赴京,守本官,延齡不待詔命,遽入集賢院視事。宰相延賞惡其輕率,出為昭應令, 與京兆尹鄭叔則論辨是非,攻訐叔則之短。時李泌為相,厚於叔則;中丞竇參恃恩 寵,惡泌而佑延齡。叔則坐貶為永州刺史,延齡改著作郎。竇參尋作相,用為太府 少卿,轉司農少卿。貞元八年,班宏卒,以延齡守本官,權領度支。自揣不通殖貨 之務,乃多設鈎距,召度支老吏與謀,以求恩顧,乃奏云:「天下每年出入錢物, 新陳相因,常不減六七千萬貫,唯有一庫,差舛散失,莫可知之。請於左藏庫中分 置別庫:欠、負、耗、剩等庫及季庫、月庫,納諸色錢物。」上皆從之。且欲多張 名目以惑上聽,其實於錢物更無增加,唯虛費簿書、人吏耳。
qí nián, qiān hù bù shì láng pàn dù zhī, zòu qǐng lìng jīng zhào fǔ yǐ liǎng shuì qīng miáo qián shì cǎo bǎi wàn wéi sòng yuàn zhōng. zǎi xiàng lù zhì zhào jǐng yì, yǐ wèi: ruò shì sòng bǎi wàn wéi cǎo, jí yī fǔ bǎi xìng, zì dōng lì xià, bān zài bù liǎo, bǎi yì gōng yīng, xū xī tíng bà, yòu fáng duó nóng wù. qǐng lìng fǔ xiàn liàng shì sān èr wàn wéi, gè zhù cè jìn chù, tā shí yào jí zhī yòng. jīng xī yǒu wū chí bēi shī chù, shí yǒu lú wěi shēng yān, yì bù guò shù mǔ, yán líng nǎi zòu yuē: láng mǎ dōng yuè hé zài cáo lì mò sì, xià zhōng jí xū mù fàng. chén jìn xún fǎng zhī zhǎng ān xián yáng liǎng xiàn jiè yǒu bēi chí shù bǎi qǐng, qǐng yǐ wèi nèi láng mù mǎ zhī dì qiě qù jīng chéng shí shù lǐ, yǔ yuàn láng zhōng wú bié. shàng chū xìn zhī, yán yú zǎi xiàng, duì yuē: kǒng bì wú cǐ. shàng nǎi chà guān yuè shì, shì jiē xū wàng, yán líng jì cán qiě nù. yòu wū zòu lǐ chōng wèi bǎi xìng wàng qǐng jī nián hé shì wù jià, tè chì lìng zhé tián, wèi zhī dǐ zhé qián. cháng yīn zòu duì qǐng jī nián qián bó yǐ shí tǎng cáng, shàng yuē: ruò wèi kě dé qián wù? yán líng zòu yuē: kāi yuán tiān bǎo zhōng, tiān xià hù jǐn qiān wàn, bǎi sī gōng wù yīn fán, guān yuán shàng huò yǒu què zì bīng xìng yǐ lái, hù kǒu jiǎn hào dà bàn, jīn yī guān kě jiān lǐng shù sī. fú qǐng zì jīn yǐ hòu, nèi wài bǎi sī guān què, wèi xū bǔ zhì, shōu qí què guān lù fèng, yǐ shí tǎng zàng.
其年,遷戶部侍郎、判度支,奏請令京兆府以兩稅青苗錢市草百萬圍送苑中。 宰相陸贄、趙憬議,以為:「若市送百萬圍草,即一府百姓,自冬歷夏,般載不了, 百役供應,須悉停罷,又妨奪農務。請令府縣量市三二萬圍,各貯側近處,他時要 即支用。」京西有汙池卑濕處,時有蘆葦生焉,亦不過數畝,延齡乃奏曰:「廊馬 冬月合在槽櫪秣飼,夏中即須牧放。臣近尋訪知長安、咸陽兩縣界有陂池數百頃, 請以為內廊牧馬之地;且去京城十數里,與苑廊中無別。」上初信之,言於宰相, 對曰:「恐必無此。」上乃差官閱視,事皆虛妄,延齡既慚且怒。又誣奏李充為百 姓妄請積年和市物價,特敕令折填,謂之「底折錢」。嘗因奏對請積年錢帛以實帑 藏,上曰:「若為可得錢物?」延齡奏曰:「開元、天寶中,天下戶僅千萬,百司 公務殷繁,官員尚或有闕;自兵興已來,戶口減耗大半,今一官可兼領數司。伏請 自今已後,內外百司官闕,未須補置,收其闕官祿俸,以實帑藏。」
hòu yīn duì shì, shàng wèi yán líng yuē: zhèn suǒ jū yù táng yuàn diàn yī fú, yǐ nián duō zhī gù, shì yǒu sǔn dù, yù huàn zhī wèi néng. duì yuē: zōng miào shì zhì zhòng, diàn fú shì zhì qīng. kuàng bì xià zì yǒu běn fèn qián wù, yòng zhī bù jié. shàng jīng yuē: běn fèn qián hé yě? duì yuē: cǐ shì jīng yì zhèng jù, yú rú cháng cái bù néng zhī, bì xià zhèng hé wèn chén, wéi chén zhī zhī. zhǔn lǐ jīng, tiān xià fù shuì dāng wèi sān fēn: yī fēn chōng gān dòu, yī fēn chōng bīn kè, yī fēn chōng jūn zhī páo chú. gān dòu zhě, gōng zōng miào yě. jīn bì xià fèng zōng miào, suī zhì jìng zhì yán, zhì fēng zhì hòu, yì bù néng yī fēn cái wù yě. zhī rú hóng lú lǐ bīn zhū guó fān kè, zhì yú huí hé mǎ jià, yòng yī fēn qián wù, shàng yǒu yíng xiàn shén duō. kuàng bì xià yù shàn gōng chú jiē jí jiǎn jiǎn, suǒ yòng wài fēn cì bǎi guān chōng fèng liào sūn qián děng, yóu wèi néng jǐn. jù cǐ ér yán, páo chú zhě zhī yú, qí shù shàng duō, jiē bì xià běn fèn yě. yòng xiū shù shí diàn yì bù hé yí lǜ, hé kuàng yī fú. shàng yuē: jīng yì rú cǐ, rén zǒng bù céng yán zhī. hàn zhī ér yǐ. yòu yīn jì liào zào shén lóng sì, xū zhǎng wǔ shí chǐ sōng mù, yán líng zòu yuē: chén jìn yú tóng zhōu jiǎn dé yī gǔ mù, kě shù qiān tiáo, jiē zhǎng bā shí chǐ. shàng yuē: rén yán kāi yuán tiān bǎo zhōng cè jìn qiú mì zhǎng wǔ liù shí chǐ mù, shàng wèi yì, xū yú lán shèng zhōu cǎi shì, rú jīn hé wèi jìn chù biàn yǒu cǐ mù? yán líng zòu yuē: chén wén xián cái zhēn bǎo yì wù, jiē zài chù cháng yǒu, dàn yù shèng jūn jí chū jiàn. jīn cǐ mù shēng guān fǔ, gài wèi shèng jūn, qǐ kāi yuán tiān bǎo hé dé yǒu yě!
後因對事,上謂延齡曰:「朕所居浴堂院殿一栿,以年多之故,似有損蠹,欲 換之未能。」對曰:「宗廟事至重,殿栿事至輕。況陛下自有本分錢物,用之不竭。」 上驚曰:「本分錢何也?」對曰:「此是經義證據,愚儒常材不能知,陛下正合問 臣,唯臣知之。准《禮經》,天下賦稅當為三分:一分充乾豆,一分充賓客,一分 充君之庖廚。乾豆者,供宗廟也。今陛下奉宗廟,雖至敬至嚴,至豐至厚,亦不能 一分財物也。只如鴻臚禮賓、諸國蕃客,至於回紇馬價,用一分錢物,尚有贏羨甚 多。況陛下御膳宮廚皆極簡儉,所用外分賜百官充俸料、飧錢等,猶未能盡。據此 而言,庖廚者之餘,其數尚多,皆陛下本分也。用修數十殿亦不合疑慮,何況一栿。」 上曰:「經義如此,人總不曾言之。」頷之而已。又因計料造神龍寺,須長五十尺 松木,延齡奏曰:「臣近於同州檢得一谷木,可數千條,皆長八十尺。」上曰: 「人言開元、天寶中側近求覓長五六十尺木,尚未易,須於嵐、勝州采市,如今何 為近處便有此木?」延齡奏曰:「臣聞賢材、珍寶、異物,皆在處常有,但遇聖君 即出見。今此木生關輔,蓋為聖君,豈開元、天寶合得有也!」
shí lù zhì bǐng zhèng, shàng sù suǒ lǐ zhòng, měi yú yán yīng jí lùn qí dàn wàng, bù kě lìng zhǎng cái fù. dé zōng yǐ wèi pái bìn, dài yán líng yì hòu. zhì shàng shū shū qí shī yuē:
時陸贄秉政,上素所禮重,每於延英極論其誕妄,不可令掌財賦。德宗以為排 擯,待延齡益厚。贄上書疏其失曰:
qián suì qiū shǒu, bān hóng sàng wáng, tè zhào yán líng jì sī bāng fù. shù rì zhī nèi, jù xuàn gōng néng, zòu chēng, gōu huò yǐn qī, jì qián èr shí wàn guàn, qǐng zhù bié kù yǐ wèi xiàn yú, gōng yù suǒ xū, yǒng wú guì fá. bì xià xīn rán xìn nà, yīn wèi wěi rèn dé rén. jì lài yíng yú zhī cái, shāo hóng xīn yì zhī yù, xìng zuò jìn guǎng, xuān suǒ jiàn duō. yán líng wù shí qián yán, qiě xī ruì zhǐ, bù gǎn gào què, bù gǎn cí nán. gōu huò jì shì xū yán, wú yǐ yīng mìng gōng bàn jiē chéng yán yuē, gǒu zài jí qī. suì nǎi sōu qiú shì chán, háo duó rù xiàn zhuī bǔ fū jiàng, pò xié jiù gōng. yǐ chì suǒ wèi míng, ér bù chóu qí zhí yǐ hé gù wèi chēng, ér bù cháng qí yōng. dū chéng zhī zhōng, liè sì wèi zhī zhòu bì xìng yì zhī suǒ, bǎi gōng bǐ yú yōu qiú. jù zǔ lián jùn, zhē sù yíng lù, chí gāng zhě mò gǎn zhì jié, xún chá zhě mò gǎn wèi yán. shí yǒu jié ér yán zhī, fān wèi dǎng xié chǒu zhí. tiān zǐ gǔ xià, xiāo shēng fèi téng, sì fāng guān zhān, hé suǒ qǔ zé. shāng xīn yú zhǐ, liǎn yuàn yú rén, qī tiān xiàn jūn, yuǎn jìn wēi jù, cǐ qí zuì zhī dà zhě yě.
前歲秋首,班宏喪亡,特詔延齡繼司邦賦。數日之內,遽衒功能,奏稱,「勾 獲隱欺,計錢二十萬貫,請貯別庫以為羨餘,供御所須,永無匱乏。」陛下欣然信 納,因謂委任得人。既賴盈餘之財,稍弘心意之欲,興作浸廣,宣索漸多。延齡務 實前言,且希睿旨,不敢告闕,不敢辭難。勾獲既是虛言,無以應命;供辦皆承嚴 約,苟在及期。遂乃搜求市廛,豪奪入獻;追捕夫匠,迫脅就功。以敕索為名,而 不酬其直;以和雇為稱,而不償其傭。都城之中,列肆為之晝閉;興役之所,百工 比於幽囚。聚詛連郡,遮訴盈路,持綱者莫敢致詰,巡察者莫敢為言。時有訐而言 之,翻謂黨邪丑直。天子轂下,囂聲沸騰,四方觀瞻,何所取則。傷心於止,斂怨 於人,欺天陷君,遠近危懼,此其罪之大者也。
zǒng zhì bāng yòng, dù zhī shì sī chū nà huò cái, tài fǔ yōu zhí. fán shì tài fǔ chū nà, jiē bǐng dù zhī wén fú, tài fǔ yī fú yǐ fèng xíng, dù zhī píng àn yǐ kān fù, hù xiāng guān jiàn, yòng jué jiān qī. qí chū nà zhī shù, zé měi xún shēn wén jiàn zài zhī shù, zé měi yuè jì zòu. jiē jīng dù zhī gōu fù, yòu yǒu yù shǐ jiān lín, xún xún xiāng chéng, yuè yuè xiàng jì. míng ruò zhǐ zhǎng, duān rú guàn zhū, cái huò duō shǎo, wú róng yǐn lòu. yán líng wù xíng xié chǎn, gōng sì wū qī, suì zòu yún zuǒ cáng kù sī duō yǒu shī luò, jìn yīn jiǎn yuè shǐ zhì bù shū, nǎi yú fèn tǔ zhī zhōng shōu de shí sān wàn liǎng, qí pǐ duàn zá huò yòu bǎi wàn yǒu yú, jiē shì wén zhàng tuō yí, bìng tóng yǐ qì zhī wù. jīn suǒ shōu huò, jí shì xiàn yú, xī hé yí rù zá kù, yǐ gōng bié chì zhī yòng zhě. qí shí tè xuān jìn zhǐ, bìng yī suǒ zòu shī xíng. tài fǔ qīng wéi shǎo huá kàng shū shàng chén, shū bù yǐn fú, què chēng měi yuè shēn zòu, jiē shì jiàn zài shù zhōng, qǐng lìng tuī xún, zú yàn jiān zhà. liǎng sī jì yǒu lùn zhí, lǐ xū xiáng bàn shì fēi, bì xià zòng qí wàng qī, bù jiā àn wèn. yǐ zài kù zhī wù wèi shōu huò zhī gōng, yǐ cháng fù zhī cái wèi xiàn yú zhī fèi, wǎng shàng wú wèi, shì rén bù cán, cǐ yòu zuì zhī dà zhě yě.
總制邦用,度支是司;出納貨財,太府攸職。凡是太府出納,皆稟度支文符, 太府依符以奉行,度支憑案以勘覆,互相關鍵,用絕奸欺。其出納之數,則每旬申 聞;見在之數,則每月計奏。皆經度支勾覆,又有御史監臨,旬旬相承,月月相繼。 明若指掌,端如貫珠,財貨多少,無容隱漏。延齡務行邪諂,公肆誣欺,遂奏雲 「左藏庫司多有失落,近因檢閱使置簿書,乃於糞土之中收得十三萬兩,其匹段雜 貨又百萬有餘,皆是文帳脫遺,並同已棄之物。今所收穫,即是羨餘,悉合移入雜 庫,以供別敕支用者。」其時特宣進止,並依所奏施行。太府卿韋少華抗疏上陳, 殊不引伏,確稱「每月申奏,皆是見在數中,請令推尋,足驗奸詐。」兩司既有論 執,理須詳辦是非,陛下縱其妄欺,不加按問。以在庫之物為收穫之功,以常賦之 財為羨餘之費,罔上無畏,示人不慚,此又罪之大者也。
guó jiā fǔ kù, chū nà yǒu cháng, yán líng xiǎn huá shòu jiān, guǐ jué qiú mèi, suì yú zuǒ cáng zhī nèi, fēn jiàn liù kù zhī míng, yì zài bié zhù yíng yú, yǐ fèng rén zhǔ sī yù. céng bù zhī wáng zhě zhī tǐ, tiān xià wèi jiā, guó bù zú zé qǔ zhī yú rén, rén bù zú zé zī zhī yú guó, zài guó wèi guān wù, zài rén wèi sī cái, hé wèi yíng yú, xū bié shōu zhù? shì bì qiǎo zhà yǐ biàn yí guān wù, bào fǎ yǐ kè xuē sī cái, shě cǐ èr tú, qí jiāng ān qǔ? bì xià fāng wù chóng xìn, bù jiā jiǎn cái, gū wù bǎo chí, céng wú jié zé. yán líng wèi néng bì huò, bù fù jù sī, jiān wēi jì jǔ yú sì fāng, xiān tài fù xíng yú nèi fǔ. yóu shì róu lìn guān shǔ, qīng dào huò cái, yí dōng jiù xī, biàn wèi kè jī, qǔ cǐ shì bǐ, suì hào xiàn yú, yú nòng cháo tíng, yǒu tóng ér xì.
國家府庫,出納有常,延齡險猾售奸,詭譎求媚,遂於左藏之內,分建六庫之 名,意在別貯贏餘,以奉人主私慾。曾不知王者之體,天下為家,國不足則取之於 人,人不足則資之於國,在國為官物,在人為私財,何謂贏餘,須別收貯?是必巧 詐以變移官物,暴法以刻削私財,舍此二途,其將安取?陛下方務崇信,不加檢裁, 姑務保持,曾無詰責。延齡謂能蔽惑,不復懼思,奸威既沮於四方,憸態復行於內 府。由是蹂躪官屬,傾倒貨財,移東就西,便為課績,取此適彼,遂號羨餘,愚弄 朝廷,有同兒戲。
fū lǐ tiān xià zhě, yǐ yì wèi běn, yǐ lì wèi mò, yǐ rén wèi běn, yǐ cái wèi mò, běn shèng zé qí mò zì jǔ, mò dà zé qí běn bì qīng. zì gǔ jí jīn, dé yì lì ér lì yòng bù fēng, rén shù ān ér cái huò bù gěi, yīn yǐ sàng bāng shī wèi zhě, wèi zhī yǒu yě. gù yuē: bù huàn guǎ ér huàn bù jūn, bù huàn pín ér huàn bù ān. yǒu dé bì yǒu rén, yǒu tǔ bì yǒu tǔ, yǒu rén bì yǒu cái. bǎi xìng zú, jūn shú yǔ bù zú? gài wèi cǐ yě. zì gǔ jí jīn, dé yì bù lì ér lì yòng kè xuān, rén shù bù ān ér cái huò kě bǎo, yīn yǐ xìng bāng gù wèi zhě, wèi zhī yǒu yě. gù yuē: cái sàn zé rén jù, cái jù zé rén sàn. yǔ qí yǒu jù liǎn zhī chén, níng yǒu dào chén. wú lìng qīn xuē zhào rén, wèi tiān zǐ qǔ yuàn yú xià yě. qiě bì xià chū yīng bǎo lì, zhì jiǎn qún xiōng, shī lǚ fán xìng, zhēng qiú jìn guǎng, què suàn qīn bō, xià wú liáo shēng. shì yǐ jīng yuán pàn tú, chéng rén yuàn zī, bái zhòu fàn què, dū yì méng shù, tián rán bù jīng, fǎn yǔ zéi zhòng xiāng cóng, bǐ jiān ér rù gōng diàn. suī chī chī zhī xìng, mí suǒ bù wèi, rán yì yóu dé zé wèi jiā, ér bào lìng qū zhī, yǐ zhì yú shì yě. yú shí nèi fǔ zhī jī, shàng rú qiū shān, jìng zī xiōng qú, yǐ ěr tān zú, cǐ zé bì xià gōng dǔ zhī yǐ. shì nǎi shī rén ér jù huò, fū hé lì zhī yǒu yān!
夫理天下者,以義為本,以利為末,以人為本,以財為末,本盛則其末自舉, 末大則其本必傾。自古及今,德義立而利用不豐,人庶安而財貨不給,因以喪邦失 位者,未之有也。故曰:「不患寡而患不均,不患貧而患不安。」「有德必有人, 有土必有土,有人必有財。」「百姓足,君孰與不足?」蓋謂此也。自古及今,德 義不立而利用克宣,人庶不安而財貨可保,因以興邦固位者,未之有也。故曰: 「財散則人聚,財聚則人散。」「與其有聚斂之臣,寧有盜臣。」無令侵削兆人, 為天子取怨於下也。且陛下初膺寶曆,志翦群凶,師旅繁興,徵求浸廣,榷算侵剝, 下無聊生。是以涇原叛徒,乘人怨咨,白晝犯闕,都邑甿庶,恬然不驚,反與賊眾 相從,比肩而入宮殿。雖蚩蚩之性,靡所不為,然亦由德澤未浹,而暴令驅之,以 至於是也。於時內府之積,尚如丘山,竟資凶渠,以餌貪卒,此則陛下躬睹之矣。 是乃失人而聚貨,夫何利之有焉!
chē jià jì xìng zòu tiān, nì cǐ xuán sì wéi bī, yī lěi zhī nèi, wàn chéng suǒ tún, jiǒng rú hé liú, shù wù kōng guì. cháng yù fā yī jiàn bù chū chān zéi jūn, qí rén kěn yǐ kǔ hán wèi cí, guì zòu qǐ yī rú kù, bì xià wèi zhī qiú mì bù zhì, jìng mǐn mò ér qiǎn zhī. yòu cháng gōng hú zhī zhōng, fú yòng yǒu què, shèng zhǐ fāng róng shì wèi jí, bù rěn zhòng fán yú rén, nǎi bō qīn wáng shì dài zhī jīn, mài yǐ gěi zhí. shì shí xíng cóng jiāng lì, fù nán shī tú, cāng huáng bēn chí, xián wèi dōng fú, jiàn shǔ níng hù, qiě wú xīn zhēng, jī dòng nèi gōng, shǐ shí wài pò. zhòu zé hé gē fèn xùn, yè zé yìng dié shēn yín, líng fēng biāo, mào shuāng xuě, yú sì xún ér zhòng wú xié èr, zú néng zǒu qiáng zéi quán wēi chéng zhě, bì xià qǐ yǒu yán xíng zhòng shǎng shǐ zhī rán yé? wéi yǐ bù hòu qí shēn, bù cáng qí huò, yǔ zhòng shù tóng qí yōu huàn, yǔ shì wǔ gòng qí yǒu wú, nǎi néng shǐ rén juān qū mìng ér gǎn kòu chóu, něi zhī bù lí, dòng zhī bù hàn, lín wēi ér bù yì qí shǒu, jiàn sǐ ér bù qù qí jūn, suǒ wèi shèng rén gǎn rén xīn ér tiān xià hé píng, cǐ qí xiào yě.
車駕既幸奏天,逆泚旋肆圍逼,一壘之內,萬乘所屯,窘如涸流,庶物空匱。 嘗欲發一健步出覘賊軍,其人懇以苦寒為辭,跪奏乞一襦袴,陛下為之求覓不致, 竟閔默而遣之。又嘗宮壺之中,服用有闕,聖旨方戎事為急,不忍重煩於人,乃剝 親王飾帶之金,賣以給直。是時行從將吏,赴難師徒,蒼黃奔馳,咸未冬服,漸屬 凝冱,且無薪蒸,飢凍內攻,矢石外迫。晝則荷戈奮迅,夜則映堞呻吟,凌風飈, 冒霜雪,逾四旬而眾無攜貳,卒能走強賊、全危城者,陛下豈有嚴刑重賞使之然耶? 唯以不厚其身,不藏其貨,與眾庶同其憂患,與士伍共其有無,乃能使人捐軀命而 扞寇讎,餒之不離,凍之不憾,臨危而不易其守,見死而不去其君,所謂「聖人感 人心而天下和平」,此其效也。
jí hū zhòng wéi jì jiě, zhū lù shāo tōng, fù shuì jiàn zhēn, gòng xiàn jì zhì, nǎi yú xíng gōng wài wǔ zhī xià, bié zhì qióng lín dà yíng zhī sī. wèi shǎng gōng láo, jù sī huì wán, shén jǔ wéi xīn zhī wàng, pō xié sǐ yì zhī xīn, yú shì yú sòng xìng jī, ér jūn shì shǐ yuàn yǐ. cái jù rén sàn, bù qí rán hū! xuán shǔ máo zéi nèi xìng, cuì huá nán shòu, fèng tiān suǒ jī cái huò, xī fù jiān yú luàn jūn. jí qiān mín liáng, rì bù xiá gěi, dú píng dà shùn, suì fù huáng dōu. shì zhī tiān zǐ zhě, yǐ dé rén wèi zī, yǐ xù yì wèi fù, rén gǒu guī fù, hé huàn miè zī? yì gǒu xiū chóng, hé yōu bù fù? qǐ zài zhù zhī nèi fǔ, fāng wèi jǐ yǒu zāi! gù cáng yú tiān xià zhě, tiān zǐ zhī fù yě cáng yú jìng nèi zhě, zhū hóu zhī fù yě cáng yú qūn cāng qiè dú zhě, nóng fū shāng jiǎ zhī fù yě. nài hé yǐ tiān zǐ zhī guì, hǎi nèi zhī fù, miàn wěi xíng zhū hóu zhī qì dé, shǒu nóng shāng zhī bǐ yè zāi! bì xià ruò wèi hòu qǔ kě yǐ huī wǔ gōng, zé jiàn zhōng zhī qǔ jì wú chéng yǐ ruò wèi duō jī kě yǐ wèi jǐ yǒu, zé jiàn zhōng zhī jī yòu bù zài yǐ ruò wèi xùn yù bù zú shāng lǐ huà, zé jiàn zhōng zhī shī shāng yǐ shèn yǐ ruò wèi liǎn yuàn bù zú zhì wēi wáng, zé jiàn zhōng zhī luàn wēi yì zhì yǐ! rán ér jù néng jìng tāo tiān zhī huò, chéng zhōng xìng zhī gōng zhě, liáng yǐ bì xià yǒu cè shēn xiū lì zhī zhì, yǒu zuì jǐ huǐ jù zhī cí, bà xī zhū qiú, dūn shàng jié jiǎn, huàn fā dà hào, yǔ rén gēng xīn gù líng zhī gǎn bì xià zhī chéng, chén shù gǎn bì xià zhī yì, shì hàn huí lǜ, huà wēi wèi ān. bì xià yì dāng wèi zōng miào shè jì jiàn bù bá zhī yǒng tú, wèi zi sūn lí yuán lì kě jiǔ zhī xiū yè, chéng qián shì xùn yù zhī shī, fù rì xīn shèng dé zhī yán qǐ yí gèng zòng xiān xié, fù xíng kè bào, shì zhī zhuī huǐ, qí kě zài hū!
及乎重圍既解,諸路稍通,賦稅漸臻,貢獻繼至,乃於行宮外廡之下,別置瓊 林、大盈之司。未賞功勞,遽私賄玩,甚沮惟新之望,頗攜死義之心,於是輿誦興 譏,而軍士始怨矣。財聚人散,不其然乎!旋屬蟊賊內興,翠華南狩,奉天所積財 貨,悉復殲於亂軍。即遷岷、梁,日不暇給,獨憑大順,遂復皇都。是知天子者, 以得人為資,以蓄義為富,人苟歸附,何患蔑資?義苟修崇,何憂不富?豈在貯之 內府,方為己有哉!故藏於天下者,天子之富也;藏於境內者,諸侯之富也;藏於 囷倉篋櫝者,農夫、商賈之富也。奈何以天子之貴,海內之富,面猥行諸侯之棄德, 守農商之鄙業哉!陛下若謂厚取可以恢武功,則建中之取既無成矣;若謂多積可以 為己有,則建中之積又不在矣;若謂徇欲不足傷理化,則建中之失傷已甚矣;若謂 斂怨不足致危亡,則建中之亂危亦至矣!然而遽能靖滔天之禍,成中興之功者,良 以陛下有側身修勵之志,有罪己悔懼之辭,罷息誅求,敦尚節儉,渙發大號,與人 更新;故靈祗感陛下之誠,臣庶感陛下之意,釋憾回慮,化危為安。陛下亦當為宗 廟社稷建不拔之永圖,為子孫黎元立可久之休業,懲前事徇欲之失,復日新盛德之 言;豈宜更縱憸邪,復行克暴,事之追悔,其可再乎!
chén yòu qiè lǜ bì xià nà bǐ dào yán, duò qí jiān jì, yǐ wèi bó shì ná jué, yuàn jí yǒu sī, jī jù fēng yíng, lì guī jūn shàng, shì yòu dà miù, suǒ yí shèn sī. fū rén zhǔ hūn míng, xì yú suǒ rèn, jiù yáo kuí qì zhī dào zhǎng, ér yú shùn xiǎng jùn zhé zhī míng huáng fǔ zōu yǔ zhī bì xíng, ér zhōu lì yīng diān fù zhī huò. zì gǔ hé cháng yǒu xiǎo rén bǐng yòng, ér zāi huàn bù jí bāng guó zhě hū! pì yóu cāo bīng yǐ rèn rén, tiān xià bù wěi zuì yú bīng ér wěi zuì yú suǒ cāo zhī zhǔ chù gǔ yǐ yāng wù, tiān xià bù guī jiù yú gǔ ér guī jiù yú suǒ chù zhī jiā lǐ yǒu bì rán, bù kě bù chá.
臣又竊慮陛下納彼盜言,墮其奸計,以為搏噬拏攫,怨集有司,積聚豐盈,利 歸君上,是又大謬,所宜慎思。夫人主昏明,繫於所任,咎繇、夔、契之道長,而 虞舜享浚哲之名;皇甫、棸、楀之嬖行,而周厲嬰顛覆之禍。自古何嘗有小人柄用, 而災患不及邦國者乎!譬猶操兵以刃人,天下不委罪於兵而委罪於所操之主;畜蠱 以殃物,天下不歸咎於蠱而歸咎於所畜之家;理有必然,不可不察。
chén fú lǜ bì xià yǐ yán líng zhī jìn, dú chū chén zhōng, yán líng zhī yán, duō shùn shèng zhǐ, jīn ruò yǐ zuì zhì pì, zé shì wèi zhòng suǒ jǐ, gù yù bǎo chí, yòng zhāng jiān duàn. ruò rán, bì xià yǔ rén zhōng shǐ zhī yì zé měi yǐ. qí yú gǎi guò wù lìn qù xié wù yí zhī dào, huò wèi jǐn shàn. jīn xī zhǐ zì mò, jìn yǐ chéng fēng, jiǎng zhī shǐ yán, yóu jù bù jì, ruò yòu zǔ yì, shuí dāng gòng chéng? huò kǒng wèi liàng sī yán, qǐng yǐ yī shì wèi zhèng. zhī rú yán líng xiōng wàng, liú bù huán qū, shàng zì gōng qīng jìn chén, xià dài yú tái jiàn pǐn, xuān xuān tán yì, yì wàn wèi tú, néng yǐ shàng yán, qí rén yǒu jǐ? bì xià chéng lìng qīn xìn bó cǎi yú cí, cān jiào bǐ lái suǒ wén, zú jiàn rén jiān qíng wěi.
臣伏慮陛下以延齡之進,獨出宸衷,延齡之言,多順聖旨,今若以罪置辟,則 似為眾所擠,故欲保持,用彰堅斷。若然,陛下與人終始之意則美矣。其於改過勿 吝、去邪勿疑之道,或未盡善。今希旨自默,浸以成風,獎之使言,猶懼不既,若 又阻抑,誰當貢誠?或恐未亮斯言,請以一事為證。只如延齡凶妄,流布寰區,上 自公卿近臣,下迨輿台賤品,喧喧談議,億萬為徒,能以上言,其人有幾?陛下誠 令親信博採輿詞,參較比來所聞,足鑒人間情偽。
chén yǐ bēi bǐ, wèi dāng tái héng, jì jí chóng gāo, yòu chéng wò zé. qǐ bù zhī guān shí fù huì, zú bǎo jiù ēn, suí zhòng chén fú, miǎn yí hòu zé. xiè bìng chù tuì, huò zhī jǐ zhī míng dǎng jiān gǒu róng, wú jiàn jí zhī huàn. hé jí zì kǔ, dú dāng chái láng, shàng wéi huān qíng, xià ěr chán kǒu. liáng yǐ nèi gù yōng mèi, yī wú suǒ kān, sù méng juàn zhī, wéi yǐ chéng zhí, chóu móu wéi yǐ, yī jì yú zī, shèng cí jì fán cǐ jiàn róng, yú chén yì yǐ cǐ zì fù. cóng bì xià lì bō qiān zhī wēi, dǔ bì xià zhì xìng fù zhī nán, zhì jīn zhuī sī, yóu wèi xīn jì suǒ yǐ wèi fù chē ér hài lǜ, jù huǐ shì ér bēi míng, gài qíng jī yú zhōng, suī yù bà ér bù néng zì mò yě! yīn shì chén qǐng, suī yǐ pín fán, tiān tīng shàng gāo, wèi chuí liàng chá, zhé shēn kǔn kuǎn, yǐ jí yú chéng. yōu shēn gù yǔ fán, yì kěn gù cí qiè, yǐ wēi chén zì gù zhī móu zé guò, yú bì xià lǜ huàn zhī jì zé zhōng. mí qū fèng jūn, suǒ bù gǎn bì gū míng xuàn zhí, yì bù rěn wèi. yuàn huí ruì cōng, wèi guó shú lǜ, shè jì shì lài, qǐ wéi wēi chén.
臣以卑鄙,位當台衡,既極崇高,又承渥澤。豈不知觀時附會,足保舊恩,隨 眾沉浮,免貽厚責。謝病黜退,獲知幾之名;黨奸苟容,無見嫉之患。何急自苦, 獨當豺狼,上違歡情,下餌讒口。良以內顧庸昧,一無所堪,夙蒙眷知,唯以誠直, 綢繆帷扆,一紀於茲,聖慈既襎此見容,愚臣亦以此自負。從陛下歷播遷之危,睹 陛下致興復之難,至今追思,猶為心悸;所以畏覆車而駭慮,懼毀室而悲鳴,蓋情 激於衷,雖欲罷而不能自默也!因事陳請,雖已頻煩,天聽尚高,未垂諒察,輒申 悃款,以極愚誠。憂深故語煩,意懇故詞切,以微臣自固之謀則過,於陛下慮患之 計則忠。糜軀奉君,所不敢避;沽名衒直,亦不忍為。願回睿聰,為國熟慮,社稷 是賴,豈唯微臣。
shū zòu, dé zōng bù yuè, dài yán líng yì hòu. shí yán tiě zhuǎn yùn shǐ zhāng pāng jīng zhào yǐn lǐ chōng sī nóng qīng lǐ xiān, yǐ shì xiāng guān, jiē zhèng yán líng jiǎo wàng. dé zōng bà lù zhì zhī zhèng shì, wèi tài zǐ bīn kè pāng chōng xiān xī bà zhí zuǒ qiān.
書奏,德宗不悅,待延齡益厚。時鹽鐵轉運使張滂、京兆尹李充、司農卿李銛, 以事相關,皆證延齡矯妄。德宗罷陸贄知政事,為太子賓客;滂、充、銛悉罷職左 遷。
shí yī nián chūn mù, shàng shù tián yú yuàn zhōng, shí jiǔ hàn, rén qíng yōu zhuì, yán líng jù shàng shū yuē: lù zhì lǐ chōng děng shī quán, xīn huái yuàn wàng, jīn zhuān dà yán yú zhòng yuē: tiān xià yán hàn, rén shù liú wáng, dù zhī duō qiàn què zhū jūn liáng cǎo. yǐ jī nù qún qíng. hòu shù rì, shàng yòu xìng yuàn zhōng, shì huì shén cè jūn rén sù dù zhī qiàn jiù mǎ chú cǎo. shàng sī yán líng yán, jí shí huí jià, xià zhào chì zhú zhì chōng pāng xiān děng, cháo tíng zhōng wài zhuì kǒng. yán líng móu hài zài cháo zhèng zhí zhī shì, huì jiàn yì dài fū yáng chéng děng fú gé qiè jiàn, shì suì qiě zhǐ. zhì chōng děng suī yǐ biǎn chù, yán líng hàn zhī wèi yǐ, nǎi yǎn bǔ lǐ chōng fù xīn lì zhāng zhōng, chuí lüè chǔ tòng, lìng wèi zhī cí, yún qián hòu yǐn méi guān qián wǔ shí yú wàn guàn, mǐ mài chēng shì, qí qián wù duō jié tuō quán shì, chōng qī cháng yú dú chē zhōng jiāng jīn bǎo zēng bó yí lù zhì qī. zhōng bù shèng chǔ dú, bìng yī yán líng jiào yì zhī cí, jù yú kuǎn zhàn. zhōng qī mǔ yú guāng shùn mén tóu guǐ sù yuān, zhào yù shǐ tái tuī wèn, yī xiǔ dé qí shí zhuàng, shì jiē xū, nǎi shì zhōng. yán líng yòu zòu jīng zhào fǔ wàng pò yòng qián gǔ, qǐng lìng bǐ bù gōu fù, yǐ bǐ bù láng zhōng cuī yuán cháng wèi lù zhì suǒ chù gù yě. jí cuī yuán gōu fù qián gǔ, yòu wú jiāo shè. yán líng jì ruì yì yǐ kē kè bō xià fù shàng wèi gōng, měi zòu duì jì, jiē zì chěng guǐ guài xū wàng, tā rén mò gǎn yán zhě, yán líng yán zhī bù yí, yì rén zhī suǒ wèi cháng wén. dé zōng pō zhī qí dàn wàng, dàn yǐ qí gǎn yán wú yǐn, qiě yù fǎng wén wài shì, gù duàn yì yòng zhī. yán líng shì zhī, wèi bì děi zǎi xiàng, yóu hǎo màn mà, huǐ dǐ cháo chén, bān xíng wèi zhī cè mù. jí wò bìng, zài dù zhī guān wù zhì yú sī jiā, yì wú gǎn yán zhě. zhēn yuán shí èr nián zú, shí nián liù shí jiǔ. yán líng sǐ, zhōng wài xiāng hè, wéi dé zōng dào xī bù yǐ, cè zèng tài zǐ shǎo bǎo.
十一年春暮,上數畋於苑中,時久旱,人情憂惴,延齡遽上疏曰:「陸贄、李 充等失權,心懷怨望,今專大言於眾曰:『天下炎旱,人庶流亡,度支多欠闕諸軍 糧草。』以激怒群情。」後數日,上又幸苑中,適會神策軍人訴度支欠廄馬芻草。 上思延齡言,即時回駕,下詔斥逐贄、充、滂、銛等,朝廷中外惴恐。延齡謀害在 朝正直之士,會諫議大夫陽城等伏閣切諫,事遂且止。贄、充等雖已貶黜,延齡憾 之未已,乃掩捕李充腹心吏張忠,捶掠楚痛,令為之詞,雲「前後隱沒官錢五十餘 萬貫,米麥稱是,其錢物多結托權勢,充妻常於犢車中將金寶繒帛遺陸贄妻。」忠 不勝楚毒,並依延齡教抑之辭,具於款占。忠妻、母於光順門投匭訴冤,詔御史台 推問,一宿得其實狀,事皆虛,乃釋忠。延齡又奏京兆府妄破用錢穀,請令比部勾 覆,以比部郎中崔元嘗為陸贄所黜故也。及崔元勾覆錢穀,又無交涉。延齡既銳意 以苛刻剝下附上為功,每奏對際,皆恣騁詭怪虛妄,他人莫敢言者,延齡言之不疑, 亦人之所未嘗聞。德宗頗知其誕妄,但以其敢言無隱,且欲訪聞外事,故斷意用之。 延齡恃之,謂必得宰相,尤好慢罵,毀詆朝臣,班行為之側目。及臥病,載度支官 物置於私家,亦無敢言者。貞元十二年卒,時年六十九。延齡死,中外相賀,唯德 宗悼惜不已,冊贈太子少保。
wéi qú móu, jīng zhào wàn nián rén. liù dài zǔ fàn, wèi xī yáng tài shǒu, hòu zhōu fēng méi chéng gōng. qú móu shǎo huì wù, shè lǎn jīng shǐ. chū wèi dào shì, hòu wèi sēng. xìng yuán zhōng, hán huàng zhèn zhè xī, zòu shòu shì mì shū láng, lèi zhuǎn sì mén bó shì.
韋渠牟,京兆萬年人。六代祖范,魏西陽太守,後周封郿城公。渠牟少慧悟, 涉覽經史。初為道士,後為僧。興元中,韓滉鎮浙西,奏授試秘書郎,累轉四門博 士。
zhēn yuán shí èr nián sì yuè, dé zōng dàn rì, yù lín dé diàn, zhào gěi shì zhōng xú dài bīng bù láng zhōng zhào xū lǐ bù láng zhōng xǔ mèng róng yǔ qú móu jí dào shì wàn cān chéng shā mén tán yán děng shí èr rén, jiǎng lùn rú dào shì sān jiào. qú móu zhī cí yóu shuō, jié kǒu shuǐ zhù shàng wèi qí jiǎng nòu yǒu sù, tīng zhī yì dòng. shù rì, zhuǎn mì shū láng, zòu shī qī shí yùn, xún rì, qiān yòu bǔ què nèi gòng fèng, liáo liè chū bù yǒu zhī. zài yán yīng jì duì zǎi xiàng, duō shǐ zhōng guì rén zhào qú móu yú guān cì, tóng bèi shǐ zhù mù yǐ. suì zhōng, qiān yòu jiàn yì dài fū. shí yán yīng duì bǐng zhèng fù zhī chén, zhòu lòu lǜ xià èr sān kè wèi cháng, qú móu zòu shì, lǜ lòu xià wǔ liù kè, shàng xiào yǔ kuǎn xiá, wǎng wǎng wài wén. qú móu xíng shén tiāo zào, wú shì jūn zǐ qì, zhì xiàng bù gēn dào dé, zhòng yǎ zhī bù néng yǐ zhèng dào kāi wù shàng yì.
貞元十二年四月,德宗誕日,御麟德殿,召給事中徐岱、兵部郎中趙需、禮部 郎中許孟容與渠牟及道士萬參成、沙門譚延等十二人,講論儒、道、釋三教。渠牟 枝詞遊說,捷口水注;上謂其講耨有素,聽之意動。數日,轉秘書郎,奏詩七十韻, 旬日,遷右補闕、內供奉,僚列初不有之。在延英既對宰相,多使中貴人召渠牟於 官次,同輩始注目矣。歲終,遷右諫議大夫。時延英對秉政賦之臣,晝漏率下二三 刻為常,渠牟奏事,率漏下五六刻,上笑語款狎,往往外聞。渠牟形神佻躁,無士 君子器,志向不根道德,眾雅知不能以正道開悟上意。
lù zhì miǎn xiāng hòu, shàng gōng qīn shù zhèng, bù fù wěi chéng zǎi xiàng, miào táng bèi yuán, xíng wén shū ér yǐ. chú shǒu zǎi yù shǐ, jiē dì zì xuǎn zé. rán jū shēn gōng, suǒ xiá ér qǔ xìn zhě péi yán líng lǐ qí yùn wáng shào lǐ shí wéi zhí yì jì qú móu, jiē quán qīng xiāng fǔ. yán líng lǐ shí, jiān qī duō duān, shén shāng guó tǐ shào wú suǒ fā míng ér qú móu míng sù qīng, pō zhāng ēn shì yǐ zhāo qū xiàng zhě, mén tíng tián wěi. máo shān chù shì cuī qiān zhēng zhì què xià, zhèng suí zì shān rén zài zhì bǔ què, féng kàng zì lǐ quán lìng wèi gěi shì zhōng huáng tài zǐ shì dú, jiē qú móu yán jiàn zhī. shàng jì piān yǒu suǒ tīng, fú báo lǜ bèi běn xuàn jìn, bù fù cáng qì yùn dé, jiē bēn chí qǐng yè, zì tí gān cí yǐ fù qú móu. jū wú hé, qiān tài fǔ qīng, cì jīn zǐ, yòu zhuǎn tài cháng qīng. zhēn yuán shí qī nián zú, shí nián wǔ shí sān, zèng xíng bù shàng shū, réng shì yuē zhōng.
陸贄免相後,上躬親庶政,不復委成宰相,廟堂備員,行文書而已。除守宰、 御史,皆帝自選擇。然居深宮,所狎而取信者裴延齡、李齊運、王紹、李實、韋執 誼洎渠牟,皆權傾相府。延齡、李實,奸欺多端,甚傷國體;紹無所發明;而渠牟 名素輕,頗張恩勢以招趨向者,門庭填委。茅山處士崔芊征至闕下,鄭隨自山人再 至補闕,馮伉自醴泉令為給事中、皇太子侍讀,皆渠牟延薦之。上既偏有所聽,浮 薄率背本衒進,不復藏器蘊德,皆奔馳請謁,剚蹄甘辭以附渠牟。居無何,遷太府 卿,賜金紫,又轉太常卿。貞元十七年卒,時年五十三,贈刑部尚書,仍諡曰忠。
lǐ qí yùn zhě, jiǎng wáng yùn zhī sūn yě. jiě hè níng wáng fǔ dōng gé jì jiǔ, qī qiān zhì jiān chá yù shǐ. jiāng huái dōu tǒng lǐ huán pì wèi mù fǔ, lèi zhuǎn gōng bù láng zhōng, wèi zhǎng ān xiàn lìng, zhí shì xiū lǐ. lì jīng zhào shǎo yǐn shǎn fǔ zhǎng shǐ. jiàn zhōng mò, gǎi hé zhōng yǐn jìn jiàng cí xí guān chá shǐ. shí lǐ huái guāng zì shān dōng juǎn jiǎ bēn nán, zhòu yè bèi dào, bǐ zhì hé zhōng, lì pí, xiū bīng sān rì, qí yùn qīng lì kào shè, jūn rén jiē yuè. huái guāng jì fǎn, qū bīng hái bǎo hé zhōng, qí yùn bù néng dí, qì chéng ér zǒu, chú wèi jīng zhào yǐn, jiān yù shǐ dài fū. shí zéi jù jīng chéng, lǐ chéng jūn dōng wèi qiáo, qí yùn rǎo rǎng zhī zhōng, zhēng mù gōng yì, bǎn zhú chéng lěi, fēi chú wǎn sù yǐ yīng chéng. shōu fù zhī jì, pō yǒu lì yān.
李齊運者,蔣王惲之孫也。解褐寧王府東閣祭酒,七遷至監察御史。江淮都統 李峘闢為幕府,累轉工部郎中,為長安縣令,職事修理。歷京兆少尹、陝府長史。 建中末,改河中尹、晉絳慈隰觀察使。時李懷光自山東卷甲奔難,晝夜倍道,比至 河中,力疲,休兵三日,齊運傾力犒設,軍人皆悅。懷光既反,驅兵還保河中,齊 運不能敵,棄城而走,除為京兆尹,兼御史大夫。時賊據京城,李晟軍東渭橋,齊 運擾攘之中,徵募工役,版築城壘,飛芻輓粟以應晟。收復之際,頗有力焉。
zhēn yuán zhōng, huáng hàn fāng chì, qí yùn wú zhèng shù, nǎi yǐ hán huí dài zhī, gǎi zōng zhèng qīng, jiān yù shǐ dài fū xián jiù gōng yuàn shǐ. gǎi jiǎn xiào lǐ bù shàng shū, jiān diàn zhōng jiān. xún zhèng bài lǐ bù shàng shū, jiān diàn zhōng jiān shǐ rú gù. qí hòu shí yú suì, zǎi chén nèi diàn duì hòu, qí yùn cháng cì jìn, gòng qí jì lǜ, yǐ jué qún yì. qí yùn wú xué shù, bù zhī dà tǐ, dàn gān yán qǔ xìn ér yǐ. jiàn lǐ qí wèi zhè xī guān chá shǐ, shòu lù shù shí wàn jì. jǔ lǐ cí wèi hú zhōu cì shǐ, jì ér yì rén gào qí zāng fàn, shàng yǐ qí yùn gù, bù wèn ér qiǎn zhī. qí yùn bèi jí, suì yú bù néng cháo qǐng, cháo tíng chú shòu, wǎng wǎng jiàng zhōng rén jiù zhái zī jué. mò yǐ qiè wèi shì wèi zhèng shì, shēn wèi lǐ bù shàng shū, miǎn fú yǐ xíng qí lǐ, rén shì chī qiào. zhēn yuán shí èr nián zú, shí nián qī shí èr, zèng shàng shū zuǒ pú shè.
貞元中,蝗旱方熾,齊運無政術,乃以韓洄代之,改宗正卿,兼御史大夫、閒 廄宮苑使。改檢校禮部尚書,兼殿中監。尋正拜禮部尚書,兼殿中監使如故。其後 十餘歲,宰臣內殿對後,齊運常次進,貢其計慮,以決群議。齊運無學術,不知大 體,但甘言取信而已。薦李錡為浙西觀察使,受賂數十萬計。舉李詞為湖州刺史, 既而邑人告其贓犯,上以齊運故,不問而遣之。齊運被疾,歲余不能朝請,朝廷除 授,往往降中人就宅咨決。末以妾衛氏為正室,身為禮部尚書,冕服以行其禮,人 士嗤誚。貞元十二年卒,時年七十二,贈尚書左僕射。
lǐ shí zhě, dào wáng yuán qìng xuán sūn. yǐ yìn rù shì, liù zhuǎn zhì tán zhōu sī mǎ. hóng zhōu jié dù shǐ sì cáo wáng gāo pì wèi pàn guān, qiān qí zhōu cì shǐ. gāo wèi shān nán dōng dào jié dù shǐ, fù yòng wèi jié dù pàn guān jiǎn xiào tài zǐ bīn kè yuán wài láng. gāo zú, xīn shuài wèi zhì, shí zhī liú hòu, kè bó jūn shì yī shí, jūn shì yuàn pàn, móu shā zhī, shí yè zhuì chéng ér chū, guī yì jīng shī, yòng wèi sī nóng shǎo qīng, jiā jiǎn xiào gōng bù shàng shū sī nóng qīng.
李實者,道王元慶玄孫。以廕入仕,六轉至潭州司馬。洪州節度使、嗣曹王皋 闢為判官,遷蘄州刺史。皋為山南東道節度使,復用為節度判官、檢校太子賓客、 員外郎。皋卒,新帥未至,實知留後,刻薄軍士衣食,軍士怨叛,謀殺之,實夜縋 城而出,歸詣京師,用為司農少卿,加檢校工部尚書、司農卿。
zhēn yuán shí jiǔ nián, wèi jīng zhào yǐn, qīng jí jiān guān rú gù. xún fēng sì dào wáng. zì wèi jīng yǐn, shì chǒng qiáng bì, bù gù wén fǎ, rén jiē cè mù. èr shí nián chūn xià hàn, guān zhōng dà qiàn, shí wèi zhèng měng bào, fāng wù jù liǎn jìn fèng, yǐ gù ēn gù, bǎi xìng suǒ sù, yī bù jiè yì. yīn rù duì, dé zōng wèn rén jí kǔ, shí zòu yuē: jīn nián suī hàn, gǔ tián shén hǎo. yóu shì zū shuì jiē bù miǎn, rén qióng wú gào, nǎi chè wū wǎ mù, mài mài miáo yǐ gōng fù liǎn. yōu rén chéng fǔ duān yīn xì zuò yǔ, wèi qín mín jiān kǔ zhī zhuàng yún: qín chéng chéng chí èr bǎi nián, hé qī rú cǐ jiàn tián yuán, yī qǐng mài miáo wǔ shuò mǐ, sān jiān táng wū èr qiān qián. fán rú cǐ yǔ yǒu shù shí piān. shí wén zhī nù, yán fǔ duān fěi bàng guó zhèng, dé zōng jù lìng jué shā, dāng shí yán zhě yuē: gǔ sòng zhēn jiàn, qǔ qí huī xié yǐ tuō fěng jiàn, yōu líng jiù shì yě. shè bàng mù, cǎi chú ráo, běn yù dá xià qíng, cún fěng yì, fǔ duān bù kě jiā zuì. dé zōng yì shēn huǐ, jīng shī wú bù qiè chǐ yǐ nù shí.
貞元十九年,為京兆尹,卿及兼官如故。尋封嗣道王。自為京尹,恃寵強愎, 不顧文法,人皆側目。二十年春夏旱,關中大歉,實為政猛暴,方務聚斂進奉,以 固恩顧,百姓所訴,一不介意。因入對,德宗問人疾苦,實奏曰:「今年雖旱,谷 田甚好。」由是租稅皆不免,人窮無告,乃徹屋瓦木,賣麥苗以供賦斂。優人成輔 端因戲作語,為秦民艱苦之狀云:「秦城城池二百年,何期如此賤田園,一頃麥苗 五碩米,三間堂屋二千錢。」凡如此語有數十篇。實聞之怒,言輔端誹謗國政,德 宗遽令決殺,當時言者曰:「瞽誦箴諫,取其詼諧以托諷諫,優伶舊事也。設謗木, 采芻蕘,本欲達下情,存諷議,輔端不可加罪。」德宗亦深悔,京師無不切齒以怒 實。
gù shì, fǔ guān bì tái guān. shí cháng yù shì yù shǐ wáng bō yú dào, shí bù kěn bì, dǎo cóng rú cháng. bō jié qí cóng zhě, shí nù, zòu bō wèi sān yuán lìng, xiè zhī rì, tíng gòu zhī. líng lì gōng qīng bǎi zhí shì, suí qí xǐ nù, wū zòu qiān zhú zhě xiāng jì, cháo shì wèi ér è zhī. yòu wū zòu wàn nián lìng lǐ zhòng, biǎn qián zhōu sī mǎ, zòu yú bù yuán wài láng fáng qǐ dài zhòng, shēng chù rú qí yì, hù shì zhī sè, áo rán zài méi jié jiān. gù shì, lì bù jiāng zòu kē mù, ào mì, cháo guān bù tōng shū wèn, ér shí shēn yì xuǎn cáo pò zhào zōng rú, qiě yǐ shì kǒng zhī. qián suì, quán dé yú wèi lǐ bù shì láng, shí tuō sī jiàn shì, bù néng rú yì, hòu suì dà lù èr shí rén pò dé yú yuē: kě yī cǐ dì zhī bù ěr, bì chū wài guān, huǐ wú jí yě. dé yú suī bù cóng, rán pō jù qí wū zòu.
故事,府官避台官。實常遇侍御史王播於道,實不肯避,導從如常。播詰其從 者,實怒,奏播為三原令,謝之日,庭詬之。陵轢公卿百執事,隨其喜怒,誣奏遷 逐者相繼,朝士畏而惡之。又誣奏萬年令李眾,貶虔州司馬,奏虞部員外郎房啟代 眾,升黜如其意,怙勢之色,謷然在眉睫間。故事,吏部將奏科目,奧密,朝官不 通書問,而實身詣選曹迫趙宗儒,且以勢恐之。前歲,權德輿為禮部侍郎,實托私 薦士,不能如意,後遂大錄二十人迫德輿曰:「可依此第之;不爾,必出外官,悔 無及也。」德輿雖不從,然頗懼其誣奏。
èr shí yī nián, yǒu zhào juān jī nèi bū zū, shí wéi zhào zhēng zhī, bǎi xìng dà kùn, guān lì duō zāo chī fá, bō gē póu liǎn, jù qián sān shí wàn guàn, xū lì huò fàn zhě, jí àn zhī. yǒu qǐ gài sī fà gù sǐ wú zhě, qiě yuē sǐ yì bù qū, yì zhàng shā zhī. jīng shuài guì jiàn tóng kǔ qí bào nüè. shùn zōng zài liàng yīn yú yuè, shí bì rén yú fǔ zhě shí shù, suì yì zhú zhī, nǎi biǎn tōng zhōu zhǎng shǐ. zhì chū, shì rén jiē xiù wǎ shí tóu qí shǒu shí zhī zhī, yóu yuè yíng mén zì yuàn xī chū, rén rén xiāng hè. hòu yù shè liàng yí guó zhōu, zài dào zú.
二十一年,有詔蠲畿內逋租,實違詔征之,百姓大困,官吏多遭笞罰,剝割掊 斂,聚錢三十萬貫,胥吏或犯者,即按之。有乞丐絲髮固死;無者,且曰「死亦不 屈」,亦杖殺之。京帥貴賤同苦其暴虐。順宗在諒陰逾月,實斃人於府者十數,遂 議逐之,乃貶通州長史。制出,市人皆袖瓦石投其首;實知之,由月營門自苑西出, 人人相賀。後遇赦量移虢州,在道卒。
wéi zhí yì zhě, jīng zhào rén. fù měi, guān bēi. zhí yì yòu cōng jùn yǒu cái, jìn shì zhuó dì, yīng zhì cè gāo děng, bài yòu shí yí, zhào rù hàn lín wèi xué shì, nián cái èr shí yú. dé zōng yóu chǒng yì, xiāng yǔ chàng hè gē shī, yǔ péi yán líng wéi qú móu děng chū rù jìn zhōng, lüè bèi gù wèn. dé zōng zài dàn rì, huáng tài zǐ xiàn fó xiàng, dé zōng mìng zhí yì wèi huà xiàng zàn, shàng lìng tài zǐ cì zhí yì jiān bó yǐ chóu zhī. zhí yì zhì dōng gōng xiè tài zǐ, zú rán wú yǐ jí yán, tài zǐ yīn yuē: xué shì zhī wáng shū wén hū? bǐ wěi cái yě. zhí yì yīn shì yǔ shū wén jiāo shén mì. é dīng mǔ yōu, fú què, qǐ wèi nán gōng láng. dé zōng shí, zhào rù jìn zhōng.
韋執誼者,京兆人。父浼,官卑。執誼幼聰俊有才,進士擢第,應制策高等, 拜右拾遺,召入翰林為學士,年才二十餘。德宗尤寵異,相與唱和歌詩,與裴延齡、 韋渠牟等出入禁中,略備顧問。德宗載誕日,皇太子獻佛像,德宗命執誼為畫像讚, 上令太子賜執誼縑帛以酬之。執誼至東宮謝太子,卒然無以藉言,太子因曰:「學 士知王叔文乎?彼偉才也。」執誼因是與叔文交甚密。俄丁母憂,服闋,起為南宮 郎。德宗時,召入禁中。
chū, zhēn yuán shí jiǔ nián, bǔ què zhāng zhèng yī yīn shàng shū yán shì dé zhào jiàn, wáng zhòng shū wéi chéng jì liú bó chú péi chǎi cháng zhòng rú lǚ dòng děng yǐ cháng tóng guān xiāng shàn, yǐ zhèng yī de zhào jiàn, xié wǎng hè zhī. huò gào zhí yì yuē: zhèng yī děng shàng shū lùn jūn yǔ wáng shū wén péng dǎng shì. zhí yì xìn rán zhī, yīn zhào duì, zòu yuē: wéi chéng jì děng péng jù jì wàng. dé zōng lìng jīn wú cì zhī, dé qí xiāng guò cóng yǐn shí shù dù, yú shì jǐn zhú chéng jì děng liù qī rén, dāng shí mò cè qí yóu.
初,貞元十九年,補闕張正一因上書言事得召見,王仲舒、韋成季、劉伯芻、 裴茝、常仲孺、呂洞等以嘗同官相善,以正一得召見,偕往賀之。或告執誼曰: 「正一等上疏論君與王叔文朋黨事。」執誼信然之,因召對,奏曰:「韋成季等朋 聚覬望。」德宗令金吾伺之,得其相過從飲食數度,於是盡逐成季等六七人,當時 莫測其由。
jí shùn zōng jí wèi, jiǔ jí bù rèn cháo zhèng, wáng shū wén yòng shì, nǎi yòng zhí yì wèi zǎi xiàng, nǎi zì cháo yì láng lì bù láng zhōng qí dū wèi cì fēi yú dài, shòu shàng shū zuǒ chéng tóng píng zhāng shì, réng cì jīn zǐ. shū wén yù zhuān zhèng, gù lìng zhí yì wèi zǎi xiàng yú wài, jǐ zì zhuān yú nèi. zhí yì jì wèi shū wén yǐn yòng, bù gǎn fù qíng, rán pò yú gōng yì, shí shí lì yì, mì lìng rén xiè shū wén yuē: bù gǎn fù yuē wèi yì, yù gòng chéng guó jiā zhī shì gù yě. shū wén gòu nù, suì chéng chóu yuàn zhí yì jì yīn zhī de wèi, yì yù máo dùn yǎn qí jī. jí xiàn zōng shòu nèi chán, wáng pī wáng shū wén tú dǎng bìng zhú, shàng yǐ zhí yì shì zǎi xiàng dù huáng shang zhī xù, gù shù yuè hòu biǎn yá zhōu sī hù. chū, zhí yì zì bēi guān, cháng jì huì bù yù rén yán lǐng nán zhōu xiàn míng. wèi láng guān shí, cháng yǔ tóng shě yì zhí fāng guān tú, měi zhì lǐng nán zhōu, zhí yì jù mìng qù zhī, bì mù bù shì. jí bài xiāng, hái suǒ zuò táng, jiàn běi bì yǒu tú, bù jiù shěng, qī bā rì, shì guān zhī, nǎi yá zhōu tú yě, yǐ wèi bù xiáng, shén è zhī, bù gǎn chū kǒu. jí zuò shū wén zhī biǎn, guǒ wǎng yá zhōu, zú yú biǎn suǒ.
及順宗即位,久疾不任朝政,王叔文用事,乃用執誼為宰相,乃自朝議郎、吏 部郎中、騎都尉賜緋魚袋,授尚書左丞、同平章事,仍賜金紫。叔文欲專政,故令 執誼為宰相於外,己自專於內。執誼既為叔文引用,不敢負情,然迫於公議,時時 立異,密令人謝叔文曰:「不敢負約為異,欲共成國家之事故也。」叔文詬怒,遂 成仇怨;執誼既因之得位,亦欲矛盾掩其跡。及憲宗受內禪,王伾、王叔文徒黨並 逐,尚以執誼是宰相杜黃裳之婿,故數月後貶崖州司戶。初,執誼自卑官,常忌諱 不欲人言嶺南州縣名。為郎官時,嘗與同舍詣職方觀圖,每至嶺南州,執誼遽命去 之,閉目不視。及拜相,還所坐堂,見北壁有圖,不就省,七八日,試觀之,乃崖 州圖也,以為不祥,甚惡之,不敢出口。及坐叔文之貶,果往崖州,卒於貶所。
wáng shū wén zhě, yuè zhōu shān yīn rén yě. yǐ qí dài zhào, cū zhī shū, hǎo yán lǐ dào. dé zōng lìng zhí dōng gōng. tài zi cháng yǔ shì dú lùn zhèng dào, yīn yán gōng shì zhī bì, tài zǐ yuē: guǎ rén jiàn shàng, dāng jí yán zhī. zhū shēng chēng zàn qí měi, shū wén dú wú yán. bà zuò, tài zǐ wèi shū wén yuē: xiàng lùn gōng shì, jūn dú wú yán hé yě? shū wén yuē: huáng tài zǐ zhī shì shàng yě, shì shàn wèn ān zhī wài, bù hé zhé yù wài shì. bì xià zài wèi suì jiǔ, rú xiǎo rén lí jiān, wèi diàn xià shōu qǔ rén qíng, zé ān néng zì jiě? tài zǐ xiè zhī yuē: gǒu wú xiān shēng, ān dé wén cǐ yán? yóu shì zhòng zhī, gōng zhōng zhī shì, yǐ zhī cái jué. měi duì tài zǐ yán, zé yuē: mǒu kě wèi xiāng, mǒu kě wèi jiāng, xìng yì rì yòng zhī. mì jié dāng dài zhī míng zhī shì ér yù jiǎo xìng sù jìn zhě, yǔ wéi zhí yì lù zhì lǚ wēn lǐ jǐng jiǎn hán yè hán tài chén jiàn liǔ zōng yuán liú yǔ xī děng shí shù rén, dìng wèi sǐ jiāo ér líng zhǔn, chéng yì, yòu yīn qí dǎng yǐ jìn fān zhèn hóu bó, yì yǒu yīn xíng lù yí qǐng jiāo zhě.
王叔文者,越州山陰人也。以棋待詔,粗知書,好言理道。德宗令直東宮。太 子嘗與侍讀論政道,因言宮市之弊,太子曰:「寡人見上,當極言之。」諸生稱讚 其美,叔文獨無言。罷坐,太子謂叔文曰:「向論宮市,君獨無言何也」?叔文曰: 「皇太子之事上也,視膳問安之外,不合輒預外事。陛下在位歲久,如小人離間, 謂殿下收取人情,則安能自解?」太子謝之曰:「苟無先生,安得聞此言?」由是 重之,宮中之事,倚之裁決。每對太子言,則曰:「某可為相,某可為將,幸異日 用之。」密結當代知名之士而欲僥倖速進者,與韋執誼、陸質、呂溫、李景儉、韓 曄、韓泰、陳諫、柳宗元、劉禹錫等十數人,定為死交;而凌准,程異,又因其黨 以進;籓鎮侯伯,亦有陰行賂遺請交者。
dé zōng bēng, yǐ xuān yí zhào, shí shàng qǐn jí jiǔ, bù fù guān shù zhèng, shēn jū shī lián wéi, yān guān lǐ zhōng yán měi rén niú zhāo róng shì zuǒ yòu, bǎi guān shàng yì, zì wéi zhōng kě qí zòu. wáng pī cháng yù shàng shǔ yì shū wén, gōng zhōng zhū huáng mén shāo shāo zhī zhī. qí rì, zhào zì yòu yín tái mén, jū yú hàn lín, wèi xué shì. shū wén yǔ lì bù láng zhōng wéi zhí yì xiāng shàn, qǐng yòng wèi zǎi xiàng. shū wén yīn wáng pī, pī yīn lǐ zhōng yán, zhōng yán yīn niú zhāo róng, zhuǎn xiāng jié gòu. shì xià hàn lín, shū wén dìng kě fǒu, xuān yú zhōng shū, bǐ zhí yì chéng zòu yú wài. yǔ hán tài liǔ zōng yuán liú yǔ xī chén jiàn líng zhǔn hán yè chàng hè, yuē guǎn, yuē gé, yuē yī, yuē zhōu, fán qí dǎng xiàn rán zì dé, wèi tiān xià wú rén.
德宗崩,已宣遺詔,時上寢疾久,不復關庶政,深居施簾帷,閹官李忠言、美 人牛昭容侍左右,百官上議,自帷中可其奏。王伾常諭上屬意叔文,宮中諸黃門稍 稍知之。其日,召自右銀台門,居於翰林,為學士。叔文與吏部郎中韋執誼相善, 請用為宰相。叔文因王伾,伾因李忠言,忠言因牛昭容,轉相結構。事下翰林,叔 文定可否,宣於中書,俾執誼承奏於外。與韓泰、柳宗元、劉禹錫、陳諫、凌准、 韓曄唱和,曰管,曰葛,曰伊,曰周,凡其黨僴然自得,謂天下無人。
shū wén jiàn shí, měi yán qián gǔ wèi guó dà běn, jiāng kě yǐ yíng suō bīng fù, kě cāo bǐng shì shì. shū wén chū rù hàn lín, zì sū zhōu sī gōng wèi qǐ jū láng, é jiān chōng dù zhī yán tiě fù shǐ, yǐ dù yòu lǐng shǐ, qí shí chéng yú shū wén. shù yuè, zhuǎn shàng shū hù bù shì láng, lǐng shǐ xué shì rú gù. nèi guān jù wén zhēn è qí nòng quán, nǎi xuē qù xué shì zhī zhí. zhì chū, shū wén dà hài, wèi rén yuē: shū wén xū shí zhì cǐ shāng liáng gōng shì, ruò bù dài cǐ zhí, wú yóu rù nèi. wáng pī wèi zhī lùn qǐng, nǎi xǔ sān wǔ rì yī rù hàn lín, jìng xuē nèi zhí. shū wén shǐ rù nèi tíng, yīn gòu mì mìng, jī xíng bù jiàn, yīn téng kǒu shàn è jìn tuì zhī. rén wèi kuī qí běn, xìn wèi qí cái. jí sī liǎng shǐ lì bǐng, chǐ yú wài cháo, yú zhì tóng yuē: chéng hú shān guǐ, bì yè hào kū jū yǐ huò fú rén, yì shén ér wèi zhī yī dàn zhòu chū lù chí, wú néng bì yǐ.
叔文賤時,每言錢穀為國大本,將可以盈縮兵賦,可操柄市士。叔文初入翰林, 自蘇州司功為起居郎,俄兼充度支、鹽鐵副使,以杜佑領使,其實成於叔文。數月, 轉尚書戶部侍郎,領使、學士如故。內官俱文珍惡其弄權,乃削去學士之職。制出, 叔文大駭,謂人曰:「叔文須時至此商量公事,若不帶此職,無由入內。」王伾為 之論請,乃許三、五日一入翰林,竟削內職。叔文始入內廷,陰構密命,機形不見, 因騰口善惡進退之。人未窺其本,信為奇才。及司兩使利柄,齒於外朝,愚智同曰: 「城狐山鬼,必夜號窟居以禍福人,亦神而畏之;一旦晝出路馳,無能必矣。」
shū wén zài shěng shǔ, bù fù jǔ qí zhí shì, yǐn qí dǎng yǔ qiè yǔ, móu duó nèi guān bīng bǐng, nǎi yǐ gù jiāng fàn xī cháo tǒng jīng xī běi zhū zhèn xíng yíng bīng mǎ shǐ, hán tài fù zhī. chū, zhōng rén shàng wèi wù, huì biān shàng zhū jiāng gè yǐ zhuàng cí zhōng wèi, qiě yán fāng shǔ xī cháo, zhōng rén shǐ wù bīng bǐng wèi shū wén suǒ duó, zhōng wèi nǎi zhǐ zhū zhèn wú yǐ bīng mǎ rù. xī cháo hán tài yǐ zhì fèng tiān, zhū jiāng bù zhì, nǎi hái. wú jǐ, shū wén mǔ sǐ. qián yī rì, shū wén zhì jiǔ zhuàn yú hàn lín yuàn, yàn zhū xué shì jí nèi guān lǐ zhōng yán jù wén zhēn liú guāng qí děng. zhōng yǐn, shū wén bái zhū rén yuē: shū wén mǔ jí bìng, bǐ lái jǐn xīn lù lì wèi guó jiā shì, bù bì hǎo è nán yì zhě, yù yǐ bào shèng rén zhī zhòng zhī yě. ruò yī qù cǐ zhí, bǎi bàng sī zhì, shuí kěn zhù shū wén yī yán zhě, wàng zhū jūn kāi huái jiàn chá. yòu yuē: yáng shì è fēi huǐ shū wén, yù zhàng shā zhī, ér wéi zhí yì nuò bù suí. shū wén shēng píng bù shí liú pì, nǎi yǐ wéi gāo yì qiú lǐng sān chuān, pì pái mén xiāng gān, yù zhí shū wén shǒu, qǐ fēi xiōng rén yé! shū wén yǐ lìng sǎo mù chǎng, jiāng zhǎn zhī, wéi zhí yì kǔ zhí bù kě. shū wén wú yǐ duì.
叔文在省署,不復舉其職事,引其黨與竊語,謀奪內官兵柄,乃以故將范希朝 統京西北諸鎮行營兵馬使,韓泰副之。初,中人尚未悟,會邊上諸將各以狀辭中尉, 且言方屬希朝,中人始悟兵柄為叔文所奪,中尉乃止諸鎮無以兵馬入。希朝、韓泰 已至奉天,諸將不至,乃還。無幾,叔文母死。前一日,叔文置酒饌於翰林院,宴 諸學士及內官李忠言、俱文珍、劉光奇等。中飲,叔文白諸人曰:「叔文母疾病, 比來盡心戮力為國家事,不避好惡難易者,欲以報聖人之重知也。若一去此職,百 謗斯至,誰肯助叔文一言者,望諸君開懷見察。」又曰:「羊士諤非毀叔文,欲杖 殺之,而韋執誼懦不遂。叔文生平不識劉辟,乃以韋皋意求領三川,辟排門相干, 欲執叔文手,豈非凶人耶!叔文已令掃木場,將斬之,韋執誼苦執不可。叔文無以 對。
shū wén wèi yù lì huáng tài zǐ. shùn zōng jì jiǔ jí wèi píng, qún chén zhōng wài qǐng lì tài zǐ, jì ér zhào xià lì guǎng líng wáng wèi tài zǐ, tiān xià jiē yuè shū wén dú yǒu yōu sè, ér bù gǎn yán qí shì, dàn yín dù fǔ tí zhū gé liàng cí táng shī mò jù yún: chū shī wèi jié shēn xiān sǐ, zhǎng shǐ yīng xióng lèi mǎn jīn. yīn xū xī qì xià, rén jiē qiè xiào zhī. huáng tài zǐ jiān guó, biǎn wèi yú zhōu sī hù, míng nián zhū zhī.
叔文未欲立皇太子。順宗既久疾未平,群臣中外請立太子,既而詔下立廣陵王 為太子,天下皆悅;叔文獨有憂色,而不敢言其事,但吟杜甫題諸葛亮祠堂詩末句 云:「出師未捷身先死,長使英雄淚滿襟。」因歔欷泣下,人皆竊笑之。皇太子監 國,貶為渝州司戶,明年誅之。
wáng pī, háng zhōu rén. shǐ wèi hàn lín shì shū dài zhào, lèi qiān zhì zhèng yì dài fū diàn zhōng chéng huáng tài zǐ shì shū. shùn zōng jí wèi, qiān zuǒ sàn qí cháng shì, yī qián hàn lín dài zhào.
王伾,杭州人。始為翰林侍書待詔,累遷至正議大夫、殿中丞、皇太子侍書。 順宗即位,遷左散騎常侍,依前翰林待詔。
pī tà rōng, bù rú shū wén, wéi zhāo huì lù, wú dà zhì, mào qǐn lòu, wú yǔ, sù wèi tài zǐ zhī suǒ xiè xiá ér shū wén pō rèn qì zì xǔ, cū zhī shū, hǎo yán shì, shùn zōng shāo jìng zhī, bù dé rú pī chū rù wú jiān. shū wén rù zhǐ hàn lín, ér pī rù zhì shì lín yuàn, jiàn lǐ zhōng yán niú zhāo róng děng. rán gè yǒu suǒ zhǔ: pī zhǔ wǎng lái chuán shòu wáng shū wén zhǔ jué duàn wéi zhí yì wèi wén gào liú yǔ xī chén jiàn hán yè hán tài liǔ zōng yuán fáng qǐ líng zhǔn děng móu yì chàng hè, cǎi tīng wài shì. ér pī yǔ shū wén jí zhū péng dǎng zhī mén, chē mǎ tián còu, ér pī mén yóu shèng, zhēn wán lù yí, suì shí bù jué. shì zhōng wèi wú mén dà guì, wéi kāi yī qiào, zú yǐ shòu wù, yǐ cáng jīn bǎo, qí qī huò qǐn wò yú shàng. yǔ shū wén tóng biǎn kāi zhōu sī mǎ.
伾闒茸,不如叔文,唯招賄賂,無大志,貌寢陋,吳語,素為太子之所褻狎; 而叔文頗任氣自許,粗知書,好言事,順宗稍敬之,不得如伾出入無間。叔文入止 翰林,而伾入至柿林院,見李忠言、牛昭容等。然各有所主:伾主往來傳授;王叔 文主決斷;韋執誼為文誥;劉禹錫、陳諫、韓曄、韓泰、柳宗元、房啟、凌准等謀 議唱和,采聽外事。而伾與叔文及諸朋黨之門,車馬填湊,而伾門尤盛,珍玩賂遺, 歲時不絕。室中為無門大櫃,唯開一竅,足以受物,以藏金寶,其妻或寢臥於上。 與叔文同貶開州司馬。
wáng shū wén zuì suǒ zhòng zhě, lǐ jǐng jiǎn lǚ wēn. shū wén yòng shì shí, jǐng jiǎn jū sàng yú dōng dōu lǚ wēn shǐ tǔ bō, liú bàn suì, shū wén bài fāng guī. lù zhì wèi huáng tài zǐ shì dú, xún zú.
王叔文最所重者,李景儉、呂溫。叔文用事時,景儉居喪於東都;呂溫使吐蕃, 留半歲,叔文敗方歸。陸質為皇太子侍讀,尋卒。
pī shū wén jì zhú, zhào biǎn qí dǎng hán yè ráo zhōu sī mǎ, hán tài qián zhōu sī mǎ, chén jiàn tái zhōu sī mǎ, liǔ zōng yuán yǒng zhōu sī mǎ, liú yǔ xī lǎng zhōu sī mǎ, líng zhǔn lián zhōu sī mǎ, chéng yì chēn zhōu sī mǎ, wéi zhí yì yá zhōu sī mǎ.
伾、叔文既逐,詔貶其黨韓曄饒州司馬,韓泰虔州司馬,陳諫台州司馬,柳宗 元永州司馬,劉禹錫朗州司馬,凌准連州司馬,程異郴州司馬,韋執誼崖州司馬。
hán yè, zǎi xiàng huàng zhī zú zi, yǒu jùn cái, yī fù wéi zhí yì, lèi qiān shàng shū sī fēng láng zhōng. shū wén bài, biǎn chí zhōu cì shǐ, xún gǎi ráo zhōu sī mǎ, liàng yí tīng zhōu cì shǐ, yòu zhuǎn yǒng zhōu zú.
韓曄,宰相滉之族子,有俊才,依附韋執誼,累遷尚書司封郎中。叔文敗,貶 池州刺史,尋改饒州司馬,量移汀州刺史,又轉永州卒。
chén jiàn zhì shū wén bài, yǐ chū wèi hé zhōng shǎo yǐn, zì tái zhōu sī mǎ liàng yí fēng zhōu cì shǐ, zhuǎn tōng zhōu zú.
陳諫至叔文敗,已出為河中少尹,自台州司馬量移封州刺史,轉通州卒。
líng zhǔn, zhēn yuán èr shí nián zì zhè dōng guān chá pàn guān shì yù shǐ zhào rù, wáng shū wén yǔ zhǔn yǒu jiù, yǐn yòng wèi hàn lín xué shì, zhuǎn yuán wài láng. zuò shū wén biǎn lián zhōu. zhǔn yǒu shǐ xué, shàng gǔ wén, zhuàn bīn zhì èr juǎn.
凌准,貞元二十年自浙東觀察判官、侍御史召入,王叔文與准有舊,引用為翰 林學士,轉員外郎。坐叔文貶連州。准有史學,尚古文,撰《邠志》二卷。
hán tài, zhēn yuán zhōng lèi qiān zhì hù bù láng zhōng, wáng shū wén yòng wèi fàn xī cháo shén cè xíng yíng jié dù xíng jūn sī mǎ. tài zuì yǒu chóu huà, néng jué yīn shì, shēn wèi pī shū wén zhī suǒ zhòng, zuò biǎn, zì qián zhōu sī mǎ liàng yí zhāng zhōu cì shǐ, qiān chēn zhōu.
韓泰,貞元中累遷至戶部郎中,王叔文用為范希朝神策行營節度行軍司馬。泰 最有籌畫,能決陰事,深為伾、叔文之所重,坐貶,自虔州司馬量移漳州刺史,遷 郴州。
liǔ zōng yuán liú yǔ xī zì yǒu chuán.
柳宗元、劉禹錫自有傳。
chéng yì, jīng zhào zhǎng ān rén. cháng shì fù jí, xiāng lǐ yǐ xiào tì chēng. míng jīng jí dì, shì hè yáng zhōu hǎi líng zhǔ bù. dēng kāi yuán lǐ kē, shòu huá zhōu zhèng xiàn wèi. jīng yú lì zhí, pōu pàn wú zhì. dù què cì tóng zhōu, shuài hé zhōng, jiē cóng wèi bīn zuǒ.
程異,京兆長安人。嘗侍父疾,鄉里以孝悌稱。明經及第,釋褐揚州海陵主簿。 登《開元禮》科,授華州鄭縣尉。精於吏職,剖判無滯。杜確刺同州,帥河中,皆 從為賓佐。
zhēn yuán mò, zhuó shòu jiān chá yù shǐ, qiān yú bù yuán wài láng, chōng yán tiě zhuǎn yùn yáng zi yuàn liú hòu. shí wáng shū wén yòng shì, yóu jìng fàng lì zhě jiē fù zhī, yì yì bèi yǐn yòng. shū wén bài, zuò biǎn yuè zhōu cì shǐ, gǎi chēn zhōu sī mǎ. yuán hé chū, yán tiě shǐ lǐ xùn jiàn yì xiǎo dá qián gǔ, qǐng qì xiá lù yòng, zhuó wèi shì yù shǐ, fù wèi yáng zi liú hòu, lèi jiǎn xiào bīng bù láng zhōng huái nán děng wǔ dào liǎng shuì shǐ. yì zì huǐ qián fēi, lì jǐ jié jié, jiāng huái qián gǔ zhī bì, duō suǒ chǎn gé. rù wèi tài fǔ shǎo qīng tài qīng, zhuǎn wèi wèi qīng, jiān yù shǐ zhōng chéng, chōng yán tiě zhuǎn yùn fù shǐ.
貞元末,擢授監察御史,遷虞部員外郎,充鹽鐵轉運、揚子院留後。時王叔文 用事,由逕放利者皆附之,異亦被引用。叔文敗,坐貶岳州刺史,改郴州司馬。元 和初,鹽鐵使李巽薦異曉達錢穀,請棄瑕錄用,擢為侍御史,復為揚子留後,累檢 校兵部郎中、淮南等五道兩稅使。異自悔前非,厲己竭節,江淮錢穀之弊,多所鏟 革。入為太府少卿、太卿,轉衛尉卿,兼御史中丞,充鹽鐵轉運副使。
shí huái xī yòng bīng, guó yòng bù zú, yì shǐ jiāng biǎo yǐ diào zhēng fù, qiě fěng yǒu tǔ zhě yǐ ráo xiàn rù gòng, zhì zé bù bō xià, bù jùn cái, jīng fèi yǐ yíng, rén pō biàn zhī. yóu shì zhuān lǐng yán tiě zhuǎn yùn shǐ jiān yù shǐ dài fū. shí sān nián jiǔ yuè, zhuǎn gōng bù shì láng tóng zhōng shū mén xià píng zhāng shì, lǐng shǐ rú gù. yì zhě yǐ yì qǐ qián gǔ lì, yī dàn wèi guān bǎi liáo, rén qíng dà wèi bù kě. yì zì zhī dāo jù, yǐ qiān xùn zì mù, yuè yú rì, bù gǎn zhī yìn bǐng bǐ. yì zhī xī běi biān jūn zhèng bù lǐ, jiàn yì zhì xún biān shǐ, shàng wèn shuí kě shǐ zhě, yì qǐng zì xíng. yì wèi jué, wú jí ér zú, yuán hé shí sì nián sì yuè yě. zèng zuǒ pú shè, shì yuē gōng. yì xìng lián yuē, mò guān dì, jiā wú yú cái, rén shì duō zhī.
時淮西用兵,國用不足,異使江表以調征賦,且諷有土者以饒羨入貢,至則不 剝下,不浚財,經費以贏,人頗便之。由是專領鹽鐵轉運使、兼御史大夫。十三年 九月,轉工部侍郎、同中書門下平章事,領使如故。議者以異起錢穀吏,一旦位冠 百僚,人情大為不可。異自知叨據,以謙遜自牧,月余日,不敢知印秉筆。異知西 北邊軍政不理,建議置巡邊使,上問誰可使者,異請自行。議未決,無疾而卒,元 和十四年四月也。贈左僕射,諡曰恭。異性廉約,歿官第,家無餘財,人士多之。
huáng fǔ bó, ān dìng cháo nà rén. zǔ lín jǐ, rǔ zhōu cì shǐ. fù yú, cháng zhōu cì shǐ. bó zhēn yuán chū dēng jìn shì dì, dēng xián liáng wén xué zhì kē, shòu jiān chá yù shǐ. dīng mǔ yōu, miǎn sàng, zuò jū sàng shí báo yóu, chú zhān shì fǔ sī zhí. zhuǎn lì bù yuán wài láng pàn nán cáo, fán sān nián, pō qián zhì jiān lì. gǎi lì bù láng zhōng, sān qiān sī nóng qīng jiān yù shǐ zhōng chéng, cì jīn zǐ, pàn dù zhī, é bài hù bù shì láng. shí fāng tǎo huái xī, qiè yú kuì yùn, bó gōu bō yán jí, chǔ gōng bàn jí, yì chéng chǒng yù, jiā jiān yù shǐ dài fū.
皇甫鎛,安定朝那人。祖鄰幾,汝州刺史。父愉,常州刺史。鎛貞元初登進士 第,登賢良文學制科,授監察御史。丁母憂,免喪,坐居喪時薄游,除詹事府司直。 轉吏部員外郎、判南曹,凡三年,頗鈐制奸吏。改吏部郎中,三遷司農卿、兼御史 中丞,賜金紫,判度支,俄拜戶部侍郎。時方討淮西,切於饋運,鎛勾剝嚴急,儲 供辦集,益承寵遇,加兼御史大夫。
shí sān nián, yǔ yán tiě shǐ chéng yì tóng rì yǐ běn guān tóng píng zhāng shì, lǐng shǐ rú gù. bó suī yǒu lì cái, sù wú gōng wàng, tè yǐ jù liǎn mèi shàng, kè xuē xī ēn. zhào shū jì xià, wù qíng hài yì, zhì yú jiǎ fàn wú shí, yì xiāng chī qiào. zǎi xiàng cuī qún péi dù yǐ wù yì shàng wén, xiàn zōng nù ér bù tīng. dù shàng shū qǐ bà zhī zhèng shì, yīn lùn zhī yuē:
十三年,與鹽鐵使程異同日以本官同平章事,領使如故。鎛雖有吏才,素無公 望,特以聚斂媚上,刻削希恩。詔書既下,物情駭異,至於賈販無識,亦相嗤誚。 宰相崔群、裴度以物議上聞,憲宗怒而不聽。度上疏乞罷知政事,因論之曰:
chén rì zuó yú yán yīng chén qǐ, fú fèng shèng zhǐ, wèi suì yú zhōng. qiè yǐ shàng gǔ míng wáng shèng dì, zhì lǐ xìng huà, suī yóu yuán shǒu, yì zài gǔ gōng. suǒ yǐ shù yáo shùn zhī dào, zé yán jì qì gāo kuí jì tài zōng xuán zōng zhī dé, zé yán fáng dù yáo sòng. zì gǔ zhì jīn, wèi yǒu bù rèn fǔ bì ér néng dú lǐ tiān xià zhě. kuàng jīn tiān xià, yì yú shí nián yǐ qián, fāng qū jià wén wǔ, kuò qīng kòu luàn, jiàn shēng píng zhī yè, shí yǐ dé bā jiǔ. rán huá xià ān fǒu, xì yú cháo tíng, cháo tíng qīng zhòng, zài yú zǎi xiàng. rú chén nú dùn, sù yè zhàn jīng, cháng yǐ wèi shàng yǒu shèng jūn, xià wú xián chén, bù néng zēng rì yuè zhī míng, guǎng tiān dì zhī dé. suì shǐ měi shì jiē láo shèng xīn, suǒ yǐ píng zéi ān rén, fèi lì rú cǐ, shí yóu chén bèi bù chēng suǒ zhí. fāng qī bì xià bó cǎi wù yì, páng qiú rén wàng, zhì zhī fǔ bì, zé zhī huà chéng ér nǎi hū qǔ wēi rén, liè yú zhòng dì, shǐ zé diàn tíng bān liè, xiāng yǔ jīng hài, cì zé jiē qú shì sì, xiāng yǔ xiào hū. fú jì yuǎn jìn liú wén, yǔ jīng shī wú yì. hé zhě? tiān zǐ rú táng, zǎi chén rú bì, bì gāo zé táng gāo, bì bēi zé táng bù dé gāo yǐ, zǎi chén shī rén, zé tiān zǐ bù dé zūn yǐ.
臣日昨於延英陳乞,伏奉聖旨,未遂愚衷。竊以上古明王聖帝,致理興化,雖 由元首,亦在股肱。所以述堯、舜之道,則言稷、契、皋、夔;紀太宗、玄宗之德, 則言房、杜、姚、宋。自古至今,未有不任輔弼而能獨理天下者。況今天下,異於 十年已前,方驅駕文武,廓清寇亂,建昇平之業,十已得八九。然華夏安否,繫於 朝廷,朝廷輕重,在於宰相。如臣駑鈍,夙夜戰兢,常以為上有聖君,下無賢臣, 不能增日月之明,廣天地之德。遂使每事皆勞聖心,所以平賊安人,費力如此,實 由臣輩不稱所職。方期陛下博採物議,旁求人望,致之輔弼,責之化成;而乃忽取 微人,列於重地,始則殿庭班列,相與驚駭,次則街衢市肆,相與笑呼。伏計遠近 流聞,與京師無異。何者?天子如堂,宰臣如陛,陛高則堂高,陛卑則堂不得高矣, 宰臣失人,則天子不得尊矣。
fú yǐ bì xià ruì zhé wén míng, wéi zài suǒ shòu, fán suǒ yuè shì, dòng dá wú yí. suǒ yǐ bǐ lái xuǎn rèn zǎi xiàng, zòng dào bù zhōu wù, cái bù jì shí, gōng wàng suǒ guī, jiē yǒu kě qǔ. kuàng huáng fǔ bó zì zhǎng cái fù, wéi shì gē bō, yǐ kē wèi chá, yǐ kè wèi míng. zì jīng běi jīng xī chéng zhèn jí bǎi sī bìng yuǎn jìn zhōu fǔ, yīng shì yǎng gěi dù zhī zhī chù, wú bù kǔ kǒu qiè chǐ, yuàn shí qí ròu yóu lài chén děng měi jiā quàn jiè, huò wèi zòu lùn, shù shì zhī zhōng, yì lìng tōng jì. bǐ zhě huái xī zhū jūn liáng liào, suǒ pò wǔ chéng qián, qí shí zhǐ yǔ yī chéng liǎng chéng, shì zú yuàn nù, jiē yù lí pàn. chén dào xíng yíng, fāng qiě wèi yù, zhí qí qiān yán bù jìn, gōng jūn jiàn nán, jù néng qián xíng, bì yǒu yōu shǎng, yǐ cǐ yuē dìng, rán hòu qiè lēi gōng jūn guān, qiě zhī jiǔ yuè yī rì liǎng chéng yǐ shàng qián, jù róng nǔ lì, fāng jiāng xiǎo ān, bù rán bì yǒu kuì sàn. jīn jiù bīng xī xiàng zī qīng tǎo fá, hū wén cǐ rén rù xiàng, zé bì xiāng yǔ jīng rǎo, yǐ wèi gèng yǒu qián shí zhī shì, zé wú gào sù zhī yōu. suī qīn kè bù shǎo, rán lòu luò yì duō, suǒ yǐ bà bīng zhī hòu, jīng fèi qián shù yī qiān sān shí wàn guàn, cǐ shì yóu kě. zhí yǐ xìng wéi jiǎo zhà, yán bù chéng shí, zhāo sān mù sì, tiān xià gòng zhī, wéi néng shàng huò shèng cōng, zú jiàn jiān xié zhī jí. chéng yì suī rén pǐn fán sú, rán xīn shì hé píng, chù zhī fán jù, huò yì dé lì, dàn shēng zhī xiàng wèi, biàn zài gōng qīng zhī shàng, shí yì fēi yí. rú huáng fǔ bó, tiān xià zhī rén, yuàn rù gǔ suǐ, bì xià jīn rì shōu wèi gǔ gōng, liè zài tái dǐng, qiè kǒng bù kě, fú wéi tú zhī. tǎng bì xià nà chén kěn kuǎn, sù cì yí yì, yǐ fù tiān xià zhī wàng, zé tiān xià xìng shèn. fú wén lǐ xiū jí bìng, yì qiú rù lái, rú zhè xī guān chá shǐ, qiě yǔ yì dé.
伏以陛下睿哲文明,唯在所授,凡所閱視,洞達無遺。所以比來選任宰相,縱 道不周物,才不濟時,公望所歸,皆有可取。況皇甫鎛自掌財賦,唯事割剝,以苛 為察,以刻為明。自京北、京西城鎮及百司並遠近州府,應是仰給度支之處,無不 苦口切齒,願食其肉;猶賴臣等每加勸誡,或為奏論,庶事之中,抑令通濟。比者 淮西諸軍糧料,所破五成錢,其實只與一成、兩成,士卒怨怒,皆欲離叛。臣到行 營,方且慰喻,直其遷延不進,供軍漸難,俱能前行,必有優賞,以此約定,然後 切勒供軍官,且支九月一日兩成已上錢,俱容努力,方將小安,不然必有潰散。今 舊兵悉向淄青討伐,忽聞此人入相,則必相與驚擾,以為更有前時之事,則無告訴 之憂。雖侵刻不少,然漏落亦多,所以罷兵之後,經費錢數一千三十萬貫,此事猶 可。直以性惟狡詐,言不誠實,朝三暮四,天下共知,惟能上惑聖聰,足見奸邪之 極。程異雖人品凡俗,然心事和平,處之煩劇,或亦得力,但升之相位,便在公卿 之上,實亦非宜。如皇甫鎛,天下之人,怨入骨髓,陛下今日收為股肱,列在台鼎, 切恐不可,伏惟圖之。倘陛下納臣懇款,速賜移易,以副天下之望,則天下幸甚。 伏聞李修疾病,亦求入來,如浙西觀察使,且與亦得。
chén zhī yī yán chū kǒu, bì fàn tiān wēi, dàn shǐ yán xíng, gān xīn huò lì. jīn zhě chén ruò bù tuì, tiān xià zhī rén wèi chén yǒu fù ēn chǒng jīn tuì huǐ wèi xǔ, yán yòu bù tīng, rú huǒ shāo xīn, ruò jiàn zǎn tǐ. chén zì wú zú xī, xī bì xià jīn rì shì shì. hé zhě? huái xī dàng dìng, hé běi xián níng, chéng zōng liǎn shǒu xuē dì, chéng quán shù shēn fù què, hán hóng yú jí tǎo zéi, cǐ qǐ jīng shī qì lì néng zhì qí mìng, zhī shì cháo tíng chù zhì néng fú qí xīn. jīn jì kāi zhōng xìng, zài zào qū xià, bì xià hé rěn què zì pò chú, shǐ yì wàn zhī zhòng lí xīn, sì fāng zhū hóu jiě tǐ? fán bǎi jūn zǐ, jiē yù tòng kū. kuàng bì xià rèn chén zhī yì, qǐ bǐ cháng rén chén shì bì xià zhī xīn, gǎn tóng zhòng shì? suǒ yǐ mèi sǐ zhòng fēng yǐ wén, rú bù zú guān, chén dāng yǐn lǐng shòu zé. bì xià yǐn yī shì sì shāng tú, yǔ chén tóng liè, zài chén yì yǒu hé sǔn, bì xià shí yǒu suǒ shāng, bù shèng fèn mèn huáng kǒng zhī zhì.
臣知一言出口,必犯天威,但使言行,甘心獲戾。今者臣若不退,天下之人謂 臣有負恩寵;今退毀未許,言又不聽,如火燒心,若箭攢體。臣自無足惜,惜陛下 今日事勢。何者?淮西盪定,河北咸寧,承宗斂手削地,程權束身赴闕,韓弘輿疾 討賊,此豈京師氣力能制其命,祗是朝廷處置能服其心。今既開中興,再造區夏, 陛下何忍卻自破除,使億萬之眾離心,四方諸侯解體?凡百君子,皆欲慟哭。況陛 下任臣之意,豈比常人;臣事陛下之心,敢同眾士?所以昧死重封以聞,如不足觀, 臣當引領受責。陛下引一市肆商徒,與臣同列,在臣亦有何損,陛下實有所傷,不 勝憤懣惶恐之至。
shí xiàn zōng yǐ shì dào jiàn píng, yù sì yì yú lè, chí tái guǎn yǔ, shāo zēng chóng shì, ér yì bó tàn zhī shàng zhǐ, shù gòng xiàn yú, yǐ bèi jīng gòu, gù dì dú pái wù yì xiāng zhī jiàn péi dù shū, yǐ wèi péng dǎng, jìng bù xǐng lǎn. bó zhī gōng yì bù kě, yì yǐ qiǎo mèi zì gù, zòu jiǎn nèi wài guān fèng qián yǐ shàn guó yòng chì xià, gěi shì zhōng cuī yòu fēng hái zhào shū, qí shì fāng bà. shí nèi chū jī nián kù wù fù dù zhī gū jià, lì jiē chén xiǔ, bó jǐn yǐ shàn jià mǎi zhī, yǐ gěi biān jūn. luó hú zēng cǎi, chù fēng duàn liè, suí shǒu sàn huài, jūn shì yuàn nù, jiē jù ér fén zhī. péi dù zòu shì, yīn yán biān jūn fén cì zhī yì, bó yīn yǐn qí zú zòu yuē: cǐ xuē nǎi nèi kù chū zhě, chén yǐ fèng èr qiān mǎi zhī, jiān rèn kě yǐ jiǔ fú, suǒ yán bù kě yòng, jiē zhà yě. dì yǐ wèi rán, yóu shì bó yì wú jì dàn. péi dù yǒu yòng bīng fá pàn zhī gōng, bó xīn jí zhī, yǔ zǎi xiàng lǐ féng jí líng hú chǔ hé shì jǐ dù chū zhèn tài yuán. cuī qún yǒu gōng wàng, wèi jìn shēn suǒ zhòng, lǚ yán shí zhèng zhī bì, bó è zhī, yīn yì xiàn zōng zūn hào, nǎi zòu yuē: zuó qún chén yì shàng huī hào, cuī qún yú bì xià xī xiào dé liǎng zì. xiàn zōng nù, chù qún wèi hú nán guān chá shǐ. yòu yǔ jīn wú jiāng jūn lǐ dào gǔ yè wèi jiān móu, jiàn yǐn fāng shì liǔ mì sēng dà tōng, yán kě zhì zhǎng shēng. zhōng wèi tǔ tū chéng cuǐ ēn chǒng mò èr, bó hòu lù jié qí huān xīn, gù jí xiàng wèi.
時憲宗以世道漸平,欲肆意娛樂,池台館宇,稍增崇飾,而異、鎛探知上旨, 數貢羨餘,以備經構,故帝獨排物議相之;見裴度疏,以為朋黨,竟不省覽。鎛知 公議不可,益以巧媚自固,奏減內外官俸錢以贍國用;敕下,給事中崔祐封還詔書, 其事方罷。時內出積年庫物付度支估價,例皆陳朽,鎛盡以善價買之,以給邊軍。 羅縠繒彩,觸風斷裂,隨手散壞,軍士怨怒,皆聚而焚之。裴度奏事,因言邊軍焚 賜之意,鎛因引其足奏曰:「此靴乃內庫出者,臣以俸二千買之,堅韌可以久服, 所言不可用,皆詐也。」帝以為然,由是鎛益無忌憚。裴度有用兵伐叛之功,鎛心 嫉之,與宰相李逢吉、令狐楚合勢擠度出鎮太原。崔群有公望,為搢紳所重,屢言 時政之弊,鎛惡之,因議憲宗尊號,乃奏曰:「昨群臣議上徽號,崔群於陛下惜 『孝德』兩字。」憲宗怒,黜群為湖南觀察使。又與金吾將軍李道古葉為奸謀,薦 引方士柳泌、僧大通,言可致長生。中尉吐突承璀恩寵莫二,鎛厚賂結其歡心,故 及相位。
mù zōng zài dōng gōng, bèi wén bó zhī jiān xié, jí jū liàng yīn, tīng zhèng zhī rì, zhào: huáng fǔ bó qì běn fán jìn, xìng wéi xiǎn xiá, xíng mí suǒ gù, wén wú kě guān, suī zǎo jiàn cháo lún, ér sù guāi gōng wàng. zì zhǎng bāng jì, shǔ dāng jūn xìng, yǐ bō xià wèi xùn gōng, jì gǔ zhòng nù yǐ jiǎo jī wèi gū lì, yòng sāi rén yán. jì chén tái sī, yì dù shí zhèng, bù zhī jīng guó zhī dà tǐ, bù lǜ ān biān zhī yuǎn tú, sān jūn duō dòng něi zhī yōu, bǎi xìng shēn diāo zhài zhī bì. shì jiē wǎng bì, yán xī xū wū, yuǎn jìn xián zhī, cháo yě tóng yuàn. ér yòu zì qiú fāng shì, shàng huò xiān cháo, qián tōng jiān rén, zuì zài nán shě. hé jiā cuàn jí, yǐ zhèng xíng zhāng, bǐ chù xiá huāng, shàng cún kuān diǎn. yòu zhào yuē: shān rén liǔ mì zhé huái zuǒ dào, shàng huò xiān cháo, gù qiú mù rén, guì yù yí zhòng, zì zhī xū dàn, réng biàn bēn táo. sēng dà tōng yī fāng bù jīng, yào shù jiē wàng. jì yán huò xìn, jù shì jiān xié, bāng guó gù yǒu cháng xíng, rén shén suǒ yí gòng qì, yí fù jīng zhào fǔ jué zhòng zhàng yī dùn chù sǐ.
穆宗在東宮,備聞鎛之奸邪,及居諒陰,聽政之日,詔:「皇甫鎛器本凡近, 性惟險狹,行靡所顧,文無可觀,雖早踐朝倫,而素乖公望。自掌邦計,屬當軍興, 以剝下為徇公,既鼓眾怒;以矯跡為孤立,用塞人言。洎塵台司,益蠹時政,不知 經國之大體,不慮安邊之遠圖,三軍多凍餒之憂,百姓深凋瘵之弊。事皆罔蔽,言 悉虛誣,遠近咸知,朝野同怨。而又恣求方士,上惑先朝,潛通姦人,罪在難捨。 合加竄殛,以正刑章,俾黜遐荒,尚存寬典。」又詔曰:「山人柳泌輒懷左道,上 惑先朝,固求牧人,貴欲疑眾,自知虛誕,仍便奔逃。僧大通醫方不精,藥術皆妄。 既延禍釁,俱是奸邪,邦國固有常刑,人神所宜共棄,宜付京兆府決重杖一頓處死。」
liǔ mì běn yuē yáng rén lì, shǎo xí yī shù, yán duō dàn wàng. lǐ dào gǔ jiān huí qiǎo huàn, yǔ mì mì móu qiú jìn, yán zhī yú huáng fǔ bó, yīn zhēng rù jìn zhōng. zì yún néng zhì líng yào, yán: tiān tāi shān duō líng cǎo, jūn xiān suǒ huì, chén cháng zhī zhī, ér lì bù néng zhì. yuàn wèi tiān tāi zhǎng lì, yīn yǐ qiú zhī. qǐ tú bù wèi tái zhōu cì shǐ, réng cì jīn zǐ. jiàn guān lùn zòu yuē: liè shèng yì yǒu hǎo fāng shì zhě, yì yǔ guān hào, wèi cháng lìng fù zhèng lín mín. xiàn zōng yuē: fán yī jùn zhī lì ér zhì shén xiān zhǎng nián, chén zǐ yú jūn fù hé ài yān! yóu shì mò qǔ yǒu yán zhě. péi lín yǐ jí yán bèi chù. mì dào tiān tāi, qū yì lì mín yú shān gǔ jiān, shēng yán cǎi yào, biān chī zào jí. suì yú yī wú suǒ de, jù zhà fā huò zuì, jǔ jiā rù shān gǔ. zhè dōng guān chá shǐ zhuī bǔ, sòng yú jīng shī, bó yǔ lǐ dào gǔ kěn bǎo zhèng zhī, bì néng kě zhì líng yào, nǎi dài zhào hàn lín yuàn. xiàn zōng fú mì yào, rì yì fán zào, xǐ nù bù cháng, nèi guān jù fēi zuì jiàn lù, suì wèi shì nì. dà tōng zì yún shòu yī bǎi wǔ shí suì, jiǔ dé yào lì. yòu yǒu tián zuǒ yuán zhě, fèng xiáng guó rén, zì yán yǒu qí shù, néng biàn wǎ lì wèi jīn, bái yī shòu guó xiàn lìng. chū, liǔ mì xì jīng zhào fǔ, yù lì chì zhī yuē: hé kǔ zuò cǐ xū jiǎo? mì yuē: wú běn wú cǐ xīn, shì lǐ dào gǔ jiào wǒ, qiě yún shòu sì bǎi suì. fǔ lì fáng yú zhōu mì, kǒng qí yǐn huà jí jiě yī jiù zhū, yī wú biàn yì, dàn jiǔ zhuó zhī bān hén jiā shēn ér yǐ. bó zú yú biǎn suǒ.
柳泌本曰楊仁力,少習醫術,言多誕妄。李道古奸回巧宦,與泌密謀求進,言 之於皇甫鎛,因征入禁中。自雲能致靈藥,言:「天台山多靈草,君仙所會,臣嘗 知之,而力不能致。願為天台長吏,因以求之。」起徒步為台州刺史,仍賜金紫。 諫官論奏曰:「列聖亦有好方士者,亦與官號,未嘗令賦政臨民。」憲宗曰:「煩 一郡之力而致神仙長年,臣子於君父何愛焉!」由是莫取有言者。裴潾以極言被黜。 泌到天台,驅役吏民於山谷間,聲言採藥,鞭笞躁急。歲餘一無所得,懼詐發獲罪, 舉家入山谷。浙東觀察使追捕,送於京師,鎛與李道古懇保證之,必能可致靈藥, 乃待詔翰林院。憲宗服泌藥,日益煩躁,喜怒不常,內官懼非罪見戮,遂為弒逆。 大通自雲壽一百五十歲,久得藥力。又有田佐元者,鳳翔虢人,自言有奇術,能變 瓦礫為金,白衣授虢縣令。初,柳泌系京兆府,獄吏叱之曰:「何苦作此虛矯?」 泌曰:「吾本無此心,是李道古教我,且雲壽四百歲。」府吏防虞周密,恐其隱化; 及解衣就誅,一無變異,但灸灼之瘢痕浹身而已。鎛卒於貶所。
bó dì yōng, duān shì yě. yì jìn shì zhuó dì, lèi lì xuān shè fèng xiáng shǐ fǔ cóng shì, rù wèi diàn zhōng shì yù shǐ, zhuǎn bǐ bù yuán wài láng hé nán xiàn lìng dōu guān láng zhōng hé nán shǎo yǐn. shí bó wèi zǎi xiàng, lǐng dù zhī, ēn chǒng shū yì. yōng è qí tài shèng, měi dì xiōng yàn yǔ, jí jí yán zhī, bó pō bù yuè. nǎi qiú wèi fēn sī, chú yòu shù zǐ. jí bó huò zuì, cháo tíng sù zhī yōng yǒu xiān jiàn zhī míng, bù zhī zuì, zhēng wèi guó zi jì jiǔ, gǎi tài zǐ bīn kè mì shū jiān. kāi chéng chū, chú tài zǐ shǎo bǎo fēn sī, zú nián sì shí jiǔ. yōng néng wén, yóu gōng shī shén, lè dào zì yí, bù xiè shì wù, dāng shí míng shì jiē yǔ zhī jiāo. yǒu jí shí bā juǎn, zhe xìng yán shí sì piān.
鎛弟鏞,端士也。亦進士擢第,累歷宣歙、鳳翔使府從事,入為殿中侍御史, 轉比部員外郎、河南縣令、都官郎中、河南少尹。時鎛為宰相,領度支,恩寵殊異。 鏞惡其太盛,每弟兄宴語,即極言之,鎛頗不悅。乃求為分司,除右庶子。及鎛獲 罪,朝廷素知鏞有先見之明,不之罪,征為國子祭酒,改太子賓客、秘書監。開成 初,除太子少保分司,卒年四十九。鏞能文,尤工詩什,樂道自怡,不屑世務,當 時名士皆與之交。有集十八卷,著《性言》十四篇。
shǐ chén yuē: jiān xié hài zhèng, zì gǔ yǒu zhī ér jiǎo dàn wú jì, dù xián shāng shàn, wèi yǒu rú yán líng huáng fǔ zhī shén yě. chén měi dú lù chéng xiàng lùn yán líng shū, wèi cháng bù qì xià zhān jīn, qí shǒu zhèng xiào zhōng, wèi zōng shè dà jì, fēi duān shì yì yǒu, ān néng gǎn jī fàn nán rú cǐ? yì zāi dé zōng zhī wèi rén zhǔ yě, zhōng liáng bù yòng, chán tè shì chóng, nǎi zhì shēn bō guó tún, jǐ jiāng fù miè, shàng dú bǎo yán líng zhī shì, bù wù lú qǐ zhī fēi, bēi fū! zhí yì shū wén, chéng shí duō pì, ér yù wò yùn liù hé, zhēn zhuó wàn jǐ liú liǔ zhū shēng, zhú chòu shì lì, hé kuáng wàng zhī shén yě! zhāng wǔ xióng cái ruì duàn, jiǎn xuē lì jiē jì zhú qún dù ér xiāng yì bó, gài jì nián zhī yāo huò yě, fū hé yán zāi!
史臣曰:奸邪害正,自古有之;而矯誕無忌,妒賢傷善,未有如延齡、皇甫之 甚也。臣每讀陸丞相論延齡疏,未嘗不泣下沾衿,其守正效忠,為宗社大計,非端 士益友,安能感激犯難如此?異哉德宗之為人主也,忠良不用,讒慝是崇,乃至身 播國屯,幾將覆滅,尚獨保延齡之是,不悟盧杞之非,悲夫!執誼、叔文,乘時多 僻,而欲斡運六合,斟酌萬幾;劉、柳諸生,逐臭市利,何狂妄之甚也!章武雄材 睿斷,翦削厲階;洎逐群、度而相異、鎛,蓋季年之妖惑也,夫何言哉!
zàn yuē: zhēn yuán zhī fēng, hǎo nìng è zhōng. líng bó hài shàn, wèi guó dù chóng. péi lù xiàn tì, jí è rú fēng. tiān tīng fěi chén, wú dào sī qióng.
贊曰:貞元之風,好佞惡忠。齡、鎛害善,為國蠹蟲。裴、陸獻替,嫉惡如風。 天聽匪諶,吾道斯窮。