xíng fǎ
刑法
gǔ zhī shèng rén, wèi rén fù mǔ, mò bù zhì lǐ yǐ chóng jìng, lì xíng yǐ míng wēi, fáng xián yú wèi rán, jù zhēng xīn zhī jiāng zuò yě. gù yǒu qīng zhòng sān diǎn zhī yì, gōng mò wǔ xíng zhī chà, dù shí ér shī yí, yīn shì yǐ yì zhì. dà zé chén zhī yuán yě, xiǎo zé sì zhū shì cháo, yǐ yù jiān guǐ, yòng chéng huò luàn. xìng bāng zhì lǐ, wǎng yǒu fú yóu yú cǐ zhě yě. jì chún pǔ jì xiāo, jiāo wěi sī qǐ, xíng zēng wèi jiǔ, zhāng jī sān qiān, suī yǒu níng zhī cì gǔ zhī jùn, ér zhuī dāo zhī mò, jǐn zhēng zhī yǐ. zì hàn qì suí, shì yǒu zēng sǔn, ér hǎn néng shé zhōng. suí wén dì cān yòng zhōu qí jiù zhèng, yǐ dìng lǜ lìng, chú kē cǎn zhī fǎ, wù zài kuān píng. bǐ jí wǎn nián, jiàn yì zī nüè. yáng dì jì kè, fǎ lìng yóu jùn, rén bù kān mìng, suì zhì yú wáng.
古之聖人,為人父母,莫不制禮以崇敬,立刑以明威,防閒於未然,懼爭心之 將作也。故有輕重三典之異,宮墨五刑之差,度時而施宜,因事以議制。大則陳之 原野,小則肆諸市朝,以御奸宄,用懲禍亂。興邦致理,罔有弗由於此者也。暨淳 朴既消,澆偽斯起,刑增為九,章積三千,雖有凝脂次骨之峻,而錐刀之末,盡爭 之矣。自漢迄隋,世有增損,而罕能折衷。隋文帝參用周、齊舊政,以定律令,除 苛慘之法,務在寬平。比及晚年,漸亦滋虐。煬帝忌刻,法令尤峻,人不堪命,遂 至於亡。
gāo zǔ chū qǐ yì shī yú tài yuán, jí bù kuān dà zhī lìng. bǎi xìng kǔ suí kē zhèng, jìng lái guī fù. xún yuè zhī jiān, suì chéng dì yè. jì píng jīng chéng, yuē fǎ wèi shí èr tiáo. wéi zhì shā rén jié dào bèi jūn pàn nì zhě sǐ, yú bìng juān chú zhī. jí shòu chán, zhào nà yán liú wén jìng yǔ dāng cháo tōng shí zhī shì, yīn kāi huáng lǜ lìng ér sǔn yì zhī, jǐn xuē dà yè suǒ yòng fán jùn zhī fǎ. yòu zhì wǔ shí sān tiáo gé, wù zài kuān jiǎn, qǔ biàn yú shí. xún yòu chì shàng shū zuǒ pú shè péi jì shàng shū yòu pú shè xiāo yǔ jí dà lǐ qīng cuī shàn wèi gěi shì zhōng wáng jìng yè zhōng shū shè rén liú lín fǔ yán shī gǔ wáng xiào yuǎn jīng zhōu bié jià jìng yán tài cháng chéng dīng xiào wū suí dà lǐ chéng fáng zhóu shàng jiāng fǔ cān jūn lǐ tóng kè tài cháng bó shì xú shàng jī děng, zhuàn dìng lǜ lìng, dà lüè yǐ kāi huáng wèi zhǔn. yú shí zhū shì shǐ dìng, biān fāng shàng gěng, jiù shí zhī bì, yǒu suǒ wèi xiá, wéi zhèng wǔ shí sān tiáo gé, rù yú xīn lǜ, yú wú suǒ gǎi. zhì wǔ dé qī nián wǔ yuè zòu shàng, nǎi xià zhào yuē:
高祖初起義師於太原,即布寬大之令。百姓苦隋苛政,競來歸附。旬月之間, 遂成帝業。既平京城,約法為十二條。惟制殺人、劫盜、背軍、叛逆者死,余並蠲 除之。及受禪,詔納言劉文靜與當朝通識之士,因開皇律令而損益之,盡削大業所 用煩峻之法。又制五十三條格,務在寬簡,取便於時。尋又敕尚書左僕射裴寂、尚 書右僕射蕭瑀及大理卿崔善為、給事中王敬業、中書舍人劉林甫顏師古王孝遠、涇 州別駕靖延、太常丞丁孝烏、隋大理丞房軸、上將府參軍李桐客、太常博士徐上機 等,撰定律令,大略以開皇為準。於時諸事始定,邊方尚梗,救時之弊,有所未暇, 惟正五十三條格,入於新律,余無所改。至武德七年五月奏上,乃下詔曰:
gǔ bù yún hū, wàn bāng zhī jūn, yǒu diǎn yǒu zé. gù jiǔ chóu zhī xù, xìng yú xià shì, liǎng guān zhī fǎ, dà bèi lóng zhōu. suǒ yǐ jìn bào chéng jiān, hóng fēng chǎn huà, ān mín lì zhèng, mò cǐ wèi xiān. zì zhàn guó fēn rǎo, shì zhà rèn lì, kē zhì fán xíng, yú zī jìng qǐ. qín bìng tiān xià, huī miè lǐ jiào, zì xíng kù liè, hài nüè zhēng mín, yǔ nèi sāo rán, suì yǐ diān fù. hàn shì bō luàn, sī yì qián guǐ, suī fù wù cóng yuē fǎ, juān xuē yán xíng, shàng xíng zū hǎi zhī zhū, yóu shè zī zhū zhī jìn. zì mín zhī dào, shí yǒu wèi hóng, xíng cuò zhī fēng, yǐ zī mò zhì. yuán jí wèi jìn, liú bì xiāng yán, kuān měng guāi fāng, gāng wéi shī xù. xià líng shàng tì, zhèng sàn mín diāo. jiē yóu fǎ lìng yān é, tiáo zhāng hùn miù. zì sī yǐ hòu, yǔ xiàn guā fēn, róng mǎ jiāo chí, wèi huáng diǎn zhì. yǒu suí zhī shì, suī yún lí gé, rán ér sǔn yì bù dìng, shū chuǎn shàng duō, pǐn shì zhāng chéng, hǎn néng zhēn bèi. jiā yǐ wēi wén qǔ zhì, lǎn zhě huò qí qiǎn shēn, yì lì tóng kē, yòng zhě shū qí qīng zhòng, suì shǐ jiān lì qiǎo dǐ, rèn qíng yǔ duó, yú mín wàng chù, dòng xiàn luó wǎng, lǚ wén lí gé, zú yǐ wú chéng.
古不云乎,「萬邦之君,有典有則。」故九疇之敘,興於夏世,兩觀之法,大 備隆周。所以禁暴懲奸,弘風闡化,安民立政,莫此為先。自戰國紛擾,恃詐任力, 苛制煩刑,於茲競起。秦並天下,隳滅禮教,恣行酷烈,害虐蒸民,宇內騷然,遂 以顛覆。漢氏撥亂,思易前軌,雖復務從約法,蠲削嚴刑,尚行菹醢之誅,猶設錙 銖之禁。字民之道,實有未弘,刑措之風,以茲莫致。爰及魏、晉,流弊相沿,寬 猛乖方,綱維失序。下凌上替,政散民凋。皆由法令湮訛,條章混謬。自斯以後, 宇縣瓜分,戎馬交馳,未遑典制。有隋之世,雖雲釐革,然而損益不定,疏舛尚多, 品式章程,罕能甄備。加以微文曲致,覽者惑其淺深,異例同科,用者殊其輕重, 遂使奸吏巧詆,任情與奪,愚民妄觸,動陷羅網,屢聞釐革,卒以無成。
zhèn yīng qī shòu lù, níng jì qū yǔ, yǒng yán zhì zhì, xìng mèi wèi láo. bǔ qiān nián zhī zhuì diǎn, zhěng bǎi wáng zhī yú bì, sī suǒ yǐ zhèng běn chéng yuán, shì qīng liú mò, yǒng chuí xiàn zé, yí fàn hòu kūn. yuán mìng qún cái, xiū dìng kē lǜ. dàn jīn gǔ yì wù, wén zhì bù tóng, sàng luàn zhī hòu, shì shū nǎng dài, yīng jī shì biàn, jiù bì sī zài. shì yǐ zhēn zhuó fán shěng, qǔ hé shí yí, jiǎo zhèng chà yí, wù cóng tǐ yào. qì zī lì rěn, zhuàn cì shǐ bì, yí xià sì fāng, jí lìng bān yòng. shù shǐ lì cáo jiǎn sù, wú qǔ xuán shí zhī duō zòu yàn píng yǔn, mí jìng zhuī dāo zhī mò. shèng cán qù shā, cǐ yān fēi yuǎn.
朕膺期受籙,寧濟區宇,永言至治,興寐為勞。補千年之墜典,拯百王之餘弊, 思所以正本澄源,式清流末,永垂憲則,貽範後昆。爰命群才,修定科律。但今古 異務,文質不同,喪亂之後,事殊曩代,應機適變,救弊斯在。是以斟酌繁省,取 合時宜,矯正差遺,務從體要。迄茲歷稔,撰次始畢,宜下四方,即令頒用。庶使 吏曹簡肅,無取懸石之多;奏讞平允,靡競錐刀之末。勝殘去殺,此焉非遠。
yú shì bān xíng tiān xià.
於是頒行天下。
jí tài zōng jí wèi, yòu mìng zhǎng sūn wú jì fáng xuán líng yǔ xué shì fǎ guān, gèng jiā lí gǎi. dài zhòu wèi zhēng yòu yán jiù lǜ lìng zhòng, yú shí yì jiǎo xíng zhī shǔ wǔ shí tiáo. miǎn sǐ zuì, duàn qí yòu zhǐ, yīng sǐ zhě duō méng quán huó. tài zōng xún yòu mǐn qí shòu xíng zhī kǔ, wèi shì chén yuē: qián dài bù xíng ròu xíng jiǔ yǐ, jīn hū duàn rén yòu zhǐ, yì shén bù rěn. jiàn yì dài fū wáng guī duì yuē: gǔ xíng ròu xíng, yǐ wèi qīng zuì. jīn bì xià jīn sǐ xíng zhī duō, shè duàn zhǐ zhī fǎ, gé běn hé sǐ, jīn ér huò shēng. xíng zhě xìng de quán mìng, qǐ dàn qù qí yī zú? qiě rén zhī jiàn zhě, shén zú chéng jiè. shàng yuē: běn yǐ wèi kuān, gù xíng zhī. rán měi wén cè chuàng, bù néng wàng huái. yòu wèi xiāo yǔ chén shū dá děng yuē: zhèn yǐ sǐ zhě bù kě zài shēng, sī yǒu jīn mǐn, gù jiǎn sǐ zuì wǔ shí tiáo, cóng duàn yòu zhǐ. zhèn fù niàn qí shòu tòng, jí suǒ bù rěn. shū dá děng xián yuē: gǔ zhī ròu xíng, nǎi zài sǐ xíng zhī wài. bì xià yú sǐ xíng zhī nèi, gǎi cóng duàn zhǐ, biàn shì yǐ shēng yì sǐ, zú wèi kuān fǎ. shàng yuē: zhèn yì yǐ wèi rú cǐ, gù yù xíng zhī. yòu yǒu shàng shū yán cǐ fēi biàn, gōng kě gèng sī zhī. qí hòu shǔ wáng fǎ cáo cān jūn péi hóng xiàn yòu bó lǜ lìng bù biàn yú shí zhě sì shí yú shì, tài zōng lìng cān zhǎng shān gǎi zhī. hóng xiàn yú shì yǔ xuán líng děng jiàn yì, yǐ wèi gǔ zhě wǔ xíng, yuè jū qí yī. jí ròu xíng fèi, zhì wèi sǐ liú zhàng chī fán wǔ děng, yǐ bèi wǔ xíng. jīn fù shè yuè zú, chāng wèi liù xíng. jiǎn sǐ zài yú kuān hóng, jiā xíng yòu jiā fán jùn. nǎi yǔ bā zuò dìng yì zòu wén, yú shì yòu chú duàn zhǐ fǎ, gǎi wèi jiā yì liú sān qiān lǐ, jū zuò èr nián.
及太宗即位,又命長孫無忌、房玄齡與學士法官,更加釐改。戴胄、魏徵又言 舊律令重,於時議絞刑之屬五十條。免死罪,斷其右趾,應死者多蒙全活。太宗尋 又愍其受刑之苦,謂侍臣曰:「前代不行肉刑久矣,今忽斷人右趾,意甚不忍。」 諫議大夫王珪對曰:「古行肉刑,以為輕罪。今陛下矜死刑之多,設斷趾之法,格 本合死,今而獲生。刑者幸得全命,豈憚去其一足?且人之見者,甚足懲誡。」上 曰:「本以為寬,故行之。然每聞惻愴,不能忘懷。」又謂蕭瑀、陳叔達等曰: 「朕以死者不可再生,思有矜愍,故簡死罪五十條,從斷右趾。朕復念其受痛,極 所不忍。」叔達等咸曰:「古之肉刑,乃在死刑之外。陛下於死刑之內,改從斷趾, 便是以生易死,足為寬法。」上曰:「朕意以為如此,故欲行之。又有上書言此非 便,公可更思之。」其後蜀王法曹參軍裴弘獻又駁律令不便於時者四十餘事,太宗 令參掌刪改之。弘獻於是與玄齡等建議,以為古者五刑,刖居其一。及肉刑廢,制 為死、流、杖、笞凡五等,以備五刑。今復設刖足,昌為六刑。減死在於寬弘,加 刑又加煩峻。乃與八座定議奏聞,於是又除斷趾法,改為加役流三千里,居作二年。
yòu jiù tiáo shū, xiōng dì fēn hòu, yìn bù xiāng jí, lián zuò jù sǐ, zǔ sūn pèi méi. huì yǒu tóng zhōu rén fáng qiáng, dì rèn tǒng jūn yú mín zhōu, yǐ móu fǎn fú zhū, qiáng dāng cóng zuò. tài zōng cháng lù qiú tú, mǐn qí jiāng sǐ, wèi zhī dòng róng. gù wèi shì chén yuē: xíng diǎn réng yòng, gài fēng huà wèi qià zhī jiù. yú rén hé zuì, ér sì zhòng xíng hū? gèng zhāng zhèn zhī bù dé yě. yòng xíng zhī dào, dāng shěn shì lǐ zhī qīng zhòng, rán hòu jiā zhī yǐ xíng fá. hé yǒu bù chá qí běn ér yī gài jiā zhū, fēi suǒ yǐ xù xíng zhòng rén mìng yě. rán zé fǎn nì yǒu èr: yī wèi xìng shī dòng zhòng, yī wèi è yán fàn fǎ. qīng zhòng yǒu chà, ér lián zuò jiē sǐ, qǐ zhèn qíng zhī suǒ ān zāi? gèng lìng bǎi liáo xiáng yì. yú shì xuán líng děng fù dìng yì yuē: àn lǐ, sūn wèi wáng fù shī. àn lìng, zǔ yǒu yìn sūn zhī yì. rán zé zǔ sūn qīn zhòng ér xiōng dì shǔ qīng, yīng zhòng fǎn liú, hé qīng fān sǐ, jù lǐ lùn qíng, shēn wèi wèi qiè. jīn dìng lǜ, zǔ sūn yǔ xiōng dì yuán zuò, jù pèi méi. qí yǐ è yán fàn fǎ bù néng wèi hài zhě, qíng zhuàng shāo qīng, xiōng dì miǎn sǐ, pèi liú wèi yǔn. cóng zhī. zì shì bǐ gǔ sǐ xíng, dài chú qí bàn.
又舊條疏,兄弟分後,廕不相及,連坐俱死,祖孫配沒。會有同州人房強,弟 任統軍於岷州,以謀反伏誅,強當從坐。太宗嘗錄囚徒,憫其將死,為之動容。顧 謂侍臣曰:「刑典仍用,蓋風化未洽之咎。愚人何罪,而肆重刑乎?更彰朕之不德 也。用刑之道,當審事理之輕重,然後加之以刑罰。何有不察其本而一概加誅,非 所以恤刑重人命也。然則反逆有二:一為興師動眾,一為惡言犯法。輕重有差,而 連坐皆死,豈朕情之所安哉?」更令百僚詳議。於是玄齡等復定議曰:「案禮,孫 為王父屍。案令,祖有廕孫之義。然則祖孫親重而兄弟屬輕,應重反流,合輕翻死, 據禮論情,深為未愜。今定律,祖孫與兄弟緣坐,俱配沒。其以惡言犯法不能為害 者,情狀稍輕,兄弟免死,配流為允。」從之。自是比古死刑,殆除其半。
xuán líng děng suì yǔ fǎ sī dìng lǜ wǔ bǎi tiáo, fēn wèi shí èr juǎn: yī yuē míng lì, èr yuē wèi jìn, sān yuē zhí zhì, sì yuē hù hūn, wǔ yuē jiù kù, liù yuē shàn xìng, qī yuē zéi dào, bā yuē dòu sòng, jiǔ yuē zhà wěi, shí yuē zá lǜ, shí yī yuē bǔ wáng, shí èr yuē duàn yù. yǒu chī zhàng tú liú sǐ, wèi wǔ xíng. chī xíng wǔ tiáo, zì chī shí zhì wǔ shí zhàng xíng wǔ tiáo, zì zhàng liù shí zhì zhàng yī bǎi tú xíng wǔ tiáo, zì tú yī nián, dì jiā bàn nián, zhì sān nián liú xíng sān tiáo, zì liú èr qiān lǐ, dì jiā wǔ bǎi lǐ, zhì sān qiān lǐ sǐ xíng èr tiáo: jiǎo zhǎn. dà fán èr shí děng. yòu yǒu yì qǐng jiǎn shú dāng miǎn zhī fǎ bā: yī yuē yì qīn, èr yuē yì gù, sān yuē yì xián, sì yuē yì néng, wǔ yuē yì gōng, liù yuē yì guì, qī yuē yì bīn, bā yuē yì qín. bā yì zhě, fàn sǐ zuì zhě jiē tiáo suǒ zuò jí yīng yì zhī zhuàng zòu qǐng, yì dìng zòu cái. liú zuì yǐ xià, jiǎn yī děng. ruò guān jué wǔ pǐn yǐ shàng, jí huáng tài zǐ fēi dà gōng yǐ shàng qīn, yīng yì zhě zhōu yǐ shàng qīn, fàn sǐ zuì zhě shàng qǐng. liú zuì yǐ xià, yì jiǎn yī děng. ruò qī pǐn yǐ shàng guān, jí guān jué dé qǐng zhě zhī zǔ fù mǔ fù mǔ xiōng dì zǐ mèi qī zǐ sūn, fàn liú zuì yǐ xià, gè jiǎn yī děng. ruò yīng yì qǐng jiǎn jí jiǔ pǐn yǐ shàng guān, ruò guān pǐn dé jiǎn zhě zhī zǔ fù mǔ fù mǔ qī zǐ sūn, fàn liú zuì yǐ xià, tīng shú. qí shú fǎ: chī shí, shú tóng yī jīn, dì jiā yī jīn, zhì zhàng yī bǎi, zé shú tóng shí jīn. zì cǐ yǐ shàng, dì jiā shí jīn, zhì tú sān nián, zé shú tóng liù shí jīn. liú èr qiān lǐ zhě, shú tóng bā shí jīn liú èr qiān wǔ bǎi lǐ zhě, shú tóng jiǔ shí jīn liú sān qiān lǐ zhě, shú tóng yī bǎi jīn. jiǎo zhǎn zhě, shú tóng yī bǎi èr shí jīn. yòu xǔ yǐ guān dāng zuì. yǐ guān dāng tú zhě, wǔ pǐn yǐ shàng fàn sī zuì zhě, yī guān dāng tú èr nián jiǔ pǐn yǐ shàng, yī guān dāng tú yī nián. ruò fàn gōng zuì zhě, gè jiā yī nián. yǐ guān dāng liú zhě, sān liú tóng bǐ tú sì nián, réng gè jiě jiàn rèn. chú míng zhě, bǐ tú sān nián. miǎn guān zhě, bǐ tú èr nián. miǎn suǒ jū guān zhě, bǐ tú yī nián. yòu yǒu shí è zhī tiáo: yī yuē móu fǎn, èr yuē móu dà nì, sān yuē móu pàn, sì yuē móu è nì, wǔ yuē bù dào, liù yuē dà bù jìng, qī yuē bù xiào, bā yuē bù mù, jiǔ yuē bù yì, shí yuē nèi luàn. qí fàn shí è zhě, bù dé yī yì qǐng zhī lì. nián qī shí yǐ shàng shí wǔ yǐ xià jí fèi jí, fàn liú zuì yǐ xià, yì tīng shú. bā shí yǐ shàng shí suì yǐ xià jí dǔ jí, fàn fǎn nì shā rén yīng sǐ zhě, shàng qǐng, dào jí shāng rén, yì shōu shú, yú jiē wù lùn. jiǔ shí yǐ shàng qī suì yǐ xià, suī yǒu sǐ zuì, bù jiā xíng. bǐ suí dài jiù lǜ, jiǎn dà pì zhě jiǔ shí èr tiáo, jiǎn liú rù tú zhě qī shí yī tiáo. qí dāng tú zhī fǎ, wéi duó yī guān, chú míng zhī rén, réng tóng shì wǔ. fán xuē fán qù dù, biàn zhòng wèi qīng zhě, bù kě shèng jì.
玄齡等遂與法司定律五百條,分為十二卷:一曰名例,二曰衛禁,三曰職制, 四曰戶婚,五曰廄庫,六曰擅興,七曰賊盜,八曰斗訟,九曰詐偽,十曰雜律,十 一曰捕亡,十二曰斷獄。有笞、杖、徒、流、死,為五刑。笞刑五條,自笞十至五 十;杖刑五條,自杖六十至杖一百;徒刑五條,自徒一年,遞加半年,至三年;流 刑三條,自流二千里,遞加五百里,至三千里;死刑二條:絞、斬。大凡二十等。 又有議請減贖當免之法八:一曰議親,二曰議故,三曰議賢,四曰議能,五曰議功, 六曰議貴,七曰議賓,八曰議勤。八議者,犯死罪者皆條所坐及應議之狀奏請,議 定奏裁。流罪已下,減一等。若官爵五品已上,及皇太子妃大功已上親,應議者周 以上親,犯死罪者上請。流罪已下,亦減一等。若七品已上官,及官爵得請者之祖 父母、父母、兄弟、姊妹、妻、子孫,犯流罪已下,各減一等。若應議請減及九品 已上官,若官品得減者之祖父母、父母、妻、子孫,犯流罪已下,聽贖。其贖法: 笞十,贖銅一斤,遞加一斤,至杖一百,則贖銅十斤。自此已上,遞加十斤,至徒 三年,則贖銅六十斤。流二千里者,贖銅八十斤;流二千五百里者,贖銅九十斤; 流三千里者,贖銅一百斤。絞斬者,贖銅一百二十斤。又許以官當罪。以官當徒者, 五品已上犯私罪者,一官當徒二年;九品已上,一官當徒一年。若犯公罪者,各加 一年。以官當流者,三流同比徒四年,仍各解見任。除名者,比徒三年。免官者, 比徒二年。免所居官者,比徒一年。又有十惡之條:一曰謀反,二曰謀大逆,三曰 謀叛,四曰謀惡逆,五曰不道,六曰大不敬,七曰不孝,八曰不睦,九曰不義,十 曰內亂。其犯十惡者,不得依議請之例。年七十以上、十五以下及廢疾,犯流罪以 下,亦聽贖。八十已上、十歲以下及篤疾,犯反逆殺人應死者,上請,盜及傷人, 亦收贖,余皆勿論。九十以上、七歲以下,雖有死罪,不加刑。比隋代舊律,減大 辟者九十二條,減流入徒者七十一條。其當徒之法,唯奪一官,除名之人,仍同士 伍。凡削煩去蠹,變重為輕者,不可勝紀。
yòu dìng lìng yī qiān wǔ bǎi jiǔ shí tiáo, wèi sān shí juǎn. zhēn guān shí yī nián zhēng yuè, bān xià zhī. yòu shān wǔ dé zhēn guān yǐ lái chì gé sān qiān yú jiàn, dìng liú qī bǎi tiáo, yǐ wèi gé shí bā juǎn, liú běn sī shī xíng. zhēn zhuó jīn gǔ, chú fán qù bì, shén wèi kuān jiǎn, biàn yú rén zhě. yǐ shàng shū shěng zhū cáo wèi zhī mù, chū wèi qī juǎn. qí cáo zhī cháng tiáo, dàn liú běn sī zhě, bié wèi liú sī gé yī juàn. gài biān lù dāng shí zhì chì, yǒng wèi fǎ zé, yǐ wèi gù shì. zhēn guān gé shí bā juǎn, fáng xuán líng děng shān dìng. yǒng huī liú sī gé shí bā juǎn, sàn bān gé qī juǎn, zhǎng sūn wú jì děng shān dìng, yǒng huī zhōng, yòu lìng yuán zhí xīn děng shān dìng, wéi gǎi yì guān hào cáo jú zhī míng, bù yì piān mù. yǒng huī liú sī gé hòu běn, liú rén guǐ děng shān dìng. chuí gǒng liú sī gé liù juǎn, sàn bān gé sān juǎn, péi jū dào shān dìng. tài jí gé shí juǎn, cén xī děng shān dìng. kāi yuán qián gé shí juǎn, yáo chóng děng shān dìng. kāi yuán hòu gé shí juǎn, sòng jǐng děng shān dìng. jiē yǐ shàng shū shěng èr shí sì sī wèi piān mù. fán shì sān shí yǒu sān piān, yì yǐ shàng shū shěng liè cáo jí mì shū tài cháng sī nóng guāng lù tài pú tài fǔ shào fǔ jí jiān mén sù wèi jì zhàng míng qí piān mù, wèi èr shí juǎn. yǒng huī shì shí sì juǎn, chuí gǒng shén lóng kāi yuán shì bìng èr shí juǎn, qí shān dìng gé lìng tóng.
又定令一千五百九十條,為三十卷。貞觀十一年正月,頒下之。又刪武德、貞 觀已來敕格三千餘件,定留七百條,以為格十八卷,留本司施行。斟酌今古,除煩 去弊,甚為寬簡,便於人者。以尚書省諸曹為之目,初為七卷。其曹之常條,但留 本司者,別為《留司格》一卷。蓋編錄當時制敕,永為法則,以為故事。《貞觀格》 十八卷,房玄齡等刪定。《永徽留司格》十八卷,《散頒格》七卷,長孫無忌等刪 定,永徽中,又令源直心等刪定,惟改易官號曹局之名,不易篇目。《永徽留司格 後本》,劉仁軌等刪定。《垂拱留司格》六卷,《散頒格》三卷,裴居道刪定。 《太極格》十卷,岑羲等刪定。《開元前格》十卷,姚崇等刪定。《開元後格》十 卷,宋璟等刪定。皆以尚書省二十四司為篇目。凡式三十有三篇,亦以尚書省列曹 及秘書、太常、司農、光祿、太僕、太府、少府及監門、宿衛、計帳名其篇目,為 二十卷。《永徽式》十四卷,《垂拱》、《神龍》、《開元式》並二十卷,其刪定 格令同。
tài zōng yòu zhì zài jīng jiàn jìn qiú, xíng bù měi yuè yī zòu, cóng lì chūn zhì qiū fēn, bù dé zòu jué sǐ xíng. qí dà jì sì jí zhì zhāi shuò wàng shàng xià xián èr shí sì qì yǔ wèi qíng yè wèi míng duàn tú rì yuè jí jià rì, bìng bù dé zòu jué sǐ xíng. qí yǒu shè zhī rì, wǔ kù lìng shè jīn jī jí gǔ yú gōng chéng mén wài zhī yòu, lēi jí qiú tú yú què qián, wō gǔ qiān shēng qì, xuān zhào ér shì zhī. qí shè shū bān zhū zhōu, yòng juàn xiě xíng xià. yòu xì qiú zhī jù, yǒu jiā chǒu qián suǒ, jiē yǒu zhǎng duǎn guǎng xiá zhī zhì, liàng zuì qīng zhòng, jié jí yòng zhī. qí zhàng jiē xuē qù jié mù, zhǎng sān chǐ wǔ cùn. xùn qiú zhàng, dà tóu jìng sān fēn èr lí, xiǎo tóu èr fēn èr lí. cháng xíng zhàng, dà tóu èr fēn qī lí, xiǎo tóu yī fēn qī lí. chī zhàng, dà tóu èr fēn, xiǎo tóu yī fēn bàn. qí jué chī zhě, tuǐ fēn shòu. jué zhàng zhě, bèi tuǐ tún fēn shòu. jí xū shù děng kǎo xùn zhě, yì tóng. qí kǎo qiú bù guò sān dù, zǒng shù bù dé guò èr bǎi. zhàng zuì yǐ xià, bù dé guò suǒ fàn zhī shù. zhū duàn zuì ér wú zhèng tiáo, qí yīng chū zuì zhě, zé jǔ zhòng yǐ míng qīng qí yīng rù zuì zhě, zé jǔ qīng yǐ míng zhòng. chēng jiā zhě, jiù zhòng cì chēng jiǎn zhě, jiù qīng cì. wéi èr sǐ sān liú, tóng wèi yī jiǎn, bù dé jiā zhì yú sǐ. duàn yù ér shī yú chū rù zhě, yǐ qí zuì zuì zhī. shī rù zhě, gè jiǎn sān děng shī chū zhě, gè jiǎn wǔ děng.
太宗又制在京見禁囚,刑部每月一奏,從立春至秋分,不得奏決死刑。其大祭 祀及致齋、朔望、上下弦、二十四氣、雨未晴、夜未明、斷屠日月及假日,並不得 奏決死刑。其有赦之日,武庫令設金雞及鼓於宮城門外之右,勒集囚徒於闕前,撾 鼓千聲訖,宣詔而釋之。其赦書頒諸州,用絹寫行下。又繫囚之具,有枷、杻鉗、 鎖,皆有長短廣狹之制,量罪輕重,節級用之。其杖皆削去節目,長三尺五寸。訊 囚杖,大頭徑三分二厘,小頭二分二厘。常行杖,大頭二分七厘,小頭一分七厘。 笞杖,大頭二分,小頭一分半。其決笞者,腿分受。決杖者,背、腿、臀分受。及 須數等拷訊者,亦同。其拷囚不過三度,總數不得過二百。杖罪已下,不得過所犯 之數。諸斷罪而無正條,其應出罪者,則舉重以明輕;其應入罪者,則舉輕以明重。 稱加者,就重次;稱減者,就輕次。惟二死三流,同為一減,不得加至於死。斷獄 而失於出入者,以其罪罪之。失入者,各減三等;失出者,各減五等。
chū, tài zōng yǐ gǔ zhě duàn yù, bì xùn yú sān huái jiǔ jí zhī guān, nǎi zhào dà pì zuì, zhōng shū mén xià wǔ pǐn yǐ shàng jí shàng shū děng yì zhī. qí hòu hé nèi rén lǐ hǎo dé, fēng jí mào luàn, yǒu yāo wàng zhī yán, zhào àn qí shì. dà lǐ chéng zhāng yùn gǔ zòu, hǎo dé diān bìng yǒu zhēng, fǎ bù dāng zuò. zhì shū shì yù shǐ quán wàn jì, hé yùn gǔ guàn xiāng zhōu, hǎo dé zhī xiōng hòu dé, wèi qí cì shǐ, qíng zài ā zòng, zòu shì bù shí. tài zōng yuē: wú cháng jìn qiú yú yù nèi, yùn gǔ yǔ zhī yì qí, jīn fù ā zòng hǎo dé, shì luàn wú fǎ yě. suì zhǎn yú dōng shì. jì ér huǐ zhī. yòu jiāo zhōu dū du lú zǔ shàng, yǐ wǔ zhǐ zhǎn yú cháo táng, dì yì zhuī huǐ. xià zhì, fán jué sǐ xíng, suī lìng jí shā, réng sān fù zòu. xún wèi shì chén yuē: rén mìng zhì zhòng, yī sǐ bù kě zài shēng. xī shì chōng shā zhèng tǐng, jì ér huǐ zhī, zhuī zhǐ bù jí. jīn chūn fǔ shǐ qǔ cái bù duō, zhèn nù shā zhī, hòu yì xún huǐ, jiē yóu sī bù shěn yě. bǐ lái jué qiú, suī sān fù zòu, xū yú zhī jiān, sān zòu biàn qì, dōu wèi dé sī, sān zòu hé yì? zì jīn yǐ hòu, yí èr rì zhōng wǔ fù zòu, xià zhū zhōu sān fù zòu. yòu gǔ zhě xíng xíng, jūn wèi chè lè jiǎn shàn. zhèn jīn tíng wú cháng shè zhī lè, mò zhī hé chè, rán duì shí jí bù dàn jiǔ ròu. zì jīn yǐ hòu, lìng yǔ shàng shí xiāng zhī, xíng rén rì wù jìn jiǔ ròu. nèi jiào fāng jí tài cháng, bìng yí tíng jiào. qiě cáo sī duàn yù, duō jù lǜ wén, suī qíng zài kě jīn, ér bù gǎn wéi fǎ, shǒu wén dìng zuì, huò kǒng yǒu yuān. zì jīn mén xià fù lǐ, yǒu jù fǎ hé sǐ ér qíng kě yòu zhě, yí lù zhuàng zòu. zì shì quán huó zhě shén zhòng. qí wǔ fù zòu, yǐ jué qián yī rì èr rì fù zòu, jué rì yòu sān fù zòu. wéi fàn è nì zhě, yī fù zòu ér yǐ, zhe zhī yú lìng.
初,太宗以古者斷獄,必訊於三槐九棘之官,乃詔大辟罪,中書、門下五品已 上及尚書等議之。其後河內人李好德,風疾瞀亂,有妖妄之言,詔按其事。大理丞 張蘊古奏,好德癲病有徵,法不當坐。治書侍御史權萬紀,劾蘊古貫相州,好德之 兄厚德,為其刺史,情在阿縱,奏事不實。太宗曰:「吾常禁囚於獄內,蘊古與之 弈棋,今復阿縱好德,是亂吾法也。」遂斬於東市。既而悔之。又交州都督盧祖尚, 以忤旨斬於朝堂,帝亦追悔。下制,凡決死刑,雖令即殺,仍三覆奏。尋謂侍臣曰: 「人命至重,一死不可再生。昔世充殺鄭頲,既而悔之,追止不及。今春府史取財 不多,朕怒殺之,後亦尋悔,皆由思不審也。比來決囚,雖三覆奏,須臾之間,三 奏便訖,都未得思,三奏何益?自今已後,宜二日中五覆奏,下諸州三覆奏。又古 者行刑,君為徹樂減膳。朕今庭無常設之樂,莫知何徹,然對食即不啖酒肉。自今 已後,令與尚食相知,刑人日勿進酒肉。內教坊及太常,並宜停教。且曹司斷獄, 多據律文,雖情在可矜,而不敢違法,守文定罪,或恐有冤。自今門下覆理,有據 法合死而情可宥者,宜錄狀奏。」自是全活者甚眾。其五覆奏,以決前一日、二日 覆奏,決日又三覆奏。惟犯惡逆者,一覆奏而已,著之於令。
tài zōng jì zhū zhāng yùn gǔ zhī hòu, fǎ guān yǐ chū zuì wèi jiè, shí yǒu shī rù zhě, yòu bù jiā zuì yān, yóu shì xíng wǎng pō mì. dì cháng wèn dà lǐ qīng liú dé wēi yuē: jìn lái xíng wǎng shāo mì, hé yě? dé wēi duì yuē: lǜ wén shī rù jiǎn sān děng, shī chū jiǎn wǔ děng. jīn shī rù zé wú gū, shī chū zé biàn huò dà zuì, suǒ yóu lì jiē shēn wén. tài zōng rán qí yán. yóu shì shī yú chū rù zhě, lìng yī lǜ wén, duàn yù zhě jiàn wèi píng yǔn. shí sì nián, yòu zhì liú zuì sān děng, bù xiàn yǐ lǐ shù, liàng pèi biān è zhī zhōu. qí hòu suī cún kuān diǎn, ér fàn zhě jiàn shǎo.
太宗既誅張蘊古之後,法官以出罪為誡,時有失入者,又不加罪焉,由是刑網 頗密。帝嘗問大理卿劉德威曰:「近來刑網稍密,何也?」德威對曰:「律文失入 減三等,失出減五等。今失入則無辜,失出則便獲大罪,所由吏皆深文。」太宗然 其言。由是失於出入者,令依律文,斷獄者漸為平允。十四年,又制流罪三等,不 限以里數,量配邊惡之州。其後雖存寬典,而犯者漸少。
gāo zōng jí wèi, zūn zhēn guān gù shì, wù zài xù xíng. cháng wèn dà lǐ qīng táng lín zài yù xì qiú zhī shù, lín duì yuē: jiàn qiú wǔ shí yú rén, wéi èr rén hé sǐ. dì yǐ qiú shù quán shǎo, yí rán xíng yú yán sè. yǒng huī chū, chì tài wèi zhǎng sūn wú jì sī kōng lǐ jī zuǒ pú shè yú zhì níng yòu pú shè xíng chéng shì zhōng gāo jì fǔ huáng mén shì láng yǔ wén jié liǔ shì yòu chéng duàn bǎo xuán tài cháng shǎo qīng líng hú dé fēn lì bù shì láng gāo jìng yán xíng bù shì láng liú yàn kè gěi shì zhōng zhào wén kè, zhōng shū shè rén lǐ yǒu yì shào fǔ chéng zhāng xíng shí dà lǐ chéng yuán shào tài fǔ chéng wáng wén duān xíng bù láng zhōng jiǎ mǐn xíng děng, gòng zhuàn dìng lǜ lìng gé shì. jiù zhì bù biàn zhě, jiē suí shān gǎi. suì fēn gé wèi liǎng bù: cáo sī cháng wù wèi liú sī gé, tiān xià suǒ gòng zhě wèi sàn bān gé. qí sàn bān gé xià zhōu xiàn, liú sī gé dàn liú běn sī xíng yòng yān. sān nián, zhào yuē: lǜ xué wèi yǒu dìng shū, měi nián suǒ jǔ míng fǎ, suì wú píng zhǔn. yí guǎng zhào jiě lǜ rén tiáo yì shū zòu wén. réng shǐ zhōng shū mén xià jiān dìng. yú shì tài wèi zhào guó gōng wú jì sī kōng yīng guó gōng jī shàng shū zuǒ pú shè jiān tài zǐ shǎo shī jiān xiū guó shǐ yàn guó gōng zhì níng yín qīng guāng lù dài fū xíng bù shàng shū táng lín tài zhōng dà fū shǒu dà lǐ qīng duàn bǎo xuán cháo yì dài fū shǒu shàng shū yòu chéng liú yàn kè cháo yì dài fū shǒu yù shǐ zhōng chéng jiǎ mǐn xíng děng, cān zhuàn lǜ shū, chéng sān shí juǎn, sì nián shí yuè zòu zhī, bān yú tiān xià. zì shì duàn yù zhě jiē yǐn shū fēn xī zhī. yǒng huī wǔ nián wǔ yuè, shàng wèi shì chén yuē: yù sòng fán duō, jiē yóu xíng fá wǎng làn, gù yuē xíng zhě chéng yě, yī chéng ér bù kě biàn. mò dài duàn yù zhī rén, jiē yǐ kē kè wèi míng, shì yǐ qín shì wǎng mì qiū tú, ér huò zuì zhě zhòng. jīn tiān xià wú shì, sì hǎi yì ān, yù yǔ gōng děng gòng xíng kuān zhèng. jīn rì xíng fá, dé wú wǎng làn hū? wú jì duì yuē: bì xià yù de xíng fǎ kuān píng, chén xià yóu bù shí shèng yì. cǐ fǎ bì lái yǐ jiǔ, fēi zhǐ jīn rì. ruò qíng zài tǐ guó, jí gòng hào chī rén, yì zài shēn wén, biàn chēng hǎo lì. suǒ yǐ zuì suī hé zhàng, bì yù qiǎn tú, lǐ yǒu kě shēng, wù rù yú sǐ, fēi zēng qián rén, xiàn yú sǐ xíng. bì xià jīn ér lìng fàng, fǎ sī yì yí gù qǐng, dàn bì xià xǐ nù bù wàng jiā yú rén, xíng fá zì rán shì zhōng. shàng yǐ wèi rán. yǒng huī liù nián qī yuè, shàng wèi shì chén yuē: lǜ tōng bǐ fù, tiáo lì tài duō. zuǒ pú shè zhì níng děng duì: jiù lǜ duō bǐ fù duàn shì, nǎi shāo nán jiě. kē tiáo jí zhòng, shù zhì sān qiān. suí rì zài dìng, wéi liú wǔ bǎi. yǐ shì lèi xiāng sì zhě, bǐ fù kē duàn. jīn rì suǒ tíng, jí shì cān qǔ suí lǜ xiū yì. tiáo zhāng jì shǎo, jí chéng shěng biàn.
高宗即位,遵貞觀故事,務在恤刑。嘗問大理卿唐臨在獄繫囚之數,臨對曰: 「見囚五十餘人,惟二人合死。」帝以囚數全少,怡然形於顏色。永徽初,敕太尉 長孫無忌、司空李勣、左僕射于志寧、右僕射行成、侍中高季輔、黃門侍郎宇文節 柳奭、右丞段寶玄、太常少卿令狐德棻、吏部侍郎高敬言、刑部侍郎劉燕客、給事 中趙文恪,中書舍人李友益、少府丞張行實、大理丞元紹、太府丞王文端、刑部郎 中賈敏行等,共撰定律令格式。舊制不便者,皆隨刪改。遂分格為兩部:曹司常務 為《留司格》,天下所共者為《散頒格》。其《散頒格》下州縣,《留司格》但留 本司行用焉。三年,詔曰:「律學未有定疏,每年所舉明法,遂無憑準。宜廣召解 律人條義疏奏聞。仍使中書、門下監定。」於是太尉趙國公無忌、司空英國公勣、 尚書左僕射兼太子少師監修國史燕國公志寧、銀青光祿大夫刑部尚書唐臨、太中大 夫守大理卿段寶玄、朝議大夫守尚書右丞劉燕客、朝議大夫守御史中丞賈敏行等, 參撰《律疏》,成三十卷,四年十月奏之,頒於天下。自是斷獄者皆引疏分析之。 永徽五年五月,上謂侍臣曰:「獄訟繁多,皆由刑罰枉濫,故曰刑者成也,一成而 不可變。末代斷獄之人,皆以苛刻為明,是以秦氏網密秋荼,而獲罪者眾。今天下 無事,四海乂安,欲與公等共行寬政。今日刑罰,得無枉濫乎?」無忌對曰:「陛 下欲得刑法寬平,臣下猶不識聖意。此法弊來已久,非止今日。若情在體國,即共 號痴人,意在深文,便稱好吏。所以罪雖合杖,必欲遣徒,理有可生,務入於死, 非憎前人,陷於死刑。陛下矜而令放,法司亦宜固請,但陛下喜怒不妄加於人,刑 罰自然適中。」上以為然。永徽六年七月,上謂侍臣曰:「律通比附,條例太多。」 左僕射志寧等對:「舊律多比附斷事,乃稍難解。科條極眾,數至三千。隋日再定, 惟留五百。以事類相似者,比附科斷。今日所停,即是參取隋律修易。條章既少, 極成省便。」
lóng shuò èr nián, gǎi yì guān hào, yīn chì sī xíng tài cháng bó yuán zhí xīn shǎo cháng bó lǐ jìng xuán sī xíng dài fū lǐ wén lǐ děng zhòng dìng gé shì, wéi gǎi cáo jú zhī míng, ér bù yì piān dì. lín dé èr nián zòu shàng. zhì yí fèng zhōng, guān hào fù jiù, yòu chì zuǒ pú shè liú rén guǐ yòu pú shè dài zhì dé shì zhōng zhāng wén guàn zhōng shū lìng lǐ jìng xuán yòu shù zǐ hǎo chù jùn huáng mén shì láng lái héng zuǒ shù zǐ gāo zhì zhōu yòu shù zǐ lǐ yì yǎn lì bù shì láng péi xíng jiǎn mǎ zài bīng bù shì láng xiāo dé zhāo péi yán gōng bù shì láng lǐ yì chēn xíng bù shì láng zhāng chǔ jīn bù láng zhōng lú lǜ shī děng, shān jī gé shì. yí fèng èr nián èr yuè jiǔ rì, zhuàn dìng zòu shàng. xiān shì xiáng xíng shǎo qīng zhào rén běn zhuàn fǎ lì sān juǎn, yǐn yǐ duàn yù, shí yì yì wèi shé zhōng. hòu gāo zōng lǎn zhī, yǐ wèi fán wén bù biàn. yīn wèi shì chén yuē: lǜ lìng gé shì, tiān xià tōng guī, fēi zhèn yōng xū suǒ néng chuàng zhì. bìng shì wǔ dé zhī jì, zhēn guān yǐ lái, huò qǔ dìng chén zhōng, cān xiáng zhòng yì, tiáo zhāng bèi jǔ, guǐ zhú zhāo rán, lín shì zūn xíng, zì bù néng jǐn. hé wèi gèng xū zuò lì, zhì shǐ chù xù duō yí. jì cǐ yīn xún, fēi shì jīn rì, sù yí gǎi zhé, bù dé gèng rán. zì shì, fǎ lì suì fèi bù yòng.
龍朔二年,改易官號,因敕司刑太常伯源直心、少常伯李敬玄、司刑大夫李文 禮等重定格式,惟改曹局之名,而不易篇第。麟德二年奏上。至儀鳳中,官號復舊, 又敕左僕射劉仁軌、右僕射戴至德、侍中張文瓘、中書令李敬玄、右庶子郝處俊、 黃門侍郎來恆、左庶子高智周、右庶子李義琰、吏部侍郎裴行儉馬載、兵部侍郎蕭 德昭裴炎、工部侍郎李義琛、刑部侍郎張楚、金部郎中盧律師等,刪緝格式。儀鳳 二年二月九日,撰定奏上。先是詳刑少卿趙仁本撰《法例》三卷,引以斷獄,時議 亦為折衷。後高宗覽之,以為煩文不便。因謂侍臣曰:「律、令、格、式,天下通 規,非朕庸虛所能創製。並是武德之際,貞觀已來,或取定宸衷,參詳眾議,條章 備舉,軌躅昭然,臨事遵行,自不能盡。何為更須作例,致使觸緒多疑。計此因循, 非適今日,速宜改轍,不得更然。」自是,《法例》遂廢不用。
zé tiān lín cháo, chū yù dà shōu rén wàng. chuí gǒng chū nián, lìng róng tóng wèi guǐ, sì miàn zhì mén, gè yī fāng sè, gòng wèi yī shì. dōng miàn míng yuē yán ēn guǐ, shàng fù sòng jí xǔ qiú guān jué zhě fēng biǎo tóu zhī. nán miàn yuē zhāo jiàn guǐ, yǒu yán shí zhèng dé shī jí zhí yán jiàn zhèng zhě tóu zhī. xī miàn yuē shēn yuān guǐ, yǒu de zuì yuān làn zhě tóu zhī. běi miàn yuē tōng xuán guǐ, yǒu xuán xiàng zāi biàn jí jūn móu mì cè zhě tóu zhī. měi rì zhì zhī yú cháo táng, yǐ shōu tiān xià biǎo shū. jì chū zhī hòu, bù chěng zhī tú, huò zhì gōng jié yīn sī, bàng shàn cháo zhèng zhě. hòu nǎi lìng zhōng shū mén xià guān yī rén, zhuān jiān qí suǒ tóu zhī zhuàng, réng zé shí guān, rán hòu xǔ jìn fēng, xíng zhī zhì jīn yān. zé tiān yòu chì nèi shǐ péi jū dào xià guān shàng shū cén zhǎng qiàn fèng gé shì láng wéi fāng zhì yǔ shān dìng guān yuán zhì hóng děng shí yú rén, shān gǎi gé shì, jiā jì zhàng jí gōu zhàng shì, tōng jiù shì chéng èr shí juǎn. yòu yǐ wǔ dé yǐ lái chuí gǒng yǐ qián zhào chì biàn yú shí zhě, biān wèi xīn gé èr juǎn, zé tiān zì zhì xù. qí èr juǎn zhī wài, bié biān liù juǎn, kān wèi dāng sī xíng yòng, wèi chuí gǒng liú sī gé. shí wéi fāng zhì xiáng liàn fǎ lǐ, yòu wěi qí shì yú xián yáng wèi wáng shǒu shèn, yòu yǒu jīng lǐ zhī cái, gù chuí gǒng gé shì, yì zhě chēng wèi xiáng mì. qí lǜ lìng wéi gǎi èr shí sì tiáo, yòu yǒu bù biàn zhě, dà dǐ yī jiù.
則天臨朝,初欲大收人望。垂拱初年,令熔銅為匭,四面置門,各依方色,共 為一室。東面名曰延恩匭,上賦頌及許求官爵者封表投之。南面曰招諫匭,有言時 政得失及直言諫諍者投之。西面曰申冤匭,有得罪冤濫者投之。北面曰通玄匭,有 玄象災變及軍謀秘策者投之。每日置之於朝堂,以收天下表疏。既出之後,不逞之 徒,或至攻訐陰私,謗訕朝政者。後乃令中書、門下官一人,專監其所投之狀,仍 責識官,然後許進封,行之至今焉。則天又敕內史裴居道、夏官尚書岑長倩、鳳閣 侍郎韋方質與刪定官袁智弘等十餘人,刪改格式,加計帳及勾帳式,通舊式成二十 卷。又以武德已來、垂拱已前詔敕便於時者,編為《新格》二卷,則天自製序。其 二卷之外,別編六卷,堪為當司行用,為《垂拱留司格》。時韋方質詳練法理,又 委其事於咸陽尉王守慎,又有經理之才,故《垂拱格》、《式》,議者稱為詳密。 其律令惟改二十四條,又有不便者,大抵依舊。
rán zé tiān yán yú yòng xíng, shǔ xú jìng yè zuò luàn, jí yù bó bīng qǐ zhī hòu, kǒng rén xīn dòng yáo, yù yǐ wēi zhì tiān xià, jiàn yǐn kù lì, wù lìng shēn wén, yǐ àn xíng yù. zhǎng shòu nián yǒu shàng fēng shì yán lǐng biǎo liú rén yǒu yīn móu nì zhě, nǎi qiǎn sī xíng píng shì wàn guó jùn shè jiān chá yù shǐ jiù àn zhī, ruò dé fǎn zhuàng, zhǎn jué. guó jùn zhì guǎng zhōu, biàn zhào liú rén, yōng zhī shuǐ qū, yǐ cì jiā lù. sān bǎi yú rén, yī shí bìng mìng, rán hòu duàn liàn qū chéng fǎn zhuàng. nǎi gèng wū zòu yún: zhū dào liú rén, duō yǒu yuàn wàng. ruò bù tuī jiū, wèi biàn bù yáo. zé tiān shēn rán qí yán. yòu mìng shè jiān chá yù shǐ liú guāng yè wáng dé shòu bào sī gōng wáng chù zhēn qū zhēn yún děng, fēn wǎng jiàn nán qián zhōng ān nán lǐng nán děng liù dào, àn jū liú rén. guāng yè suǒ zài shā lù. guāng yè zhū jiǔ bǎi rén, dé shòu zhū qī bǎi rén, qí yú shǎo zhě bù jiǎn shù bǎi rén. yì yǒu zá fàn jí yuǎn nián liú rén, yì wǎng jí huò yān. shí zhōu xìng lái jùn chén děng, xiāng cì shòu zhì tuī jiū dà yù. nǎi yú dū chéng lì jǐng mén nèi, bié zhì tuī shì shǐ yuàn, shí rén wèi zhī xīn kāi yù. jùn chén yòu yǔ shì yù shǐ hóu sī zhǐ wáng hóng yì guō bà lǐ jìng rén píng shì kāng wěi wèi suì zhōng děng, zhāo jí gào shì shù bǎi rén, gòng wèi luó zhī, yǐ xiàn liáng shàn. qián hòu wǎng zāo shā hài zhě, bù kě shèng shù. yòu zào gào mì luó zhī jīng yī juàn, qí yì zhǐ jiē wǎng luó qián rén, zhī chéng fǎn zhuàng. jùn chén měi jū qiú, wú wèn qīng zhòng, duō yǐ cù guàn bí. jìn dì láo zhōng, huò shèng zhī yú wèng, yǐ huǒ wéi rào zhì zhī. jiān jué qí liáng xiǎng, zhì yǒu chōu yī xù yǐ dàn zhī zhě. qí suǒ zuò dà jiā, fán yǒu shí hào: yī yuē dìng bǎi mài, èr yuē chuǎn bù dé, sān yuē tū dì hǒu, sì yuē zhe jí chéng, wǔ yuē shī hún dǎn, liù yuē shí tóng fǎn, qī yuē fǎn shì shí, bā yuē sǐ zhū chóu, jiǔ yuē qiú jí sǐ, shí yuē qiú pò jiā. yòu lìng qǐn chù fèn huì, bèi zhū kǔ dú. měi yǒu zhì shū kuān yòu qiú tú, jùn chén bì xiān qiǎn yù zú, jǐn shā zhòng zuì, rán hòu xuān shì. shì shí hǎi nèi shè jù, dào lù yǐ mù. lín tái zhèng zì chén zi áng shàng shū yuē:
然則天嚴於用刑,屬徐敬業作亂,及豫、博兵起之後,恐人心動搖,欲以威制 天下,漸引酷吏,務令深文,以案刑獄。長壽年有上封事言嶺表流人有陰謀逆者, 乃遣司刑評事萬國俊攝監察御史就案之,若得反狀,斬決。國俊至廣州,遍召流人, 擁之水曲,以次加戮。三百餘人,一時並命,然後鍛煉曲成反狀。乃更誣奏云: 「諸道流人,多有怨望。若不推究,為變不遙。」則天深然其言。又命攝監察御史 劉光業、王德壽、鮑思恭、王處貞、屈貞筠等,分往劍南、黔中、安南、嶺南等六 道,按鞫流人。光業所在殺戮。光業誅九百人,德壽誅七百人,其餘少者不減數百 人。亦有雜犯及遠年流人,亦枉及禍焉。時周興、來俊臣等,相次受制推究大獄。 乃於都城麗景門內,別置推事使院,時人謂之「新開獄」。俊臣又與侍御史侯思止 王弘義郭霸李敬仁、評事康暐衛遂忠等,招集告事數百人,共為羅織,以陷良善。 前後枉遭殺害者,不可勝數。又造《告密羅織經》一卷,其意旨皆網羅前人,織成 反狀。俊臣每鞫囚,無問輕重,多以醋灌鼻。禁地牢中,或盛之於甕,以火圍繞炙 之。兼絕其糧餉,至有抽衣絮以啖之者。其所作大枷,凡有十號:一曰定百脈,二 曰喘不得,三曰突地吼,四曰著即承,五曰失魂膽,六曰實同反,七曰反是實,八 曰死豬愁,九曰求即死,十曰求破家。又令寢處糞穢,備諸苦毒。每有制書寬宥囚 徒,俊臣必先遣獄卒,盡殺重罪,然後宣示。是時海內懾懼,道路以目。麟台正字 陳子昂上書曰:
chén wén gǔ zhī yù tiān xià zhě, qí zhèng yǒu sān: wáng zhě huà zhī, yòng rén yì yě bà zhě wēi zhī, rèn quán zhì yě qiáng guó xié zhī, wù xíng fá yě. shì yǐ huà zhī bù zú, rán hòu wēi zhī, wēi zhī bù zú, rán hòu xíng zhī. gù zhì yú xíng, zé fēi wáng zhě zhī suǒ guì yǐ. kuàng yù guāng zhái tiān xià, zhuī gōng shàng huáng, zhuān rèn xíng shā yǐ wèi wēi duàn, kě wèi cè zhī shī zhě yě.
臣聞古之御天下者,其政有三:王者化之,用仁義也;霸者威之,任權智也; 強國脅之,務刑罰也。是以化之不足,然後威之,威之不足,然後刑之。故至於刑, 則非王者之所貴矣。況欲光宅天下,追功上皇,專任刑殺以為威斷,可謂策之失者 也。
chén fú dǔ bì xià shèng dé cōng míng, yóu xīn tài gǔ, jiāng zhì jìng yǔ zhòu, bǎo yì lí mín, fā hào shī lìng, chū yú chéng qiàn. tiān xià cāng shēng, mò bù xuán wàng shèng fēng, jì jiàn shén huà, dào dé wèi zhèng, jiāng shì yú bì xià yǐ. chén wén zhī, shèng rén chū, bì yǒu qū chú, gài tiān rén zhī fú, yīng xiū mìng yě. rì zhě dōng nán wēi niè, gǎn móu luàn cháng. bì xià shùn tiān xíng zhū, zuì è xián fú, qǐ fēi tiān yì yù zhāng bì xià wēi wǔ zhī gōng zāi! ér zhí shì zhě bù chá tiān xīn, yǐ wèi rén yì, è qí shǒu luàn chàng huò, fǎ hé zhū tú, jiāng xī jiān yuán, qióng qí dǎng yǔ. suì shǐ bì xià dà kāi zhào yù, zhòng shè yán xíng, jì yǐ chéng jiān, guān yú tiān xià. nì dǎng qīn shǔ jí qí jiāo yóu, yǒu shè xián yí, cí xiāng lián jí, mò bù qióng bǔ kǎo xiào, zhī yè pán ná. dà huò liú xiě, xiǎo yù chī mèi. zhì yǒu jiān rén yíng huò, chéng xiǎn xiāng wū, jiū gào yí sì, jì tú jué shǎng, jiào yú què xià zhě, rì yǒu shù yǐ. yú shí cháo tíng huáng huáng, mò néng zì gù, hǎi nèi qīng tīng, yǐ xiāng jīng kǒng. lài bì xià rén cí, mǐn qí wēi jù, cì yǐ ēn zhào, xǔ qí dà gōng yǐ shàng, yī qiē wù lùn. rén shí huò tài, wèi shēng zài zào. yú chén qiè yǐ xīn rán, hè bì xià shèng míng, dé tiān zhī jī yě. bù wèi yì zhě yì jiàn, yòu zhí qián tú, bǐ zhě xíng yù, fēn fēn fù qǐ. bì xià bù shēn sī tiān yì, yǐ shùn xiū qī, shàng yǐ dū chá wèi lǐ, wēi xíng wèi wù, shǐ qián zhě zhī zhào, bù xìn yú rén. yú chén mèi yān, qiè kǒng fēi wǔ dì sān wáng fá zuì diào rén zhī yì yě.
臣伏睹陛下聖德聰明,游心太古,將制靜宇宙,保乂黎民,發號施令,出於誠 慊。天下蒼生,莫不懸望聖風,冀見神化,道德為政,將侍於陛下矣。臣聞之,聖 人出,必有驅除,蓋天人之符,應休命也。日者東南微孽,敢謀亂常。陛下順天行 誅,罪惡咸伏,豈非天意欲彰陛下威武之功哉!而執事者不察天心,以為人意,惡 其首亂唱禍,法合誅屠,將息奸源,窮其黨與。遂使陛下大開詔獄,重設嚴刑,冀 以懲奸,觀於天下。逆黨親屬及其交遊,有涉嫌疑,辭相連及,莫不窮捕考校,枝 葉蟠拿。大或流血,小御魑魅。至有奸人熒惑,乘險相誣,糾告疑似,冀圖爵賞, 叫於闕下者,日有數矣。於時朝廷徨徨,莫能自固,海內傾聽,以相驚恐。賴陛下 仁慈,憫其危懼,賜以恩詔,許其大功已上,一切勿論。人時獲泰,謂生再造。愚 臣竊以忻然,賀陛下聖明,得天之機也。不謂議者異見,又執前圖,比者刑獄,紛 紛復起。陛下不深思天意,以順休期,尚以督察為理,威刑為務,使前者之詔,不 信於人。愚臣昧焉,竊恐非五帝、三王伐罪吊人之意也。
chén qiè guān dāng jīn tiān xià bǎi xìng, sī ān jiǔ yǐ. nǎng shǔ běi hú qīn sāi, xī róng kòu biān, bīng gé xiāng tú, xiàng lì shí zài. guān hé zì běi, zhuǎn shū yōu yàn qín shǔ zhī xī, chí wù huáng hǎi. dāng shí tiān xià pí jí yǐ! zhòng yǐ dà bīng zhī hòu, shǔ zāo xiōng nián, liú lí jī è, sǐ sàng lüè bàn. xìng lài bì xià yǐ zhì shèng zhī dé, fǔ níng zhào rén, biān jìng huò ān, zhōng guó wú shì, yīn yáng dà shùn, nián gǔ lèi dēng, tiān xià fù zǐ, shǐ dé xiāng yǎng yǐ. yáng zhōu gòu huò, dài yǒu wǔ xún, ér hǎi zhōng yàn rán, xiān chén bù dòng, qǐ fēi tiān xià zhēng shù yàn xiōng luàn zāi? chén yǐ cǐ bo zhī, bǎi xìng sī ān jiǔ yǐ. jīn bì xià bù wù xuán mò, yǐ jiù pí mín, ér yòu rèn wēi xíng yǐ shī qí wàng, yù yǐ chá chá wèi zhèng, sù lǐ huán qū. yú chén àn mèi, qiè yǒu dà huò. qiě chén wén xíng zhě, zhèng zhī mò jié yě. xiān wáng yǐ jìn bào lí luàn, bù dé yǐ ér yòng zhī. jīn tiān xià xìng ān, wàn wù sī tài, bì xià nǎi yǐ mò jié zhī fǎ, chá lǐ píng rén, yú chén yǐ wèi fēi shì biàn suí shí zhī yì yě. qǐng nián yǐ lái, fú jiàn zhū fāng gào mì. qiú lèi bǎi qiān bèi. dà dǐ suǒ gào, jiē yǐ yáng zhōu wèi míng, jí qí qióng jìng, bǎi wú yī shí. bì xià rén shù, yòu qū fǎ róng zhī, bàng jié tā shì, yì wèi tuī hé. suì shǐ jiān chén zhī dǎng, kuài yì xiāng chóu, yá zì zhī xián, jí chēng yǒu mì. yī rén bèi gào, bǎi rén mǎn yù. shǐ zhě tuī bǔ, guān gài rú shì. huò wèi bì xià ài yī rén ér hài bǎi rén, tiān xià yóng yóng, mò zhī níng suǒ.
臣竊觀當今天下百姓,思安久矣。曩屬北胡侵塞,西戎寇邊,兵革相屠,向歷 十載。關、河自北,轉輸幽、燕;秦、蜀之西,馳騖湟、海。當時天下疲極矣!重 以大兵之後,屬遭凶年,流離飢餓,死喪略半。幸賴陛下以至聖之德,撫寧兆人, 邊境獲安,中國無事,陰陽大順,年穀累登,天下父子,始得相養矣。揚州構禍, 殆有五旬,而海中晏然,纖塵不動,豈非天下蒸庶厭凶亂哉?臣以此卜之,百姓思 安久矣。今陛下不務玄默,以救疲民,而又任威刑以失其望,欲以察察為政,肅理 寰區。愚臣暗昧,竊有大惑。且臣聞刑者,政之末節也。先王以禁暴厘亂,不得已 而用之。今天下幸安,萬物思泰,陛下乃以末節之法,察理平人,愚臣以為非適變 隨時之義也。頃年以來,伏見諸方告密。囚累百千輩。大抵所告,皆以揚州為名, 及其窮竟,百無一實。陛下仁恕,又屈法容之,傍訐他事,亦為推劾。遂使奸臣之 黨,快意相讎,睚眥之嫌,即稱有密。一人被告,百人滿獄。使者推捕,冠蓋如市。 或謂陛下愛一人而害百人,天下喁喁,莫知寧所。
chén wén zì fēi shèng rén, bù yǒu wài huàn, bì yǒu nèi yōu, wù lǐ zì rán yě. chén bù gǎn yǐ gǔ yuǎn yán zhī, qǐng zhǐ suí ér shuō. chén wén zhǎng lǎo yún: suí zhī mò shì, tiān xià yóu píng. yáng dì bù gōng, qióng dú wēi wǔ, yàn jū huáng jí, zì zǒng yuán róng, yǐ bǎi wàn zhī shī, guān bīng liáo hǎi, tiān xià shǐ sāo rán yǐ. suì shǐ yáng xuán gǎn xié bù chén zhī shì, yǒu dà dào zhī xīn, yù yīn rén móu, yǐ qiè huáng yè. jí chēng bīng zhōng xià, jiāng jù luò yáng, xiāo shí zhī shì qīng yǔ zhòu yǐ. rán luàn wèi yú yuè, ér tóu zú yì chù. hé zhě? tiān xià zhī bì, wèi yǒu tǔ bēng, zhēng rén zhī xīn, yóu wàng lè yè. yáng dì bù wù, àn hū rén jī. zì yǐ wèi yuán è jì zhū, tiān xià wú jù huá yě, huáng jí zhī rèn, kě yǐ xíng fá lǐ zhī. suì shǐ bīng bù shàng shū fán zi gài zhuān xíng tú lù, dà qióng dǎng yǔ, hǎi nèi háo shì, wú bù lí yāng. suì zhì shā rén rú má, liú xiě chéng zé, tiān xià mí rán sī wèi luàn yǐ. yú shì xiāo xiǎn zhū càn qǐ yú jīng nán, lǐ mì dòu jiàn dé luàn yú hé běi. sì hǎi yún yáo, suì bìng qǐ ér wáng suí zú yǐ. qǐ bù āi zāi! zhǎng lǎo zhì jīn tán zhī, wěi qū rú shì.
臣聞自非聖人,不有外患,必有內憂,物理自然也。臣不敢以古遠言之,請指 隋而說。臣聞長老云:隋之末世,天下猶平。煬帝不恭,窮毒威武,厭居皇極,自 總元戎,以百萬之師,觀兵遼海,天下始騷然矣。遂使楊玄感挾不臣之勢,有大盜 之心,欲因人謀,以竊皇業。及稱兵中夏,將據洛陽,哮寔之勢傾宇宙矣。然亂未 逾月,而頭足異處。何者?天下之弊,未有土崩,蒸人之心,猶望樂業。煬帝不悟, 暗忽人機。自以為元惡既誅,天下無巨猾也,皇極之任,可以刑罰理之。遂使兵部 尚書樊子蓋專行屠戮,大窮黨與,海內豪士,無不罹殃。遂至殺人如麻,流血成澤, 天下靡然思為亂矣。於是蕭銑、硃粲起於荊南,李密、竇建德亂於河北。四海雲搖, 遂並起而亡隋族矣。豈不哀哉!長老至今談之,委曲如是。
guān sān dài xià yīn xìng wáng, yǐ xià zhì qín hàn wèi jìn lǐ luàn, mò bù jiē yǐ dú xíng ér zhì bài huài yě. fū dà yù yì qǐ, bù néng wú làn. hé zhě? dāo bǐ zhī lì, guǎ shí dà fāng, duàn yù néng zhě, míng zài jí kè. wén shēn wǎng mì, zé gòng chēng zhì gōng, yuán jí rén zhǔ, yì wèi qí fèng fǎ. yú shì lì zài shā rén, hài zài píng shù, gù yù lì xiāng jiè, yǐ shā wèi cí. fēi zēng yú rén yě, ér lì zài jǐ. gù shàng yǐ xī rén zhǔ zhī zhǐ, yǐ tú róng shēn zhī lì. xùn lì jì duō, zé bù néng wú làn, làn jí liáng shàn, zé yín xíng chěng yǐ. fū rén qíng mò bù zì ài qí shēn, bì xià yǐ cǐ chá zhī, qǐ fēi wú làn yǐ! yuān rén xū jiē, gǎn shāng hé qì hé qì bèi luàn, qún shēng lì yì shuǐ hàn suí zhī, zé yǒu xiōng nián. rén jì shī yè, zé huò luàn zhī xīn chù rán ér shēng yǐ. qǐng lái kàng yáng qiān hòu, yún ér bù yǔ, nóng fū shì lěi, zhān wàng áo áo, qǐ bù yóu bì xià zhī yǒu shèng dé ér bù jiàng zé yú rén yě? tǎng hàn suì guò chūn, fèi yú shí zhǒng, jīn nián jià sè, bì yǒu sǔn yǐ. bì xià kě bù jìng chéng tiān yì, yǐ zé xù rén? chén wén gǔ zhě míng wáng zhòng shèn xíng fá, gài jù cǐ yě. shū bù yún hū, yǔ qí shā bù gū, níng shī bù jīng. bì xià nài hé yǐ táng táng zhī shèng, yóu wù qiáng guó zhī wēi. yú chén qiè wèi bì xià bù qǔ.
觀三代夏、殷興亡,已下至秦、漢、魏、晉理亂,莫不皆以毒刑而致敗壞也。 夫大獄一起,不能無濫。何者?刀筆之吏,寡識大方,斷獄能者,名在急刻。文深 網密,則共稱至公,爰及人主,亦謂其奉法。於是利在殺人,害在平恕,故獄吏相 誡,以殺為詞。非憎於人也,而利在己。故上以希人主之旨,以圖榮身之利。徇利 既多,則不能無濫,濫及良善,則淫刑逞矣。夫人情莫不自愛其身,陛下以此察之, 豈非無濫矣!冤人吁嗟,感傷和氣;和氣悖亂,群生癘疫;水旱隨之,則有凶年。 人既失業,則禍亂之心怵然而生矣。頃來亢陽愆候,雲而不雨,農夫釋耒,瞻望嗷 嗷,豈不由陛下之有聖德而不降澤於人也?儻旱遂過春,廢於時種,今年稼穡,必 有損矣。陛下可不敬承天意,以澤恤人?臣聞古者明王重慎刑罰,蓋懼此也。《書》 不云乎,「與其殺不辜,寧失不經。」陛下奈何以堂堂之聖,猶務強國之威。愚臣 竊為陛下不取。
qiě yú rén ān zé lè shēng, wēi zé sī biàn. gù shì yǒu zhāo huò, fǎ yǒu qǐ jiān. tǎng dà yù wèi xiū, zhī dǎng rì guǎng, tiān xià yí huò, xiāng kǒng wú gū, rén qíng zhī biàn, bù kě bù chá. xī hàn wǔ dì shí wū gǔ yù qǐ, jiāng chōng xíng zhà, zuò luàn jīng shī, zhì shǐ tài zǐ bēn zǒu, bīng jiāo gōng què, wú gū bèi hài zhě yǐ wàn qiān shù. dāng shí liú zōng jǐ fù miè yǐ, lài wǔ dì dé hú guān sān lǎo shàng shū, fān rán gǎn wù, yí jiāng chōng sān zú, yú yù bù lùn, tiān xià shǎo yǐ ān ěr. chén dú shū zhì cǐ, wèi cháng bù wèi lì tài zǐ liú tì yě. gǔ rén yún: qián shì bù wàng, hòu shì zhī shī. fú yuàn bì xià niàn zhī. jīn chén bù bì tāng huò zhī zuì, yǐ lóu yǐ zhī mìng, qīng chù chén yán. chén fēi bù è sǐ ér tān shēng yě, chéng yǐ fù bì xià ēn yù, yǐ wēi mìng bì sāi cōng míng, yì fēi gǎn yù bì xià dùn xī yán xíng, wàng zài xù xíng ěr. qǐ yǔ sān shì dài fū, tú qí kě fǒu. fū wǎng zhě bù kě jiàn, lái zhě yóu kě zhuī, wú yǐ chén wēi ér hū qí zòu, tiān xià xìng shèn.
且愚人安則樂生,危則思變。故事有招禍,法有起奸。倘大獄未休,支黨日廣, 天下疑惑,相恐無辜,人情之變,不可不察。昔漢武帝時巫蠱獄起,江充行詐,作 亂京師,至使太子奔走,兵交宮闕,無辜被害者以萬千數。當時劉宗幾覆滅矣,賴 武帝得壺關三老上書,幡然感悟,夷江充三族,余獄不論,天下少以安耳。臣讀書 至此,未嘗不為戾太子流涕也。古人云:「前事不忘,後事之師。」伏願陛下念之。 今臣不避湯鑊之罪,以螻蟻之命,輕觸宸嚴。臣非不惡死而貪生也,誠以負陛下恩 遇,以微命蔽塞聰明,亦非敢欲陛下頓息嚴刑,望在恤刑耳。乞與三事大夫,圖其 可否。夫往者不可諫,來者猶可追,無以臣微而忽其奏,天下幸甚。
shū zòu bù xǐng.
疏奏不省。
shí sī xíng shǎo qīng xú yǒu gōng cháng bó kù lì suǒ zòu, měi rì yǔ zhī tíng zhēng dé shī, yǐ xuě yuān làn, yīn cǐ quán jì zhě yì bù kě shèng shù, yǔ zài yǒu gōng chuán. jí jùn chén hóng yì děng fú zhū, xíng yù shào xī. qián hòu zǎi xiàng wáng jí shàn yáo yuán chóng zhū jìng zé děng, jiē yán chuí gǒng yǐ lái shēn sǐ pò jiā zhě, jiē shì wǎng làn, zé tiān pō yì jué wù. yú shì jiān chá yù shǐ wèi jìng shàng yán yuē:
時司刑少卿徐有功常駁酷吏所奏,每日與之廷爭得失,以雪冤濫,因此全濟者 亦不可勝數,語在《有功傳》。及俊臣、弘義等伏誅,刑獄稍息。前後宰相王及善、 姚元崇、硃敬則等,皆言垂拱已來身死破家者,皆是枉濫,則天頗亦覺悟。於是監 察御史魏靖上言曰:
chén wén guó zhī gāng jì, zài hu shēng shā. qí zhōu xìng lái jùn chén qiū shén jī wàn guó jùn wáng hóng yì hóu sī zhǐ guō hóng bà lǐ jìng rén péng xiān jué wáng dé shòu zhāng zhī mò zhě, jí yáo nián sì xiōng yǐ. zì chěng yú bào, zòng nüè hán dú, chóu jí zài wèi, ān rěn cháo chén, zuì zhú qíng jiā, xíng suí yì gǎi. dāng qí shí yě, qiú líng rú shì, cháo tíng yǐ mù. jì ér sù xū bù mèi, yuān hún yǒu tuō, xíng è qí bào, huò yín kě chéng, jù yán tiān xíng, yǐ chéng luàn shǒu. qiè jiàn lái jùn chén shēn chù jí fǎ zhě, yǐ qí luó zhī liáng shàn, tú xiàn zhōng xián, jí méi yǐ quàn jiāng lái, xiǎn lù yǐ xiè tiān xià. chén yòu wén zhī dào lù, shàng zhì shèng zhǔ, bàng jì guì chén, míng míng zhī yǒu luó zhī zhī shì yǐ, jùn chén jì sǐ, tuī zhě huò gōng, hú yuán lǐ chāo qiān, péi tán xiǎn shòu, zhōng wài chēng qìng, cháo tíng zài ān. pò qí dǎng zhě, jí néng shǎng bù yú shí bèi qí xiàn zhě, qǐ kě yān zhī lèi suì. qiě chēng fǎn tú, xū dé fǎn zhuàng. wéi jù piàn cí, jí qǐng xíng xíng, kǎo chǔ wàng jiā, kuǎn dá hé xiàn. gù xú yǒu gōng yǐ kuān píng ér jiàn jì, hú sè luó yǐ jì nǚ ér shòu jū, zhōng wài jù zhī, wǎng zhí sī zài, jiè yǐ wèi yù, qí yú kě xiáng. chén yòu wén zhī, guō hóng bà zì cì ér chàng kuài, wàn guó jùn bèi zhē ér jù wáng. huò xiàn kě lín zhōng, xī quán yú xiàng lǐ jìng rén jiāng sǐ, shé zhì yú qí. jiē zhòng guǐ mǎn tíng, qún yāo héng dào, wéi zhēng jí yīng, ruò xiǎng suí shēng. bèi zài rén yáo, bù wèi xū shuō, bó yǒu zhòu jiàn, dài wú yǐ guò. cǐ yì luó zhī zhī yī jù yě. chén yǐ zhì yú, bù shí dà tǐ, tǎng shǐ píng fǎn zhě shù rén, zhòng gòng xiáng fù lái jùn chén děng suǒ tuī dà yù, shù dèng ài huò shēn yú jīn rì, xiào fù bù làn yú xī shí, ēn huàn yī liú, tiān xià xìng shèn.
臣聞國之綱紀,在乎生殺。其周興、來俊臣、丘神勣、萬國俊、王弘義、侯思 止、郭弘霸、李敬仁、彭先覺、王德壽、張知默者,即堯年四凶矣。恣騁愚暴,縱 虐含毒,讎嫉在位,安忍朝臣,罪逐情加,刑隨意改。當其時也,囚囹如市,朝廷 以目。既而素虛不昧,冤魂有托,行惡其報,禍淫可懲,具嚴天刑,以懲亂首。竊 見來俊臣身處極法者,以其羅織良善,屠陷忠賢,籍沒以勸將來,顯戮以謝天下。 臣又聞之道路,上至聖主,傍洎貴臣,明明知有羅織之事矣,俊臣既死,推者獲功, 胡元禮超遷,裴談顯授,中外稱慶,朝廷載安。破其黨者,即能賞不逾時;被其陷 者,豈可淹之累歲。且稱反徒,須得反狀。惟據片辭,即請行刑,拷楚妄加,款答 何限。故徐有功以寬平而見忌,斛瑟羅以妓女而受拘,中外具知,枉直斯在,藉以 為喻,其餘可詳。臣又聞之,郭弘霸自刺而唱快,萬國俊被遮而遽亡。霍獻可臨終, 膝拳於項;李敬仁將死,舌至於臍。皆眾鬼滿庭,群妖橫道,惟徵集應,若響隨聲。 備在人謠,不為虛說,伯有晝見,殆無以過。此亦羅織之一據也。臣以至愚,不識 大體,儻使平反者數人,眾共詳覆來俊臣等所推大獄,庶鄧艾獲申於今日,孝婦不 濫於昔時,恩渙一流,天下幸甚。
shū zòu, zhì lìng lù lái jùn chén qiū shén jī děng suǒ tuī jū rén shēn sǐ jí méi zhě, lìng sān sī zhòng tuī kān, yǒu yuān làn zhě, bìng jiē xuě miǎn.
疏奏,制令錄來俊臣、丘神勣等所推鞫人身死籍沒者,令三司重推勘,有冤濫 者,並皆雪免。
zhōng zōng shén lóng yuán nián, zhì yǐ gù sī pú shǎo qīng xú yǒu gōng, zhí fǎ píng shù, zhuī zèng yuè zhōu dū du, tè shòu yī zi guān. yòu yǐ qiū shén jī lái zi xún wàn guó jùn zhōu xìng lái jùn chén yú chéng yè wáng jǐng zhāo suǒ yuán lǐ fù yóu yì wáng hóng yì zhāng zhī mò péi jí jiāo rén dǎn hóu sī zhǐ guō bà lǐ jìng rén huáng fǔ wén bèi chén jiā yán liú guāng yè wáng dé shòu wáng chù zhēn qū zhēn yún bào sī gōng èr shí sān rén, zì chuí gǒng yǐ lái bìng wǎng làn shā rén, suǒ yǒu guān jué, bìng lìng zhuī duó. tiān xià chēng qìng. shí jì gǎi yì, zhì jǐn yī zhēn guān yǒng huī gù shì. chì zhōng shū lìng wéi ān shí lǐ bù shì láng zhù qīn míng shàng shū yòu chéng sū guī bīng bù láng zhōng dí guāng sì děng, shān dìng chuí gǒng gé hòu zhì shén lóng yuán nián yǐ lái zhì chì, wèi sàn bān gé qī juǎn. yòu shān bǔ jiù shì, wèi èr shí juǎn, bān yú tiān xià. jǐng yún chū, ruì zōng yòu chì hù bù shàng shū cén xī zhōng shū shì láng lù xiàng xiān yòu sàn qí cháng shì xú jiān yòu sī láng zhōng táng shào xíng bù yuán wài láng shào zhī yǔ shān dìng guān dà lǐ sì chéng chén yì hǎi yòu wèi zhǎng shǐ zhāng chù bīn dà lǐ píng shì zhāng míng bō zuǒ wèi lǜ fǔ cāng cáo cān jūn luó sī zhēn xíng bù zhǔ shì yán yì zhuān fán shí rén, shān dìng gé shì lǜ lìng. tài jí yuán nián èr yuè zòu shàng, míng wèi tài jí gé.
中宗神龍元年,制以故司僕少卿徐有功,執法平恕,追贈越州都督,特授一子 官。又以丘神勣、來子珣、萬國俊、周興、來俊臣、魚承曄、王景昭、索元禮、傅 遊藝、王弘義、張知默、裴籍、焦仁亶、侯思止、郭霸、李敬仁、皇甫文備、陳嘉 言、劉光業、王德壽、王處貞、屈貞筠、鮑思恭二十三人,自垂拱已來並枉濫殺人, 所有官爵,並令追奪。天下稱慶。時既改易,制盡依貞觀、永徽故事。敕中書令韋 安石、禮部侍郎祝欽明、尚書右丞蘇瑰、兵部郎中狄光嗣等,刪定《垂拱格》後至 神龍元年已來制敕,為《散頒格》七卷。又刪補舊式,為二十卷,頒於天下。景雲 初,睿宗又敕戶部尚書岑羲、中書侍郎陸象先、右散騎常侍徐堅、右司郎中唐紹、 刑部員外郎邵知與、刪定官大理寺丞陳義海、右衛長史張處斌、大理評事張名播、 左衛率府倉曹參軍羅思貞、刑部主事閻義顓凡十人,刪定格、式、律、令。太極元 年二月奏上,名為《太極格》。
kāi yuán chū, xuán zōng chì huáng mén jiān lú huái shèn zǐ wēi shì láng jiān xíng bù shàng shū lǐ yì zǐ wēi shì láng sū tǐng zǐ wēi shè rén lǚ yán zuò gěi shì zhōng wèi fèng gǔ dà lǐ píng shì gāo zhì jìng tóng zhōu hán chéng xiàn chéng hóu yǐng jìn yíng zhōu sī fǎ cān jūn yán yì zhuān děng, shān dìng gé shì lìng, zhì sān nián sān yuè zòu shàng, míng wèi kāi yuán gé. liù nián, xuán zōng yòu chì lì bù shì láng jiān shì zhōng sòng jǐng zhōng shū shì láng sū tǐng shàng shū zuǒ chéng lú cóng yuàn lì bù shì láng péi cuǐ mù róng xún hù bù shì láng yáng tāo zhōng shū shè rén liú lìng zhí dà lǐ sī zhí gāo zhì jìng yōu zhōu sī gōng cān jūn hóu yǐng jìn děng jiǔ rén, shān dìng lǜ lìng gé shì, zhì qī nián sān yuè zòu shàng. lǜ lìng shì réng jiù míng, gé yuē kāi yuán hòu gé. shí jiǔ nián, shì zhōng péi guāng tíng zhōng shū lìng xiāo sōng, yòu yǐ gé hòu zhì chì xíng yòng zhī hòu, pō yǔ gé wén xiāng wéi, yú shì fēi biàn, zòu lìng suǒ sī shān zhuàn gé hòu zhǎng xíng chì liù juǎn, bān yú tiān xià. èr shí èr nián, hù bù shàng shū lǐ lín fǔ yòu shòu zhào gǎi xiū gé lìng. lín fǔ qiān zhōng shū lìng, nǎi yǔ shì zhōng niú xiān kè yù shǐ zhōng chéng wáng jìng cóng, yǔ míng fǎ zhī guān qián zuǒ wǔ wèi zhòu cáo cān jūn cuī jiàn wèi zhōu sī hù cān jūn zhí zhōng shū chén chéng xìn suān zǎo wèi zhí xíng bù yú yuán qǐ děng, gòng jiā shān jī jiù gé shì lǜ lìng jí chì, zǒng qī qiān èr shí liù tiáo. qí yī qiān sān bǎi èr shí sì tiáo yú shì fēi yào, bìng shān zhī. èr qiān yī bǎi bā shí tiáo suí wén sǔn yì, sān qiān wǔ bǎi jiǔ shí sì tiáo réng jiù bù gǎi. zǒng chéng lǜ shí èr juǎn, lǜ shū sān shí juǎn, lìng sān shí juǎn, shì èr shí juǎn, kāi yuán xīn gé shí juǎn. yòu zhuàn gé shì lǜ lìng shì lèi sì shí juǎn, yǐ lèi xiāng cóng, biàn yú shěng lǎn. èr shí wǔ nián jiǔ yuè zòu shàng, chì yú shàng shū dōu shěng xiě wǔ shí běn, fā shǐ sàn yú tiān xià. qí nián xíng bù duàn yù, tiān xià sǐ zuì wéi yǒu wǔ shí bā rén. dà lǐ shǎo qīng xú jiào shàng yán: dà lǐ yù yuàn, yóu lái xiāng chuán shā qì tài shèng, niǎo què bù qī, zhì shì yǒu què cháo qí shù. yú shì bǎi liáo yǐ jǐ zhì xíng cuò, shàng biǎo chén hè. xuán zōng yǐ zǎi xiàng biàn lǐ fǎ guān píng yǔn zhī gōng, fēng xiān kè wèi bīn guó gōng, lín fǔ wèi jìn guó gōng, xíng bù dà lǐ guān gòng cì bó èr qiān pǐ.
開元初,玄宗敕黃門監盧懷慎、紫微侍郎兼刑部尚書李乂、紫微侍郎蘇頲、紫 微舍人呂延祚、給事中魏奉古、大理評事高智靜、同州韓城縣丞侯郢璡、瀛州司法 參軍閻義顓等,刪定格、式、令,至三年三月奏上,名為《開元格》。六年,玄宗 又敕吏部侍郎兼侍中宋璟、中書侍郎蘇頲、尚書左丞盧從願、吏部侍郎裴漼慕容珣、 戶部侍郎楊滔、中書舍人劉令植、大理司直高智靜、幽州司功參軍侯郢璡等九人, 刪定律、令、格、式,至七年三月奏上。律、令、式仍舊名,格曰《開元後格》。 十九年,侍中裴光庭、中書令蕭嵩,又以格後制敕行用之後,頗與格文相違,於事 非便,奏令所司刪撰《格後長行敕》六卷,頒於天下。二十二年,戶部尚書李林甫 又受詔改修格令。林甫遷中書令,乃與侍中牛仙客、御史中丞王敬從,與明法之官 前左武衛胄曹參軍崔見、衛州司戶參軍直中書陳承信、酸棗尉直刑部俞元杞等,共 加刪緝舊格、式、律、令及敕,總七千二十六條。其一千三百二十四條於事非要, 並刪之。二千一百八十條隨文損益,三千五百九十四條仍舊不改。總成律十二卷, 《律疏》三十卷,《令》三十卷,《式》二十卷,《開元新格》十卷。又撰《格式 律令事類》四十卷,以類相從,便於省覽。二十五年九月奏上,敕於尚書都省寫五 十本,發使散於天下。其年刑部斷獄,天下死罪惟有五十八人。大理少卿徐嶠上言: 大理獄院,由來相傳殺氣太盛,鳥雀不棲,至是有鵲巢其樹。於是百僚以幾至刑措, 上表陳賀。玄宗以宰相變理、法官平允之功,封仙客為邠國公,林甫為晉國公,刑 部大理官共賜帛二千匹。
zì míng qìng zhì xiān tiān liù shí nián jiān, gāo zōng kuān rén, zhèng guī gōng kǔn. zé tiān nǚ zhǔ cāi jì, guǒ yú shā lù, zōng zhī dà chén, duàn yú kù lì, zhì yú yí yì zōng shè, jǐ wáng lǐ shì. shén lóng zhī hòu, hòu zú gàn zhèng, jǐng yún jì lì, guī mèi hù quán. kāi yuán zhī jì, xíng zhèng shǎng fá, duàn yú chén jí, sì shí yú nián, kě wèi tài píng yǐ. jí zhǒng chén huái xié, biān jiāng nèi wǔ, chéng yú xìng yú bā shǔ, chǔ fù lì yú shuò fāng, céng wèi yú nián, zài shōu jīng yì, shū qì yǐ lái, wèi yǒu kè fù zōng shè ruò sī zhī sù yě. ér liǎng jīng yì guān, duō bèi xié cóng, zhì shì xiāng shuài dài zuì què xià. ér zhí shì zhě wù yù jùn xíng yǐ qǔ wēi, jǐn zhū qí zú, yǐ lìng tiān xià. yì jiǔ bù dìng, jìng zhì sān sī shǐ, yǐ yù shǐ dài fū jiān jīng zhào yǐn lǐ xiàn bīng bù shì láng lǚ yīn hù bù shì láng jiān yù shǐ zhōng chéng cuī qì xíng bù shì láng jiān yù shǐ zhōng chéng hán zé mù dà lǐ qīng yán xiàng děng wǔ rén wèi zhī. chū, xī jīng wén wǔ guān lù dà jūn děng xiàn zéi lái guī, cuī qì cǎo yí, jǐn lìng miǎn guān tú xiǎn, fǔ yīng hào qì, yǐ jīn wú fǔ xiàn rén lì wéi zhī, yú cháo xiè zuì, shōu fù dà lǐ jīng zhào fǔ yù xì zhī. jí chén xī liè děng dà chén zhì zhě shù bǎi rén, yòu lìng cháo táng tú xiǎn rú chū, lìng zǎi xiàng miáo jìn qīng cuī yuán lǐ lín děng bǎi liáo tóng shì, yǐ wèi qì rǔ, xuān zhào yǐ zé zhī. cháo tíng yòu yǐ fù zuì zhě zhòng, yù zhōng bù róng, nǎi cì yáng guó zhōng zhái jū zhī. qì yīn duō xī zhǐ shēn kè, ér zé mù wú suǒ shì fēi, dú lǐ xiàn lì zhēng zhī, nǎi dìng suǒ tuī zhī zuì wèi liù děng, jí bǎi liáo shàng shū shěng yì zhī. sù zōng fāng yòng xíng míng, gōng qīng dàn wěi wěi shǔ míng ér yǐ. yú shì hé nán yǐn dá xī xún děng sān shí jiǔ rén, yǐ wèi zuì zhòng, yǔ cóng gòng qì. xún děng shí yī rén, yú zǐ chéng xī fú zhū. chén xī liè zhāng jì guō nà dú gū lǎng děng qī rén, yú dà lǐ sì yù cì zì jǐn. dá xī zhì zhāng pí lǐ yǒu fú liú zi yīng rǎn dà huá èr shí yī rén, yú jīng zhào fǔ mén jué zhòng zhàng sǐ. dà lǐ qīng zhāng jūn yǐn zhì dú liǔ shù xià xíng rén chù, miǎn sǐ pèi liú hé pǔ jùn, ér dá xī xún wéi héng nǎi zhì yāo zhǎn. xiān shì, qìng xù zhì xiāng zhōu, shǐ sī míng gāo xiù yán děng jiē sòng kuǎn qǐng mìng, sù zōng gè lìng fù wèi, biàn lǐng suǒ guǎn, zhì shì jù bù zì ān, gè lǜ qí dǎng pàn. qí hòu sān sī yòng xíng, lián nián bù dìng, liú biǎn xiāng jì. jí wáng yú wèi xiāng, sù wén wù yì, qǐng xià zhào zì jīn yǐ hòu, sān sī tuī kān wèi bì zhě, yī qiè fàng miǎn, dà shōu rén wàng. hòu xiāo huá bá wèi zhōu guī guó, cháng huà yú zhāo yún: chū hé běi guān wén guó jiā xuān zhào fàng chén xī liè děng xié cóng guān yī qiè bù wèn, gè lìng fù wèi, wén zhě huǐ guī guó zhī wǎn, jǔ cuò zì shī. jí hòu wén xī liè děng sǐ, jiē xiāng hè dé jì, wú gǎn guī zhě. yú shì hé běi jiāng lì, rén rén yì jiān, dà bīng bù jiě.
自明慶至先天六十年間,高宗寬仁,政歸宮閫。則天女主猜忌,果於殺戮,宗 枝大臣,鍛於酷吏,至於移易宗社,幾亡李氏。神龍之後,後族干政,景雲繼立, 歸妹怙權。開元之際,刑政賞罰,斷於宸極,四十餘年,可謂太平矣。及冢臣懷邪, 邊將內侮,乘輿幸於巴、蜀,儲副立於朔方,曾未逾年,載收京邑,書契以來,未 有克復宗社若斯之速也。而兩京衣冠,多被脅從,至是相率待罪闕下。而執事者務 欲峻刑以取威,盡誅其族,以令天下。議久不定,竟置三司使,以御史大夫兼京兆 尹李峴、兵部侍郎呂諲、戶部侍郎兼御史中丞崔器、刑部侍郎兼御史中丞韓擇木、 大理卿嚴向等五人為之。初,西京文武官陸大鈞等陷賊來歸,崔器草儀,盡令免冠 徒跣,撫膺號泣,以金吾府縣人吏圍之,於朝謝罪,收付大理京兆府獄系之。及陳 希烈等大臣至者數百人,又令朝堂徒跣如初,令宰相苗晉卿、崔圓、李麟等百僚同 視,以為棄辱,宣詔以責之。朝廷又以負罪者眾,獄中不容,乃賜楊國忠宅鞫之。 器、諲多希旨深刻,而擇木無所是非,獨李峴力爭之,乃定所推之罪為六等,集百 僚尚書省議之。肅宗方用刑名,公卿但唯唯署名而已。於是河南尹達奚珣等三十九 人,以為罪重,與從共棄。珣等十一人,於子城西伏誅。陳希烈、張垍、郭納、獨 孤朗等七人,於大理寺獄賜自盡。達奚摯、張岯、李有孚、劉子英、冉大華二十一 人,於京兆府門決重杖死。大理卿張均引至獨柳樹下刑人處,免死配流合浦郡,而 達奚珣、韋恆乃至腰斬。先是,慶緒至相州,史思明、高秀岩等皆送款請命,肅宗 各令復位,便領所管,至是懼不自安,各率其黨叛。其後三司用刑,連年不定,流 貶相繼。及王璵為相,素聞物議,請下詔自今已後,三司推勘未畢者,一切放免, 大收人望。後蕭華拔魏州歸國,嘗話於朝云:「初河北官聞國家宣詔放陳希列等脅 從官一切不問,各令復位,聞者悔歸國之晚,舉措自失。及後聞希烈等死,皆相賀 得計,無敢歸者。於是河北將吏,人人益堅,大兵不解。」
hòu yǒu máo ruò xū jìng yǔ zhī liú, jiē shēn kù gē bō, zhòu qiú quán bǐng, shā rén yǐ chěng xíng, hòu liǎn yǐ zī guó. liù qī nián jiān, dà yù xiāng jì, zhōu xiàn zhī nèi, duō shì biǎn jiàng rén. sù zōng fù wén sān sī duō làn, cháng huǐ yún: zhèn wèi sān sī suǒ wù, shēn hèn zhī. jí mí liú zhī jì, yǐ yuán zài wèi xiāng, nǎi zhào tiān xià liú jiàng rén děng yī qiè fàng guī.
後有毛若虛、敬羽之流,皆深酷割剝,驟求權柄,殺人以逞刑,厚斂以資國。 六七年間,大獄相繼,州縣之內,多是貶降人。肅宗復聞三司多濫,嘗悔云:「朕 為三司所誤,深恨之。」及彌留之際,以元載為相,乃詔天下流降人等一切放歸。
dài zōng bǎo yīng yuán nián, huí hé yǔ shǐ cháo yì zhàn, shèng, qín qí jiāng shì qī zǐ lǎo yòu sì bǎi bā shí rén. shàng yǐ fù rén suī wèi zéi jiā kǒu, jiē shì liáng jiā zǐ nǚ, bèi zéi bī lüè, cè rán mǐn zhī, lìng wàn nián xiàn yú shèng yè fó sì ān zhì, gěi liáng liào. ruò yǒu qīn shǔ rèn zhě, rèn hái zhī rú wú qīn zú zhě, rèn qí suǒ shì, réng gěi liáng dì guò. yú shì rén qíng mò bù gǎn dài xīn yuè. dà lì shí sì nián liù yuè yī rì, dé zōng yù dān fèng lóu dà shè. shè shū jié wén: lǜ lìng gé shì tiáo mù yǒu wèi shé zhōng zhě, wěi zhōng shū mén xià jiǎn zé lǐ shí tōng míng guān gòng shān dìng. zì zhì dé yǐ lái zhì chì, huò yīn rén zòu qǐng, huò lín shì bān xíng, chà hù bù tóng, shǐ rén yí huò, zhōng shū mén xià yǔ shān dìng guān xiáng jué, qǔ kān jiǔ zhǎng xíng yòng zhě, biān rù gé tiáo. sān sī shǐ, zhǔn shì yǐ yù shǐ zhōng chéng zhōng shū shè rén gěi shì zhōng gè yī rén wèi zhī, měi rì yú cháo táng shòu cí, tuī kān chù fēn. jiàn zhōng èr nián, bà shān dìng gé lìng shǐ bìng sān sī shǐ. xiān shì, yǐ zhōng shū mén xià chōng shān dìng gé lìng shǐ, yòu yǐ gěi shì zhōng zhōng shū shè rén yù shǐ zhōng chéng wèi sān sī shǐ. zhì shì zhōng shū mén xià zòu qǐng fù jiù, yǐ xíng bù yù shǐ tái dà lǐ sì wèi zhī. qí gé lìng wěi xíng bù shān dìng. yuán hé sì nián jiǔ yuè chì: xíng bù dà lǐ jué duàn xì qiú, guò wèi yān chí, shì zhǎng jiān xìng. zì jīn yǐ hòu, dà lǐ sì jiǎn duàn, bù dé guò èr shí rì, xíng bù fù xià, bù dé guò shí rì. rú xíng bù fù yǒu yì tóng, sì sī zhòng jiā bù dé guò shí wǔ rì, shěng sī liàng fù bù dé guò běn rì. rú yǒu dié wài zhōu fǔ jié mù jí yú jīng chéng nèi kān, běn tuī jí rì yǐ bào. dié dào hòu jì rì shù, bèi kān sī què bào bù dé guò wǔ rì. réng lìng xíng bù jù qiǎn dié jí bào dié yuè rì, dié bào dōu shěng jí fēn chá shǐ, gè zhǔn chì wén gōu jǔ jiū fǎng.
代宗寶應元年,回紇與史朝義戰,勝,擒其將士妻子老幼四百八十人。上以婦 人雖為賊家口,皆是良家子女,被賊逼略,惻然愍之,令萬年縣於勝業佛寺安置, 給糧料。若有親屬認者,任還之;如無親族者,任其所適,仍給糧遞過。於是人情 莫不感戴忻悅。大曆十四年六月一日,德宗御丹鳳樓大赦。赦書節文:「律、令、 格、式條目有未折衷者,委中書門下簡擇理識通明官共刪定。自至德已來制敕,或 因人奏請,或臨事頒行,差互不同,使人疑惑,中書門下與刪定官詳決,取堪久長 行用者,編入格條。」三司使,準式以御史中丞、中書舍人、給事中各一人為之, 每日於朝堂受詞,推勘處分。建中二年,罷刪定格令使並三司使。先是,以中書門 下充刪定格令使,又以給事中、中書舍人、御史中丞為三司使。至是中書門下奏請 復舊,以刑部、御史台、大理寺為之。其格令委刑部刪定。元和四年九月敕:「刑 部大理決斷繫囚,過為淹遲,是長奸幸。自今已後,大理寺檢斷,不得過二十日, 刑部覆下,不得過十日。如刑部覆有異同,寺司重加不得過十五日,省司量覆不得 過本日。如有牒外州府節目及於京城內勘,本推即日以報。牒到後計日數,被勘司 卻報不得過五日。仍令刑部具遣牒及報牒月日,牒報都省及分察使,各准敕文勾舉 糾訪。」
liù nián jiǔ yuè, fù píng xiàn rén liáng yuè, wèi fù shā chóu rén qín guǒ, tóu xiàn qǐng zuì. chì: fù chóu shā rén, gù yǒu yí diǎn. yǐ qí shēn yuān qǐng zuì, shì sǐ rú guī, zì yì gōng mén, fā yú tiān xìng. zhì zài xùn jié, běn wú qiú shēng zhī xīn, níng shī bù jīng, tè cóng jiǎn sǐ zhī fǎ. yí jué yī bǎi, pèi liú xún zhōu. zhí fāng yuán wài láng hán yù xiàn yì yuē:
六年九月,富平縣人梁悅,為父殺仇人秦果,投縣請罪。敕:「復仇殺人,固 有彝典。以其申冤請罪,視死如歸,自詣公門,發於天性。志在徇節,本無求生之 心,寧失不經,特從減死之法。宜決一百,配流循州。」職方員外郎韓愈獻議曰:
fú fèng jīn yuè wǔ rì chì: fù chóu, jù lǐ jīng zé yì bù tóng tiān, zhēng fǎ lìng zé shā rén zhě sǐ. lǐ fǎ èr shì, jiē wáng jiào zhī duān, yǒu cǐ yì tóng, bì zī lùn biàn, yí lìng dōu shěng jí yì wén zòu zhě. fú yǐ zi fù fù chóu, jiàn yú chūn qiū, jiàn yú lǐ jì, yòu jiàn yú zhōu guān, yòu jiàn yú zhū zi shǐ, bù kě shèng shù, wèi yǒu fēi ér zuì zhī zhě yě. zuì yí xiáng yú lǜ, ér lǜ wú qí tiáo, fēi què wén yě. gài yǐ wèi bù xǔ fù chóu, zé shāng xiào zǐ zhī xīn, ér guāi xiān wáng zhī xùn xǔ fù chóu, zé rén jiāng yǐ fǎ zhuān shā, wú yǐ jìn zhǐ qí duān yǐ. fū lǜ suī běn yú shèng rén, rán zhí ér xíng zhī zhě, yǒu sī yě. jīng zhī suǒ míng zhě, zhì yǒu sī yě. dīng níng qí yì yú jīng, ér shēn méi qí wén yú lǜ zhě, qí yì jiāng shǐ fǎ lì yī duàn yú fǎ, ér jīng shù zhī shì, dé yǐn jīng ér yì yě. zhōu guān yuē: fán shā rén ér yì zhě, lìng wù chóu, chóu zhī zé sǐ. yì, yí yě, míng shā rén ér bù dé qí yí zhě, zi dé fù chóu yě. cǐ bǎi xìng zhī xiāng chóu zhě yě. gōng yáng chuán yuē: fù bù shòu zhū, zi fù chóu kě yě. bù shòu zhū zhě, zuì bù dāng zhū yě. yòu zhōu guān yuē: fán bào chóu chóu zhě, shū yú shì, shā zhī wú zuì. yán jiāng fù chóu, bì xiān yán yú guān, zé wú zuì yě. jīn bì xià chuí yì diǎn zhāng, sī lì dìng zhì. xī yǒu sī zhī shǒu, lián xiào zǐ zhī xīn, shì bù zì zhuān, fǎng yì qún xià. chén yú yǐ wèi fù chóu zhī míng suī tóng, ér qí shì gè yì. huò bǎi xìng xiāng chóu, rú zhōu guān suǒ chēng, kě yì yú jīn zhě huò wèi guān lì suǒ zhū, rú gōng yáng suǒ chēng, bù kě xíng yú jīn zhě. yòu zhōu guān suǒ chēng, jiāng fù chóu, xiān gào yú shì zé wú zuì zhě. ruò gū zhì léi ruò, bào wēi zhì ér cì dí rén zhī biàn, kǒng bù néng zì yán yú guān, wèi kě yǐ wèi duàn yú jīn yě. rán zé shā zhī yǔ shè, bù kě yī lì. yí dìng qí zhì yuē: fán yǒu fù fù chóu zhě, shì fā, jù qí shì yóu, xià shàng shū shěng jí yì zòu wén. zhuó qí yí ér chù zhī, zé jīng lǜ wú shī qí zhǐ yǐ.
伏奉今月五日敕:復仇,據禮經則義不同天,征法令則殺人者死。禮法二事, 皆王教之端,有此異同,必資論辯,宜令都省集議聞奏者。伏以子復父仇,見於 《春秋》,見於《禮記》,又見於《周官》,又見於諸子史,不可勝數,未有非而 罪之者也。最宜詳於律,而律無其條,非闕文也。蓋以為不許復仇,則傷孝子之心, 而乖先王之訓;許復仇,則人將倚法專殺,無以禁止其端矣。夫律雖本於聖人,然 執而行之者,有司也。經之所明者,制有司也。丁寧其義於經,而深沒其文於律者, 其意將使法吏一斷於法,而經術之士,得引經而議也。《周官》曰:「凡殺人而義 者,令勿仇,仇之則死。」義,宜也,明殺人而不得其宜者,子得復仇也。此百姓 之相仇者也。《公羊傳》曰:「父不受誅,子復仇可也。」不受誅者,罪不當誅也。 又《周官》曰:「凡報仇讎者,書於士,殺之無罪。」言將復仇,必先言於官,則 無罪也。今陛下垂意典章,思立定製。惜有司之守,憐孝子之心,示不自專,訪議 群下。臣愚以為復仇之名雖同,而其事各異。或百姓相仇,如《周官》所稱,可議 於今者;或為官吏所誅,如《公羊》所稱,不可行於今者。又《周官》所稱,將復 仇,先告於士則無罪者。若孤稚羸弱,抱微志而伺敵人之便,恐不能自言於官,未 可以為斷於今也。然則殺之與赦,不可一例。宜定其制曰:凡有復父仇者,事發, 具其事由,下尚書省集議奏聞。酌其宜而處之,則經律無失其指矣。
yuán hé shí sān nián bā yuè, fèng xiáng jié dù shǐ zhèng yú qìng děng xiáng dìng gé hòu chì sān shí juǎn, yòu sī láng zhōng cuī yǎn děng liù rén xiū shàng. qí nián, xíng bù shì láng xǔ mèng róng jiǎng yì děng fèng zhào shān dìng, fù lēi chéng sān shí juǎn. xíng bù shì láng liú bó chú děng kǎo dìng, rú qí jiù juǎn.
元和十三年八月,鳳翔節度使鄭餘慶等詳定《格後敕》三十卷,右司郎中崔郾 等六人修上。其年,刑部侍郎許孟容、蔣乂等奉詔刪定,復勒成三十卷。刑部侍郎 劉伯芻等考定,如其舊卷。
zhǎng qìng yuán nián wǔ yuè, yù shǐ zhōng chéng niú sēng rú zòu: tiān xià xíng yù, kǔ yú yān zhì, qǐng lì chéng xiàn. dà shì, dà lǐ sì xiàn sān shí wǔ rì xiáng duàn bì, shēn xíng bù, xiàn sān shí rì wén zòu. zhōng shì, dà lǐ sì sān shí rì, xíng bù èr shí wǔ rì. xiǎo shì, dà lǐ sì èr shí wǔ rì, xíng bù èr shí rì. yī zhuàng suǒ fàn shí rén yǐ shàng, suǒ duàn zuì èr shí jiàn yǐ shàng, wèi dà. suǒ fàn liù rén yǐ shàng, suǒ duàn zuì shí jiàn yǐ shàng, wèi zhōng. suǒ fàn wǔ rén yǐ xià, suǒ duàn zuì shí jiàn yǐ xià, wèi xiǎo. qí huò suǒ dǐ zuì zhuàng bìng suǒ jié xíng míng bìng tóng zhě, zé suī rén shù shén duō, yì tóng yī rén zhī lì. wéi zhě zuì yǒu chà. èr nián sì yuè, xíng bù yuán wài láng sūn gé zòu: jīng zhào fǔ yún yáng xiàn rén zhāng lì, qiàn yǔ lín guān qí kāng xiàn qián mǐ. xiàn zhēng zhī, lì chéng zuì lā xiàn, qì xī jiāng jué. xiàn nán mǎi dé, nián shí sì, jiāng jiù qí fù. yǐ lì jiǎo dǐ lì rén, bù gǎn zǒng jiě, suì chí mù chā jī lì zhī shǒu jiàn xuè, hòu sān rì zhì sǐ zhě. zhǔn lǜ, fù wèi rén suǒ ōu, zi wǎng jiù, jī qí rén zhé shāng, jiǎn fán dòu sān děng. zhì sǐ zhě, yī cháng lǜ. jí mǎi dé jiù fù nán shì xìng xiào, fēi bào jī zhāng lì shì xīn qiè, fēi xiōng. yǐ tiáo guàn zhī suì, zhèng fù zǐ zhī qīn, ruò fēi shèng huà suǒ jiā, tóng zǐ ān néng jí cǐ? wáng zhì chēng wǔ xíng zhī lǐ, bì yuán fù zǐ zhī qīn yǐ quán zhī, shèn cè qiǎn shēn zhī liàng yǐ bié zhī. chūn qiū zhī yì, yuán xīn dìng zuì. zhōu shū suǒ xùn, zhū fá yǒu quán. jīn mǎi dé shēng bèi huáng fēng, yòu fú zhì xiào, āi jīn zhī yòu, fú zài shèng cí. chén zhí dāng yàn xíng, hé fēn shàn è. chì: kāng mǎi dé shàng zài tóng nián, néng zhī zǐ dào, suī shā rén dāng sǐ, ér wèi fù kě āi. ruò cóng chén mìng zhī kē, kǒng shī yuán qíng zhī yì, yí fù fǎ sī, jiǎn sǐ zuì yī děng.
長慶元年五月,御史中丞牛僧孺奏:「天下刑獄,苦於淹滯,請立程限。大事, 大理寺限三十五日詳斷畢,申刑部,限三十日聞奏。中事,大理寺三十日,刑部二 十五日。小事,大理寺二十五日,刑部二十日。一狀所犯十人以上,所斷罪二十件 以上,為大。所犯六人以上,所斷罪十件以上,為中。所犯五人以下,所斷罪十件 以下,為小。其或所抵罪狀並所結刑名並同者,則雖人數甚多,亦同一人之例。違 者罪有差。」二年四月,刑部員外郎孫革奏:「京兆府雲陽縣人張蒞,欠羽林官騎 康憲錢米。憲征之,蒞承醉拉憲,氣息將絕。憲男買得,年十四,將救其父。以蒞 角牴力人,不敢捴解,遂持木鍤擊蒞之首見血,後三日致死者。准律,父為人所毆, 子往救,擊其人折傷,減凡斗三等。至死者,依常律。即買得救父難是性孝,非暴; 擊張蒞是心切,非凶。以髫丱之歲,正父子之親,若非聖化所加,童子安能及此? 《王制》稱五刑之理,必原父子之親以權之,慎測淺深之量以別之。《春秋》之義, 原心定罪。周書所訓,諸罰有權。今買得生被皇風,幼符至孝,哀矜之宥,伏在聖 慈。臣職當讞刑,合分善惡。」敕:「康買得尚在童年,能知子道,雖殺人當死, 而為父可哀。若從沉命之科,恐失原情之義,宜付法司,減死罪一等。」
dà hé qī nián shí èr yuè, xíng bù zòu: xiān fèng chì xiáng dìng qián dà lǐ chéng xiè dēng xīn biān gé hòu chì liù shí juǎn zhě. chén děng jù xiè dēng suǒ jìn, xiáng zhū lǐ lì, cān yǐ gé shì, huò shì fēi jiǔ yào, ēn chū yī shí, huò qián hòu chà shū, huò shū xiě cuò wù, bìng yǐ là xià jí gǎi zhèng qì. qù fán jǔ yào, liè sī fēn mén, dōu wèi wǔ shí juǎn. fú qǐng xuān xià shī xíng. kě zhī. bā nián sì yuè, zhào yīng fàn qīng zuì rén, chú qíng zhuàng jù dù, fǎ suǒ nán yuán zhě, qí tā guò wù zuì qiān, jí xún cháng gōng shì wéi fàn, bù dé biān bèi. zūn tài zōng zhī gù shì yě. é ér jīng zhào yǐn wéi zhǎng zòu: jīng shī hào ráng, jiān háo suǒ jù. zhōng rì chéng fá, dǐ fàn yóu duō, xiǎo yǒu kuān róng, jí nán jìn jí. ruò gōng shǒu chì zhǐ, zé wú yǐ sù qīng ruò lín shì yòng xíng, zé yǒu wéi zhào shǐ. fú wàng xǔ yī qián jù qīng zhòng chù zhì. cóng zhī.
大和七年十二月,刑部奏:「先奉敕詳定前大理丞謝登《新編格後敕》六十卷 者。臣等據謝登所進,詳諸理例,參以格式,或事非久要,恩出一時,或前後差殊, 或書寫錯誤,並已落下及改正訖。去繁舉要,列司分門,都為五十卷。伏請宣下施 行。」可之。八年四月,詔應犯輕罪人,除情狀巨蠹,法所難原者,其他過誤罪愆, 及尋常公事違犯,不得鞭背。遵太宗之故事也。俄而京兆尹韋長奏:「京師浩穰, 奸豪所聚。終日懲罰,抵犯猶多,小有寬容,即難禁戢。若恭守敕旨,則無以肅清; 若臨事用刑,則有違詔使。伏望許依前據輕重處置。」從之。
kāi chéng sì nián, liǎng shěng xiáng dìng xíng fǎ gé yī shí juǎn, chì lìng shī xíng.
開成四年,兩省詳定《刑法格》一十卷,敕令施行。
huì chāng yuán nián jiǔ yuè, kù bù láng zhōng zhī zhì gào hé gàn quán děng zòu: zhǔn xíng bù zòu, fàn zāng guān wǔ pǐn yǐ shàng, hé dǐ sǐ xíng, qǐng zhǔn yù guān lìng sǐ yú jiā zhě, fú qǐng yǒng wèi dìng gé. cóng zhī. dà zhōng wǔ nián sì yuè, xíng bù shì láng liú tuàn děng fèng chì xiū dà zhōng xíng fǎ zǒng yào gé hòu chì liù shí juǎn, qǐ zhēn guān èr nián liù yuè èr shí rì, zhì dà zhōng wǔ nián sì yuè shí sān rì, fán èr bǎi èr shí sì nián zá chì, dōu jì liù bǎi sì shí liù mén, èr qiān yī bǎi liù shí wǔ tiáo. qī nián wǔ yuè, zuǒ wèi lǜ cāng cáo cān jūn zhāng kuí jìn dà zhōng xíng fǎ tǒng lèi yī shí èr juǎn, chì xíng bù xiáng dìng zòu xíng zhī.
會昌元年九月,庫部郎中、知制誥紇干泉等奏:「准刑部奏,犯贓官五品已上, 合抵死刑,請准獄官令死於家者,伏請永為定格。」從之。大中五年四月,刑部侍 郎劉彖等奉敕修《大中刑法總要格後敕》六十卷,起貞觀二年六月二十日,至大 中五年四月十三日,凡二百二十四年雜敕,都計六百四十六門,二千一百六十五條。 七年五月,左衛率倉曹參軍張戣進《大中刑法統類》一十二卷,敕刑部詳定奏行之。