xíng fǎ
刑法
gǔ zhī shèng rén, wéi rén fù mǔ, mò bù zhì lǐ yǐ chóng jìng, lì xíng yǐ míng wēi, fáng xián yú wèi rán, jù zhēng xīn zhī jiāng zuò yě. gù yǒu qīng zhòng sān diǎn zhī yì, gōng mò wǔ xíng zhī chà, dù shí ér shī yí, yīn shì yǐ yì zhì. dà zé chén zhī yuán yě, xiǎo zé sì zhū shì cháo, yǐ yù jiān guǐ, yòng chéng huò luàn. xīng bāng zhì lǐ, wǎng yǒu fú yóu yú cǐ zhě yě. jì chún pǔ jì xiāo, jiāo wěi sī qǐ, xíng zēng wèi jiǔ, zhāng jī sān qiān, suī yǒu níng zhī cì gǔ zhī jùn, ér zhuī dāo zhī mò, jǐn zhēng zhī yǐ. zì hàn qì suí, shì yǒu zēng sǔn, ér hǎn néng shé zhōng. suí wén dì cān yòng zhōu qí jiù zhèng, yǐ dìng lǜ lìng, chú kē cǎn zhī fǎ, wù zài kuān píng. bǐ jí wǎn nián, jiàn yì zī nüè. yáng dì jì kè, fǎ lìng yóu jùn, rén bù kān mìng, suì zhì yú wáng.
古之圣人,为人父母,莫不制礼以崇敬,立刑以明威,防闲于未然,惧争心之 将作也。故有轻重三典之异,宫墨五刑之差,度时而施宜,因事以议制。大则陈之 原野,小则肆诸市朝,以御奸宄,用惩祸乱。兴邦致理,罔有弗由于此者也。暨淳 朴既消,浇伪斯起,刑增为九,章积三千,虽有凝脂次骨之峻,而锥刀之末,尽争 之矣。自汉迄隋,世有增损,而罕能折衷。隋文帝参用周、齐旧政,以定律令,除 苛惨之法,务在宽平。比及晚年,渐亦滋虐。炀帝忌刻,法令尤峻,人不堪命,遂 至于亡。
gāo zǔ chū qǐ yì shī yú tài yuán, jí bù kuān dà zhī lìng. bǎi xìng kǔ suí kē zhèng, jìng lái guī fù. xún yuè zhī jiān, suì chéng dì yè. jì píng jīng chéng, yuē fǎ wèi shí èr tiáo. wéi zhì shā rén jié dào bèi jūn pàn nì zhě sǐ, yú bìng juān chú zhī. jí shòu shàn, zhào nà yán liú wén jìng yǔ dāng cháo tōng shí zhī shì, yīn kāi huáng lǜ lìng ér sǔn yì zhī, jǐn xuē dà yè suǒ yòng fán jùn zhī fǎ. yòu zhì wǔ shí sān tiáo gé, wù zài kuān jiǎn, qǔ biàn yú shí. xún yòu chì shàng shū zuǒ pú yè péi jì shàng shū yòu pú yè xiāo yǔ jí dà lǐ qīng cuī shàn wèi jǐ shì zhōng wáng jìng yè zhōng shū shè rén liú lín fǔ yán shī gǔ wáng xiào yuǎn jīng zhōu bié jià jìng yán tài cháng chéng dīng xiào wū suí dà lǐ chéng fáng zhóu shàng jiàng fǔ cān jūn lǐ tóng kè tài cháng bó shì xú shàng jī děng, zhuàn dìng lǜ lìng, dà lüè yǐ kāi huáng wéi zhǔn. yú shí zhū shì shǐ dìng, biān fāng shàng gěng, jiù shí zhī bì, yǒu suǒ wèi xiá, wéi zhèng wǔ shí sān tiáo gé, rù yú xīn lǜ, yú wú suǒ gǎi. zhì wǔ dé qī nián wǔ yuè zòu shàng, nǎi xià zhào yuē:
高祖初起义师于太原,即布宽大之令。百姓苦隋苛政,竞来归附。旬月之间, 遂成帝业。既平京城,约法为十二条。惟制杀人、劫盗、背军、叛逆者死,余并蠲 除之。及受禅,诏纳言刘文静与当朝通识之士,因开皇律令而损益之,尽削大业所 用烦峻之法。又制五十三条格,务在宽简,取便于时。寻又敕尚书左仆射裴寂、尚 书右仆射萧瑀及大理卿崔善为、给事中王敬业、中书舍人刘林甫颜师古王孝远、泾 州别驾靖延、太常丞丁孝乌、隋大理丞房轴、上将府参军李桐客、太常博士徐上机 等,撰定律令,大略以开皇为准。于时诸事始定,边方尚梗,救时之弊,有所未暇, 惟正五十三条格,入于新律,余无所改。至武德七年五月奏上,乃下诏曰:
gǔ bù yún hū," wàn bāng zhī jūn, yǒu diǎn yǒu zé." gù jiǔ chóu zhī xù, xìng yú xià shì, liǎng guān zhī fǎ, dà bèi lóng zhōu. suǒ yǐ jìn bào chéng jiān, hóng fēng chǎn huà, ān mín lì zhèng, mò cǐ wèi xiān. zì zhàn guó fēn rǎo, shì zhà rèn lì, kē zhì fán xíng, yú zī jìng qǐ. qín bìng tiān xià, huī miè lǐ jiào, zì xíng kù liè, hài nüè zhēng mín, yǔ nèi sāo rán, suì yǐ diān fù. hàn shì bō luàn, sī yì qián guǐ, suī fù wù cóng yuē fǎ, juān xuē yán xíng, shàng xíng zū hǎi zhī zhū, yóu shè zī zhū zhī jìn. zì mín zhī dào, shí yǒu wèi hóng, xíng cuò zhī fēng, yǐ zī mò zhì. yuán jí wèi jìn, liú bì xiāng yán, kuān měng guāi fāng, gāng wéi shī xù. xià líng shàng tì, zhèng sàn mín diāo. jiē yóu fǎ lìng yān é, tiáo zhāng hùn miù. zì sī yǐ hòu, yǔ xiàn guā fēn, róng mǎ jiāo chí, wèi huáng diǎn zhì. yǒu suí zhī shì, suī yún lí gé, rán ér sǔn yì bù dìng, shū chuǎn shàng duō, pǐn shì zhāng chéng, hǎn néng zhēn bèi. jiā yǐ wēi wén qǔ zhì, lǎn zhě huò qí qiǎn shēn, yì lì tóng kē, yòng zhě shū qí qīng zhòng, suì shǐ jiān lì qiǎo dǐ, rèn qíng yǔ duó, yú mín wàng chù, dòng xiàn luó wǎng, lǚ wén lí gé, zú yǐ wú chéng.
古不云乎,“万邦之君,有典有则。”故九畴之叙,兴于夏世,两观之法,大 备隆周。所以禁暴惩奸,弘风阐化,安民立政,莫此为先。自战国纷扰,恃诈任力, 苛制烦刑,于兹竞起。秦并天下,隳灭礼教,恣行酷烈,害虐蒸民,宇内骚然,遂 以颠覆。汉氏拨乱,思易前轨,虽复务从约法,蠲削严刑,尚行菹醢之诛,犹设锱 铢之禁。字民之道,实有未弘,刑措之风,以兹莫致。爰及魏、晋,流弊相沿,宽 猛乖方,纲维失序。下凌上替,政散民凋。皆由法令湮讹,条章混谬。自斯以后, 宇县瓜分,戎马交驰,未遑典制。有隋之世,虽云厘革,然而损益不定,疏舛尚多, 品式章程,罕能甄备。加以微文曲致,览者惑其浅深,异例同科,用者殊其轻重, 遂使奸吏巧诋,任情与夺,愚民妄触,动陷罗网,屡闻厘革,卒以无成。
zhèn yīng qī shòu lù, níng jì qū yǔ, yǒng yán zhì zhì, xìng mèi wèi láo. bǔ qiān nián zhī zhuì diǎn, zhěng bǎi wáng zhī yú bì, sī suǒ yǐ zhèng běn chéng yuán, shì qīng liú mò, yǒng chuí xiàn zé, yí fàn hòu kūn. yuán mìng qún cái, xiū dìng kē lǜ. dàn jīn gǔ yì wù, wén zhì bù tóng, sāng luàn zhī hòu, shì shū nǎng dài, yīng jī shì biàn, jiù bì sī zài. shì yǐ zhēn zhuó fán shěng, qǔ hé shí yí, jiǎo zhèng chà yí, wù cóng tǐ yào. qì zī lì rěn, zhuàn cì shǐ bì, yí xià sì fāng, jí lìng bān yòng. shù shǐ lì cáo jiǎn sù, wú qǔ xuán shí zhī duō zòu yàn píng yǔn, mí jìng zhuī dāo zhī mò. shèng cán qù shā, cǐ yān fēi yuǎn.
朕膺期受箓,宁济区宇,永言至治,兴寐为劳。补千年之坠典,拯百王之余弊, 思所以正本澄源,式清流末,永垂宪则,贻范后昆。爰命群才,修定科律。但今古 异务,文质不同,丧乱之后,事殊曩代,应机适变,救弊斯在。是以斟酌繁省,取 合时宜,矫正差遗,务从体要。迄兹历稔,撰次始毕,宜下四方,即令颁用。庶使 吏曹简肃,无取悬石之多;奏谳平允,靡竞锥刀之末。胜残去杀,此焉非远。
yú shì bān xíng tiān xià.
于是颁行天下。
jí tài zōng jí wèi, yòu mìng zhǎng sūn wú jì fáng xuán líng yǔ xué shì fǎ guān, gèng jiā lí gǎi. dài zhòu wèi zhēng yòu yán jiù lǜ lìng zhòng, yú shí yì jiǎo xíng zhī shǔ wǔ shí tiáo. miǎn sǐ zuì, duàn qí yòu zhǐ, yīng sǐ zhě duō méng quán huó. tài zōng xún yòu mǐn qí shòu xíng zhī kǔ, wèi shì chén yuē:" qián dài bù xíng ròu xíng jiǔ yǐ, jīn hū duàn rén yòu zhǐ, yì shén bù rěn." jiàn yì dài fū wáng guī duì yuē:" gǔ xíng ròu xíng, yǐ wéi qīng zuì. jīn bì xià jīn sǐ xíng zhī duō, shè duàn zhǐ zhī fǎ, gé běn hé sǐ, jīn ér huò shēng. xíng zhě xìng de quán mìng, qǐ dàn qù qí yī zú? qiě rén zhī jiàn zhě, shén zú chéng jiè." shàng yuē:" běn yǐ wéi kuān, gù xíng zhī. rán měi wén cè chuàng, bù néng wàng huái." yòu wèi xiāo yǔ chén shū dá děng yuē: " zhèn yǐ sǐ zhě bù kě zài shēng, sī yǒu jīn mǐn, gù jiǎn sǐ zuì wǔ shí tiáo, cóng duàn yòu zhǐ. zhèn fù niàn qí shòu tòng, jí suǒ bù rěn." shū dá děng xián yuē:" gǔ zhī ròu xíng, nǎi zài sǐ xíng zhī wài. bì xià yú sǐ xíng zhī nèi, gǎi cóng duàn zhǐ, biàn shì yǐ shēng yì sǐ, zú wèi kuān fǎ." shàng yuē:" zhèn yì yǐ wéi rú cǐ, gù yù xíng zhī. yòu yǒu shàng shū yán cǐ fēi biàn, gōng kě gèng sī zhī." qí hòu shǔ wáng fǎ cáo cān jūn péi hóng xiàn yòu bó lǜ lìng bù biàn yú shí zhě sì shí yú shì, tài zōng lìng cān zhǎng shān gǎi zhī. hóng xiàn yú shì yǔ xuán líng děng jiàn yì, yǐ wéi gǔ zhě wǔ xíng, yuè jū qí yī. jí ròu xíng fèi, zhì wèi sǐ liú zhàng chī fán wǔ děng, yǐ bèi wǔ xíng. jīn fù shè yuè zú, chāng wèi liù xíng. jiǎn sǐ zài yú kuān hóng, jiā xíng yòu jiā fán jùn. nǎi yǔ bā zuò dìng yì zòu wén, yú shì yòu chú duàn zhǐ fǎ, gǎi wéi jiā yì liú sān qiān lǐ, jū zuò èr nián.
及太宗即位,又命长孙无忌、房玄龄与学士法官,更加厘改。戴胄、魏徵又言 旧律令重,于时议绞刑之属五十条。免死罪,断其右趾,应死者多蒙全活。太宗寻 又愍其受刑之苦,谓侍臣曰:“前代不行肉刑久矣,今忽断人右趾,意甚不忍。” 谏议大夫王珪对曰:“古行肉刑,以为轻罪。今陛下矜死刑之多,设断趾之法,格 本合死,今而获生。刑者幸得全命,岂惮去其一足?且人之见者,甚足惩诫。”上 曰:“本以为宽,故行之。然每闻恻怆,不能忘怀。”又谓萧瑀、陈叔达等曰: “朕以死者不可再生,思有矜愍,故简死罪五十条,从断右趾。朕复念其受痛,极 所不忍。”叔达等咸曰:“古之肉刑,乃在死刑之外。陛下于死刑之内,改从断趾, 便是以生易死,足为宽法。”上曰:“朕意以为如此,故欲行之。又有上书言此非 便,公可更思之。”其后蜀王法曹参军裴弘献又驳律令不便于时者四十余事,太宗 令参掌删改之。弘献于是与玄龄等建议,以为古者五刑,刖居其一。及肉刑废,制 为死、流、杖、笞凡五等,以备五刑。今复设刖足,昌为六刑。减死在于宽弘,加 刑又加烦峻。乃与八座定议奏闻,于是又除断趾法,改为加役流三千里,居作二年。
yòu jiù tiáo shū, xiōng dì fēn hòu, yìn bù xiāng jí, lián zuò jù sǐ, zǔ sūn pèi méi. huì yǒu tóng zhōu rén fáng qiáng, dì rèn tǒng jūn yú mín zhōu, yǐ móu fǎn fú zhū, qiáng dāng cóng zuò. tài zōng cháng lù qiú tú, mǐn qí jiāng sǐ, wèi zhī dòng róng. gù wèi shì chén yuē:" xíng diǎn réng yòng, gài fēng huà wèi qià zhī jiù. yú rén hé zuì, ér sì zhòng xíng hū? gèng zhāng zhèn zhī bù dé yě. yòng xíng zhī dào, dāng shěn shì lǐ zhī qīng zhòng, rán hòu jiā zhī yǐ xíng fá. hé yǒu bù chá qí běn ér yī gài jiā zhū, fēi suǒ yǐ xù xíng zhòng rén mìng yě. rán zé fǎn nì yǒu èr: yī wèi xīng shī dòng zhòng, yī wèi è yán fàn fǎ. qīng zhòng yǒu chà, ér lián zuò jiē sǐ, qǐ zhèn qíng zhī suǒ ān zāi?" gèng lìng bǎi liáo xiáng yì. yú shì xuán líng děng fù dìng yì yuē:" àn lǐ, sūn wèi wáng fù shī. àn lìng, zǔ yǒu yìn sūn zhī yì. rán zé zǔ sūn qīn zhòng ér xiōng dì shǔ qīng, yīng zhòng fǎn liú, hé qīng fān sǐ, jù lǐ lùn qíng, shēn wèi wèi qiè. jīn dìng lǜ, zǔ sūn yǔ xiōng dì yuán zuò, jù pèi méi. qí yǐ è yán fàn fǎ bù néng wéi hài zhě, qíng zhuàng shāo qīng, xiōng dì miǎn sǐ, pèi liú wèi yǔn." cóng zhī. zì shì bǐ gǔ sǐ xíng, dài chú qí bàn.
又旧条疏,兄弟分后,廕不相及,连坐俱死,祖孙配没。会有同州人房强,弟 任统军于岷州,以谋反伏诛,强当从坐。太宗尝录囚徒,悯其将死,为之动容。顾 谓侍臣曰:“刑典仍用,盖风化未洽之咎。愚人何罪,而肆重刑乎?更彰朕之不德 也。用刑之道,当审事理之轻重,然后加之以刑罚。何有不察其本而一概加诛,非 所以恤刑重人命也。然则反逆有二:一为兴师动众,一为恶言犯法。轻重有差,而 连坐皆死,岂朕情之所安哉?”更令百僚详议。于是玄龄等复定议曰:“案礼,孙 为王父尸。案令,祖有廕孙之义。然则祖孙亲重而兄弟属轻,应重反流,合轻翻死, 据礼论情,深为未惬。今定律,祖孙与兄弟缘坐,俱配没。其以恶言犯法不能为害 者,情状稍轻,兄弟免死,配流为允。”从之。自是比古死刑,殆除其半。
xuán líng děng suì yǔ fǎ sī dìng lǜ wǔ bǎi tiáo, fēn wéi shí èr juǎn: yī yuē míng lì, èr yuē wèi jìn, sān yuē zhí zhì, sì yuē hù hūn, wǔ yuē jiù kù, liù yuē shàn xìng, qī yuē zéi dào, bā yuē dòu sòng, jiǔ yuē zhà wěi, shí yuē zá lǜ, shí yī yuē bǔ wáng, shí èr yuē duàn yù. yǒu chī zhàng tú liú sǐ, wèi wǔ xíng. chī xíng wǔ tiáo, zì chī shí zhì wǔ shí zhàng xíng wǔ tiáo, zì zhàng liù shí zhì zhàng yī bǎi tú xíng wǔ tiáo, zì tú yī nián, dì jiā bàn nián, zhì sān nián liú xíng sān tiáo, zì liú èr qiān lǐ, dì jiā wǔ bǎi lǐ, zhì sān qiān lǐ sǐ xíng èr tiáo: jiǎo zhǎn. dà fán èr shí děng. yòu yǒu yì qǐng jiǎn shú dàng miǎn zhī fǎ bā: yī yuē yì qīn, èr yuē yì gù, sān yuē yì xián, sì yuē yì néng, wǔ yuē yì gōng, liù yuē yì guì, qī yuē yì bīn, bā yuē yì qín. bā yì zhě, fàn sǐ zuì zhě jiē tiáo suǒ zuò jí yīng yì zhī zhuàng zòu qǐng, yì dìng zòu cái. liú zuì yǐ xià, jiǎn yī děng. ruò guān jué wǔ pǐn yǐ shàng, jí huáng tài zǐ fēi dà gōng yǐ shàng qīn, yīng yì zhě zhōu yǐ shàng qīn, fàn sǐ zuì zhě shàng qǐng. liú zuì yǐ xià, yì jiǎn yī děng. ruò qī pǐn yǐ shàng guān, jí guān jué de qǐng zhě zhī zǔ fù mǔ fù mǔ xiōng dì zǐ mèi qī zǐ sūn, fàn liú zuì yǐ xià, gè jiǎn yī děng. ruò yīng yì qǐng jiǎn jí jiǔ pǐn yǐ shàng guān, ruò guān pǐn dé jiǎn zhě zhī zǔ fù mǔ fù mǔ qī zǐ sūn, fàn liú zuì yǐ xià, tīng shú. qí shú fǎ: chī shí, shú tóng yī jīn, dì jiā yī jīn, zhì zhàng yī bǎi, zé shú tóng shí jīn. zì cǐ yǐ shàng, dì jiā shí jīn, zhì tú sān nián, zé shú tóng liù shí jīn. liú èr qiān lǐ zhě, shú tóng bā shí jīn liú èr qiān wǔ bǎi lǐ zhě, shú tóng jiǔ shí jīn liú sān qiān lǐ zhě, shú tóng yī bǎi jīn. jiǎo zhǎn zhě, shú tóng yī bǎi èr shí jīn. yòu xǔ yǐ guān dāng zuì. yǐ guān dāng tú zhě, wǔ pǐn yǐ shàng fàn sī zuì zhě, yī guān dāng tú èr nián jiǔ pǐn yǐ shàng, yī guān dāng tú yī nián. ruò fàn gōng zuì zhě, gè jiā yī nián. yǐ guān dāng liú zhě, sān liú tóng bǐ tú sì nián, réng gè jiě jiàn rèn. chú míng zhě, bǐ tú sān nián. miǎn guān zhě, bǐ tú èr nián. miǎn suǒ jū guān zhě, bǐ tú yī nián. yòu yǒu shí è zhī tiáo: yī yuē móu fǎn, èr yuē móu dà nì, sān yuē móu pàn, sì yuē móu è nì, wǔ yuē bù dào, liù yuē dà bù jìng, qī yuē bù xiào, bā yuē bù mù, jiǔ yuē bú yì, shí yuē nèi luàn. qí fàn shí è zhě, bù dé yī yì qǐng zhī lì. nián qī shí yǐ shàng shí wǔ yǐ xià jí fèi jí, fàn liú zuì yǐ xià, yì tīng shú. bā shí yǐ shàng shí suì yǐ xià jí dǔ jí, fàn fǎn nì shā rén yīng sǐ zhě, shàng qǐng, dào jí shāng rén, yì shōu shú, yú jiē wù lùn. jiǔ shí yǐ shàng qī suì yǐ xià, suī yǒu sǐ zuì, bù jiā xíng. bǐ suí dài jiù lǜ, jiǎn dà pì zhě jiǔ shí èr tiáo, jiǎn liú rù tú zhě qī shí yī tiáo. qí dāng tú zhī fǎ, wéi duó yī guān, chú míng zhī rén, réng tóng shì wǔ. fán xuē fán qù dù, biàn zhòng wèi qīng zhě, bù kě shèng jì.
玄龄等遂与法司定律五百条,分为十二卷:一曰名例,二曰卫禁,三曰职制, 四曰户婚,五曰厩库,六曰擅兴,七曰贼盗,八曰斗讼,九曰诈伪,十曰杂律,十 一曰捕亡,十二曰断狱。有笞、杖、徒、流、死,为五刑。笞刑五条,自笞十至五 十;杖刑五条,自杖六十至杖一百;徒刑五条,自徒一年,递加半年,至三年;流 刑三条,自流二千里,递加五百里,至三千里;死刑二条:绞、斩。大凡二十等。 又有议请减赎当免之法八:一曰议亲,二曰议故,三曰议贤,四曰议能,五曰议功, 六曰议贵,七曰议宾,八曰议勤。八议者,犯死罪者皆条所坐及应议之状奏请,议 定奏裁。流罪已下,减一等。若官爵五品已上,及皇太子妃大功已上亲,应议者周 以上亲,犯死罪者上请。流罪已下,亦减一等。若七品已上官,及官爵得请者之祖 父母、父母、兄弟、姊妹、妻、子孙,犯流罪已下,各减一等。若应议请减及九品 已上官,若官品得减者之祖父母、父母、妻、子孙,犯流罪已下,听赎。其赎法: 笞十,赎铜一斤,递加一斤,至杖一百,则赎铜十斤。自此已上,递加十斤,至徒 三年,则赎铜六十斤。流二千里者,赎铜八十斤;流二千五百里者,赎铜九十斤; 流三千里者,赎铜一百斤。绞斩者,赎铜一百二十斤。又许以官当罪。以官当徒者, 五品已上犯私罪者,一官当徒二年;九品已上,一官当徒一年。若犯公罪者,各加 一年。以官当流者,三流同比徒四年,仍各解见任。除名者,比徒三年。免官者, 比徒二年。免所居官者,比徒一年。又有十恶之条:一曰谋反,二曰谋大逆,三曰 谋叛,四曰谋恶逆,五曰不道,六曰大不敬,七曰不孝,八曰不睦,九曰不义,十 曰内乱。其犯十恶者,不得依议请之例。年七十以上、十五以下及废疾,犯流罪以 下,亦听赎。八十已上、十岁以下及笃疾,犯反逆杀人应死者,上请,盗及伤人, 亦收赎,余皆勿论。九十以上、七岁以下,虽有死罪,不加刑。比隋代旧律,减大 辟者九十二条,减流入徒者七十一条。其当徒之法,唯夺一官,除名之人,仍同士 伍。凡削烦去蠹,变重为轻者,不可胜纪。
yòu dìng lìng yī qiān wǔ bǎi jiǔ shí tiáo, wèi sān shí juǎn. zhēn guān shí yī nián zhēng yuè, bān xià zhī. yòu shān wǔ dé zhēn guān yǐ lái chì gé sān qiān yú jiàn, dìng liú qī bǎi tiáo, yǐ wéi gé shí bā juǎn, liú běn sī shī xíng. zhēn zhuó jīn gǔ, chú fán qù bì, shèn wéi kuān jiǎn, biàn yú rén zhě. yǐ shàng shū shěng zhū cáo wèi zhī mù, chū wèi qī juǎn. qí cáo zhī cháng tiáo, dàn liú běn sī zhě, bié wèi liú sī gé yī juàn. gài biān lù dāng shí zhì chì, yǒng wèi fǎ zé, yǐ wéi gù shì. zhēn guān gé shí bā juǎn, fáng xuán líng děng shān dìng. yǒng huī liú sī gé shí bā juǎn, sàn bān gé qī juǎn, zhǎng sūn wú jì děng shān dìng, yǒng huī zhōng, yòu lìng yuán zhí xīn děng shān dìng, wéi gǎi yì guān hào cáo jú zhī míng, bù yì piān mù. yǒng huī liú sī gé hòu běn, liú rén guǐ děng shān dìng. chuí gǒng liú sī gé liù juǎn, sàn bān gé sān juǎn, péi jū dào shān dìng. tài jí gé shí juǎn, cén xī děng shān dìng. kāi yuán qián gé shí juǎn, yáo chóng děng shān dìng. kāi yuán hòu gé shí juǎn, sòng jǐng děng shān dìng. jiē yǐ shàng shū shěng èr shí sì sī wèi piān mù. fán shì sān shí yǒu sān piān, yì yǐ shàng shū shěng liè cáo jí mì shū tài cháng sī nóng guāng lù tài pú tài fǔ shào fǔ jí jiān mén sù wèi jì zhàng míng qí piān mù, wèi èr shí juǎn. yǒng huī shì shí sì juǎn, chuí gǒng shén lóng kāi yuán shì bìng èr shí juǎn, qí shān dìng gé lìng tóng.
又定令一千五百九十条,为三十卷。贞观十一年正月,颁下之。又删武德、贞 观已来敕格三千余件,定留七百条,以为格十八卷,留本司施行。斟酌今古,除烦 去弊,甚为宽简,便于人者。以尚书省诸曹为之目,初为七卷。其曹之常条,但留 本司者,别为《留司格》一卷。盖编录当时制敕,永为法则,以为故事。《贞观格》 十八卷,房玄龄等删定。《永徽留司格》十八卷,《散颁格》七卷,长孙无忌等删 定,永徽中,又令源直心等删定,惟改易官号曹局之名,不易篇目。《永徽留司格 后本》,刘仁轨等删定。《垂拱留司格》六卷,《散颁格》三卷,裴居道删定。 《太极格》十卷,岑羲等删定。《开元前格》十卷,姚崇等删定。《开元后格》十 卷,宋璟等删定。皆以尚书省二十四司为篇目。凡式三十有三篇,亦以尚书省列曹 及秘书、太常、司农、光禄、太仆、太府、少府及监门、宿卫、计帐名其篇目,为 二十卷。《永徽式》十四卷,《垂拱》、《神龙》、《开元式》并二十卷,其删定 格令同。
tài zōng yòu zhì zài jīng jiàn jìn qiú, xíng bù měi yuè yī zòu, cóng lì chūn zhì qiū fēn, bù dé zòu jué sǐ xíng. qí dà jì sì jí zhì zhāi shuò wàng shàng xià xián èr shí sì qì yǔ wèi qíng yè wèi míng duàn tú rì yuè jí jià rì, bìng bù dé zòu jué sǐ xíng. qí yǒu shè zhī rì, wǔ kù lìng shè jīn jī jí gǔ yú gōng chéng mén wài zhī yòu, lēi jí qiú tú yú quē qián, wō gǔ qiān shēng qì, xuān zhào ér shì zhī. qí shè shū bān zhū zhōu, yòng juàn xiě xíng xià. yòu xì qiú zhī jù, yǒu jiā chǒu qián suǒ, jiē yǒu cháng duǎn guǎng xiá zhī zhì, liàng zuì qīng zhòng, jié jí yòng zhī. qí zhàng jiē xuē qù jié mù, zhǎng sān chǐ wǔ cùn. xùn qiú zhàng, dà tóu jìng sān fēn èr lí, xiǎo tóu èr fēn èr lí. cháng xíng zhàng, dà tóu èr fēn qī lí, xiǎo tóu yī fēn qī lí. chī zhàng, dà tóu èr fēn, xiǎo tóu yī fēn bàn. qí jué chī zhě, tuǐ fēn shòu. jué zhàng zhě, bèi tuǐ tún fēn shòu. jí xū shù děng kǎo xùn zhě, yì tóng. qí kǎo qiú bù guò sān dù, zǒng shù bù dé guò èr bǎi. zhàng zuì yǐ xià, bù dé guò suǒ fàn zhī shù. zhū duàn zuì ér wú zhèng tiáo, qí yīng chū zuì zhě, zé jǔ zhòng yǐ míng qīng qí yīng rù zuì zhě, zé jǔ qīng yǐ míng zhòng. chēng jiā zhě, jiù zhòng cì chēng jiǎn zhě, jiù qīng cì. wéi èr sǐ sān liú, tóng wèi yī jiǎn, bù dé jiā zhì yú sǐ. duàn yù ér shī yú chū rù zhě, yǐ qí zuì zuì zhī. shī rù zhě, gè jiǎn sān děng shī chū zhě, gè jiǎn wǔ děng.
太宗又制在京见禁囚,刑部每月一奏,从立春至秋分,不得奏决死刑。其大祭 祀及致斋、朔望、上下弦、二十四气、雨未晴、夜未明、断屠日月及假日,并不得 奏决死刑。其有赦之日,武库令设金鸡及鼓于宫城门外之右,勒集囚徒于阙前,挝 鼓千声讫,宣诏而释之。其赦书颁诸州,用绢写行下。又系囚之具,有枷、杻钳、 锁,皆有长短广狭之制,量罪轻重,节级用之。其杖皆削去节目,长三尺五寸。讯 囚杖,大头径三分二厘,小头二分二厘。常行杖,大头二分七厘,小头一分七厘。 笞杖,大头二分,小头一分半。其决笞者,腿分受。决杖者,背、腿、臀分受。及 须数等拷讯者,亦同。其拷囚不过三度,总数不得过二百。杖罪已下,不得过所犯 之数。诸断罪而无正条,其应出罪者,则举重以明轻;其应入罪者,则举轻以明重。 称加者,就重次;称减者,就轻次。惟二死三流,同为一减,不得加至于死。断狱 而失于出入者,以其罪罪之。失入者,各减三等;失出者,各减五等。
chū, tài zōng yǐ gǔ zhě duàn yù, bì xùn yú sān huái jiǔ jí zhī guān, nǎi zhào dà pì zuì, zhōng shū mén xià wǔ pǐn yǐ shàng jí shàng shū děng yì zhī. qí hòu hé nèi rén lǐ hǎo dé, fēng jí mào luàn, yǒu yāo wàng zhī yán, zhào àn qí shì. dà lǐ chéng zhāng yùn gǔ zòu, hǎo dé diān bìng yǒu zhēng, fǎ bù dàng zuò. zhì shū shì yù shǐ quán wàn jì, hé yùn gǔ guàn xiāng zhōu, hǎo dé zhī xiōng hòu dé, wèi qí cì shǐ, qíng zài ā zòng, zòu shì bù shí. tài zōng yuē:" wú cháng jìn qiú yú yù nèi, yùn gǔ yǔ zhī yì qí, jīn fù ā zòng hǎo dé, shì luàn wú fǎ yě." suì zhǎn yú dōng shì. jì ér huǐ zhī. yòu jiāo zhōu dū du lú zǔ shàng, yǐ wǔ zhǐ zhǎn yú cháo táng, dì yì zhuī huǐ. xià zhì, fán jué sǐ xíng, suī lìng jí shā, réng sān fù zòu. xún wèi shì chén yuē: " rén mìng zhì zhòng, yī sǐ bù kě zài shēng. xī shì chōng shā zhèng tǐng, jì ér huǐ zhī, zhuī zhǐ bù jí. jīn chūn fǔ shǐ qǔ cái bù duō, zhèn nù shā zhī, hòu yì xún huǐ, jiē yóu sī bù shěn yě. bǐ lái jué qiú, suī sān fù zòu, xū yú zhī jiān, sān zòu biàn qì, dōu wèi dé sī, sān zòu hé yì? zì jīn yǐ hòu, yí èr rì zhōng wǔ fù zòu, xià zhū zhōu sān fù zòu. yòu gǔ zhě xíng xíng, jūn wèi chè lè jiǎn shàn. zhèn jīn tíng wú cháng shè zhī lè, mò zhī hé chè, rán duì shí jí bù dàn jiǔ ròu. zì jīn yǐ hòu, lìng yǔ shàng shí xiāng zhī, xíng rén rì wù jìn jiǔ ròu. nèi jiào fāng jí tài cháng, bìng yí tíng jiào. qiě cáo sī duàn yù, duō jù lǜ wén, suī qíng zài kě jīn, ér bù gǎn wéi fǎ, shǒu wén dìng zuì, huò kǒng yǒu yuān. zì jīn mén xià fù lǐ, yǒu jù fǎ hé sǐ ér qíng kě yòu zhě, yí lù zhuàng zòu." zì shì quán huó zhě shén zhòng. qí wǔ fù zòu, yǐ jué qián yī rì èr rì fù zòu, jué rì yòu sān fù zòu. wéi fàn è nì zhě, yī fù zòu ér yǐ, zhe zhī yú lìng.
初,太宗以古者断狱,必讯于三槐九棘之官,乃诏大辟罪,中书、门下五品已 上及尚书等议之。其后河内人李好德,风疾瞀乱,有妖妄之言,诏按其事。大理丞 张蕴古奏,好德癫病有征,法不当坐。治书侍御史权万纪,劾蕴古贯相州,好德之 兄厚德,为其刺史,情在阿纵,奏事不实。太宗曰:“吾常禁囚于狱内,蕴古与之 弈棋,今复阿纵好德,是乱吾法也。”遂斩于东市。既而悔之。又交州都督卢祖尚, 以忤旨斩于朝堂,帝亦追悔。下制,凡决死刑,虽令即杀,仍三覆奏。寻谓侍臣曰: “人命至重,一死不可再生。昔世充杀郑颋,既而悔之,追止不及。今春府史取财 不多,朕怒杀之,后亦寻悔,皆由思不审也。比来决囚,虽三覆奏,须臾之间,三 奏便讫,都未得思,三奏何益?自今已后,宜二日中五覆奏,下诸州三覆奏。又古 者行刑,君为彻乐减膳。朕今庭无常设之乐,莫知何彻,然对食即不啖酒肉。自今 已后,令与尚食相知,刑人日勿进酒肉。内教坊及太常,并宜停教。且曹司断狱, 多据律文,虽情在可矜,而不敢违法,守文定罪,或恐有冤。自今门下覆理,有据 法合死而情可宥者,宜录状奏。”自是全活者甚众。其五覆奏,以决前一日、二日 覆奏,决日又三覆奏。惟犯恶逆者,一覆奏而已,著之于令。
tài zōng jì zhū zhāng yùn gǔ zhī hòu, fǎ guān yǐ chū zuì wèi jiè, shí yǒu shī rù zhě, yòu bù jiā zuì yān, yóu shì xíng wǎng pō mì. dì cháng wèn dà lǐ qīng liú dé wēi yuē:" jìn lái xíng wǎng shāo mì, hé yě?" dé wēi duì yuē:" lǜ wén shī rù jiǎn sān děng, shī chū jiǎn wǔ děng. jīn shī rù zé wú gū, shī chū zé biàn huò dà zuì, suǒ yóu lì jiē shēn wén." tài zōng rán qí yán. yóu shì shī yú chū rù zhě, lìng yī lǜ wén, duàn yù zhě jiàn wèi píng yǔn. shí sì nián, yòu zhì liú zuì sān děng, bù xiàn yǐ lǐ shù, liàng pèi biān è zhī zhōu. qí hòu suī cún kuān diǎn, ér fàn zhě jiàn shǎo.
太宗既诛张蕴古之后,法官以出罪为诫,时有失入者,又不加罪焉,由是刑网 颇密。帝尝问大理卿刘德威曰:“近来刑网稍密,何也?”德威对曰:“律文失入 减三等,失出减五等。今失入则无辜,失出则便获大罪,所由吏皆深文。”太宗然 其言。由是失于出入者,令依律文,断狱者渐为平允。十四年,又制流罪三等,不 限以里数,量配边恶之州。其后虽存宽典,而犯者渐少。
gāo zōng jí wèi, zūn zhēn guān gù shì, wù zài xù xíng. cháng wèn dà lǐ qīng táng lín zài yù xì qiú zhī shù, lín duì yuē: " jiàn qiú wǔ shí yú rén, wéi èr rén hé sǐ." dì yǐ qiú shù quán shǎo, yí rán xíng yú yán sè. yǒng huī chū, chì tài wèi zhǎng sūn wú jì sī kōng lǐ jī zuǒ pú yè yú zhì níng yòu pú yè xíng chéng shì zhōng gāo jì fǔ huáng mén shì láng yǔ wén jié liǔ shì yòu chéng duàn bǎo xuán tài cháng shǎo qīng líng hú dé fēn lì bù shì láng gāo jìng yán xíng bù shì láng liú yàn kè jǐ shì zhōng zhào wén kè, zhōng shū shè rén lǐ yǒu yì shào fǔ chéng zhāng xíng shí dà lǐ chéng yuán shào tài fǔ chéng wáng wén duān xíng bù láng zhōng jiǎ mǐn xíng děng, gòng zhuàn dìng lǜ lìng gé shì. jiù zhì bù biàn zhě, jiē suí shān gǎi. suì fēn gé wèi liǎng bù: cáo sī cháng wù wèi liú sī gé, tiān xià suǒ gòng zhě wèi sàn bān gé. qí sàn bān gé xià zhōu xiàn, liú sī gé dàn liú běn sī xíng yòng yān. sān nián, zhào yuē:" lǜ xué wèi yǒu dìng shū, měi nián suǒ jǔ míng fǎ, suì wú píng zhǔn. yí guǎng zhào jiě lǜ rén tiáo yì shū zòu wén. réng shǐ zhōng shū mén xià jiān dìng." yú shì tài wèi zhào guó gōng wú jì sī kōng yīng guó gōng jī shàng shū zuǒ pú yè jiān tài zǐ shǎo shī jiān xiū guó shǐ yān guó gōng zhì níng yín qīng guāng lù dài fu xíng bù shàng shū táng lín tài zhōng dà fū shǒu dà lǐ qīng duàn bǎo xuán cháo yì dài fū shǒu shàng shū yòu chéng liú yàn kè cháo yì dài fū shǒu yù shǐ zhōng chéng jiǎ mǐn xíng děng, cān zhuàn lǜ shū, chéng sān shí juǎn, sì nián shí yuè zòu zhī, bān yú tiān xià. zì shì duàn yù zhě jiē yǐn shū fēn xī zhī. yǒng huī wǔ nián wǔ yuè, shàng wèi shì chén yuē:" yù sòng fán duō, jiē yóu xíng fá wǎng làn, gù yuē xíng zhě chéng yě, yī chéng ér bù kě biàn. mò dài duàn yù zhī rén, jiē yǐ kē kè wèi míng, shì yǐ qín shì wǎng mì qiū tú, ér huò zuì zhě zhòng. jīn tiān xià wú shì, sì hǎi yì ān, yù yǔ gōng děng gòng xíng kuān zhèng. jīn rì xíng fá, dé wú wǎng làn hū?" wú jì duì yuē:" bì xià yù de xíng fǎ kuān píng, chén xià yóu bù shí shèng yì. cǐ fǎ bì lái yǐ jiǔ, fēi zhǐ jīn rì. ruò qíng zài tǐ guó, jí gòng hào chī rén, yì zài shēn wén, biàn chēng hǎo lì. suǒ yǐ zuì suī hé zhàng, bì yù qiǎn tú, lǐ yǒu kě shēng, wù rù yú sǐ, fēi zēng qián rén, xiàn yú sǐ xíng. bì xià jīn ér lìng fàng, fǎ sī yì yí gù qǐng, dàn bì xià xǐ nù bù wàng jiā yú rén, xíng fá zì rán shì zhōng." shàng yǐ wéi rán. yǒng huī liù nián qī yuè, shàng wèi shì chén yuē:" lǜ tōng bǐ fù, tiáo lì tài duō." zuǒ pú yè zhì níng děng duì:" jiù lǜ duō bǐ fù duàn shì, nǎi shāo nán jiě. kē tiáo jí zhòng, shù zhì sān qiān. suí rì zài dìng, wéi liú wǔ bǎi. yǐ shì lèi xiāng sì zhě, bǐ fù kē duàn. jīn rì suǒ tíng, jí shì cān qǔ suí lǜ xiū yì. tiáo zhāng jì shǎo, jí chéng shěng biàn."
高宗即位,遵贞观故事,务在恤刑。尝问大理卿唐临在狱系囚之数,临对曰: “见囚五十余人,惟二人合死。”帝以囚数全少,怡然形于颜色。永徽初,敕太尉 长孙无忌、司空李勣、左仆射于志宁、右仆射行成、侍中高季辅、黄门侍郎宇文节 柳奭、右丞段宝玄、太常少卿令狐德棻、吏部侍郎高敬言、刑部侍郎刘燕客、给事 中赵文恪,中书舍人李友益、少府丞张行实、大理丞元绍、太府丞王文端、刑部郎 中贾敏行等,共撰定律令格式。旧制不便者,皆随删改。遂分格为两部:曹司常务 为《留司格》,天下所共者为《散颁格》。其《散颁格》下州县,《留司格》但留 本司行用焉。三年,诏曰:“律学未有定疏,每年所举明法,遂无凭准。宜广召解 律人条义疏奏闻。仍使中书、门下监定。”于是太尉赵国公无忌、司空英国公勣、 尚书左仆射兼太子少师监修国史燕国公志宁、银青光禄大夫刑部尚书唐临、太中大 夫守大理卿段宝玄、朝议大夫守尚书右丞刘燕客、朝议大夫守御史中丞贾敏行等, 参撰《律疏》,成三十卷,四年十月奏之,颁于天下。自是断狱者皆引疏分析之。 永徽五年五月,上谓侍臣曰:“狱讼繁多,皆由刑罚枉滥,故曰刑者成也,一成而 不可变。末代断狱之人,皆以苛刻为明,是以秦氏网密秋荼,而获罪者众。今天下 无事,四海乂安,欲与公等共行宽政。今日刑罚,得无枉滥乎?”无忌对曰:“陛 下欲得刑法宽平,臣下犹不识圣意。此法弊来已久,非止今日。若情在体国,即共 号痴人,意在深文,便称好吏。所以罪虽合杖,必欲遣徒,理有可生,务入于死, 非憎前人,陷于死刑。陛下矜而令放,法司亦宜固请,但陛下喜怒不妄加于人,刑 罚自然适中。”上以为然。永徽六年七月,上谓侍臣曰:“律通比附,条例太多。” 左仆射志宁等对:“旧律多比附断事,乃稍难解。科条极众,数至三千。隋日再定, 惟留五百。以事类相似者,比附科断。今日所停,即是参取隋律修易。条章既少, 极成省便。”
lóng shuò èr nián, gǎi yì guān hào, yīn chì sī xíng tài cháng bó yuán zhí xīn shǎo cháng bó lǐ jìng xuán sī xíng dài fū lǐ wén lǐ děng zhòng dìng gé shì, wéi gǎi cáo jú zhī míng, ér bù yì piān dì. lín dé èr nián zòu shàng. zhì yí fèng zhōng, guān hào fù jiù, yòu chì zuǒ pú yè liú rén guǐ yòu pú yè dài zhì dé shì zhōng zhāng wén guàn zhōng shū lìng lǐ jìng xuán yòu shù zǐ hǎo chù jùn huáng mén shì láng lái héng zuǒ shù zǐ gāo zhì zhōu yòu shù zǐ lǐ yì yǎn lì bù shì láng péi xíng jiǎn mǎ zài bīng bù shì láng xiāo dé zhāo péi yán gōng bù shì láng lǐ yì chēn xíng bù shì láng zhāng chǔ jīn bù láng zhōng lú lǜ shī děng, shān jī gé shì. yí fèng èr nián èr yuè jiǔ rì, zhuàn dìng zòu shàng. xiān shì xiáng xíng shǎo qīng zhào rén běn zhuàn fǎ lì sān juǎn, yǐn yǐ duàn yù, shí yì yì wèi shé zhōng. hòu gāo zōng lǎn zhī, yǐ wéi fán wén bù biàn. yīn wèi shì chén yuē:" lǜ lìng gé shì, tiān xià tōng guī, fēi zhèn yōng xū suǒ néng chuàng zhì. bìng shì wǔ dé zhī jì, zhēn guān yǐ lái, huò qǔ dìng chén zhōng, cān xiáng zhòng yì, tiáo zhāng bèi jǔ, guǐ zhú zhāo rán, lín shì zūn xíng, zì bù néng jǐn. hé wéi gèng xū zuò lì, zhì shǐ chù xù duō yí. jì cǐ yīn xún, fēi shì jīn rì, sù yí gǎi zhé, bù dé gèng rán." zì shì, fǎ lì suì fèi bù yòng.
龙朔二年,改易官号,因敕司刑太常伯源直心、少常伯李敬玄、司刑大夫李文 礼等重定格式,惟改曹局之名,而不易篇第。麟德二年奏上。至仪凤中,官号复旧, 又敕左仆射刘仁轨、右仆射戴至德、侍中张文瓘、中书令李敬玄、右庶子郝处俊、 黄门侍郎来恆、左庶子高智周、右庶子李义琰、吏部侍郎裴行俭马载、兵部侍郎萧 德昭裴炎、工部侍郎李义琛、刑部侍郎张楚、金部郎中卢律师等,删缉格式。仪凤 二年二月九日,撰定奏上。先是详刑少卿赵仁本撰《法例》三卷,引以断狱,时议 亦为折衷。后高宗览之,以为烦文不便。因谓侍臣曰:“律、令、格、式,天下通 规,非朕庸虚所能创制。并是武德之际,贞观已来,或取定宸衷,参详众议,条章 备举,轨躅昭然,临事遵行,自不能尽。何为更须作例,致使触绪多疑。计此因循, 非适今日,速宜改辙,不得更然。”自是,《法例》遂废不用。
zé tiān lín cháo, chū yù dà shōu rén wàng. chuí gǒng chū nián, lìng róng tóng wèi guǐ, sì miàn zhì mén, gè yī fāng sè, gòng wèi yī shì. dōng miàn míng yuē yán ēn guǐ, shàng fù sòng jí xǔ qiú guān jué zhě fēng biǎo tóu zhī. nán miàn yuē zhāo jiàn guǐ, yǒu yán shí zhèng dé shī jí zhí yán jiàn zhēng zhě tóu zhī. xī miàn yuē shēn yuān guǐ, yǒu de zuì yuān làn zhě tóu zhī. běi miàn yuē tōng xuán guǐ, yǒu xuán xiàng zāi biàn jí jūn móu mì cè zhě tóu zhī. měi rì zhì zhī yú cháo táng, yǐ shōu tiān xià biǎo shū. jì chū zhī hòu, bù chěng zhī tú, huò zhì gōng jié yīn sī, bàng shàn cháo zhèng zhě. hòu nǎi lìng zhōng shū mén xià guān yī rén, zhuān jiān qí suǒ tóu zhī zhuàng, réng zé shí guān, rán hòu xǔ jìn fēng, xíng zhī zhì jīn yān. zé tiān yòu chì nèi shǐ péi jū dào xià guān shàng shū cén zhǎng qiàn fèng gé shì láng wéi fāng zhì yǔ shān dìng guān yuán zhì hóng děng shí yú rén, shān gǎi gé shì, jiā jì zhàng jí gōu zhàng shì, tōng jiù shì chéng èr shí juǎn. yòu yǐ wǔ dé yǐ lái chuí gǒng yǐ qián zhào chì biàn yú shí zhě, biān wèi xīn gé èr juǎn, zé tiān zì zhì xù. qí èr juǎn zhī wài, bié biān liù juǎn, kān wèi dāng sī xíng yòng, wèi chuí gǒng liú sī gé. shí wéi fāng zhì xiáng liàn fǎ lǐ, yòu wěi qí shì yú xián yáng wèi wáng shǒu shèn, yòu yǒu jīng lǐ zhī cái, gù chuí gǒng gé shì, yì zhě chēng wéi xiáng mì. qí lǜ lìng wéi gǎi èr shí sì tiáo, yòu yǒu bù biàn zhě, dà dǐ yī jiù.
则天临朝,初欲大收人望。垂拱初年,令熔铜为匭,四面置门,各依方色,共 为一室。东面名曰延恩匭,上赋颂及许求官爵者封表投之。南面曰招谏匭,有言时 政得失及直言谏诤者投之。西面曰申冤匭,有得罪冤滥者投之。北面曰通玄匭,有 玄象灾变及军谋秘策者投之。每日置之于朝堂,以收天下表疏。既出之后,不逞之 徒,或至攻讦阴私,谤讪朝政者。后乃令中书、门下官一人,专监其所投之状,仍 责识官,然后许进封,行之至今焉。则天又敕内史裴居道、夏官尚书岑长倩、凤阁 侍郎韦方质与删定官袁智弘等十余人,删改格式,加计帐及勾帐式,通旧式成二十 卷。又以武德已来、垂拱已前诏敕便于时者,编为《新格》二卷,则天自制序。其 二卷之外,别编六卷,堪为当司行用,为《垂拱留司格》。时韦方质详练法理,又 委其事于咸阳尉王守慎,又有经理之才,故《垂拱格》、《式》,议者称为详密。 其律令惟改二十四条,又有不便者,大抵依旧。
rán zé tiān yán yú yòng xíng, shǔ xú jìng yè zuò luàn, jí yù bó bīng qǐ zhī hòu, kǒng rén xīn dòng yáo, yù yǐ wēi zhì tiān xià, jiàn yǐn kù lì, wù lìng shēn wén, yǐ àn xíng yù. cháng shòu nián yǒu shàng fēng shì yán lǐng biǎo liú rén yǒu yīn móu nì zhě, nǎi qiǎn sī xíng píng shì wàn guó jùn shè jiān chá yù shǐ jiù àn zhī, ruò dé fǎn zhuàng, zhǎn jué. guó jùn zhì guǎng zhōu, biàn zhào liú rén, yōng zhī shuǐ qū, yǐ cì jiā lù. sān bǎi yú rén, yī shí bìng mìng, rán hòu duàn liàn qū chéng fǎn zhuàng. nǎi gèng wū zòu yún: " zhū dào liú rén, duō yǒu yuàn wàng. ruò bù tuī jiū, wèi biàn bù yáo." zé tiān shēn rán qí yán. yòu mìng shè jiān chá yù shǐ liú guāng yè wáng dé shòu bào sī gōng wáng chù zhēn qū zhēn yún děng, fēn wǎng jiàn nán qián zhōng ān nán lǐng nán děng liù dào, àn jū liú rén. guāng yè suǒ zài shā lù. guāng yè zhū jiǔ bǎi rén, dé shòu zhū qī bǎi rén, qí yú shǎo zhě bù jiǎn shù bǎi rén. yì yǒu zá fàn jí yuǎn nián liú rén, yì wǎng jí huò yān. shí zhōu xìng lái jùn chén děng, xiāng cì shòu zhì tuī jiū dà yù. nǎi yú dū chéng lì jǐng mén nèi, bié zhì tuī shì shǐ yuàn, shí rén wèi zhī" xīn kāi yù". jùn chén yòu yǔ shì yù shǐ hóu sī zhǐ wáng hóng yì guō bà lǐ jìng rén píng shì kāng wěi wèi suì zhōng děng, zhāo jí gào shì shù bǎi rén, gòng wèi luó zhī, yǐ xiàn liáng shàn. qián hòu wǎng zāo shā hài zhě, bù kě shèng shǔ. yòu zào gào mì luó zhī jīng yī juàn, qí yì zhǐ jiē wǎng luó qián rén, zhī chéng fǎn zhuàng. jùn chén měi jū qiú, wú wèn qīng zhòng, duō yǐ cù guàn bí. jìn dì láo zhōng, huò shèng zhī yú wèng, yǐ huǒ wéi rào zhì zhī. jiān jué qí liáng xiǎng, zhì yǒu chōu yī xù yǐ dàn zhī zhě. qí suǒ zuò dà jiā, fán yǒu shí hào: yī yuē dìng bǎi mài, èr yuē chuǎn bù dé, sān yuē tū dì hǒu, sì yuē zhe jí chéng, wǔ yuē shī hún dǎn, liù yuē shí tóng fǎn, qī yuē fǎn shì shí, bā yuē sǐ zhū chóu, jiǔ yuē qiú jí sǐ, shí yuē qiú pò jiā. yòu lìng qǐn chù fèn huì, bèi zhū kǔ dú. měi yǒu zhì shū kuān yòu qiú tú, jùn chén bì xiān qiǎn yù zú, jǐn shā zhòng zuì, rán hòu xuān shì. shì shí hǎi nèi shè jù, dào lù yǐ mù. lín tái zhèng zì chén zǐ áng shàng shū yuē:
然则天严于用刑,属徐敬业作乱,及豫、博兵起之后,恐人心动摇,欲以威制 天下,渐引酷吏,务令深文,以案刑狱。长寿年有上封事言岭表流人有阴谋逆者, 乃遣司刑评事万国俊摄监察御史就案之,若得反状,斩决。国俊至广州,遍召流人, 拥之水曲,以次加戮。三百余人,一时并命,然后锻炼曲成反状。乃更诬奏云: “诸道流人,多有怨望。若不推究,为变不遥。”则天深然其言。又命摄监察御史 刘光业、王德寿、鲍思恭、王处贞、屈贞筠等,分往剑南、黔中、安南、岭南等六 道,按鞫流人。光业所在杀戮。光业诛九百人,德寿诛七百人,其余少者不减数百 人。亦有杂犯及远年流人,亦枉及祸焉。时周兴、来俊臣等,相次受制推究大狱。 乃于都城丽景门内,别置推事使院,时人谓之“新开狱”。俊臣又与侍御史侯思止 王弘义郭霸李敬仁、评事康暐卫遂忠等,招集告事数百人,共为罗织,以陷良善。 前后枉遭杀害者,不可胜数。又造《告密罗织经》一卷,其意旨皆网罗前人,织成 反状。俊臣每鞫囚,无问轻重,多以醋灌鼻。禁地牢中,或盛之于甕,以火围绕炙 之。兼绝其粮饷,至有抽衣絮以啖之者。其所作大枷,凡有十号:一曰定百脉,二 曰喘不得,三曰突地吼,四曰著即承,五曰失魂胆,六曰实同反,七曰反是实,八 曰死猪愁,九曰求即死,十曰求破家。又令寝处粪秽,备诸苦毒。每有制书宽宥囚 徒,俊臣必先遣狱卒,尽杀重罪,然后宣示。是时海内慑惧,道路以目。麟台正字 陈子昂上书曰:
chén wén gǔ zhī yù tiān xià zhě, qí zhèng yǒu sān: wáng zhě huà zhī, yòng rén yì yě bà zhě wēi zhī, rèn quán zhì yě qiáng guó xié zhī, wù xíng fá yě. shì yǐ huà zhī bù zú, rán hòu wēi zhī, wēi zhī bù zú, rán hòu xíng zhī. gù zhì yú xíng, zé fēi wáng zhě zhī suǒ guì yǐ. kuàng yù guāng zhái tiān xià, zhuī gōng shàng huáng, zhuān rèn xíng shā yǐ wéi wēi duàn, kě wèi cè zhī shī zhě yě.
臣闻古之御天下者,其政有三:王者化之,用仁义也;霸者威之,任权智也; 强国胁之,务刑罚也。是以化之不足,然后威之,威之不足,然后刑之。故至于刑, 则非王者之所贵矣。况欲光宅天下,追功上皇,专任刑杀以为威断,可谓策之失者 也。
chén fú dǔ bì xià shèng dé cōng míng, yóu xīn tài gǔ, jiāng zhì jìng yǔ zhòu, bǎo yì lí mín, fā hào shī lìng, chū yú chéng qiàn. tiān xià cāng shēng, mò bù xuán wàng shèng fēng, jì jiàn shén huà, dào dé wéi zhèng, jiāng shì yú bì xià yǐ. chén wén zhī, shèng rén chū, bì yǒu qū chú, gài tiān rén zhī fú, yīng xiū mìng yě. rì zhě dōng nán wēi niè, gǎn móu luàn cháng. bì xià shùn tiān xíng zhū, zuì è xián fú, qǐ fēi tiān yì yù zhāng bì xià wēi wǔ zhī gōng zāi! ér zhí shì zhě bù chá tiān xīn, yǐ wéi rén yì, è qí shǒu luàn chàng huò, fǎ hé zhū tú, jiāng xī jiān yuán, qióng qí dǎng yǔ. suì shǐ bì xià dà kāi zhào yù, zhòng shè yán xíng, jì yǐ chéng jiān, guān yú tiān xià. nì dǎng qīn shǔ jí qí jiāo yóu, yǒu shè xián yí, cí xiāng lián jí, mò bù qióng bǔ kǎo xiào, zhī yè pán ná. dà huò liú xiě, xiǎo yù chī mèi. zhì yǒu jiān rén yíng huò, chéng xiǎn xiāng wū, jiū gào yí sì, jì tú jué shǎng, jiào yú què xià zhě, rì yǒu shù yǐ. yú shí cháo tíng huáng huáng, mò néng zì gù, hǎi nèi qīng tīng, yǐ xiāng jīng kǒng. lài bì xià rén cí, mǐn qí wēi jù, cì yǐ ēn zhào, xǔ qí dà gōng yǐ shàng, yī qiē wù lùn. rén shí huò tài, wèi shēng zài zào. yú chén qiè yǐ xīn rán, hè bì xià shèng míng, dé tiān zhī jī yě. bù wèi yì zhě yì jiàn, yòu zhí qián tú, bǐ zhě xíng yù, fēn fēn fù qǐ. bì xià bù shēn sī tiān yì, yǐ shùn xiū qī, shàng yǐ dū chá wèi lǐ, wēi xíng wèi wù, shǐ qián zhě zhī zhào, bù xìn yú rén. yú chén mèi yān, qiè kǒng fēi wǔ dì sān wáng fá zuì diào rén zhī yì yě.
臣伏睹陛下圣德聪明,游心太古,将制静宇宙,保乂黎民,发号施令,出于诚 慊。天下苍生,莫不悬望圣风,冀见神化,道德为政,将侍于陛下矣。臣闻之,圣 人出,必有驱除,盖天人之符,应休命也。日者东南微孽,敢谋乱常。陛下顺天行 诛,罪恶咸伏,岂非天意欲彰陛下威武之功哉!而执事者不察天心,以为人意,恶 其首乱唱祸,法合诛屠,将息奸源,穷其党与。遂使陛下大开诏狱,重设严刑,冀 以惩奸,观于天下。逆党亲属及其交游,有涉嫌疑,辞相连及,莫不穷捕考校,枝 叶蟠拿。大或流血,小御魑魅。至有奸人荧惑,乘险相诬,纠告疑似,冀图爵赏, 叫于阙下者,日有数矣。于时朝廷徨徨,莫能自固,海内倾听,以相惊恐。赖陛下 仁慈,悯其危惧,赐以恩诏,许其大功已上,一切勿论。人时获泰,谓生再造。愚 臣窃以忻然,贺陛下圣明,得天之机也。不谓议者异见,又执前图,比者刑狱,纷 纷复起。陛下不深思天意,以顺休期,尚以督察为理,威刑为务,使前者之诏,不 信于人。愚臣昧焉,窃恐非五帝、三王伐罪吊人之意也。
chén qiè guān dāng jīn tiān xià bǎi xìng, sī ān jiǔ yǐ. nǎng shǔ běi hú qīn sāi, xī róng kòu biān, bīng gé xiāng tú, xiàng lì shí zài. guān hé zì běi, zhuǎn shū yōu yàn qín shǔ zhī xī, chí wù huáng hǎi. dāng shí tiān xià pí jí yǐ! zhòng yǐ dà bīng zhī hòu, shǔ zāo xiōng nián, liú lí jī è, sǐ sàng lüè bàn. xìng lài bì xià yǐ zhì shèng zhī dé, fǔ níng zhào rén, biān jìng huò ān, zhōng guó wú shì, yīn yáng dà shùn, nián gǔ lèi dēng, tiān xià fù zǐ, shǐ dé xiāng yǎng yǐ. yáng zhōu gòu huò, dài yǒu wǔ xún, ér hǎi zhōng yàn rán, xiān chén bù dòng, qǐ fēi tiān xià zhēng shù yàn xiōng luàn zāi? chén yǐ cǐ bo zhī, bǎi xìng sī ān jiǔ yǐ. jīn bì xià bù wù xuán mò, yǐ jiù pí mín, ér yòu rèn wēi xíng yǐ shī qí wàng, yù yǐ chá chá wéi zhèng, sù lǐ huán qū. yú chén àn mèi, qiè yǒu dà huò. qiě chén wén xíng zhě, zhèng zhī mò jié yě. xiān wáng yǐ jìn bào lí luàn, bù dé yǐ ér yòng zhī. jīn tiān xià xìng ān, wàn wù sī tài, bì xià nǎi yǐ mò jié zhī fǎ, chá lǐ píng rén, yú chén yǐ wéi fēi shì biàn suí shí zhī yì yě. qǐng nián yǐ lái, fú jiàn zhū fāng gào mì. qiú lèi bǎi qiān bèi. dà dǐ suǒ gào, jiē yǐ yáng zhōu wéi míng, jí qí qióng jìng, bǎi wú yī shí. bì xià rén shù, yòu qū fǎ róng zhī, bàng jié tā shì, yì wèi tuī hé. suì shǐ jiān chén zhī dǎng, kuài yì xiāng chóu, yá zì zhī xián, jí chēng yǒu mì. yī rén bèi gào, bǎi rén mǎn yù. shǐ zhě tuī bǔ, guān gài rú shì. huò wèi bì xià ài yī rén ér hài bǎi rén, tiān xià yóng yóng, mò zhī níng suǒ.
臣窃观当今天下百姓,思安久矣。曩属北胡侵塞,西戎寇边,兵革相屠,向历 十载。关、河自北,转输幽、燕;秦、蜀之西,驰骛湟、海。当时天下疲极矣!重 以大兵之后,属遭凶年,流离饥饿,死丧略半。幸赖陛下以至圣之德,抚宁兆人, 边境获安,中国无事,阴阳大顺,年谷累登,天下父子,始得相养矣。扬州构祸, 殆有五旬,而海中晏然,纤尘不动,岂非天下蒸庶厌凶乱哉?臣以此卜之,百姓思 安久矣。今陛下不务玄默,以救疲民,而又任威刑以失其望,欲以察察为政,肃理 寰区。愚臣暗昧,窃有大惑。且臣闻刑者,政之末节也。先王以禁暴厘乱,不得已 而用之。今天下幸安,万物思泰,陛下乃以末节之法,察理平人,愚臣以为非适变 随时之义也。顷年以来,伏见诸方告密。囚累百千辈。大抵所告,皆以扬州为名, 及其穷竟,百无一实。陛下仁恕,又屈法容之,傍讦他事,亦为推劾。遂使奸臣之 党,快意相雠,睚眦之嫌,即称有密。一人被告,百人满狱。使者推捕,冠盖如市。 或谓陛下爱一人而害百人,天下喁喁,莫知宁所。
chén wén zì fēi shèng rén, bù yǒu wài huàn, bì yǒu nèi yōu, wù lǐ zì rán yě. chén bù gǎn yǐ gǔ yuǎn yán zhī, qǐng zhǐ suí ér shuō. chén wén zhǎng lǎo yún: suí zhī mò shì, tiān xià yóu píng. yáng dì bù gōng, qióng dú wēi wǔ, yàn jū huáng jí, zì zǒng yuán róng, yǐ bǎi wàn zhī shī, guān bīng liáo hǎi, tiān xià shǐ sāo rán yǐ. suì shǐ yáng xuán gǎn xié bù chén zhī shì, yǒu dà dào zhī xīn, yù yīn rén móu, yǐ qiè huáng yè. jí chēng bīng zhōng xià, jiāng jù luò yáng, xiāo shí zhī shì qīng yǔ zhòu yǐ. rán luàn wèi yú yuè, ér tóu zú yì chǔ. hé zhě? tiān xià zhī bì, wèi yǒu tǔ bēng, zhēng rén zhī xīn, yóu wàng lè yè. yáng dì bù wù, àn hū rén jī. zì yǐ wéi yuán è jì zhū, tiān xià wú jù huá yě, huáng jí zhī rèn, kě yǐ xíng fá lǐ zhī. suì shǐ bīng bù shàng shū fán zi gài zhuān xíng tú lù, dà qióng dǎng yǔ, hǎi nèi háo shì, wú bù lí yāng. suì zhì shā rén rú má, liú xiě chéng zé, tiān xià mí rán sī wèi luàn yǐ. yú shì xiāo xǐ zhū càn qǐ yú jīng nán, lǐ mì dòu jiàn dé luàn yú hé běi. sì hǎi yún yáo, suì bìng qǐ ér wáng suí zú yǐ. qǐ bù āi zāi! zhǎng lǎo zhì jīn tán zhī, wěi qū rú shì.
臣闻自非圣人,不有外患,必有内忧,物理自然也。臣不敢以古远言之,请指 隋而说。臣闻长老云:隋之末世,天下犹平。炀帝不恭,穷毒威武,厌居皇极,自 总元戎,以百万之师,观兵辽海,天下始骚然矣。遂使杨玄感挟不臣之势,有大盗 之心,欲因人谋,以窃皇业。及称兵中夏,将据洛阳,哮寔之势倾宇宙矣。然乱未 逾月,而头足异处。何者?天下之弊,未有土崩,蒸人之心,犹望乐业。炀帝不悟, 暗忽人机。自以为元恶既诛,天下无巨猾也,皇极之任,可以刑罚理之。遂使兵部 尚书樊子盖专行屠戮,大穷党与,海内豪士,无不罹殃。遂至杀人如麻,流血成泽, 天下靡然思为乱矣。于是萧铣、硃粲起于荆南,李密、窦建德乱于河北。四海云摇, 遂并起而亡隋族矣。岂不哀哉!长老至今谈之,委曲如是。
guān sān dài xià yīn xīng wáng, yǐ xià zhì qín hàn wèi jìn lǐ luàn, mò bù jiē yǐ dú xíng ér zhì bài huài yě. fū dà yù yì qǐ, bù néng wú làn. hé zhě? dāo bǐ zhī lì, guǎ shí dà fāng, duàn yù néng zhě, míng zài jí kè. wén shēn wǎng mì, zé gòng chēng zhì gōng, yuán jí rén zhǔ, yì wèi qí fèng fǎ. yú shì lì zài shā rén, hài zài píng shù, gù yù lì xiāng jiè, yǐ shā wèi cí. fēi zēng yú rén yě, ér lì zài jǐ. gù shàng yǐ xī rén zhǔ zhī zhǐ, yǐ tú róng shēn zhī lì. xùn lì jì duō, zé bù néng wú làn, làn jí liáng shàn, zé yín xíng chěng yǐ. fū rén qíng mò bù zì ài qí shēn, bì xià yǐ cǐ chá zhī, qǐ fēi wú làn yǐ! yuān rén xū jiē, gǎn shāng hé qi hé qì bèi luàn, qún shēng lì yì shuǐ hàn suí zhī, zé yǒu xiōng nián. rén jì shī yè, zé huò luàn zhī xīn chù rán ér shēng yǐ. qǐng lái kàng yáng qiān hòu, yún ér bù yǔ, nóng fū shì lěi, zhān wàng áo áo, qǐ bù yóu bì xià zhī yǒu shèng dé ér bù jiàng zé yú rén yě? tǎng hàn suì guò chūn, fèi yú shí zhǒng, jīn nián jià sè, bì yǒu sǔn yǐ. bì xià kě bù jìng chéng tiān yì, yǐ zé xù rén? chén wén gǔ zhě míng wáng zhòng shèn xíng fá, gài jù cǐ yě. shū bù yún hū," yǔ qí shā bù gū, níng shī bù jīng." bì xià nài hé yǐ táng táng zhī shèng, yóu wù qiáng guó zhī wēi. yú chén qiè wèi bì xià bù qǔ.
观三代夏、殷兴亡,已下至秦、汉、魏、晋理乱,莫不皆以毒刑而致败坏也。 夫大狱一起,不能无滥。何者?刀笔之吏,寡识大方,断狱能者,名在急刻。文深 网密,则共称至公,爰及人主,亦谓其奉法。于是利在杀人,害在平恕,故狱吏相 诫,以杀为词。非憎于人也,而利在己。故上以希人主之旨,以图荣身之利。徇利 既多,则不能无滥,滥及良善,则淫刑逞矣。夫人情莫不自爱其身,陛下以此察之, 岂非无滥矣!冤人吁嗟,感伤和气;和气悖乱,群生疠疫;水旱随之,则有凶年。 人既失业,则祸乱之心怵然而生矣。顷来亢阳愆候,云而不雨,农夫释耒,瞻望嗷 嗷,岂不由陛下之有圣德而不降泽于人也?傥旱遂过春,废于时种,今年稼穑,必 有损矣。陛下可不敬承天意,以泽恤人?臣闻古者明王重慎刑罚,盖惧此也。《书》 不云乎,“与其杀不辜,宁失不经。”陛下奈何以堂堂之圣,犹务强国之威。愚臣 窃为陛下不取。
qiě yú rén ān zé lè shēng, wēi zé sī biàn. gù shì yǒu zhāo huò, fǎ yǒu qǐ jiān. tǎng dà yù wèi xiū, zhī dǎng rì guǎng, tiān xià yí huò, xiāng kǒng wú gū, rén qíng zhī biàn, bù kě bù chá. xī hàn wǔ dì shí wū gǔ yù qǐ, jiāng chōng xíng zhà, zuò luàn jīng shī, zhì shǐ tài zǐ bēn zǒu, bīng jiāo gōng què, wú gū bèi hài zhě yǐ wàn qiān shù. dāng shí liú zōng jǐ fù miè yǐ, lài wǔ dì dé hú guān sān lǎo shàng shū, fān rán gǎn wù, yí jiāng chōng sān zú, yú yù bù lùn, tiān xià shǎo yǐ ān ěr. chén dú shū zhì cǐ, wèi cháng bù wéi lì tài zǐ liú tì yě. gǔ rén yún:" qián shì bù wàng, hòu shì zhī shī." fú yuàn bì xià niàn zhī. jīn chén bù bì tāng huò zhī zuì, yǐ lóu yǐ zhī mìng, qīng chù chén yán. chén fēi bù è sǐ ér tān shēng yě, chéng yǐ fù bì xià ēn yù, yǐ wēi mìng bì sāi cōng míng, yì fēi gǎn yù bì xià dùn xī yán xíng, wàng zài xù xíng ěr. qǐ yǔ sān shì dài fū, tú qí kě fǒu. fū wǎng zhě bù kě jiàn, lái zhě yóu kě zhuī, wú yǐ chén wēi ér hū qí zòu, tiān xià xìng shèn.
且愚人安则乐生,危则思变。故事有招祸,法有起奸。倘大狱未休,支党日广, 天下疑惑,相恐无辜,人情之变,不可不察。昔汉武帝时巫蛊狱起,江充行诈,作 乱京师,至使太子奔走,兵交宫阙,无辜被害者以万千数。当时刘宗几覆灭矣,赖 武帝得壶关三老上书,幡然感悟,夷江充三族,余狱不论,天下少以安耳。臣读书 至此,未尝不为戾太子流涕也。古人云:“前事不忘,后事之师。”伏愿陛下念之。 今臣不避汤镬之罪,以蝼蚁之命,轻触宸严。臣非不恶死而贪生也,诚以负陛下恩 遇,以微命蔽塞聪明,亦非敢欲陛下顿息严刑,望在恤刑耳。乞与三事大夫,图其 可否。夫往者不可谏,来者犹可追,无以臣微而忽其奏,天下幸甚。
shū zòu bù xǐng.
疏奏不省。
shí sī xíng shǎo qīng xú yǒu gōng cháng bó kù lì suǒ zòu, měi rì yǔ zhī tíng zhēng de shī, yǐ xuě yuān làn, yīn cǐ quán jì zhě yì bù kě shèng shǔ, yǔ zài yǒu gōng chuán. jí jùn chén hóng yì děng fú zhū, xíng yù shào xī. qián hòu zǎi xiàng wáng jí shàn yáo yuán chóng zhū jìng zé děng, jiē yán chuí gǒng yǐ lái shēn sǐ pò jiā zhě, jiē shì wǎng làn, zé tiān pō yì jué wù. yú shì jiān chá yù shǐ wèi jìng shàng yán yuē:
时司刑少卿徐有功常驳酷吏所奏,每日与之廷争得失,以雪冤滥,因此全济者 亦不可胜数,语在《有功传》。及俊臣、弘义等伏诛,刑狱稍息。前后宰相王及善、 姚元崇、硃敬则等,皆言垂拱已来身死破家者,皆是枉滥,则天颇亦觉悟。于是监 察御史魏靖上言曰:
chén wén guó zhī gāng jì, zài hu shēng shā. qí zhōu xìng lái jùn chén qiū shén jī wàn guó jùn wáng hóng yì hóu sī zhǐ guō hóng bà lǐ jìng rén péng xiān jué wáng dé shòu zhāng zhī mò zhě, jí yáo nián sì xiōng yǐ. zì chěng yú bào, zòng nüè hán dú, chóu jí zài wèi, ān rěn cháo chén, zuì zhú qíng jiā, xíng suí yì gǎi. dāng qí shí yě, qiú líng rú shì, cháo tíng yǐ mù. jì ér sù xū bù mèi, yuān hún yǒu tuō, xíng è qí bào, huò yín kě chéng, jù yán tiān xíng, yǐ chéng luàn shǒu. qiè jiàn lái jùn chén shēn chǔ jí fǎ zhě, yǐ qí luó zhī liáng shàn, tú xiàn zhōng xián, jí mò yǐ quàn jiāng lái, xiǎn lù yǐ xiè tiān xià. chén yòu wén zhī dào lù, shàng zhì shèng zhǔ, bàng jì guì chén, míng míng zhī yǒu luó zhī zhī shì yǐ, jùn chén jì sǐ, tuī zhě huò gōng, hú yuán lǐ chāo qiān, péi tán xiǎn shòu, zhōng wài chēng qìng, cháo tíng zài ān. pò qí dǎng zhě, jí néng shǎng bù yú shí bèi qí xiàn zhě, qǐ kě yān zhī lèi suì. qiě chēng fǎn tú, xū de fǎn zhuàng. wéi jù piàn cí, jí qǐng xíng xíng, kǎo chǔ wàng jiā, kuǎn dá hé xiàn. gù xú yǒu gōng yǐ kuān píng ér jiàn jì, hú sè luó yǐ jì nǚ ér shòu jū, zhōng wài jù zhī, wǎng zhí sī zài, jiè yǐ wèi yù, qí yú kě xiáng. chén yòu wén zhī, guō hóng bà zì cì ér chàng kuài, wàn guó jùn bèi zhē ér jù wáng. huò xiàn kě lín zhōng, xī quán yú xiàng lǐ jìng rén jiāng sǐ, shé zhì yú qí. jiē zhòng guǐ mǎn tíng, qún yāo héng dào, wéi zhēng jí yīng, ruò xiǎng suí shēng. bèi zài rén yáo, bù wéi xū shuō, bó yǒu zhòu jiàn, dài wú yǐ guò. cǐ yì luó zhī zhī yī jù yě. chén yǐ zhì yú, bù shí dà tǐ, tǎng shǐ píng fǎn zhě shù rén, zhòng gòng xiáng fù lái jùn chén děng suǒ tuī dà yù, shù dèng ài huò shēn yú jīn rì, xiào fù bù làn yú xī shí, ēn huàn yī liú, tiān xià xìng shèn.
臣闻国之纲纪,在乎生杀。其周兴、来俊臣、丘神勣、万国俊、王弘义、侯思 止、郭弘霸、李敬仁、彭先觉、王德寿、张知默者,即尧年四凶矣。恣骋愚暴,纵 虐含毒,雠嫉在位,安忍朝臣,罪逐情加,刑随意改。当其时也,囚囹如市,朝廷 以目。既而素虚不昧,冤魂有托,行恶其报,祸淫可惩,具严天刑,以惩乱首。窃 见来俊臣身处极法者,以其罗织良善,屠陷忠贤,籍没以劝将来,显戮以谢天下。 臣又闻之道路,上至圣主,傍洎贵臣,明明知有罗织之事矣,俊臣既死,推者获功, 胡元礼超迁,裴谈显授,中外称庆,朝廷载安。破其党者,即能赏不逾时;被其陷 者,岂可淹之累岁。且称反徒,须得反状。惟据片辞,即请行刑,拷楚妄加,款答 何限。故徐有功以宽平而见忌,斛瑟罗以妓女而受拘,中外具知,枉直斯在,借以 为喻,其余可详。臣又闻之,郭弘霸自刺而唱快,万国俊被遮而遽亡。霍献可临终, 膝拳于项;李敬仁将死,舌至于脐。皆众鬼满庭,群妖横道,惟征集应,若响随声。 备在人谣,不为虚说,伯有昼见,殆无以过。此亦罗织之一据也。臣以至愚,不识 大体,傥使平反者数人,众共详覆来俊臣等所推大狱,庶邓艾获申于今日,孝妇不 滥于昔时,恩涣一流,天下幸甚。
shū zòu, zhì lìng lù lái jùn chén qiū shén jī děng suǒ tuī jū rén shēn sǐ jí mò zhě, lìng sān sī zhòng tuī kān, yǒu yuān làn zhě, bìng jiē xuě miǎn.
疏奏,制令录来俊臣、丘神勣等所推鞫人身死籍没者,令三司重推勘,有冤滥 者,并皆雪免。
zhōng zōng shén lóng yuán nián, zhì yǐ gù sī pū shǎo qīng xú yǒu gōng, zhí fǎ píng shù, zhuī zèng yuè zhōu dū du, tè shòu yī zi guān. yòu yǐ qiū shén jī lái zǐ xún wàn guó jùn zhōu xìng lái jùn chén yú chéng yè wáng jǐng zhāo suǒ yuán lǐ fù yóu yì wáng hóng yì zhāng zhī mò péi jí jiāo rén dǎn hóu sī zhǐ guō bà lǐ jìng rén huáng fǔ wén bèi chén jiā yán liú guāng yè wáng dé shòu wáng chù zhēn qū zhēn yún bào sī gōng èr shí sān rén, zì chuí gǒng yǐ lái bìng wǎng làn shā rén, suǒ yǒu guān jué, bìng lìng zhuī duó. tiān xià chēng qìng. shí jì gǎi yì, zhì jǐn yī zhēn guān yǒng huī gù shì. chì zhōng shū lìng wéi ān shí lǐ bù shì láng zhù qīn míng shàng shū yòu chéng sū guī bīng bù láng zhōng dí guāng sì děng, shān dìng chuí gǒng gé hòu zhì shén lóng yuán nián yǐ lái zhì chì, wèi sàn bān gé qī juǎn. yòu shān bǔ jiù shì, wèi èr shí juǎn, bān yú tiān xià. jǐng yún chū, ruì zōng yòu chì hù bù shàng shū cén xī zhōng shū shì láng lù xiàng xiān yòu sàn qí cháng shì xú jiān yòu sī láng zhōng táng shào xíng bù yuán wài láng shào zhī yǔ shān dìng guān dà lǐ sì chéng chén yì hǎi yòu wèi zhǎng shǐ zhāng chù bīn dà lǐ píng shì zhāng míng bō zuǒ wèi lǜ fǔ cāng cáo cān jūn luó sī zhēn xíng bù zhǔ shì yán yì zhuān fán shí rén, shān dìng gé shì lǜ lìng. tài jí yuán nián èr yuè zòu shàng, míng wéi tài jí gé.
中宗神龙元年,制以故司仆少卿徐有功,执法平恕,追赠越州都督,特授一子 官。又以丘神勣、来子珣、万国俊、周兴、来俊臣、鱼承晔、王景昭、索元礼、傅 游艺、王弘义、张知默、裴籍、焦仁亶、侯思止、郭霸、李敬仁、皇甫文备、陈嘉 言、刘光业、王德寿、王处贞、屈贞筠、鲍思恭二十三人,自垂拱已来并枉滥杀人, 所有官爵,并令追夺。天下称庆。时既改易,制尽依贞观、永徽故事。敕中书令韦 安石、礼部侍郎祝钦明、尚书右丞苏瑰、兵部郎中狄光嗣等,删定《垂拱格》后至 神龙元年已来制敕,为《散颁格》七卷。又删补旧式,为二十卷,颁于天下。景云 初,睿宗又敕户部尚书岑羲、中书侍郎陆象先、右散骑常侍徐坚、右司郎中唐绍、 刑部员外郎邵知与、删定官大理寺丞陈义海、右卫长史张处斌、大理评事张名播、 左卫率府仓曹参军罗思贞、刑部主事阎义颛凡十人,删定格、式、律、令。太极元 年二月奏上,名为《太极格》。
kāi yuán chū, xuán zōng chì huáng mén jiān lú huái shèn zǐ wēi shì láng jiān xíng bù shàng shū lǐ yì zǐ wēi shì láng sū tǐng zǐ wēi shè rén lǚ yán zuò jǐ shì zhōng wèi fèng gǔ dà lǐ píng shì gāo zhì jìng tóng zhōu hán chéng xiàn chéng hóu yǐng jìn yíng zhōu sī fǎ cān jūn yán yì zhuān děng, shān dìng gé shì lìng, zhì sān nián sān yuè zòu shàng, míng wéi kāi yuán gé. liù nián, xuán zōng yòu chì lì bù shì láng jiān shì zhōng sòng jǐng zhōng shū shì láng sū tǐng shàng shū zuǒ chéng lú cóng yuàn lì bù shì láng péi cuǐ mù róng xún hù bù shì láng yáng tāo zhōng shū shè rén liú lìng zhí dà lǐ sī zhí gāo zhì jìng yōu zhōu sī gōng cān jūn hóu yǐng jìn děng jiǔ rén, shān dìng lǜ lìng gé shì, zhì qī nián sān yuè zòu shàng. lǜ lìng shì réng jiù míng, gé yuē kāi yuán hòu gé. shí jiǔ nián, shì zhōng péi guāng tíng zhōng shū lìng xiāo sōng, yòu yǐ gé hòu zhì chì xíng yòng zhī hòu, pō yǔ gé wén xiāng wéi, yú shì fēi biàn, zòu lìng suǒ sī shān zhuàn gé hòu cháng xíng chì liù juǎn, bān yú tiān xià. èr shí èr nián, hù bù shàng shū lǐ lín fǔ yòu shòu zhào gǎi xiū gé lìng. lín fǔ qiān zhōng shū lìng, nǎi yǔ shì zhōng niú xiān kè yù shǐ zhōng chéng wáng jìng cóng, yǔ míng fǎ zhī guān qián zuǒ wǔ wèi zhòu cáo cān jūn cuī jiàn wèi zhōu sī hù cān jūn zhí zhōng shū chén chéng xìn suān zǎo wèi zhí xíng bù yú yuán qǐ děng, gòng jiā shān jī jiù gé shì lǜ lìng jí chì, zǒng qī qiān èr shí liù tiáo. qí yī qiān sān bǎi èr shí sì tiáo yú shì fēi yào, bìng shān zhī. èr qiān yī bǎi bā shí tiáo suí wén sǔn yì, sān qiān wǔ bǎi jiǔ shí sì tiáo réng jiù bù gǎi. zǒng chéng lǜ shí èr juǎn, lǜ shū sān shí juǎn, lìng sān shí juǎn, shì èr shí juǎn, kāi yuán xīn gé shí juǎn. yòu zhuàn gé shì lǜ lìng shì lèi sì shí juǎn, yǐ lèi xiāng cóng, biàn yú shěng lǎn. èr shí wǔ nián jiǔ yuè zòu shàng, chì yú shàng shū dōu shěng xiě wǔ shí běn, fā shǐ sàn yú tiān xià. qí nián xíng bù duàn yù, tiān xià sǐ zuì wéi yǒu wǔ shí bā rén. dà lǐ shǎo qīng xú jiào shàng yán: dà lǐ yù yuàn, yóu lái xiāng chuán shā qì tài shèng, niǎo què bù qī, zhì shì yǒu què cháo qí shù. yú shì bǎi liáo yǐ jī zhì xíng cuò, shàng biǎo chén hè. xuán zōng yǐ zǎi xiàng biàn lǐ fǎ guān píng yǔn zhī gōng, fēng xiān kè wèi bīn guó gōng, lín fǔ wèi jìn guó gōng, xíng bù dà lǐ guān gòng cì bó èr qiān pǐ.
开元初,玄宗敕黄门监卢怀慎、紫微侍郎兼刑部尚书李乂、紫微侍郎苏颋、紫 微舍人吕延祚、给事中魏奉古、大理评事高智静、同州韩城县丞侯郢璡、瀛州司法 参军阎义颛等,删定格、式、令,至三年三月奏上,名为《开元格》。六年,玄宗 又敕吏部侍郎兼侍中宋璟、中书侍郎苏颋、尚书左丞卢从愿、吏部侍郎裴漼慕容珣、 户部侍郎杨滔、中书舍人刘令植、大理司直高智静、幽州司功参军侯郢璡等九人, 删定律、令、格、式,至七年三月奏上。律、令、式仍旧名,格曰《开元后格》。 十九年,侍中裴光庭、中书令萧嵩,又以格后制敕行用之后,颇与格文相违,于事 非便,奏令所司删撰《格后长行敕》六卷,颁于天下。二十二年,户部尚书李林甫 又受诏改修格令。林甫迁中书令,乃与侍中牛仙客、御史中丞王敬从,与明法之官 前左武卫胄曹参军崔见、卫州司户参军直中书陈承信、酸枣尉直刑部俞元杞等,共 加删缉旧格、式、律、令及敕,总七千二十六条。其一千三百二十四条于事非要, 并删之。二千一百八十条随文损益,三千五百九十四条仍旧不改。总成律十二卷, 《律疏》三十卷,《令》三十卷,《式》二十卷,《开元新格》十卷。又撰《格式 律令事类》四十卷,以类相从,便于省览。二十五年九月奏上,敕于尚书都省写五 十本,发使散于天下。其年刑部断狱,天下死罪惟有五十八人。大理少卿徐峤上言: 大理狱院,由来相传杀气太盛,鸟雀不栖,至是有鹊巢其树。于是百僚以几至刑措, 上表陈贺。玄宗以宰相变理、法官平允之功,封仙客为邠国公,林甫为晋国公,刑 部大理官共赐帛二千匹。
zì míng qìng zhì xiān tiān liù shí nián jiān, gāo zōng kuān rén, zhèng guī gōng kǔn. zé tiān nǚ zhǔ cāi jì, guǒ yú shā lù, zōng zhī dà chén, duàn yú kù lì, zhì yú yí yì zōng shè, jǐ wáng lǐ shì. shén lóng zhī hòu, hòu zú gàn zhèng, jǐng yún jì lì, guī mèi hù quán. kāi yuán zhī jì, xíng zhèng shǎng fá, duàn yú chén jí, sì shí yú nián, kě wèi tài píng yǐ. jí zhǒng chén huái xié, biān jiāng nèi wǔ, shèng yú xìng yú bā shǔ, chǔ fù lì yú shuò fāng, céng wèi yú nián, zài shōu jīng yì, shū qì yǐ lái, wèi yǒu kè fù zōng shè ruò sī zhī sù yě. ér liǎng jīng yì guān, duō bèi xié cóng, zhì shì xiāng shuài dài zuì què xià. ér zhí shì zhě wù yù jùn xíng yǐ qǔ wēi, jǐn zhū qí zú, yǐ lìng tiān xià. yì jiǔ bù dìng, jìng zhì sān sī shǐ, yǐ yù shǐ dài fū jiān jīng zhào yǐn lǐ xiàn bīng bù shì láng lǚ yīn hù bù shì láng jiān yù shǐ zhōng chéng cuī qì xíng bù shì láng jiān yù shǐ zhōng chéng hán zé mù dà lǐ qīng yán xiàng děng wǔ rén wéi zhī. chū, xī jīng wén wǔ guān lù dà jūn děng xiàn zéi lái guī, cuī qì cǎo yí, jǐn lìng miǎn guān tú xiǎn, fǔ yīng hào qì, yǐ jīn wú fǔ xiàn rén lì wéi zhī, yú cháo xiè zuì, shōu fù dà lǐ jīng zhào fǔ yù xì zhī. jí chén xī liè děng dà chén zhì zhě shù bǎi rén, yòu lìng cháo táng tú xiǎn rú chū, lìng zǎi xiàng miáo jìn qīng cuī yuán lǐ lín děng bǎi liáo tóng shì, yǐ wéi qì rǔ, xuān zhào yǐ zé zhī. cháo tíng yòu yǐ fù zuì zhě zhòng, yù zhōng bù róng, nǎi cì yáng guó zhōng zhái jū zhī. qì yīn duō xī zhǐ shēn kè, ér zé mù wú suǒ shì fēi, dú lǐ xiàn lì zhēng zhī, nǎi dìng suǒ tuī zhī zuì wèi liù děng, jí bǎi liáo shàng shū shěng yì zhī. sù zōng fāng yòng xíng míng, gōng qīng dàn wěi wěi shǔ míng ér yǐ. yú shì hé nán yǐn dá xī xún děng sān shí jiǔ rén, yǐ wéi zuì zhòng, yǔ cóng gòng qì. xún děng shí yī rén, yú zǐ chéng xī fú zhū. chén xī liè zhāng jì guō nà dú gū lǎng děng qī rén, yú dà lǐ sì yù cì zì jìn. dá xī zhì zhāng pí lǐ yǒu fú liú zi yīng rǎn dà huá èr shí yī rén, yú jīng zhào fǔ mén jué zhòng zhàng sǐ. dà lǐ qīng zhāng jūn yǐn zhì dú liǔ shù xià xíng rén chù, miǎn sǐ pèi liú hé pǔ jùn, ér dá xī xún wéi héng nǎi zhì yāo zhǎn. xiān shì, qìng xù zhì xiāng zhōu, shǐ sī míng gāo xiù yán děng jiē sòng kuǎn qǐng mìng, sù zōng gè lìng fù wèi, biàn lǐng suǒ guǎn, zhì shì jù bù zì ān, gè lǜ qí dǎng pàn. qí hòu sān sī yòng xíng, lián nián bù dìng, liú biǎn xiāng jì. jí wáng yú wèi xiāng, sù wén wù yì, qǐng xià zhào zì jīn yǐ hòu, sān sī tuī kān wèi bì zhě, yī qiè fàng miǎn, dà shōu rén wàng. hòu xiāo huá bá wèi zhōu guī guó, cháng huà yú zhāo yún:" chū hé běi guān wén guó jiā xuān zhào fàng chén xī liè děng xié cóng guān yī qiè bù wèn, gè lìng fù wèi, wén zhě huǐ guī guó zhī wǎn, jǔ cuò zì shī. jí hòu wén xī liè děng sǐ, jiē xiāng hè dé jì, wú gǎn guī zhě. yú shì hé běi jiāng lì, rén rén yì jiān, dà bīng bù jiě."
自明庆至先天六十年间,高宗宽仁,政归宫阃。则天女主猜忌,果于杀戮,宗 枝大臣,锻于酷吏,至于移易宗社,几亡李氏。神龙之后,后族干政,景云继立, 归妹怙权。开元之际,刑政赏罚,断于宸极,四十余年,可谓太平矣。及冢臣怀邪, 边将内侮,乘舆幸于巴、蜀,储副立于朔方,曾未逾年,载收京邑,书契以来,未 有克复宗社若斯之速也。而两京衣冠,多被胁从,至是相率待罪阙下。而执事者务 欲峻刑以取威,尽诛其族,以令天下。议久不定,竟置三司使,以御史大夫兼京兆 尹李岘、兵部侍郎吕諲、户部侍郎兼御史中丞崔器、刑部侍郎兼御史中丞韩择木、 大理卿严向等五人为之。初,西京文武官陆大钧等陷贼来归,崔器草仪,尽令免冠 徒跣,抚膺号泣,以金吾府县人吏围之,于朝谢罪,收付大理京兆府狱系之。及陈 希烈等大臣至者数百人,又令朝堂徒跣如初,令宰相苗晋卿、崔圆、李麟等百僚同 视,以为弃辱,宣诏以责之。朝廷又以负罪者众,狱中不容,乃赐杨国忠宅鞫之。 器、諲多希旨深刻,而择木无所是非,独李岘力争之,乃定所推之罪为六等,集百 僚尚书省议之。肃宗方用刑名,公卿但唯唯署名而已。于是河南尹达奚珣等三十九 人,以为罪重,与从共弃。珣等十一人,于子城西伏诛。陈希烈、张垍、郭纳、独 孤朗等七人,于大理寺狱赐自尽。达奚挚、张岯、李有孚、刘子英、冉大华二十一 人,于京兆府门决重杖死。大理卿张均引至独柳树下刑人处,免死配流合浦郡,而 达奚珣、韦恆乃至腰斩。先是,庆绪至相州,史思明、高秀岩等皆送款请命,肃宗 各令复位,便领所管,至是惧不自安,各率其党叛。其后三司用刑,连年不定,流 贬相继。及王玙为相,素闻物议,请下诏自今已后,三司推勘未毕者,一切放免, 大收人望。后萧华拔魏州归国,尝话于朝云:“初河北官闻国家宣诏放陈希列等胁 从官一切不问,各令复位,闻者悔归国之晚,举措自失。及后闻希烈等死,皆相贺 得计,无敢归者。于是河北将吏,人人益坚,大兵不解。”
hòu yǒu máo ruò xū jìng yǔ zhī liú, jiē shēn kù gē bō, zhòu qiú quán bǐng, shā rén yǐ chěng xíng, hòu liǎn yǐ zī guó. liù qī nián jiān, dà yù xiāng jì, zhōu xiàn zhī nèi, duō shì biǎn jiàng rén. sù zōng fù wén sān sī duō làn, cháng huǐ yún:" zhèn wèi sān sī suǒ wù, shēn hèn zhī." jí mí liú zhī jì, yǐ yuán zài wèi xiāng, nǎi zhào tiān xià liú jiàng rén děng yī qiè fàng guī.
后有毛若虚、敬羽之流,皆深酷割剥,骤求权柄,杀人以逞刑,厚敛以资国。 六七年间,大狱相继,州县之内,多是贬降人。肃宗复闻三司多滥,尝悔云:“朕 为三司所误,深恨之。”及弥留之际,以元载为相,乃诏天下流降人等一切放归。
dài zōng bǎo yìng yuán nián, huí hé yǔ shǐ cháo yì zhàn, shèng, qín qí jiàng shì qī zǐ lǎo yòu sì bǎi bā shí rén. shàng yǐ fù rén suī wèi zéi jiā kǒu, jiē shì liáng jiā zǐ nǚ, bèi zéi bī lüè, cè rán mǐn zhī, lìng wàn nián xiàn yú shèng yè fó sì ān zhì, gěi liáng liào. ruò yǒu qīn shǔ rèn zhě, rèn hái zhī rú wú qīn zú zhě, rèn qí suǒ shì, réng gěi liáng dì guò. yú shì rén qíng mò bù gǎn dài xīn yuè. dà lì shí sì nián liù yuè yī rì, dé zōng yù dān fèng lóu dà shè. shè shū jié wén:" lǜ lìng gé shì tiáo mù yǒu wèi shé zhōng zhě, wěi zhōng shū mén xià jiǎn zé lǐ shí tōng míng guān gòng shān dìng. zì zhì dé yǐ lái zhì chì, huò yīn rén zòu qǐng, huò lín shì bān xíng, chà hù bù tóng, shǐ rén yí huò, zhōng shū mén xià yǔ shān dìng guān xiáng jué, qǔ kān jiǔ cháng xíng yòng zhě, biān rù gé tiáo." sān sī shǐ, zhǔn shì yǐ yù shǐ zhōng chéng zhōng shū shè rén jǐ shì zhōng gè yī rén wéi zhī, měi rì yú cháo táng shòu cí, tuī kān chǔ fèn. jiàn zhōng èr nián, bà shān dìng gé lìng shǐ bìng sān sī shǐ. xiān shì, yǐ zhōng shū mén xià chōng shān dìng gé lìng shǐ, yòu yǐ jǐ shì zhōng zhōng shū shè rén yù shǐ zhōng chéng wèi sān sī shǐ. zhì shì zhōng shū mén xià zòu qǐng fù jiù, yǐ xíng bù yù shǐ tái dà lǐ sì wèi zhī. qí gé lìng wěi xíng bù shān dìng. yuán hé sì nián jiǔ yuè chì:" xíng bù dà lǐ jué duàn xì qiú, guò wèi yān chí, shì zhǎng jiān xìng. zì jīn yǐ hòu, dà lǐ sì jiǎn duàn, bù dé guò èr shí rì, xíng bù fù xià, bù dé guò shí rì. rú xíng bù fù yǒu yì tóng, sì sī zhòng jiā bù dé guò shí wǔ rì, shěng sī liàng fù bù dé guò běn rì. rú yǒu dié wài zhōu fǔ jié mù jí yú jīng chéng nèi kān, běn tuī jí rì yǐ bào. dié dào hòu jì rì shù, bèi kān sī què bào bù dé guò wǔ rì. réng lìng xíng bù jù qiǎn dié jí bào dié yuè rì, dié bào dōu shěng jí fēn chá shǐ, gè zhǔn chì wén gōu jǔ jiū fǎng."
代宗宝应元年,回纥与史朝义战,胜,擒其将士妻子老幼四百八十人。上以妇 人虽为贼家口,皆是良家子女,被贼逼略,恻然愍之,令万年县于胜业佛寺安置, 给粮料。若有亲属认者,任还之;如无亲族者,任其所适,仍给粮递过。于是人情 莫不感戴忻悦。大历十四年六月一日,德宗御丹凤楼大赦。赦书节文:“律、令、 格、式条目有未折衷者,委中书门下简择理识通明官共删定。自至德已来制敕,或 因人奏请,或临事颁行,差互不同,使人疑惑,中书门下与删定官详决,取堪久长 行用者,编入格条。”三司使,准式以御史中丞、中书舍人、给事中各一人为之, 每日于朝堂受词,推勘处分。建中二年,罢删定格令使并三司使。先是,以中书门 下充删定格令使,又以给事中、中书舍人、御史中丞为三司使。至是中书门下奏请 复旧,以刑部、御史台、大理寺为之。其格令委刑部删定。元和四年九月敕:“刑 部大理决断系囚,过为淹迟,是长奸幸。自今已后,大理寺检断,不得过二十日, 刑部覆下,不得过十日。如刑部覆有异同,寺司重加不得过十五日,省司量覆不得 过本日。如有牒外州府节目及于京城内勘,本推即日以报。牒到后计日数,被勘司 却报不得过五日。仍令刑部具遣牒及报牒月日,牒报都省及分察使,各准敕文勾举 纠访。”
liù nián jiǔ yuè, fù píng xiàn rén liáng yuè, wèi fù shā chóu rén qín guǒ, tóu xiàn qǐng zuì. chì:" fù chóu shā rén, gù yǒu yí diǎn. yǐ qí shēn yuān qǐng zuì, shì sǐ rú guī, zì yì gōng mén, fā yú tiān xìng. zhì zài xùn jié, běn wú qiú shēng zhī xīn, níng shī bù jīng, tè cóng jiǎn sǐ zhī fǎ. yí jué yī bǎi, pèi liú xún zhōu." zhí fāng yuán wài láng hán yù xiàn yì yuē:
六年九月,富平县人梁悦,为父杀仇人秦果,投县请罪。敕:“复仇杀人,固 有彝典。以其申冤请罪,视死如归,自诣公门,发于天性。志在徇节,本无求生之 心,宁失不经,特从减死之法。宜决一百,配流循州。”职方员外郎韩愈献议曰:
fú fèng jīn yuè wǔ rì chì: fù chóu, jù lǐ jīng zé yì bù tóng tiān, zhēng fǎ lìng zé shā rén zhě sǐ. lǐ fǎ èr shì, jiē wáng jiào zhī duān, yǒu cǐ yì tóng, bì zī lùn biàn, yí lìng dōu shěng jí yì wén zòu zhě. fú yǐ zi fù fù chóu, jiàn yú chūn qiū, jiàn yú lǐ jì, yòu jiàn yú zhōu guān, yòu jiàn yú zhū zǐ shǐ, bù kě shèng shǔ, wèi yǒu fēi ér zuì zhī zhě yě. zuì yí xiáng yú lǜ, ér lǜ wú qí tiáo, fēi quē wén yě. gài yǐ wéi bù xǔ fù chóu, zé shāng xiào zǐ zhī xīn, ér guāi xiān wáng zhī xùn xǔ fù chóu, zé rén jiāng yǐ fǎ zhuān shā, wú yǐ jìn zhǐ qí duān yǐ. fū lǜ suī běn yú shèng rén, rán zhí ér xíng zhī zhě, yǒu sī yě. jīng zhī suǒ míng zhě, zhì yǒu sī yě. dīng níng qí yì yú jīng, ér shēn méi qí wén yú lǜ zhě, qí yì jiāng shǐ fǎ lì yī duàn yú fǎ, ér jīng shù zhī shì, dé yǐn jīng ér yì yě. zhōu guān yuē:" fán shā rén ér yì zhě, lìng wù chóu, chóu zhī zé sǐ." yì, yí yě, míng shā rén ér bù dé qí yí zhě, zi dé fù chóu yě. cǐ bǎi xìng zhī xiāng chóu zhě yě. gōng yáng zhuàn yuē:" fù bù shòu zhū, zi fù chóu kě yě." bù shòu zhū zhě, zuì bù dàng zhū yě. yòu zhōu guān yuē:" fán bào chóu chóu zhě, shū yú shì, shā zhī wú zuì." yán jiāng fù chóu, bì xiān yán yú guān, zé wú zuì yě. jīn bì xià chuí yì diǎn zhāng, sī lì dìng zhì. xī yǒu sī zhī shǒu, lián xiào zǐ zhī xīn, shì bù zì zhuān, fǎng yì qún xià. chén yú yǐ wéi fù chóu zhī míng suī tóng, ér qí shì gè yì. huò bǎi xìng xiāng chóu, rú zhōu guān suǒ chēng, kě yì yú jīn zhě huò wèi guān lì suǒ zhū, rú gōng yáng suǒ chēng, bù kě xíng yú jīn zhě. yòu zhōu guān suǒ chēng, jiāng fù chóu, xiān gào yú shì zé wú zuì zhě. ruò gū zhì léi ruò, bào wēi zhì ér cì dí rén zhī biàn, kǒng bù néng zì yán yú guān, wèi kě yǐ wéi duàn yú jīn yě. rán zé shā zhī yǔ shè, bù kě yī lì. yí dìng qí zhì yuē: fán yǒu fù fù chóu zhě, shì fā, jù qí shì yóu, xià shàng shū shěng jí yì zòu wén. zhuó qí yí ér chù zhī, zé jīng lǜ wú shī qí zhǐ yǐ.
伏奉今月五日敕:复仇,据礼经则义不同天,征法令则杀人者死。礼法二事, 皆王教之端,有此异同,必资论辩,宜令都省集议闻奏者。伏以子复父仇,见于 《春秋》,见于《礼记》,又见于《周官》,又见于诸子史,不可胜数,未有非而 罪之者也。最宜详于律,而律无其条,非阙文也。盖以为不许复仇,则伤孝子之心, 而乖先王之训;许复仇,则人将倚法专杀,无以禁止其端矣。夫律虽本于圣人,然 执而行之者,有司也。经之所明者,制有司也。丁宁其义于经,而深没其文于律者, 其意将使法吏一断于法,而经术之士,得引经而议也。《周官》曰:“凡杀人而义 者,令勿仇,仇之则死。”义,宜也,明杀人而不得其宜者,子得复仇也。此百姓 之相仇者也。《公羊传》曰:“父不受诛,子复仇可也。”不受诛者,罪不当诛也。 又《周官》曰:“凡报仇雠者,书于士,杀之无罪。”言将复仇,必先言于官,则 无罪也。今陛下垂意典章,思立定制。惜有司之守,怜孝子之心,示不自专,访议 群下。臣愚以为复仇之名虽同,而其事各异。或百姓相仇,如《周官》所称,可议 于今者;或为官吏所诛,如《公羊》所称,不可行于今者。又《周官》所称,将复 仇,先告于士则无罪者。若孤稚羸弱,抱微志而伺敌人之便,恐不能自言于官,未 可以为断于今也。然则杀之与赦,不可一例。宜定其制曰:凡有复父仇者,事发, 具其事由,下尚书省集议奏闻。酌其宜而处之,则经律无失其指矣。
yuán hé shí sān nián bā yuè, fèng xiáng jié dù shǐ zhèng yú qìng děng xiáng dìng gé hòu chì sān shí juǎn, yòu sī láng zhōng cuī yǎn děng liù rén xiū shàng. qí nián, xíng bù shì láng xǔ mèng róng jiǎng yì děng fèng zhào shān dìng, fù lēi chéng sān shí juǎn. xíng bù shì láng liú bó chú děng kǎo dìng, rú qí jiù juǎn.
元和十三年八月,凤翔节度使郑余庆等详定《格后敕》三十卷,右司郎中崔郾 等六人修上。其年,刑部侍郎许孟容、蒋乂等奉诏删定,复勒成三十卷。刑部侍郎 刘伯刍等考定,如其旧卷。
cháng qìng yuán nián wǔ yuè, yù shǐ zhōng chéng niú sēng rú zòu:" tiān xià xíng yù, kǔ yú yān zhì, qǐng lì chéng xiàn. dà shì, dà lǐ sì xiàn sān shí wǔ rì xiáng duàn bì, shēn xíng bù, xiàn sān shí rì wén zòu. zhōng shì, dà lǐ sì sān shí rì, xíng bù èr shí wǔ rì. xiǎo shì, dà lǐ sì èr shí wǔ rì, xíng bù èr shí rì. yī zhuàng suǒ fàn shí rén yǐ shàng, suǒ duàn zuì èr shí jiàn yǐ shàng, wèi dà. suǒ fàn liù rén yǐ shàng, suǒ duàn zuì shí jiàn yǐ shàng, wèi zhōng. suǒ fàn wǔ rén yǐ xià, suǒ duàn zuì shí jiàn yǐ xià, wèi xiǎo. qí huò suǒ dǐ zuì zhuàng bìng suǒ jié xíng míng bìng tóng zhě, zé suī rén shù shén duō, yì tóng yī rén zhī lì. wéi zhě zuì yǒu chà." èr nián sì yuè, xíng bù yuán wài láng sūn gé zòu:" jīng zhào fǔ yún yáng xiàn rén zhāng lì, qiàn yǔ lín guān qí kāng xiàn qián mǐ. xiàn zhēng zhī, lì chéng zuì lā xiàn, qì xī jiāng jué. xiàn nán mǎi dé, nián shí sì, jiāng jiù qí fù. yǐ lì jiǎo dǐ lì rén, bù gǎn zǒng jiě, suì chí mù chā jī lì zhī shǒu jiàn xuè, hòu sān rì zhì sǐ zhě. zhǔn lǜ, fù wéi rén suǒ ōu, zi wǎng jiù, jī qí rén zhé shāng, jiǎn fán dòu sān děng. zhì sǐ zhě, yī cháng lǜ. jí mǎi dé jiù fù nán shì xìng xiào, fēi bào jī zhāng lì shì xīn qiè, fēi xiōng. yǐ tiáo guàn zhī suì, zhèng fù zǐ zhī qīn, ruò fēi shèng huà suǒ jiā, tóng zǐ ān néng jí cǐ? wáng zhì chēng wǔ xíng zhī lǐ, bì yuán fù zǐ zhī qīn yǐ quán zhī, shèn cè qiǎn shēn zhī liàng yǐ bié zhī. chūn qiū zhī yì, yuán xīn dìng zuì. zhōu shū suǒ xùn, zhū fá yǒu quán. jīn mǎi dé shēng bèi huáng fēng, yòu fú zhì xiào, āi jīn zhī yòu, fú zài shèng cí. chén zhí dāng yàn xíng, hé fēn shàn è." chì:" kāng mǎi dé shàng zài tóng nián, néng zhī zǐ dào, suī shā rén dāng sǐ, ér wèi fù kě āi. ruò cóng chén mìng zhī kē, kǒng shī yuán qíng zhī yì, yí fù fǎ sī, jiǎn sǐ zuì yī děng."
长庆元年五月,御史中丞牛僧孺奏:“天下刑狱,苦于淹滞,请立程限。大事, 大理寺限三十五日详断毕,申刑部,限三十日闻奏。中事,大理寺三十日,刑部二 十五日。小事,大理寺二十五日,刑部二十日。一状所犯十人以上,所断罪二十件 以上,为大。所犯六人以上,所断罪十件以上,为中。所犯五人以下,所断罪十件 以下,为小。其或所抵罪状并所结刑名并同者,则虽人数甚多,亦同一人之例。违 者罪有差。”二年四月,刑部员外郎孙革奏:“京兆府云阳县人张莅,欠羽林官骑 康宪钱米。宪征之,莅承醉拉宪,气息将绝。宪男买得,年十四,将救其父。以莅 角牴力人,不敢捴解,遂持木锸击莅之首见血,后三日致死者。准律,父为人所殴, 子往救,击其人折伤,减凡斗三等。至死者,依常律。即买得救父难是性孝,非暴; 击张莅是心切,非凶。以髫丱之岁,正父子之亲,若非圣化所加,童子安能及此? 《王制》称五刑之理,必原父子之亲以权之,慎测浅深之量以别之。《春秋》之义, 原心定罪。周书所训,诸罚有权。今买得生被皇风,幼符至孝,哀矜之宥,伏在圣 慈。臣职当谳刑,合分善恶。”敕:“康买得尚在童年,能知子道,虽杀人当死, 而为父可哀。若从沉命之科,恐失原情之义,宜付法司,减死罪一等。”
dà hé qī nián shí èr yuè, xíng bù zòu:" xiān fèng chì xiáng dìng qián dà lǐ chéng xiè dēng xīn biān gé hòu chì liù shí juǎn zhě. chén děng jù xiè dēng suǒ jìn, xiáng zhū lǐ lì, cān yǐ gé shì, huò shì fēi jiǔ yào, ēn chū yī shí, huò qián hòu chà shū, huò shū xiě cuò wù, bìng yǐ là xià jí gǎi zhèng qì. qù fán jǔ yào, liè sī fēn mén, dōu wèi wǔ shí juǎn. fú qǐng xuān xià shī xíng." kě zhī. bā nián sì yuè, zhào yīng fàn qīng zuì rén, chú qíng zhuàng jù dù, fǎ suǒ nán yuán zhě, qí tā guò wù zuì qiān, jí xún cháng gōng shì wéi fàn, bù dé biān bèi. zūn tài zōng zhī gù shì yě. é ér jīng zhào yǐn wéi zhǎng zòu:" jīng shī hào ráng, jiān háo suǒ jù. zhōng rì chéng fá, dǐ fàn yóu duō, xiǎo yǒu kuān róng, jí nán jìn jí. ruò gōng shǒu chì zhǐ, zé wú yǐ sù qīng ruò lín shì yòng xíng, zé yǒu wéi zhào shǐ. fú wàng xǔ yī qián jù qīng zhòng chǔ zhì." cóng zhī.
大和七年十二月,刑部奏:“先奉敕详定前大理丞谢登《新编格后敕》六十卷 者。臣等据谢登所进,详诸理例,参以格式,或事非久要,恩出一时,或前后差殊, 或书写错误,并已落下及改正讫。去繁举要,列司分门,都为五十卷。伏请宣下施 行。”可之。八年四月,诏应犯轻罪人,除情状巨蠹,法所难原者,其他过误罪愆, 及寻常公事违犯,不得鞭背。遵太宗之故事也。俄而京兆尹韦长奏:“京师浩穰, 奸豪所聚。终日惩罚,抵犯犹多,小有宽容,即难禁戢。若恭守敕旨,则无以肃清; 若临事用刑,则有违诏使。伏望许依前据轻重处置。”从之。
kāi chéng sì nián, liǎng shěng xiáng dìng xíng fǎ gé yī shí juǎn, chì lìng shī xíng.
开成四年,两省详定《刑法格》一十卷,敕令施行。
huì chāng yuán nián jiǔ yuè, kù bù láng zhōng zhī zhì gào gē gàn quán děng zòu:" zhǔn xíng bù zòu, fàn zāng guān wǔ pǐn yǐ shàng, hé dǐ sǐ xíng, qǐng zhǔn yù guān lìng sǐ yú jiā zhě, fú qǐng yǒng wèi dìng gé." cóng zhī. dà zhōng wǔ nián sì yuè, xíng bù shì láng liú tuàn děng fèng chì xiū dà zhōng xíng fǎ zǒng yào gé hòu chì liù shí juǎn, qǐ zhēn guān èr nián liù yuè èr shí rì, zhì dà zhōng wǔ nián sì yuè shí sān rì, fán èr bǎi èr shí sì nián zá chì, dōu jì liù bǎi sì shí liù mén, èr qiān yī bǎi liù shí wǔ tiáo. qī nián wǔ yuè, zuǒ wèi lǜ cāng cáo cān jūn zhāng kuí jìn dà zhōng xíng fǎ tǒng lèi yī shí èr juǎn, chì xíng bù xiáng dìng zòu xíng zhī.
会昌元年九月,库部郎中、知制诰纥干泉等奏:“准刑部奏,犯赃官五品已上, 合抵死刑,请准狱官令死于家者,伏请永为定格。”从之。大中五年四月,刑部侍 郎刘彖等奉敕修《大中刑法总要格后敕》六十卷,起贞观二年六月二十日,至大 中五年四月十三日,凡二百二十四年杂敕,都计六百四十六门,二千一百六十五条。 七年五月,左卫率仓曹参军张戣进《大中刑法统类》一十二卷,敕刑部详定奏行之。