xǔ jìng zōng lǐ yì fǔ shǎo zǐ zhàn
○許敬宗 李義府 少子湛
xǔ jìng zōng, háng zhōu xīn chéng rén, suí lǐ bù shì láng shàn xīn zǐ yě. qí xiān zì gāo yáng nán dù, shì shì jiāng zuǒ. jìng zōng yòu shàn shǔ wén, jǔ xiù cái, shòu huái yáng jùn sī fǎ shū zuǒ, é zhí yè zhě tái, zòu tōng shì shè rén shì. jiāng dū zhī nán, shàn xīn wèi yǔ wén huà jí suǒ hài. jìng zōng liú zhuǎn, tóu yú lǐ mì, mì yǐ wèi yuán shuài fǔ jì shì, yǔ wèi zhēng tóng wèi guǎn jì. wǔ dé chū, chì dié nǐ lián zhōu bié jià. tài zōng wén qí míng, zhào bǔ qín fǔ xué shì. zhēn guān bā nián, lèi chú zhù zuò láng, jiān xiū guó shǐ, qiān zhōng shū shè rén. shí nián, wén dé huáng hòu bēng, bǎi guān cuī dié. lǜ gèng lìng ōu yáng xún zhuàng mào chǒu yì, zhòng huò zhǐ zhī, jìng zōng jiàn ér dà xiào, wèi yù shǐ suǒ hé, zuǒ shòu hóng zhōu dū du fǔ sī mǎ. lèi qiān gěi shì zhōng, jiān xiū guó shǐ. shí qī nián, yǐ xiū wǔ dé zhēn guān shí lù chéng, fēng gāo yáng xiàn nán, cì wù bā bǎi duàn, quán jiǎn xiào huáng mén shì láng. gāo zōng zài chūn gōng, qiān tài zǐ yòu shù zǐ. shí jiǔ nián, tài zōng qīn fá gāo lì, huáng tài zǐ dìng zhōu jiān guó, jìng zōng yǔ gāo shì lián děng gòng zhī jī yào. zhōng shū lìng cén wén běn zú yú xíng suǒ, lìng jìng zōng yǐ běn guān jiǎn xiào zhōng shū shì láng. tài zōng dà pò liáo zéi yú zhù bì shān, jìng zōng lì yú mǎ qián shòu zhǐ cǎo zhào shū, cí cǎi shén lì, shēn jiàn jiē shǎng. xiān shì, shù rén chéng gān fèi chù, gōng liáo duō bèi chú xuē, jiǔ wèi shōu xù. jìng zōng shàng biǎo yuē: chén wén xiān wáng shèn fá, wù zài yú xù xíng, wǎng zhé kuān rén, yì zài yú yòu guò. shèng rén zhī dào, mò shàng yú zī. qiè jiàn fèi guān, wǔ pǐn yǐ shàng, chú míng qì chì, pō lì suì shí. dàn shù rén chóu xī zhī nián, shēn chù bù yí zhī dì, bāo cáng bèi nì, yīn jié zǎi chén, suǒ yù jiān móu, duō lián zōng qī. huò shēng lǜ biǎo, fēi kě fáng méng, gōng nèi guān liáo, jiǒng wú guān yù. jīn nǎi tóu shǔ jí qì, shú wèi wú yuān? fén shān huǐ yù, shāo tóng qiān nù. fú xún xiān diǎn, lì yǒu kě yuán. xī wú guó péi chén, zé yuán sī bù zuò yú liú bì chāng yì zhōng wèi, zé wáng jí miǎn yuán yú hǎi hūn. pì zhū luán bù, nǎi cè míng yú péng yuè bǐ hū tián shū, yì wěi zhì yú zhāng áo. zhǔ yǐ xiōng nì, xiàn qí zhū yí chén yǐ xián liáng, hé bǐ shōu zhuó. lì guān wǎng dài, cǐ lèi yóu duō. jìn zhě yǒu suí, yòu zūn sī yì. yáng yǒng zhī fèi, zuì zhǐ jiā yú nìng rén, lǐ gāng zhī tú, jiē bù yù yú xíng wǎng. gǔ jīn cái qí shé zhōng, shǐ jí chēng wèi měi tán. ér jīn zhāng xuán sù líng hú dé fēn zhào hóng zhì péi xuān jī xiāo jūn děng, bìng dǐ jié lì cāo, yǒu yǎ wàng yú dāng cháo jīng míng xíng xiū, bō lìng míng yú tiān xià. huò yǐ zhí yán ér zāo chuí pū, huò yǐ wǔ yì ér jiàn cāi xián, yī gài léi tóng, bìng lí tiān xiàn, kǒng yú wáng dào, shāng zài wèi hóng. yóu shì xuán sù děng shāo dé xù yòng. èr shí yī nián, jiā yín qīng guāng lù dài fū.
許敬宗,杭州新城人,隋禮部侍郎善心子也。其先自高陽南渡,世仕江左。敬 宗幼善屬文,舉秀才,授淮陽郡司法書佐,俄直謁者台,奏通事舍人事。江都之難, 善心為宇文化及所害。敬宗流轉,投於李密,密以為元帥府記室,與魏徵同為管記。 武德初,赤牒擬漣州別駕。太宗聞其名,召補秦府學士。貞觀八年,累除著作郎, 兼修國史,遷中書舍人。十年,文德皇后崩,百官縗絰。率更令歐陽詢狀貌丑異, 眾或指之,敬宗見而大笑,為御史所劾,左授洪州都督府司馬。累遷給事中,兼修 國史。十七年,以修《武德》、《貞觀實錄》成,封高陽縣男,賜物八百段,權檢 校黃門侍郎。高宗在春宮,遷太子右庶子。十九年,太宗親伐高麗,皇太子定州監 國,敬宗與高士廉等共知機要。中書令岑文本卒於行所,令敬宗以本官檢校中書侍 郎。太宗大破遼賊於駐蹕山,敬宗立於馬前受旨草詔書,詞彩甚麗,深見嗟賞。先 是,庶人承乾廢黜,宮僚多被除削,久未收敘。敬宗上表曰:「臣聞先王慎罰,務 在於恤刑,往哲寬仁,義在於宥過。聖人之道,莫尚於茲。竊見廢官,五品以上, 除名棄斥,頗歷歲時。但庶人疇昔之年,身處不疑之地,苞藏悖逆,陰結宰臣,所 預奸謀,多連宗戚。禍生慮表,非可防萌,宮內官僚,迥無關預。今乃投鼠及器, 孰謂無冤?焚山毀玉,稍同遷怒。伏尋先典,例有可原。昔吳國陪臣,則爰絲不坐 於劉濞;昌邑中尉,則王吉免緣於海昏。譬諸欒布,乃策名於彭越;比乎田叔,亦 委質於張敖。主以凶逆,陷其誅夷;臣以賢良,荷彼收擢。歷觀往代,此類尤多。 近者有隋,又遵斯義。楊勇之廢,罪止加於佞人,李綱之徒,皆不預於刑網。古今 裁其折衷,史籍稱為美談。而今張玄素、令狐德棻、趙弘智、裴宣機、蕭鈞等,並 砥節勵操,有雅望於當朝;經明行修,播令名於天下。或以直言而遭箠撲,或以忤 意而見猜嫌,一概雷同,並罹天憲,恐於王道,傷在未弘。」由是玄素等稍得敘用。 二十一年,加銀青光祿大夫。
gāo zōng sì wèi, dài yú zhì níng wèi lǐ bù shàng shū. jìng zōng jià nǚ yǔ mán qiú féng àng zhī zǐ, duō nà jīn bǎo, wèi yǒu sī suǒ hé, zuǒ shòu zhèng zhōu cì shǐ. yǒng huī sān nián, rù wèi wèi wèi qīng, jiā hóng wén guǎn xué shì, jiān xiū guó shǐ. liù nián, fù bài lǐ bù shàng shū, gāo zōng jiāng fèi huáng hòu wáng shì ér lì wǔ zhāo yí, jìng zōng tè zàn chéng qí jì. zhǎng sūn wú jì chǔ suì liáng hán yuàn děng bìng zhí yán wǔ zhǐ, jìng zōng yǔ lǐ yì fǔ qián jiā wū gòu, bìng liú sǐ yú lǐng wài. xiǎn qìng yuán nián, jiā tài zi bīn kè, xún cè bài shì zhōng, jiān xiū guó shǐ. sān nián, jìn fēng jùn gōng, xún zèng qí fù shàn xīn wèi jì zhōu cì shǐ. gāo zōng yīn yú gǔ zhǎng ān chéng yóu lǎn, wèn shì chén yuē: zhèn guān gù chéng jiù jī, gōng shì shì yǔ bǎi xìng zá jū, zì qín hàn yǐ lái, jǐ dài dōu cǐ? jìng zōng duì yuē: qín dū xián yáng, guō yì lián kuà wèi shuǐ, gù yún wèi shuǐ guàn dōu, yǐ xiàng tiān hé. zhì hàn huì dì shǐ zhú cǐ chéng, qí hòu fú jiān yáo cháng hòu zhōu bìng dōu zhī. dì yòu wèn: kūn míng chí shì hàn wǔ dì hé nián zhōng kāi záo? jìng zōng duì yuē: wǔ dì qiǎn shǐ tōng xī nán yí, ér wèi kūn míng diān chí suǒ bì, yù fá kūn míng guó, gù yīn hào zhī jiù zé, yǐ chuān cǐ chí, yòng xí shuǐ zhàn, yuán shòu sān nián shì yě. dì yīn lìng jìng zōng yǔ hóng wén guǎn xué shì jù jiǎn qín hàn yǐ lái lì dài gōng shì chù suǒ yǐ zòu. qí nián, dài lǐ yì fǔ wèi zhōng shū lìng, rèn yù zhī zhòng, dāng cháo mò bǐ. lóng shuò èr nián, cóng xīn lìng gǎi wèi yòu xiāng, jiā guāng lù dài fū. sān nián, cè bài tài zǐ shǎo shī tóng dōng xī tái sān pǐn, bìng yī jiù jiān xiū guó shǐ. gān fēng chū, yǐ jìng zōng nián lǎo, bù néng xíng bù, tè lìng yǔ sī kōng lǐ jī, měi cháo rì gè chéng xiǎo mǎ rù jìn mén zhì nèi shěng.
高宗嗣位,代于志寧為禮部尚書。敬宗嫁女與蠻酋馮盎之子,多納金寶,為有 司所劾,左授鄭州刺史。永徽三年,入為衛尉卿,加弘文館學士,兼修國史。六年, 復拜禮部尚書,高宗將廢皇后王氏而立武昭儀,敬宗特贊成其計。長孫無忌、褚遂 良、韓瑗等並直言忤旨,敬宗與李義府潛加誣構,並流死於嶺外。顯慶元年,加太 子賓客,尋冊拜侍中,監修國史。三年,進封郡公,尋贈其父善心為冀州刺史。高 宗因於古長安城遊覽,問侍臣曰:「朕觀故城舊基,宮室似與百姓雜居,自秦、漢 已來,幾代都此?」敬宗對曰:「秦都咸陽,郭邑連跨渭水,故云『渭水貫都,以 象天河。』至漢惠帝始築此城,其後苻堅、姚萇、後周並都之。」帝又問:「昆明 池是漢武帝何年中開鑿?」敬宗對曰:「武帝遣使通西南夷,而為昆明滇池所閉, 欲伐昆明國,故因鎬之舊澤,以穿此池,用習水戰,元狩三年事也。」帝因令敬宗 與弘文館學士具檢秦、漢已來歷代宮室處所以奏。其年,代李義府為中書令,任遇 之重,當朝莫比。龍朔二年,從新令改為右相,加光祿大夫。三年,冊拜太子少師、 同東西台三品,並依舊監修國史。乾封初,以敬宗年老,不能行步,特令與司空李 勣,每朝日各乘小馬入禁門至內省。
jìng zōng zì zhǎng zhī guó shǐ, jì shì ā qū. chū, yú shì jī yǔ jìng zōng fù shàn xīn tóng wèi yǔ wén huà jí suǒ hài, fēng dé yí shí wèi nèi shǐ shè rén, bèi jiàn qí shì, yīn wèi rén yuē: shì jī bèi zhū, shì nán pú fú ér qǐng dài shàn xīn zhī sǐ, jìng zōng wǔ dǎo yǐ qiú shēng. rén yǐ wèi kǒu shí, jìng zōng shēn xián zhī, jí wèi dé yí lì chuán, shèng jiā qí zuì è. jìng zōng jià nǚ yǔ zuǒ jiān mén dà jiāng jūn qián jiǔ lǒng, běn huáng jiā lì rén, jìng zōng tān cái yǔ hūn, nǎi wèi jiǔ lǒng qū xù mén fá, wàng jiā gōng jī, bìng shēng yǔ liú wén jìng zhǎng sūn shùn dé tóng juǎn. jìng zōng wèi zi qǔ wèi chí bǎo lín sūn nǚ wèi qī, duō de lù yí, jí zuò bǎo lín fù jìng dé chuán, xī wèi yǐn zhū guò jiù. tài zōng zuò wēi fèng fù yǐ cì zhǎng sūn wú jì, jìng zōng gǎi yún cì jìng dé. bái zhōu rén páng xiào tài, mán qiú fán pǐn, lǜ bīng cóng zhēng gāo lì, zéi zhī qí nuò, xí pò zhī. jìng zōng yòu nà qí bǎo huò, chēng xiào tài pín pò zéi tú, zhǎn huò shù wàn. hàn jiāng xiāo jiàn zhě, wéi sū dìng fāng yǔ páng xiào tài ěr, cáo jì shū liú bó yīng jiē chū qí xià. xū měi yǐn è rú cǐ! chū, gāo zǔ tài zōng liǎng cháo shí lù, qí jìng bō suǒ xiū zhě, pō duō xiáng zhí, jìng zōng yòu zhé yǐ jǐ ài zēng qū shì shān gǎi, lùn zhě yóu zhī. rán zì zhēn guān yǐ lái, cháo tíng suǒ xiū wǔ dài shǐ jí jìn shū dōng diàn xīn shū xī yù tú zhì wén sī bó yào wén guǎn cí lín lèi bì yáo shān yù cǎi xìng shì lù xīn lǐ, jiē zǒng zhī qí shì, qián hòu shǎng lài, bù kě shèng jì. jìng zōng hào sè wú dù. qí zhǎng zi áng pō yǒu cái zǎo, lì wèi tài zǐ shè rén. mǔ péi shì zǎo zú. péi shì bì yǒu zī sè, jìng zōng bì zhī, yǐ wèi jì shì, jiǎ xìng yú shì. áng sù yǔ tōng, zhēng zhī bù jué, jìng zōng nù chù yú shì, jiā áng yǐ bù xiào, zòu qǐng liú yú lǐng wài. xiǎn qìng zhōng, biǎo qǐ áng hái, chú qián huà lìng, xún zú. xián hēng yuán nián, kàng biǎo qǐ hái gǔ, zhào tīng zhì shì, réng jiā tè jìn, fèng lù rú jiù. sān nián hōng, nián bā shí yī. gāo zōng wèi zhī jǔ āi, fèi cháo sān rì, zhào wén wǔ bǎi guān jiù dì fù kū, cè zèng kāi fǔ yí tóng sān sī yáng zhōu dà dū dū, péi zàng zhāo líng. wén jí bā shí juǎn. tài cháng jiāng dìng shì, bó shì yuán sī gǔ yì yuē: jìng zōng wèi yǐ cái shēng, lì jū qīng jí, rán qì zhǎng zi yú huāng jiǎo, jià shào nǚ yú yí luò. wén shī xué lǐ, shì jué yú qū tíng nà cǎi wèn míng, wéi wén yú dú huò. bái guī sī diàn, yǒu lèi qīng chén, yì míng zhī diǎn, xū píng shí xíng. àn shì fǎ míng yǔ shí shuǎng yuē móu, qǐng shì wèi móu. jìng zōng sūn tài zǐ shè rén yàn bó bù shèng qí chǐ, yǔ sī gǔ dà xiāng fèn jìng, yòu chēng sī gǔ yǔ xǔ shì xiān yǒu xián xì, qǐng gǎi shì guān. tài cháng bó shì wáng fú zhì yì yuē: shì zhě, shì zhōng zhī chēng yě, dé shī yī zhāo, róng rǔ qiān zài. ruò shǐ xián xì shì shí, jí hé jù fǎ tuī shéng rú qí bù kuī zhí dào, yì bù kě duó, guān bù kě qīn. èr sān qí dé, hé yǐ yán lǐ? fú zhì tiǎn dāng guān shǒu, fěi gōng zhī gù. ruò shùn fēng ā yì, bèi zhí cóng qū, gèng shì jiǎ lìng xū shè, jiāng wèi lǐ yuàn wú rén, hé yǐ jī yáng yǎ dào, gù shì tóng liè! qǐng yī sī gǔ shì yì wèi dìng. hù bù shàng shū dài zhì dé wèi fú zhì yuē: gāo yáng gōng rèn yù rú cǐ, hé yǐ dìng shì wèi móu? dá yuē: xī jìn sī kōng hé céng hōng, tài cháng bó shì qín xiù shì wèi móu chǒu gōng. hé céng jì zhōng qiě xiào, tú yǐ rì shí wàn qián, suǒ yǐ biǎn wèi móu chǒu. kuàng jìng zōng zhōng xiào bù dǎi yú céng, yǐn shí nán nǚ zhī lèi, yǒu yú yú hé shì, ér shì zhī wèi móu, wú fù yú xǔ shì yǐ. shí yǒu zhào lìng shàng shū shěng wǔ pǐn yǐ shàng zhòng yì, lǐ bù shàng shū yuán sī jìng yì chēng: àn shì fǎ jì guò néng gǎi yuē gōng, qǐng shì yuē gōng. zhào cóng qí yì. yàn bó, áng zhī zǐ, qǐ jiā zhù zuò láng. jìng zōng mò nián wén bǐ, duō lìng yàn bó dài zuò. yòu nà bì qiè chán yán, zòu liú yú lǐng biǎo, hòu yù shè dé hái, chú tài zǐ shè rén. zǎo zú, yǒu jí shí juǎn.
敬宗自掌知國史,記事阿曲。初,虞世基與敬宗父善心同為宇文化及所害,封 德彝時為內史舍人,備見其事,因謂人曰:「世基被誅,世南匍匐而請代;善心之 死,敬宗舞蹈以求生。」人以為口實,敬宗深銜之,及為德彝立傳,盛加其罪惡。 敬宗嫁女與左監門大將軍錢九隴,本皇家隸人,敬宗貪財與婚,乃為九隴曲敘門閥, 妄加功績,並升與劉文靜、長孫順德同卷。敬宗為子娶尉遲寶琳孫女為妻,多得賂 遺,及作寶琳父敬德傳,悉為隱諸過咎。太宗作《威鳳賦》以賜長孫無忌,敬宗改 雲賜敬德。白州人龐孝泰,蠻酋凡品,率兵從征高麗,賊知其懦,襲破之。敬宗又 納其寶貨,稱孝泰頻破賊徒,斬獲數萬。漢將驍健者,唯蘇定方與龐孝泰耳,曹繼 叔、劉伯英皆出其下。虛美隱惡如此!初,高祖、太宗兩朝實錄,其敬播所修者, 頗多詳直,敬宗又輒以己愛憎曲事刪改,論者尤之。然自貞觀已來,朝廷所修《五 代史》及《晉書》、《東殿新書》、《西域圖志》、《文思博要》、《文館詞林》、 《累璧》、《瑤山玉彩》《姓氏錄》、《新禮》,皆總知其事,前後賞賚,不可勝 紀。敬宗好色無度。其長子昂頗有才藻,歷位太子舍人。母裴氏早卒。裴侍婢有姿 色,敬宗嬖之,以為繼室,假姓虞氏。昂素與通,烝之不絕,敬宗怒黜虞氏,加昂 以不孝,奏請流於嶺外。顯慶中,表乞昂還,除虔化令,尋卒。咸亨元年,抗表乞 骸骨,詔聽致仕,仍加特進,俸祿如舊。三年薨,年八十一。高宗為之舉哀,廢朝 三日,詔文武百官就第赴哭,冊贈開府儀同三司、揚州大都督,陪葬昭陵。文集八 十卷。太常將定諡,博士袁思古議曰:「敬宗位以才升,歷居清級,然棄長子於荒 徼,嫁少女於夷落。聞《詩》學《禮》,事絕於趨庭;納采問名,唯聞於黷貨。白 圭斯玷,有累清塵,易名之典,須憑實行。按諡法『名與實爽曰繆』,請諡為『繆』。」 敬宗孫、太子舍人彥伯不勝其恥,與思古大相忿競,又稱思古與許氏先有嫌隙,請 改諡官。太常博士王福畤議曰:「諡者,飾終之稱也,得失一朝,榮辱千載。若使 嫌隙是實,即合據法推繩;如其不虧直道,義不可奪,官不可侵。二三其德,何以 言禮?福畤忝當官守,匪躬之故。若順風阿意,背直從曲,更是甲令虛設,將謂禮 院無人,何以激揚雅道,顧視同列!請依思古諡議為定。」戶部尚書戴至德謂福畤 曰:「高陽公任遇如此,何以定諡為『繆』?」答曰:「昔晉司空何曾薨,太常博 士秦秀諡為繆丑公。何曾既忠且孝,徒以日食萬錢,所以貶為繆丑。況敬宗忠孝不 逮於曾,飲食男女之累,有逾於何氏,而諡之為『繆』,無負於許氏矣。」時有詔 令尚書省五品已上重議,禮部尚書袁思敬議稱:「按諡法『既過能改曰恭』,請諡 曰『恭』。」詔從其議。彥伯,昂之子,起家著作郎。敬宗末年文筆,多令彥伯代 作。又納婢妾讒言,奏流於嶺表,後遇赦得還,除太子舍人。早卒,有集十卷。
lǐ yì fǔ, yíng zhōu ráo yáng rén yě. qí zǔ wèi zǐ zhōu shè hóng xiàn chéng, yīn jiā yú yǒng tài. zhēn guān bā nián, jiàn nán dào xún chá dà shǐ lǐ dà liàng yǐ yì fǔ shàn shǔ wén, biǎo jiàn zhī. duì cè zhuó dì, bǔ mén xià shěng diǎn yí. huáng mén shì láng liú jì shì shū yù shǐ mǎ zhōu jiē chēng jiàn zhī, xún chú jiān chá yù shǐ. yòu chì yì fǔ yǐ běn guān jiān shì jìn wáng. jí shēng chūn gōng, chú tài zǐ shè rén, jiā chóng xián guǎn zhí xué shì, yǔ tài zǐ sī yì láng lái jì jù yǐ wén hàn jiàn zhī, shí chēng lái lǐ. yì fǔ cháng xiàn chéng huá zhēn, qí cí yuē:
李義府,瀛州饒陽人也。其祖為梓州射洪縣丞,因家於永泰。貞觀八年,劍南 道巡察大使李大亮以義府善屬文,表薦之。對策擢第,補門下省典儀。黃門侍郎劉 洎、侍書御史馬周皆稱薦之,尋除監察御史。又敕義府以本官兼侍晉王。及升春宮, 除太子舍人,加崇賢館直學士,與太子司議郎來濟俱以文翰見知,時稱來、李。義 府嘗獻《承華箴》,其辭曰:
suì chū míng mèi, yuán qì yīn yūn. èr yí shǐ chǎn, sān cái jì fēn. sī gān lì zǎi, chū zhèn wèi jūn. huà zhāo chún pǔ, dào yìng diǎn fén. gōng chéng yī ràng, shì jí huá xūn. zhào xìng xià qǐ, jiàng jí jī wén. xián zī jì dé, yǒng shù gāo fēn. bǎi dài yán xí, qiān líng fèng shèng. yuè ruò wǒ hòu, pī chéng bǎo mìng. yǔn mù sān jiē, yuán qí qī zhèng. shí yōng huà qià, fēng yí sú shèng. zài chóng guó běn, shì yán jiā qìng. zhèn wéi biāo dé, lí jǐng tǐ zhèng. jì qiè zōng tiāo, shì lóng jiān fǔ. sī huáng mào zé, jìng xún duān fǔ. yè guāng qǐ sòng, yì yōu gàn yǔ. jiǔ zài chóng rú, sān cháo wèn shù, lì xuǎn chǔ yí, yí wén zài sī. wàng shì dēng zǔ, gāo yù qiáo zhī. fǔ róng sī shùn, fēi lǐ wú shī. qián xiū shèng yè, lái zhé tōng guī. chì gōng shì dǎo, zé ruì wèn fēng chí lì zhì huò shuǎng, zé xuán yóu rì kuī. wú shì zūn jí, xiū tú nán cè wú shì qīn xián, shī dé mí quán. wù qīng xiǎo shàn, jī xiǎo ér míng zì wén wù qīng wēi xíng, lèi wēi ér shēn zì zhèng. nìng yú yǒu lèi, xié qiǎo duō fāng. qí méng bù jué, qí hài bì zhāng. jiān yán sī píng, chǔ yè yōu chāng. qiè wéi lìng sì, yǒu shū qián shì. suī yǐ guì yǐ xián, ér fēi zhǎng fēi cì. huáng míng juàn dé, chāo lún zuò èr. fěi mào shēng huá, mò chóu ēn yì. fěi chóng huī liè, mò fú tiān zhì. miǎn zhī yòu miǎn, guāng zī shǒu qì. xià chén sī zhēn, gǎn gào jìn shì.
邃初冥昧,元氣氤氳。二儀始闡,三才既分。司乾立宰,出《震》為君。化昭 淳樸,道映典墳。功成揖讓,事極華、勛。肇興夏啟,降及姬文。咸資繼德,永樹 高芬。百代沿襲,千齡奉聖。粵若我後,丕承寶命。允穆三階,爰齊七政。時雍化 洽,風移俗盛。載崇國本,式延家慶。《震》維標德,《離》警體正。寄切宗祧, 事隆監撫。思皇茂則,敬詢端輔。業光啟、誦,藝優干羽。九載崇儒,三朝問豎, 歷選儲儀,遺文在斯。望試登俎,高諭喬枝。俯容思順,非禮無施。前修盛業,來 哲通規。飭躬是蹈,則叡問風馳;立志或爽,則玄猷日虧。無恃尊極,修途難測; 無恃親賢,失德靡全。勿輕小善,積小而名自聞;勿輕微行,累微而身自正。佞諛 有類,邪巧多方。其萌不絕,其害必彰。監言斯屏,儲業攸昌。竊惟令嗣,有殊前 事。雖以貴以賢,而非長非次。皇明眷德,超倫作貳。匪懋聲華,莫酬恩異。匪崇 徽烈,莫符天志。勉之又勉,光茲守器。下臣司箴,敢告近侍。
tài zǐ biǎo shàng qí wén, yōu zhào cì bó sì shí pǐ, yòu lìng yù zhuàn jìn shū. gāo zōng sì wèi, qiān zhōng shū shè rén. yǒng huī èr nián, jiān xiū guó shǐ, jiā hóng wén guǎn xué shì. gāo zōng jiāng lì wǔ zhāo yí wèi huáng hòu, yì fǔ cháng mì shēn xié zàn, xún zhuó bài zhōng shū shì láng tóng zhōng shū mén xià sān pǐn, jiān xiū guó shǐ, cì jué guǎng píng xiàn nán.
太子表上其文,優詔賜帛四十匹,又令預撰《晉書》。高宗嗣位,遷中書舍人。 永徽二年,兼修國史,加弘文館學士。高宗將立武昭儀為皇后,義府嘗密申協贊, 尋擢拜中書侍郎、同中書門下三品,監修國史,賜爵廣平縣男。
yì fǔ mào zhuàng wēn gōng, yǔ rén yǔ bì xī yí wēi xiào, ér biǎn jì yīn zéi. jì chù quán yào, yù rén fù jǐ, wēi wǔ yì zhě, zhé jiā qīng xiàn. gù shí rén yán yì fǔ xiào zhōng yǒu dāo, yòu yǐ qí róu ér hài wù, yì wèi zhī lǐ māo. xiǎn qìng yuán nián, yǐ běn guān jiān tài zǐ yòu shù zǐ, jìn jué wèi hóu. yǒu luò zhōu fù rén chún yú shì, zuò jiān xì yú dà lǐ, yì fǔ wén qí zī sè, zhǔ dà lǐ chéng bì zhèng yì qiú wèi bié zhái fù, tè wèi xuě qí zuì. qīng duàn bǎo xuán yí qí gù, jù yǐ zhuàng wén, zhào lìng àn qí shì, zhèng yì huáng jù zì yì ér sǐ. shì yù shǐ wáng yì fāng tíng zòu yì fǔ fàn zhuàng, yīn yán qí chū róng mào wèi liú jì mǎ zhōu suǒ xìng, yóu cǐ dé jìn, yán cí wěi xiè. dì nù, chū yì fāng wèi lái zhōu sī hù, ér bù wèn yì fǔ jiān làn zhī zuì. yì fǔ yún: wáng yù shǐ wàng xiāng dàn zòu, dé wú kuì hū? yì fāng duì yún: zhòng ní wèi lǔ sī kòu qī rì, zhū shǎo zhèng mǎo yú liǎng guān zhī xià yì fāng rèn yù shǐ xún yǒu liù rì, bù néng qù jiān xié yú shuāng què zhī qián, shí yǐ wèi kuì. xún jiān tài zǐ zuǒ shù zǐ. èr nián, dài cuī dūn lǐ wèi zhōng shū lìng, jiān jiǎn xiào yù shǐ dài fū, jiān xiū guó shǐ xué shì bìng rú gù. xún jiā tài zǐ bīn kè, jìn fēng hé jiān jùn gōng. sān nián, yòu zhuī zèng qí fù dé chéng wèi wèi zhōu cì shǐ, zhū zi hái bào zhě bìng liè qīng guān, zhào wèi zào jiǎ dì, róng chǒng mò zhī néng bǐ. ér yì fǔ tān mào wú yàn, yǔ mǔ qī jí zhū zǐ nǚ xù mài guān yù yù, qí mén rú shì. duō yǐn fù xīn, guǎng shù péng dǎng, qīng dòng cháo yě. chū, dù zhèng lún wèi zhōng shū shì láng, yì fǔ shí rèn diǎn yí, zhì shì nǎi yǔ zhèng lún tóng wèi zhōng shū lìng. zhèng lún měi yǐ xiān jìn zì chù, bù xià yì fǔ, ér zhōng shū shì láng lǐ yǒu yì mì yǔ zhèng lún gòng tú yì yì fǔ, gèng xiāng cì chá. yì fǔ zhī ér mì lìng rén fēng zòu qí shì. zhèng lún yǔ yì fǔ sòng yú shàng qián, gè yǒu qū zhí. shàng yǐ dà chén bù hé, liǎng zé zhī, zuǒ biǎn yì fǔ wèi pǔ zhōu cì shǐ, zhèng lún wèi héng zhōu cì shǐ, yǒu yì pèi liú fēng zhōu. sì nián, fù zhào yì fǔ jiān lì bù shàng shū tóng zhōng shū mén xià sān pǐn, zì yú guān fēng rú gù. lóng shuò yuán nián, dīng mǔ yōu qù zhí. èr nián, qǐ fù wèi sī liè tài cháng bó tóng dōng xī tái sān pǐn. yì fǔ xún qǐng gǎi zàng qí zǔ fù, yíng mù yú yǒng kāng líng cè. sān yuán lìng lǐ xiào jié sī kè dīng fū chē niú, wèi qí zài tǔ zhú fén, zhòu yè bù xī. yú shì gāo líng lì yáng fù píng yún yáng huá yuán tóng guān jīng yáng děng qī xiàn, yǐ xiào jié zhī gù, jù bù dé yǐ, xī kè dīng chē fù yì. gāo líng lìng zhāng jìng yè gōng qín qiè nuò, bù kān qí láo, sǐ yú zuò suǒ. wáng gōng yǐ xià, zhēng zhì zèng yí, qí yǔ yí dǎo cóng ér yóu qì fú, bìng qióng jí shē chǐ. yòu huì zàng chē mǎ zǔ diàn gōng zhàng, zì bà qiáo shǔ yú sān yuán, qī shí lǐ jiān, xiāng jì bù jué. wǔ dé yǐ lái, wáng gōng zàng sòng zhī shèng, wèi shǐ yǒu yě. yì fǔ běn wú zǎo jiàn cái, hù wǔ hòu zhī shì, zhuān yǐ mài guān wèi shì. quán xù shī cì, rén duō yuàn dú. shí yīn wáng chū chū gé, yòu yǐ yì fǔ jiān wáng fǔ zhǎng shǐ. sān nián, qiān yòu xiāng, yīn wáng fǔ zhǎng shǐ réng zhī xuǎn shì bìng rú gù. yì fǔ rù zé chǎn yán zì mèi, chū zé sì qí jiān guǐ, bǎi liáo wèi zhī, wú gǎn yán qí guò zhě. dì pō zhī qí zuì shī, cóng róng jiè yì fǔ yún: wén qīng ér zǐ nǚ xù jiē bù jǐn shèn, duō zuò zuì guò, wǒ yì wèi qīng yǎn fù, wèi jí gōng yán, qīng kě jiè xù, wù lìng rú cǐ. yì fǔ bó rán biàn sè, sāi jǐng jù qǐ, xú yuē: shuí xiàng bì xià dào cǐ? shàng yuē: dàn wǒ yán rú shì, hé xū wèn wǒ suǒ cóng dé yé! yì fǔ huàn rán, shū bù yǐn jiù, huǎn bù ér qù. shàng yì yōu róng zhī. chū, wǔ lǐ yí zhù, zì qián dài xiāng yán, jí xiōng bì jǔ. tài cháng bó shì xiāo chǔ cái kǒng zhì yuē yǐ huáng shì xiōng lǐ wèi yù bèi xiōng shì, fēi chén zǐ suǒ yí yán zhī. yì fǔ shēn rán zhī. yú shì xī shān ér fén yān. yì fǔ jì guì zhī hòu, yòu zì yán běn chū zhào jùn, shǐ yǔ zhū lǐ xù zhāo mù, ér wú lài zhī tú gǒu hé, jí qí quán shì, bài fú wèi xiōng shū zhě shén zhòng. gěi shì zhōng lǐ chóng dé chū yì yǔ tóng pǔ xù zhāo mù, jí yì fǔ chū wèi pǔ zhōu cì shǐ, suì jí chú xuē. yì fǔ wén ér xián zhī, jí zhòng wèi zǎi xiàng, nǎi lìng rén wū gòu qí zuì, jìng xià yù zì shā. chū, zhēn guān zhōng, tài zōng mìng lì bù shàng shū gāo shì lián yù shǐ dài fū wéi tǐng zhōng shū shì láng cén wén běn lǐ bù shì láng líng hú dé fēn děng jí sì fāng shì dài fū ān liàn mén fá zhě xiū shì zú zhì, lēi chéng bǎi juǎn, shēng jiàng qù qǔ, shí chēng yǔn dāng, bān xià zhū zhōu, cáng wèi yǒng shì. yì fǔ chǐ qí jiā dài wú míng, nǎi zòu gǎi cǐ shū, zhuān wěi lǐ bù láng zhōng kǒng zhì yuē zhù zuò láng yáng rén qīng tài zǐ xǐ mǎ shǐ xuán dào tài cháng chéng lǚ cái chóng xiū. zhì yuē děng suì lì gé yún: huáng cháo dé wǔ pǐn guān zhě, jiē shēng shì liú. yú shì bīng zú yǐ jūn gōng zhì wǔ pǐn zhě, jǐn rù shū xiàn, gēng míng wèi xìng shì lù. yóu shì jìn shēn shì dài fū duō chǐ bèi zhēn xù, jiē hào cǐ shū wèi xūn gé. yì fǔ réng zòu shōu tiān xià shì zú zhì běn fén zhī. guān dōng wèi qí jiù xìng, suī jiē lún tì, yóu xiāng jīn shàng, zì wèi hūn yīn. yì fǔ wèi zi qiú hūn bù dé, nǎi zòu lǒng xī lǐ děng qī jiā, bù dé xiāng yǔ wèi hūn.
義府貌狀溫恭,與人語必嬉怡微笑,而褊忌陰賊。既處權要,欲人附己,微忤 意者,輒加傾陷。故時人言義府笑中有刀,又以其柔而害物,亦謂之「李貓。」顯 慶元年,以本官兼太子右庶子,進爵為侯。有洛州婦人淳于氏,坐奸繫於大理,義 府聞其姿色,囑大理丞畢正義求為別宅婦,特為雪其罪。卿段寶玄疑其故,遽以狀 聞,詔令按其事,正義惶懼自縊而死。侍御史王義方廷奏義府犯狀,因言其初容貌 為劉洎、馬周所幸,由此得進,言詞猥褻。帝怒,出義方為萊州司戶,而不問義府 奸濫之罪。義府云:「王御史妄相彈奏,得無愧乎?」義方對云:「仲尼為魯司寇 七日,誅少正卯於兩觀之下;義方任御史旬有六日,不能去奸邪於雙闕之前,實以 為愧。」尋兼太子左庶子。二年,代崔敦禮為中書令,兼檢校御史大夫,監修國史、 學士並如故。尋加太子賓客,進封河間郡公。三年,又追贈其父德晟為魏州刺史, 諸子孩抱者並列清官,詔為造甲第,榮寵莫之能比。而義府貪冒無厭,與母、妻及 諸子、女婿賣官鬻獄,其門如市。多引腹心,廣樹朋黨,傾動朝野。初,杜正倫為 中書侍郎,義府時任典儀,至是乃與正倫同為中書令。正倫每以先進自處,不下義 府,而中書侍郎李友益密與正倫共圖議義府,更相伺察。義府知而密令人封奏其事。 正倫與義府訟於上前,各有曲直。上以大臣不和,兩責之,左貶義府為普州刺史, 正倫為橫州刺史,友益配流峰州。四年,復召義府兼吏部尚書、同中書門下三品, 自余官封如故。龍朔元年,丁母憂去職。二年,起復為司列太常伯、同東西台三品。 義府尋請改葬其祖父,營墓於永康陵側。三原令李孝節私課丁夫車牛,為其載土築 墳,晝夜不息。於是高陵、櫟陽、富平、雲陽、華原、同官、涇陽等七縣,以孝節 之故,懼不得已,悉課丁車赴役。高陵令張敬業恭勤怯懦,不堪其勞,死於作所。 王公已下,爭致贈遺,其羽儀、導從、轜輶、器服,並窮極奢侈。又會葬車馬祖奠 供帳,自灞橋屬於三原,七十裡間,相繼不絕。武德已來,王公葬送之盛,未始有 也。義府本無藻鑒才,怙武后之勢,專以賣官為事。銓序失次,人多怨讟。時殷王 初出閣,又以義府兼王府長史。三年,遷右相,殷王府長史仍知選事並如故。義府 入則諂言自媚,出則肆其奸宄,百僚畏之,無敢言其過者。帝頗知其罪失,從容誡 義府云:「聞卿兒子、女婿皆不謹慎,多作罪過,我亦為卿掩覆,未即公言,卿可 誡勖,勿令如此。」義府勃然變色,腮頸俱起,徐曰:「誰向陛下道此?」上曰: 「但我言如是,何須問我所從得耶!」義府睆然,殊不引咎,緩步而去。上亦優容 之。初,五禮儀注,自前代相沿,吉凶畢舉。太常博士蕭楚材、孔志約以皇室凶禮 為預備凶事,非臣子所宜言之。義府深然之。於是悉刪而焚焉。義府既貴之後,又 自言本出趙郡,始與諸李敘昭穆,而無賴之徒苟合,藉其權勢,拜伏為兄叔者甚眾。 給事中李崇德初亦與同譜敘昭穆,及義府出為普州刺史,遂即除削。義府聞而銜之, 及重為宰相,乃令人誣構其罪,竟下獄自殺。初,貞觀中,太宗命吏部尚書高士廉、 御史大夫韋挺、中書侍郎岑文本、禮部侍郎令狐德棻等及四方士大夫諳練門閥者修 《氏族志》,勒成百卷,升降去取,時稱允當,頒下諸州,藏為永式。義府恥其家 代無名,乃奏改此書,專委禮部郎中孔志約、著作郎楊仁卿、太子洗馬史玄道、太 常丞呂才重修。志約等遂立格云:「皇朝得五品官者,皆升士流。」於是兵卒以軍 功致五品者,盡入書限,更名為《姓氏錄》。由是搢紳士大夫多恥被甄敘,皆號此 書為「勛格」。義府仍奏收天下《氏族志》本焚之。關東魏、齊舊姓,雖皆淪替, 猶相矜尚,自為婚姻。義府為子求婚不得,乃奏隴西李等七家,不得相與為婚。
yīn yáng zhàn hòu rén dù yuán jì wèi yì fǔ wàng qì, yún suǒ jū zhái yǒu yù qì, fā jī qián èr qiān wàn nǎi kě yàn shèng. yì fǔ xìn zhī, jù liǎn gèng jí qiè. yì fǔ jū mǔ fú, yǒu zhì shuò wàng gěi kū jiǎ, yì fǔ zhé wēi fú yǔ yuán jì líng chén gòng chū chéng dōng, dēng gǔ zhǒng hòu wàng, āi lǐ dōu fèi. yóu shì rén jiē yán qí kuī chān zāi shěng, yīn huái yì tú. yì fǔ yòu qiǎn qí zi yòu sī yì láng jīn, zhào zhǎng sūn wú jì zhī sūn yán, wèi yuē: xiāng wèi dé yī guān, shù rì zhào shū dāng chū. jū wǔ rì, guǒ shòu yán sī jīn jiān, nǎi qǔ yán qián qī bǎi guàn. yú shì yòu jīn wú cāng cáo cān jūn yáng xíng yǐng biǎo yán yì fǔ zuì zhuàng, zhì xià sī xíng tài cháng bó liú xiáng dào yǔ shì yù xiáng xíng duì tuī qí shì, réng lìng sī kōng lǐ jī jiān yān. àn jiē yǒu shí, nǎi xià zhì yuē: yòu xiāng xíng yīn wáng fǔ zhǎng shǐ hé jiān jùn gōng lǐ yì fǔ, xiè jìn zhōng zhī yǔ, yù chǒng shòu zhī cháo ēn jiāo zhàn hòu zhī rén, qīng shuò wàng zhī āi lǐ. xù xié dú huò, shí diàn yì guān rěn è jí xián, zài kuī zhèng dào. tè yǐ rèn shǐ duō nián, wèi rěn biàn jiā zhòng fá, yí cóng xiá qì, yǐ sù cháo lún. kě chú míng zhǎng liú guī zhōu. qí zi tài zǐ yòu sī yì láng jīn, zhuān shì quán mén, hǎn huái jì dàn, jiān yín shì wù, huì lù wú yàn, jiāo yóu fēi suǒ, qián bào jī mì, yì yí míng fá, píng jī huāng yì. kě chú míng zhǎng liú zhèn zhōu. yì fǔ cì zǐ lǜ fǔ zhǎng shǐ qià qiān niú bèi shēn yáng zǐ xù shào fǔ zhǔ bù liǔ yuán zhēn děng, jiē píng shì shòu zāng, bìng chú míng zhǎng liú yán zhōu. cháo yě mò bù chēng qìng, shí rén wèi zhī yǔ yuē: jīn rì jù táng nián, hái zhū sì xiōng zú. sì xiōng zhě, wèi qià jí liǔ yuán zhēn děng sì rén yě. huò zuò hé jiān dào héng jūn yuán shuài liú xiáng dào pò tóng shān dà zéi lǐ yì fǔ lù bù, bǎng zhī tōng qú. yì fǔ xiān duō qǔ rén nú bì, jí bài, yī shí bēn sàn, gè guī qí jiā. lù bù chēng hùn nú bì ér luàn fàng, gè shí jiā ér jìng rù zhě, wèi cǐ yě. gān fēng yuán nián, dà shè, zhǎng liú rén bù xǔ hái, yì fǔ yōu fèn fā jí zú, nián wǔ shí yú. wén jí sān shí juǎn, chuán yú dài yòu zhe huàn yóu jì èr shí juǎn, xún wáng shī. zì yì fǔ liú fàng hòu, cháo shì cháng yōu jù, kǒng qí fù lái, jí wén qí sǐ, yú shì shǐ ān.
陰陽占候人杜元紀為義府望氣,雲「所居宅有獄氣,發積錢二千萬乃可厭勝。」 義府信之,聚斂更急切。義府居母服,有制朔望給哭假,義府輒微服與元紀凌晨共 出城東,登古冢候望,哀禮都廢。由是人皆言其窺覘災眚,陰懷異圖。義府又遣其 子右司議郎津,召長孫無忌之孫延,謂曰:「相為得一官,數日詔書當出。」居五 日,果授延司津監,乃取延錢七百貫。於是右金吾倉曹參軍楊行穎表言義府罪狀, 制下司刑太常伯劉祥道與侍御詳刑對推其事,仍令司空李勣監焉。按皆有實,乃下 制曰:「右相、行殷王府長史、河間郡公李義府,泄禁中之語,鬻寵授之朝恩;交 占候之人,輕朔望之哀禮。蓄邪黷貨,實玷衣冠;稔惡嫉賢,載虧政道。特以任使 多年,未忍便加重罰,宜從遐棄,以肅朝倫。可除名長流巂州。其子太子右司議郎 津,專恃權門,罕懷忌憚,姦淫是務,賄賂無厭,交遊非所,潛報機密,亦宜明罰, 屏跡荒裔。可除名長流振州。」義府次子率府長史洽、千牛備身洋、子婿少府主簿 柳元貞等,皆憑恃受贓,並除名長流延州。朝野莫不稱慶,時人為之語曰:「今日 巨唐年,還誅四凶族。」四凶者,謂洽及柳元貞等四人也。或作《河間道行軍元帥 劉祥道破銅山大賊李義府露布》,榜之通衢。義府先多取人奴婢,及敗,一時奔散, 各歸其家。《露布》稱「混奴婢而亂放,各識家而競入」者,謂此也。乾封元年, 大赦,長流人不許還,義府憂憤發疾卒,年五十餘。文集三十卷,傳於代;又著 《宦遊記》二十卷,尋亡失。自義府流放後,朝士常憂懼,恐其復來,及聞其死, 於是始安。
shàng yuán yuán nián, dà shè, yì fǔ qī zǐ dé hái luò yáng. rú yì yuán nián, zé tiān yǐ yì fǔ yǔ xǔ jìng zōng yù shǐ dài fū cuī yì xuán zhōng shū shè rén wáng dé jiǎn dà lǐ zhèng hóu shàn yè dà lǐ chéng yuán gōng yú děng liù rén, zài yǒng huī zhōng yǒu yì zàn zhī gōng, zhuī zèng yì fǔ yáng zhōu dà dū dū, yì xuán yì zhōu dà dū dū, dé jiǎn wèi zhōu cì shǐ, gōng yú jiāng zhōu cì shǐ. zhǎng ān yuán nián, yòu cì yì fǔ zi zuǒ qiān niú wèi jiāng jūn zhàn jí jìng zōng zhū zi shí fēng gè sān bǎi hù, yì xuán zǐ sī bīn qīng jī dé jiǎn zi diàn zhōng jiān xuán shí fēng gè èr bǎi wǔ shí hù, shàn yè zi tài zǐ yòu shù zǐ zhī yī gōng yú zi diàn zhōng chéng zhōng chén shí fēng gè èr bǎi hù. ruì zōng jí wèi, jǐng yún yuán nián, bìng tíng yì fǔ děng liù jiā shí fēng.
上元元年,大赦,義府妻子得還洛陽。如意元年,則天以義府與許敬宗、御史 大夫崔義玄、中書舍人王德儉、大理正侯善業、大理丞袁公瑜等六人,在永徽中有 翊贊之功,追贈義府揚州大都督,義玄益州大都督,德儉魏州刺史,公瑜江州刺史。 長安元年,又賜義府子左千牛衛將軍湛及敬宗諸子實封各三百戶,義玄子司賓卿基、 德儉子殿中監璇實封各二百五十戶,善業子太子右庶子知一、公瑜子殿中丞忠臣實 封各二百戶。睿宗即位,景雲元年,並停義府等六家實封。
yì fǔ shǎo zǐ zhàn, nián liù suì shí, yǐ fù guì shòu zhōu wáng wén xué. shén lóng chū, lèi qiān yòu sàn qí cháng shì, xí fēng hé jiān jùn gōng. shí fèng gé shì láng zhāng jiǎn zhī jiāng zhū zhāng yì zhī xiōng dì, suì yǐn zhàn wèi zuǒ yǔ lín jiāng jūn, lìng yǔ jìng huī děng qǐ qǐng huáng tài zǐ, bèi chén jiāng zhū yì zhī xiōng dì yì, tài zǐ xǔ zhī. jí bīng fā, zhàn yǔ yòu yǔ lín dà jiāng jūn lǐ duō zuò děng yì dōng gōng yíng huáng tài zǐ, jù ér bù shí chū, zhàn jìn qǐ yuē: nì shù fǎn dào luàn cháng, jiāng tú bù guǐ, zōng shè wēi bài, shí zài xū yú. zhàn děng zhū jiāng yǔ nán yá zhí shì kè qī zhū jiǎn, fú yuàn diàn xià zàn zhì xuán wǔ mén, yǐ fù zhòng wàng. tài zǐ yuē: xiōng shù bèi luàn, chéng hé zhū yí, rán shèng gōng bù yù, lǜ yǒu jīng dòng. gōng děng qiě zhǐ, yǐ qí hòu tú. zhàn yuē: zhū jiāng qì jiā zú, gòng zǎi xiàng tóng xīn lù lì, kuāng fǔ shè jì, diàn xià nài hé bù āi qí kěn chéng ér yù xiàn zhī dǐng huò? zhàn děng wēi mìng, suī bù zú xī, diàn xià sù chū zì zhǐ è. tài zǐ nǎi chí mǎ jiù lù. zhàn cóng zhì xuán wǔ mén, zhǎn guān ér rù, lǜ suǒ bù bīng zhí zhì zé tiān suǒ qǐn zhǎng shēng diàn, huán rào shì wèi. yīn zòu: chén děng fèng lìng zhū nì zéi yì zhī chāng zōng, kǒng yǒu lòu xiè, suì bù huò yù zòu, zhé chén bīng jìn yē, shì chén děng sǐ zuì. zé tiān wèi zhàn yuē: qīng yì shì zhū yì zhī jūn jiāng yé? wǒ yú rǔ fù zǐ ēn bù shǎo, hé zhì shì yě! zé tiān yí jiù shàng yáng gōng, yīn liú zhàn sù wèi. zhōng zōng jí wèi, bài yòu yǔ lín dà jiāng jūn, jìn fēng zhào guó gōng, jiā shí fēng tōng qián mǎn wǔ bǎi hù. qǐng zhī, fù shòu zuǒ sàn qí cháng shì, lèi zhuǎn zuǒ lǐng jūn wèi dà jiāng jūn. kāi yuán chū zú. cuī yì xuán bié yǒu chuán.
義府少子湛,年六歲時,以父貴授周王文學。神龍初,累遷右散騎常侍,襲封 河間郡公。時鳳閣侍郎張柬之將誅張易之兄弟,遂引湛為左羽林將軍,令與敬暉等 啟請皇太子,備陳將誅易之兄弟意,太子許之。及兵發,湛與右羽林大將軍李多祚 等詣東宮迎皇太子,拒而不時出,湛進啟曰:「逆豎反道亂常,將圖不軌,宗社危 敗,實在須臾。湛等諸將與南衙執事剋期誅翦,伏願殿下暫至玄武門,以副眾望。」 太子曰:「凶豎悖亂,誠合誅夷,然聖躬不豫,慮有驚動。公等且止,以俟後圖。」 湛曰:「諸將棄家族,共宰相同心戮力,匡輔社稷,殿下奈何不哀其懇誠而欲陷之 鼎鑊?湛等微命,雖不足惜,殿下速出自止遏。」太子乃馳馬就路。湛從至玄武門, 斬關而入,率所部兵直至則天所寢長生殿,環繞侍衛。因奏:「臣等奉令誅逆賊易 之、昌宗,恐有漏泄,遂不獲預奏,輒陳兵禁掖,是臣等死罪。」則天謂湛曰: 「卿亦是誅易之軍將耶?我於汝父子恩不少,何至是也!」則天移就上陽宮,因留 湛宿衛。中宗即位,拜右羽林大將軍,進封趙國公,加實封通前滿五百戶。頃之, 復授左散騎常侍,累轉左領軍衛大將軍。開元初卒。崔義玄別有傳。
shǐ chén yuē: xǔ gāo yáng wǔ dé zhī jì, yǐ wèi wén huáng rù guǎn zhī bīn, chuí sān shí nián, wèi bù guò liè cáo yǐn ér mǎ zhōu liú jì qǐ jī lǚ tú bù, liù qī nián jiān, jiē dēng zǎi zhí. kǎo qí xíng shí, zé gāo yáng zhī wén xué hóng ào, zhōu jì wú yǐ guò zhī, rán ér tài zōng rèn yù xiāng shū zhě, liáng yǐ gāo yáng cái yōu ér xíng báo gù yě. jí shǔ sì jūn chōng àn, bì qiè jiān xié, ē fù chái láng, kuī tú quán zhóu, rén zhī xiōng xiǎn, yī zhì yú sī. zhòng ní suǒ wèi suī yǒu zhōu gōng zhī cái, bù zú guān yě. yì fǔ cái sī jīng mì, suǒ wèi xīng xīng néng yán, bǐ zāi!
史臣曰:許高陽武德之際,已為文皇入館之賓,垂三十年,位不過列曹尹;而 馬周、劉洎起羈旅徒步,六七年間,皆登宰執。考其行實,則高陽之文學宏奧,周、 洎無以過之,然而太宗任遇相殊者,良以高陽才優而行薄故也。及屬嗣君沖暗,嬖 妾奸邪,阿附豺狼,窺圖權軸,人之兇險,一至於斯。仲尼所謂「雖有周公之才, 不足觀也。」義府才思精密,所謂「猩猩能言」,鄙哉!
zàn yuē: zhēn guān wén shì, gāo yáng hé jiān. tú xíng xué guǎn, rǎn hàn shū shān. jìn shēn yǐ bǐ, de wèi yóu jiān. wèi hǔ fù yì, jí yòu hú yán.
贊曰:貞觀文士,高陽、河間。圖形學館,染翰書山。進身以筆,得位由奸。 為虎傅翼,即又胡顏。