guō xiào kè zhāng jiǎn sū dìng fāng xuē rén guì chéng wù tǐng zhāng shì guì zhào dào xìng
○郭孝恪 張儉 蘇定方 薛仁貴 程務挺 張士貴 趙道興
guō xiào kè, xǔ zhōu yáng dí rén yě, shǎo yǒu zhì jié. suí mò, lǜ xiāng qū shù bǎi rén fù yú lǐ mì, mì dà yuè zhī, wèi yuē: xī chēng rǔ yǐng duō qí shì, gù fēi miù yě. lìng yǔ xú jī shǒu lí yáng. hòu mì bài, jī lìng xiào kè rù cháo sòng kuǎn, fēng yáng dí jùn gōng, bài sòng zhōu cì shǐ. lìng yǔ xú jī jīng yíng wǔ láo yǐ dōng, suǒ de zhōu xiàn, wěi yǐ xuǎn bǔ. qí hòu, dòu jiàn dé lǜ zhòng lái yuán wáng shì chōng, xiào kè yú qīng chéng gōng jìn cè yú tài zōng yuē: shì chōng rì cù yuè pò, lì jǐn jì qióng, xuán shǒu miàn fù, qiào zú kě dài. jiàn dé yuǎn lái zhù nüè, liáng yùn zǔ jué, cǐ shì tiān sàng zhī shí. qǐng gù wǔ láo, tún jūn sì shuǐ, suí jī yīng biàn, zé yì wèi kè tiǎn. tài zōng rán qí jì. jí pò jiàn dé, píng shì chōng, tài zōng yú luò yáng zhì jiǔ gāo huì zhū jiāng yuē: guō xiào kè móu qín jiàn dé zhī cè, wáng zhǎng xiān lóng mén xià mǐ zhī gōng, jiē chū zhū rén zhī yòu yě. lì qiān bèi zhào jiāng jīng sì zhōu cì shǐ, suǒ zài yǒu néng míng. rù wèi tài fǔ shǎo qīng, zhuǎn zuǒ xiāo wèi jiāng jūn. zhēn guān shí liù nián, lèi shòu jīn zǐ guāng lù dài fū, xíng ān xī dōu hù xī zhōu cì shǐ. qí dì gāo chāng jiù dōu, shì liú yǔ liú pèi jí zhèn bīng zá chù, yòu xiàn yǐ shā qì, yǔ zhōng guó gé jué. xiào kè tuī chéng fǔ yù, dà huò qí huān xīn. chū, wáng shī zhī miè gāo chāng yě, zhì yǐ gāo chāng suǒ lǔ yān qí shēng kǒu qī bǎi jǐn hái zhī. yān qí wáng xún pàn guī yù gǔ kè hán, cháo gòng xī zhì. lìng xiào kè cì qí jī biàn, yīn biǎo qǐng jī zhī. yǐ xiào kè wèi ān xī dào héng jūn zǒng guǎn, lǜ bù qí sān qiān chū yín shān dào yǐ fá yān qí. xiào kè yè xí qí chéng, lǔ qí wáng lóng tū qí zhī. tài zōng dà yuè, xǐ shū láo zhī yuē: qīng pò yān qí, lǔ qí wěi wáng, gōng lì wēi xíng, shēn fù suǒ wěi. dàn yān qí jué yù, dì zǔ tiān shān, shì yuǎn píng shēn, gǎn huái pàn nì. qīng wàng chóng wèi zhòng, bào xiào qíng shēn, yuǎn shè shā chǎng, gōng xíng fá zuì. qǔ qí jiān bì, céng bù chóng cháo zài kuò yóu hún, suì wú yí kòu. sī miàn sī jié lì, bì dà jiān xīn. chāo xiǎn chéng gōng, shēn zú jiā shàng. é yòu yǐ xiào kè wèi kūn qiū dào fù dà zǒng guǎn yǐ tǎo guī zī, pò qí dū chéng. xiào kè zì liú shǒu zhī, yú jūn fēn dào bié jìn, guī zī guó xiāng nà lì lǜ zhòng dùn táo. xiào kè yǐ chéng wài wèi bīn, nǎi chū yíng yú wài, yǒu guī zī rén lái wèi xiào kè yuē: nà lì wèi xiāng, rén xīn sù guī, jīn wáng zài yě, bì sī wèi biàn. chéng zhōng zhī rén, pō yǒu yì zhì, gōng yí bèi zhī. xiào kè bù yǐ wèi yú. nà lì děng guǒ lǜ zhòng wàn yú, yīn yǔ chéng nèi jiàng hú biǎo lǐ wèi yīng. xiào kè shī yú jǐng hòu, zéi jiāng rù chéng gǔ zào, xiào kè shǐ jué zhī, nǎi lǜ bù xià qiān yú rén rù chéng, yǔ zéi hé zhàn. chéng zhōng rén fù yīng nà lì, gōng xiào kè. xiào kè lì zhàn ér rù, zhì qí wáng suǒ jū, xuán fù chū, zhàn yú chéng mén, zhōng liú shǐ ér sǐ, xiào kè zi dài zhào yì tóng sǐ yú zhèn. zéi jìng tuì zǒu, jiāng jūn cáo jì shū fù bá qí chéng. tài zōng wén zhī, chū zé xiào kè bù jiā jǐng bèi, yǐ zhì diān fù hòu yòu lián zhī, wèi qí jiā jǔ āi. gāo zōng jí wèi, zhuī zèng ān xī dōu hù yáng dí jùn gōng, dài zhào zèng yóu jī jiāng jūn, réng fù wù sān bǎi duàn. xiào kè xìng shē chǐ, pū qiè qì wán, wù jí xiān huá, suī zài jūn zhōng, chuáng zhàng wán jù. cháng yǐ yí xíng jūn dà zǒng guǎn ā shǐ nà shè ěr, shè ěr yī wú suǒ shòu. tài zōng wén zhī yuē: sān jiāng yōu liè zhī bù tóng yě. guō xiào kè jīn wèi kòu lǔ suǒ tú, kě wèi zì yí yī jiù ěr. cì zǐ dài fēng, gāo zōng shí, guān zhì zuǒ bào tāo wèi jiāng jūn. xián hēng zhōng, yǔ xuē rén guì lǜ bīng tǎo tǔ bō, yú dà fēi chuān zhàn bài, jiǎn sǐ chú míng. shǎo zǐ dài pìn, zhǎng ān zhōng guān zhì sòng zhōu cì shǐ.
郭孝恪,許州陽翟人也,少有志節。隋末,率鄉曲數百人附於李密,密大悅之, 謂曰:「昔稱汝潁多奇士,故非謬也。」令與徐勣守黎陽。後密敗,勣令孝恪入朝 送款,封陽翟郡公,拜宋州刺史。令與徐勣經營武牢已東,所得州縣,委以選補。 其後,竇建德率眾來援王世充,孝恪於青城宮進策於太宗曰:「世充日踧月迫,力 盡計窮,懸首面縛,翹足可待。建德遠來助虐,糧運阻絕,此是天喪之時。請固武 牢,屯軍汜水,隨機應變,則易為克殄。」太宗然其計。及破建德,平世充,太宗 於洛陽置酒高會諸將曰:「郭孝恪謀擒建德之策,王長先龍門下米之功,皆出諸人 之右也。」歷遷貝、趙、江、涇四州刺史,所在有能名。入為太府少卿,轉左驍衛 將軍。貞觀十六年,累授金紫光祿大夫,行安西都護、西州刺史。其地高昌舊都, 士流與流配及鎮兵雜處,又限以沙磧,與中國隔絕。孝恪推誠撫御,大獲其歡心。 初,王師之滅高昌也,制以高昌所虜焉耆生口七百盡還之。焉耆王尋叛歸欲谷可汗, 朝貢稀至。令孝恪伺其機便,因表請擊之。以孝恪為安西道行軍總管,率步騎三千 出銀山道以伐焉耆。孝恪夜襲其城,虜其王龍突騎支。太宗大悅,璽書勞之曰: 「卿破焉耆,虜其偽王,功立威行,深副所委。但焉耆絕域,地阻天山,恃遠憑深, 敢懷叛逆。卿望崇位重,報效情深,遠涉沙場,龔行罰罪。取其堅壁,曾不崇朝; 再廓遊魂,遂無遺寇。糹面思竭力,必大艱辛。超險成功,深足嘉尚。」俄又以孝 恪為昆丘道副大總管以討龜茲,破其都城。孝恪自留守之,余軍分道別進,龜茲國 相那利率眾遁逃。孝恪以城外未賓,乃出營於外,有龜茲人來謂孝恪曰:「那利為 相,人心素歸,今亡在野,必思為變。城中之人,頗有異志,公宜備之。」孝恪不 以為虞。那利等果率眾萬餘,陰與城內降胡表里為應。孝恪失於警候,賊將入城鼓 噪,孝恪始覺之,乃率部下千餘人入城,與賊合戰。城中人復應那利,攻孝恪。孝 恪力戰而入,至其王所居,旋復出,戰於城門,中流矢而死,孝恪子待詔亦同死於 陣。賊竟退走,將軍曹繼叔復拔其城。太宗聞之,初責孝恪不加警備,以致顛覆; 後又憐之,為其家舉哀。高宗即位,追贈安西都護、陽翟郡公,待詔贈游擊將軍, 仍賻物三百段。孝恪性奢侈,仆妾器玩,務極鮮華,雖在軍中,床帳完具。嘗以遺 行軍大總管阿史那社爾,社爾一無所受。太宗聞之曰:「三將優劣之不同也。郭孝 恪今為寇虜所屠,可謂自貽伊咎耳。」次子待封,高宗時,官至左豹韜衛將軍。咸 亨中,與薛仁貴率兵討吐蕃,於大非川戰敗,減死除名。少子待聘,長安中官至宋 州刺史。
zhāng jiǎn, yōng zhōu xīn fēng rén, suí xiāng zhōu cì shǐ wǎn chéng gōng wēi zhī sūn yě. fù zhí, chē qí jiāng jūn lián chéng xiàn gōng. jiǎn jí gāo zǔ zhī cóng shēng yě. zhēn guān chū, yǐ jūn gōng lèi qiān shuò zhōu cì shǐ. shí xié lì kè hán zì shì qiáng shèng, měi yǒu suǒ qiú, zhé qiǎn shū chēng chì. yuán biān zhū zhōu, dì xiāng chéng bǐng. jí jiǎn zhì, suì jù bù shòu, tài zōng wén ér jiā zhī. jiǎn yòu guǎng yíng tún tián, suì zhì gǔ shí wàn hú, biān liáng yì ráo. jí zāo shuāng hàn, quàn bǎi xìng xiāng shàn, suì miǎn jī něi, zhōu jìng dú ān. hòu jiǎn xiào shèng zhōu dū du, yǐ mǔ yōu qù zhí. jiǎn qián zài shuò zhōu, shǔ lǐ jìng píng tū jué zhī hòu, yǒu sī jié bù luò, pín qióng lí sàn, jiǎn zhāo wèi ān jí zhī. qí bù lái zhě, huò jū qì běi, jì qīn shǔ fēn zhù, sī xiāng wǎng hái, jiǎn bìng bù jū zé, dàn cún gāng jì, jī mí ér yǐ. jí jiǎn yí rèn, zhōu sī wèi qí jiāng pàn, jù yǐ zòu wén. cháo tíng yì fā bīng jìn tǎo, réng qǐ jiǎn wèi shǐ, jiù guān dòng jìng. jiǎn dān mǎ tuī chéng, rù qí bù luò, zhào zhū shǒu lǐng, bù yǐ fù xīn, xián pú fú qǐ sǎng ér zhì, biàn yí jiù dài zhōu. jí lìng jiǎn xiào dài zhōu dū du. jiǎn suì quàn qí yíng tián, měi nián fēng shú. lǜ qí sī xù fù shí, yì shēng jiāo chǐ, biǎo qǐng hé dí, nǐ chōng zhù bèi, fān rén xǐ yuè. biān jūn dà shōu qí lì. qiān yíng zhōu dū du, jiān hù dōng yí xiào wèi. tài zōng jiāng zhēng liáo dōng, qiǎn jiǎn lǜ fān bīng xiān xíng chāo lüè. jiǎn jūn zhì liáo xī, wèi liáo shuǐ xùn zhǎng, jiǔ ér wèi dù, tài zōng yǐ wèi wèi nuò, zhào hái. jiǎn yì luò yáng yè jiàn, miàn chén lì hài, yīn shuō shuǐ cǎo hǎo è, shān chuān xiǎn yì, tài zōng shén yuè, réng bài xíng jūn zǒng guǎn, jiān lǐng zhū fān qí zú, wèi liù jūn qián fēng. shí yǒu huò gāo lì hòu zhě, chēng mò lí zhī jiāng zhì liáo dōng, zhào jiǎn lǜ bīng zì xīn chéng lù yāo jī zhī, mò lí zhī jìng bù gǎn chū. jiǎn yīn jìn bīng dù liáo, qū jiàn ān chéng, zéi tú dà kuì, zhǎn shǒu shù qiān jí. yǐ gōng lèi fēng wǎn chéng jùn gōng, shǎng cì shén hòu. qí hòu, gǎi dōng yí xiào wèi wèi dōng yí dōu hù, réng yǐ jiǎn wèi zhī. yǒng huī chū, jiā jīn zǐ guāng lù dài fū. sì nián, zú yú guān, nián liù shí, shì yuē mì. jiǎn xiōng dà shī, lèi yǐ jūn gōng shì zhì tài pú qīng huá zhōu cì shǐ wǔ gōng xiàn nán. jiǎn dì yán shī, yǒng huī chū, lèi shòu zuǒ wèi dà jiāng jūn, fēng fàn yáng jùn gōng. yán shī lián jǐn zhōu shèn, diǎn yǔ lín tún bīng qián hòu sān shí yú nián, wèi cháng yǒu guò, cháo tíng yǐ cǐ chēng zhī. lóng shuò sān nián, zú guān, zèng jīng zhōu dū du, shì yuē jìng, péi zàng zhāo líng. táng zhì sān pǐn yǐ shàng, mén liè qǐ jǐ, jiǎn xiōng dì sān yuàn, mén jiē lì jǐ, shí rén róng zhī, hào wèi sān jǐ zhāng jiā.
張儉,雍州新豐人,隋相州刺史、皖城公威之孫也。父植,車騎將軍、連城縣 公。儉即高祖之從甥也。貞觀初,以軍功累遷朔州刺史。時頡利可汗自恃強盛,每 有所求,輒遣書稱敕。緣邊諸州,遞相承稟。及儉至,遂拒不受,太宗聞而嘉之。 儉又廣營屯田,歲致谷十萬斛,邊糧益饒。及遭霜旱,勸百姓相贍,遂免飢餒,州 境獨安。後檢校勝州都督,以母憂去職。儉前在朔州,屬李靖平突厥之後,有思結 部落,貧窮離散,儉招慰安集之。其不來者,或居磧北,既親屬分住,私相往還, 儉並不拘責,但存綱紀,羈縻而已。及儉移任,州司謂其將叛,遽以奏聞。朝廷議 發兵進討,仍起儉為使,就觀動靜。儉單馬推誠,入其部落,召諸首領,布以腹心, 咸匍匐啟顙而至,便移就代州。即令檢校代州都督。儉遂勸其營田,每年豐熟。慮 其私蓄富實,易生驕侈,表請和糴,擬充貯備,蕃人喜悅。邊軍大收其利。遷營州 都督,兼護東夷校尉。太宗將征遼東,遣儉率蕃兵先行抄掠。儉軍至遼西,為遼水 汛漲,久而未渡,太宗以為畏懦,召還。儉詣洛陽謁見,面陳利害,因說水草好惡, 山川險易,太宗甚悅,仍拜行軍總管,兼領諸蕃騎卒,為六軍前鋒。時有獲高麗候 者,稱莫離支將至遼東,詔儉率兵自新城路邀擊之,莫離支竟不敢出。儉因進兵渡 遼,趨建安城,賊徒大潰,斬首數千級。以功累封皖城郡公,賞賜甚厚。其後,改 東夷校尉為東夷都護,仍以儉為之。永徽初,加金紫光祿大夫。四年,卒於官,年 六十,諡曰密。儉兄大師,累以軍功仕至太僕卿、華州刺史、武功縣男。儉弟延師, 永徽初,累授左衛大將軍,封范陽郡公。延師廉謹周慎,典羽林屯兵前後三十餘年, 未嘗有過,朝廷以此稱之。龍朔三年,卒官,贈荊州都督,諡曰敬,陪葬昭陵。唐 制三品已上,門列棨戟,儉兄弟三院,門皆立戟,時人榮之,號為「三戟張家」。
sū dìng fāng, jì zhōu wǔ yì rén yě. fù yōng, dà yè mò, lǜ xiāng lǘ shù qiān rén wèi běn jùn tǎo zéi. dìng fāng xiāo hàn duō lì, dǎn qì jué lún, nián shí yú suì, suí fù tǎo bǔ, xiān dēng xiàn zhèn. fù zú, jùn shǒu yòu lìng dìng fāng lǐng bīng, pò zéi shǒu zhāng jīn chēng yú jùn nán, shǒu zhǎn jīn chēng, yòu pò yáng gōng qīng yú jùn xī, zhuī bēn èr shí yú lǐ, shā huò shén zhòng, xiāng dǎng lài zhī. hòu shì dòu jiàn dé, jiàn dé jiāng gāo yǎ xián shén ài zhī, yǎng yǐ wèi zi. yǎ xián é yòu wèi liú hēi tà gōng xiàn chéng yì, dìng fāng měi yǒu zhàn gōng. jí hēi tà yǎ xián sǐ, dìng fāng guī xiāng lǐ. zhēn guān chū, wèi kuāng dào fǔ zhé chōng, suí lǐ jìng xí tū jué xié lì yú qì kǒu. jìng shǐ dìng fāng lǜ èr bǎi qí wèi qián fēng, chéng wù ér xíng, qù zéi yī lǐ xǔ, hū rán wù xiē, wàng jiàn qí yá zhàng, chí yǎn shā shù shí bǎi rén. xié lì jí suí gōng zhǔ láng bèi sàn zǒu, yú zhòng fǔ fú, jìng jūn jì zhì, suì xī jiàng zhī. jūn hái, shòu zuǒ wǔ hòu zhōng láng jiāng. yǒng huī zhōng, zhuǎn zuǒ wèi xūn yī fǔ zhōng láng jiāng, cóng zuǒ wèi dà jiāng jūn chéng zhī jié zhēng hè lǔ, wèi qián jūn zǒng guǎn. zhì yīng suō chuān, tū jué yǒu èr wàn qí lái jù, zǒng guǎn sū hǎi zhèng yǔ zhàn, hù yǒu qián què. jì ér tū jué bié bù shǔ ní shī děng yòu lǐng èr wàn yú qí xù zhì. dìng fāng zhèng xiē mǎ, gé yī xiǎo lǐng, qù zhī jié shí xǔ lǐ, wàng jiàn chén qǐ, lǜ wǔ bǎi qí chí wǎng jī zhī, zéi zhòng dà kuì, zhuī bēn èr shí lǐ, shā qiān wǔ bǎi yú rén, huò mǎ èr qiān pǐ, sǐ mǎ jí suǒ qì jiǎ zhàng, mián gèn shān yě, bù kě shèng jì. fù dà zǒng guǎn wáng wén dù hài qí gōng, wèi zhī jié yuē: suī yún pò zéi, guān jūn yì yǒu sǐ shāng, gài jué chéng bài fǎ ěr, hé wèi cǐ shì? zì jīn zhèng kě jié wèi fāng zhèn, zī zhòng bìng nà fù zhōng, sì miàn bù duì, rén mǎ bèi jiǎ, zéi lái jí zhàn, zì bǎo wàn quán. wú wèi qīng tuō, zhì yǒu shāng sǔn. yòu jiǎo chēng bié fèng shèng zhǐ, yǐ zhī jié shì yǒng qīng dí, shǐ wén dù wèi qí jié zhì, suì shōu jūn bù xǔ shēn rù. zhōng rì kuà mǎ bèi jiǎ jié zhèn, yóu shì mǎ duō shòu sǐ, shì zú pí láo, wú yǒu zhàn zhì. dìng fāng wèi zhī jié yuē: běn lái tǎo zéi, jīn nǎi zì shǒu, mǎ è bīng pí, féng zéi jí bài. qiè nuò rú cǐ, hé gōng kě lì! yòu gōng wèi dà jiāng, kǔn wài zhī shì, bù xǔ zì zhuān, bié qiǎn jūn fù, zhuān qí hào lìng, lǐ bì bù rán. xū qiú zhí wén dù, fēi biǎo zòu zhī. zhī jié bù cóng. zhì héng dǔ chéng, yǒu hú jiàng fù, wén dù yòu yuē: bǐ wǒ bīng huí, bǐ hái zuò zéi, bù rú jǐn shā, qǔ qí zī cái. dìng fāng yuē: rú cǐ, zì zuò zéi ěr, hé chéng fá pàn? wén dù bù cóng. jí fēn cái, wéi dìng fāng yī wú suǒ qǔ. shī hái, wén dù zuò chù sǐ, hòu dé chú míng. míng nián, zhuó dìng fāng wèi xíng jūn dà zǒng guǎn, yòu zhēng hè lǔ, yǐ rèn yǎ xiàng huí hé pó rùn wèi fù. zì jīn shān zhī běi, zhǐ chù mù kūn bù luò, dà pò zhī. qí qí jīn lǎn dú lù yǐ zhòng wàn yú zhàng lái jiàng, dìng fāng fǔ zhī, fā qí qiān qí jìn zhì tū qí shī bù. hè lǔ lǜ hú lù wū què chuài shè shě tí tūn chuài shǔ ní shī chù bàn chuài chù mù kūn qū lǜ chuài wǔ nǔ shī bì bīng mǎ, zhòng qiě shí wàn, lái jù guān jūn, dìng fāng lǜ huí hé jí hàn bīng wàn yú rén jī zhī. zéi qīng dìng fāng bīng shǎo, sì miàn wéi zhī, dìng fāng lìng bù zú jù yuán, zǎn shuò wài xiàng, qīn lǐng hàn qí zhèn yú běi yuán. zéi xiān jī bù jūn, sān chōng bù rù, dìng fāng chéng shì jī zhī, zéi suì dà kuì, zhuī bēn sān shí lǐ, shā rén mǎ shù wàn. míng rì, zhěng bīng fù jìn. yú shì hú lù wū děng wǔ nǔ shī bì xī zhòng lái jiàng, hè lǔ dú yǔ chù mù kūn qū lǜ chuài shù bǎi qí xī zǒu. yú wǔ duō liù wén hè lǔ bài, gè xiàng nán dào jiàng yú bù zhēn, yú shì xī fān xī dìng. wéi hè lǔ jí xì yùn lǜ qí yá nèi yú zhòng ér bēn, dìng fāng zhuī zhī, fù dà zhàn yú yī lì shuǐ shàng, shā huò lüè jǐn. hè lǔ jí xì yùn shí yú qí bī yè wáng zǒu, dìng fāng qiǎn fù jiāng xiāo sì yè zhuī bǔ zhī, zhì yú shí guó, qín zhī ér hái. gāo zōng lín xuān, dìng fāng róng fú cāo hè lǔ yǐ xiàn, liè qí dì wèi zhōu xiàn, jí yú xī hǎi. dìng fāng yǐ gōng qiān zuǒ xiāo wèi dà jiāng jūn, fēng xíng guó gōng, yòu fēng zǐ qìng jié wèi wǔ yì xiàn gōng. é yǒu sī jié què qí jīn dōu màn xiān zhèn zhū hú, yōng qí suǒ bù jí shū lēi zhū jù bān cōng lǐng sān guó fù pàn, zhào dìng fāng wèi ān fǔ dà shǐ, lǜ bīng tǎo zhī. zhì yè yè shuǐ, ér zéi bǎo mǎ tóu chuān, yú shì xuǎn jīng zú yī wàn rén mǎ sān qiān pǐ chí yǎn xí zhī, yī rì yī yè xíng sān bǎi lǐ, jié cháo zhì chéng xī shí lǐ. dōu màn dà jīng, lǜ bīng jù zhàn yú chéng mén zhī wài, zéi shī bài jī, tuì bǎo mǎ bǎo chéng, wáng shī jìn tún qí mén. rù yè, zhū jūn jiàn zhì, sì miàn wéi zhī, fá mù wèi gōng jù, bù liè chéng xià. dōu màn zì zhī bù miǎn, miàn fù kāi mén chū jiàng. fú hái zhì dōng dōu, gāo zōng yù gān yáng diàn, dìng fāng cāo dōu màn tè lè xiàn zhī, cōng lǐng yǐ xī xī dìng. yǐ gōng jiā shí xíng zhōu jù lù zhēn yì wǔ bǎi hù. xiǎn qìng wǔ nián, cóng xìng tài yuán, zhì shòu xióng jīn dào dà zǒng guǎn, lǜ shī tǎo bǎi jì. dìng fāng zì chéng shān jì hǎi, zhì xióng jīn jiāng kǒu, zéi tún bīng jù jiāng. dìng fāng shēng dōng àn, chéng shān ér zhèn, yǔ zhī dà zhàn, yáng fān gài hǎi, xiāng xù ér zhì. zéi shī bài jī, sǐ zhě shù qiān rén, zì yú bēn sàn. yù cháo qiě shàng, lián zhú rù jiāng, dìng fāng yú àn shàng yōng zhèn, shuǐ lù qí jìn, fēi jí gǔ zào, zhí qù zhēn dōu. qù chéng èr shí xǔ lǐ, zéi qīng guó lái jù, dà zhàn pò zhī, shā lǔ wàn yú rén, zhuī bēn rù guō. qí wáng yì cí jí tài zǐ lóng bēn yú běi jìng, dìng fāng jìn wéi qí chéng. yì cí cì zi tài zì lì wèi wáng, dí sūn wén sī yuē: wáng yǔ tài zǐ suī bìng chū chéng, ér shēn jiàn zài, shū zǒng bīng mǎ, jí shàn wèi wáng, jiǎ lìng hàn bīng tuì, wǒ fù zǐ dāng bù quán yǐ. suì lǜ qí zuǒ yòu tóu chéng ér xià, bǎi xìng cóng zhī, tài bù néng zhǐ. dìng fāng mìng zú dēng chéng jiàn zhì, yú shì tài kāi mén dùn sǎng. qí dà jiāng mí zhí yòu jiāng yì cí lái jiàng, tài zǐ lóng bìng yǔ zhū chéng zhǔ jiē tóng sòng kuǎn. bǎi jì xī píng, fēn qí dì wèi liù zhōu. fú yì cí jí lóng tài děng xiàn yú dōng dōu. dìng fāng qián hòu miè sān guó, jiē shēng qín qí zhǔ. shǎng cì zhēn bǎo, bù kě shèng jì, réng bài qí zi qìng jié wèi shàng niǎn fèng yù, dìng fāng é qiān zuǒ wǔ wèi dà jiāng jūn. gān fēng èr nián zú, nián qī shí liù. gāo zōng wén ér shāng xī, wèi shì chén yuē: sū dìng fāng yú guó yǒu gōng, lì hé bāo zèng, qīng děng bù yán, suì shǐ āi róng wèi jí. xìng yán jí cǐ, bù jué jiē dào. jù xià zhào zèng yōu zhōu dū du, shì yuē zhuāng.
蘇定方,冀州武邑人也。父邕,大業末,率鄉閭數千人為本郡討賊。定方驍悍 多力,膽氣絕倫,年十餘歲,隨父討捕,先登陷陣。父卒,郡守又令定方領兵,破 賊首張金稱於郡南,手斬金稱,又破楊公卿於郡西,追奔二十餘里,殺獲甚眾,鄉 黨賴之。後仕竇建德,建德將高雅賢甚愛之,養以為子。雅賢俄又為劉黑闥攻陷城 邑,定方每有戰功。及黑闥、雅賢死,定方歸鄉里。貞觀初,為匡道府折衝,隨李 靖襲突厥頡利於磧口。靖使定方率二百騎為前鋒,乘霧而行,去賊一里許,忽然霧 歇,望見其牙帳,馳掩殺數十百人。頡利及隋公主狼狽散走,餘眾俯伏,靖軍既至, 遂悉降之。軍還,授左武候中郎將。永徽中,轉左衛勛一府中郎將,從左衛大將軍 程知節征賀魯,為前軍總管。至鷹娑川,突厥有二萬騎來拒,總管蘇海政與戰,互 有前卻。既而突厥別部鼠尼施等又領二萬餘騎續至。定方正歇馬,隔一小嶺,去知 節十許里,望見塵起,率五百騎馳往擊之,賊眾大潰,追奔二十里,殺千五百餘人, 獲馬二千匹,死馬及所棄甲仗,綿亘山野,不可勝計。副大總管王文度害其功,謂 知節曰:「雖雲破賊,官軍亦有死傷,蓋決成敗法耳,何為此事?自今正可結為方 陣,輜重並納腹中,四面布隊,人馬被甲,賊來即戰,自保萬全。無為輕脫,致有 傷損。」又矯稱別奉聖旨,以知節恃勇輕敵,使文度為其節制,遂收軍不許深入。 終日跨馬被甲結陣,由是馬多瘦死,士卒疲勞,無有戰志。定方謂知節曰:「本來 討賊,今乃自守,馬餓兵疲,逢賊即敗。怯懦如此,何功可立!又公為大將,閫外 之事,不許自專,別遣軍副,專其號令,理必不然。須囚縶文度,飛表奏之。」知 節不從。至恆篤城,有胡降附,文度又曰:「比我兵回,彼還作賊,不如盡殺,取 其資財。」定方曰:「如此,自作賊耳,何成伐叛?」文度不從。及分財,唯定方 一無所取。師還,文度坐處死,後得除名。明年,擢定方為行軍大總管,又征賀魯, 以任雅相、回紇婆潤為副。自金山之北,指處木昆部落,大破之。其俟斤懶獨祿以 眾萬餘帳來降,定方撫之,發其千騎進至突騎施部。賀魯率胡祿屋闕啜、懾舍提暾 啜、鼠尼施處半啜、處木昆屈律啜、五努失畢兵馬,眾且十萬,來拒官軍,定方率 回紇及漢兵萬餘人擊之。賊輕定方兵少,四面圍之,定方令步卒據原,攢槊外向, 親領漢騎陣於北原。賊先擊步軍,三沖不入,定方乘勢擊之,賊遂大潰,追奔三十 里,殺人馬數萬。明日,整兵復進。於是胡祿屋等五努失畢悉眾來降,賀魯獨與處 木昆屈律啜數百騎西走。餘五咄六聞賀魯敗,各向南道降於步真,於是西蕃悉定。 唯賀魯及咥運率其牙內餘眾而奔,定方追之,復大戰於伊麗水上,殺獲略盡。賀魯 及咥運十餘騎逼夜亡走,定方遣副將蕭嗣業追捕之,至於石國,擒之而還。高宗臨 軒,定方戎服操賀魯以獻,列其地為州縣,極於西海。定方以功遷左驍衛大將軍, 封刑國公,又封子慶節為武邑縣公。俄有思結闕俟斤都曼先鎮諸胡,擁其所部及疏 勒、硃俱般、蔥嶺三國復叛,詔定方為安撫大使,率兵討之。至葉葉水,而賊保馬 頭川,於是選精卒一萬人、馬三千匹馳掩襲之,一日一夜行三百里,詰朝至城西十 里。都曼大驚,率兵拒戰於城門之外,賊師敗績,退保馬保城,王師進屯其門。入 夜,諸軍漸至,四面圍之,伐木為攻具,布列城下。都曼自知不免,面縛開門出降。 俘還至東都,高宗御乾陽殿,定方操都曼特勒獻之,蔥嶺以西悉定。以功加食邢州 鉅鹿真邑五百戶。顯慶五年,從幸太原,制授熊津道大總管,率師討百濟。定方自 城山濟海,至熊津江口,賊屯兵據江。定方升東岸,乘山而陣,與之大戰,揚帆蓋 海,相續而至。賊師敗績,死者數千人,自余奔散。遇潮且上,連舳入江,定方於 岸上擁陣,水陸齊進,飛楫鼓譟,直趣真都。去城二十許里,賊傾國來拒,大戰破 之,殺虜萬餘人,追奔入郭。其王義慈及太子隆奔於北境,定方進圍其城。義慈次 子泰自立為王,嫡孫文思曰:「王與太子雖並出城,而身見在,叔總兵馬,即擅為 王,假令漢兵退,我父子當不全矣。」遂率其左右投城而下,百姓從之,泰不能止。 定方命卒登城建幟,於是泰開門頓顙。其大將禰植又將義慈來降,太子隆並與諸城 主皆同送款。百濟悉平,分其地為六州。俘義慈及隆、泰等獻於東都。定方前後滅 三國,皆生擒其主。賞賜珍寶,不可勝計,仍拜其子慶節為尚輦奉御,定方俄遷左 武衛大將軍。乾封二年卒,年七十六。高宗聞而傷惜,謂侍臣曰:「蘇定方於國有 功,例合褒贈,卿等不言,遂使哀榮未及。興言及此,不覺嗟悼。」遽下詔贈幽州 都督,諡曰莊。
xuē rén guì, jiàng zhōu lóng mén rén. zhēn guān mò, tài zōng qīn zhēng liáo dōng, rén guì yè jiāng jūn zhāng shì guì yīng mù, qǐng cóng xíng. zhì ān dì, yǒu láng jiāng liú jūn áng wèi zéi suǒ wéi shén jí, rén guì wǎng jiù zhī, yuè mǎ jìng qián, shǒu zhǎn zéi jiāng, xuán qí tóu yú mǎ ān, zéi jiē shè fú, rén guì suì zhī míng. jí dà jūn gōng ān dì chéng, gāo lì mò lí zhī qiǎn jiāng gāo yán shòu gāo huì zhēn shuài bīng èr shí wǔ wàn lái jù zhàn, yī shān jié yíng, tài zōng fēn mìng zhū jiāng sì miàn jī zhī. rén guì zì shì xiāo yǒng, yù lì qí gōng, nǎi yì qí fú sè, zhe bái yī, wò jǐ, yāo jiān zhāng gōng, dà hū xiān rù, suǒ xiàng wú qián, zéi jǐn pī mí què zǒu. dà jūn chéng zhī, zéi nǎi dà kuì. tài zōng yáo wàng jiàn zhī, qiǎn chí wèn xiān fēng bái yī zhě wèi shuí, tè yǐn jiàn, cì mǎ liǎng pǐ juàn sì shí pǐ, zhuó shòu yóu jī jiāng jūn yún quán fǔ guǒ yì, réng lìng běi mén zhǎng shàng, bìng cì shēng kǒu shí rén. jí jūn hái, tài zōng wèi yuē: zhèn jiù jiāng bìng lǎo, bù kān shòu kǔn wài zhī jì, měi yù chōu zhuó xiāo xióng, mò rú qīng zhě. zhèn bù xǐ de liáo dōng, xǐ de qīng yě. xún qiān yòu lǐng jūn láng jiāng, yī jiù běi mén zhǎng shàng. yǒng huī wǔ nián, gāo zōng xìng wàn nián gōng, jiǎ yè, shān shuǐ wěi zhì, chōng tū xuán wǔ mén, sù wèi zhě sàn zǒu. rén guì yuē: ān yǒu tiān zǐ yǒu jí, zhé gǎn jù sǐ? suì dēng mén guāng jiào hū, yǐ jīng gōng nèi. gāo zōng jù chū chéng gāo, é ér shuǐ rù qǐn diàn, shàng shǐ wèi rén guì yuē: lài dé qīng hū, fāng miǎn lún nì, shǐ zhī yǒu zhōng chén yě. yú shì cì yù mǎ yī pǐ. sū dìng fāng zhī tǎo hè lǔ yě, yú shì rén guì shàng shū yuē: chén wén bīng chū wú míng, shì gù bù chéng, míng qí wèi zéi, dí nǎi kě fú. jīn ní shú zhàng sù gàn, bù fú hè lǔ, wèi zéi suǒ pò, lǔ qí qī zǐ. hàn bīng yǒu yú hè lǔ zhū bù luò de ní shú děng jiā kǒu, jiāng chōng jiàn zhě, yí kuò qǔ sòng hái, réng jiā cì lài. jí shì jīn qí wǎng pò, shǐ bǎi xìng zhī hè lǔ shì zéi, zhī bì xià dé zé guǎng jí yě. gāo zōng rán qí yán, shǐ kuò ní shú jiā kǒu sòng hái zhī, yú shì ní shú děng qǐng suí jūn xiào qí sǐ jié. xiǎn qìng èr nián, zhào rén guì fù chéng míng zhèn yú liáo dōng jīng lüè, pò gāo lì yú guì duān chéng, zhǎn shǒu sān qiān jí. míng nián, yòu yǔ liáng jiàn fāng qì bì hé lì yú liáo dōng gòng gāo lì dà jiāng wēn shā mén zhàn yú héng shān, rén guì pǐ mǎ xiān rù, mò bù yīng xián ér dào. gāo lì yǒu shàn shè zhě, yú shí chéng xià shè shā shí yú rén, rén guì dān qí zhí wǎng chōng zhī, qí zéi gōng shǐ jù shī, shǒu bù néng jǔ, biàn shēng qín zhī. é yòu yǔ xīn wén líng pò qì dān yú hēi shān, qín qì dān wáng ā bo gù jí zhū shǒu lǐng fù dōng dōu. yǐ gōng fēng hé dōng xiàn nán. xún yòu lǐng bīng jī jiǔ xìng tū jué yú tiān shān, jiāng xíng, gāo zōng nèi chū jiǎ, lìng rén guì shì zhī. shàng yuē: gǔ zhī shàn shè, yǒu chuān qī zhá zhě, qīng qiě shè wǔ zhòng. rén guì shè ér dòng zhī, gāo zōng dà jīng, gèng qǔ jiān jiǎ yǐ cì zhī. shí jiǔ xìng yǒu zhòng shí yú wàn, lìng xiāo jiàn shù shí rén nì lái tiāo zhàn, rén guì fā sān shǐ, shè shā sān rén, zì yú yī shí xià mǎ qǐng jiàng. rén guì kǒng wèi hòu huàn, bìng kēng shā zhī. gèng jiù qì běi ān fǔ yú zhòng, qín qí wěi yè hù xiōng dì sān rén ér hái. jūn zhōng gē yuē: jiāng jūn sān jiàn dìng tiān shān, zhàn shì zhǎng gē rù hàn guān. jiǔ xìng zì cǐ shuāi ruò, bù fù gèng wèi biān huàn. gān fēng chū, gāo lì dà jiāng quán nán shēng lǜ zhòng nèi fù, gāo zōng qiǎn jiāng jūn páng tóng shàn gāo děng yíng jiē zhī. nán shēng dì nán jiàn lǜ guó rén nì jī tóng shàn děng, zhào rén guì tǒng bīng wèi hòu yuán. tóng shàn děng zhì xīn chéng, yè wèi zéi suǒ xí. rén guì lǐng xiāo yǒng fù jiù, zhǎn shǒu shù bǎi jí. tóng shàn děng yòu jìn zhì jīn shān, wèi zéi suǒ bài, gāo lì chéng shèng ér jìn. rén guì héng jī zhī, zéi zhòng dà bài, zhǎn shǒu wǔ wàn yú jí. suì bá qí nán sū mù dǐ cāng yán děng sān chéng, shǐ yǔ nán shēng xiàng huì. gāo zōng shǒu chì láo zhī yuē: jīn shān dà zhèn, xiōng dǎng shí fán. qīng shēn xiān shì zú, fèn bù gù mìng, zuǒ chōng yòu jī, suǒ xiàng wú qián, zhū jūn jiǎ yǒng, zhì sī kè jié. yí shàn jiàn gōng yè, quán cǐ lìng míng yě. rén guì chéng shèng lǐng èr qiān rén jìn gōng fú yú chéng, zhū jiāng xián yán bīng shǎo, rén guì yuē: zài zhǔ jiāng shàn yòng ěr, bù zài duō yě. suì xiān fēng ér xíng, zéi zhòng lái jù, nì jī dà pò zhī, shā huò wàn yú rén, suì bá fú yú chéng. fú yú chuān sì shí yú chéng, chéng fēng zhèn shè, yī shí sòng kuǎn. rén guì biàn bìng hǎi lüè dì, yǔ lǐ jī dà huì jūn yú píng rǎng chéng. gāo lì jì jiàng, zhào rén guì lǜ bīng èr wàn rén yǔ liú rén guǐ yú píng rǎng liú shǒu, réng shòu yòu wēi wèi dà jiāng jūn, fēng píng yáng jùn gōng, jiān jiǎn xiào ān dōng dōu hù. yí lǐ xīn chéng, fǔ xù gū lǎo yǒu gàn néng zhě, suí cái rèn shǐ zhōng xiào jié yì, xián jiā jīng biǎo. gāo lì shì zhòng mò bù xīn rán mù huà.
薛仁貴,絳州龍門人。貞觀末,太宗親征遼東,仁貴謁將軍張士貴應募,請從 行。至安地,有郎將劉君昂為賊所圍甚急,仁貴往救之,躍馬徑前,手斬賊將,懸 其頭於馬鞍,賊皆懾伏,仁貴遂知名。及大軍攻安地城,高麗莫離支遣將高延壽、 高惠真率兵二十五萬來拒戰,依山結營,太宗分命諸將四面擊之。仁貴自恃驍勇, 欲立奇功,乃異其服色,著白衣,握戟,腰鞬張弓,大呼先入,所向無前,賊盡披 靡卻走。大軍乘之,賊乃大潰。太宗遙望見之,遣馳問先鋒白衣者為誰,特引見, 賜馬兩匹、絹四十匹,擢授游擊將軍、雲泉府果毅,仍令北門長上,並賜生口十人。 及軍還,太宗謂曰:「朕舊將並老,不堪受閫外之寄,每欲抽擢驍雄,莫如卿者。 朕不喜得遼東,喜得卿也。」尋遷右領軍郎將,依舊北門長上。永徽五年,高宗幸 萬年宮,甲夜,山水猥至,衝突玄武門,宿衛者散走。仁貴曰:「安有天子有急, 輒敢懼死?」遂登門桄叫呼,以驚宮內。高宗遽出乘高,俄而水入寢殿,上使謂仁 貴曰:「賴得卿呼,方免淪溺,始知有忠臣也。」於是賜御馬一匹。蘇定方之討賀 魯也,於是仁貴上疏曰:「臣聞兵出無名,事故不成,明其為賊,敵乃可伏。今泥 熟仗素干,不伏賀魯,為賊所破,虜其妻子。漢兵有於賀魯諸部落得泥熟等家口, 將充賤者,宜括取送還,仍加賜賚。即是矜其枉破,使百姓知賀魯是賊,知陛下德 澤廣及也。」高宗然其言,使括泥熟家口送還之,於是泥熟等請隨軍效其死節。顯 慶二年,詔仁貴副程名振於遼東經略,破高麗於貴端城,斬首三千級。明年,又與 梁建方、契苾何力於遼東共高麗大將溫沙門戰於橫山,仁貴匹馬先入,莫不應弦而 倒。高麗有善射者,於石城下射殺十餘人,仁貴單騎直往沖之,其賊弓矢俱失,手 不能舉,便生擒之。俄又與辛文陵破契丹於黑山,擒契丹王阿卜固及諸首領赴東都。 以功封河東縣男。尋又領兵擊九姓突厥於天山,將行,高宗內出甲,令仁貴試之。 上曰:「古之善射,有穿七札者,卿且射五重。」仁貴射而洞之,高宗大驚,更取 堅甲以賜之。時九姓有眾十餘萬,令驍健數十人逆來挑戰,仁貴發三矢,射殺三人, 自餘一時下馬請降。仁貴恐為後患,並坑殺之。更就磧北安撫餘眾,擒其偽葉護兄 弟三人而還。軍中歌曰:「將軍三箭定天山,戰士長歌入漢關。」九姓自此衰弱, 不復更為邊患。乾封初,高麗大將泉男生率眾內附,高宗遣將軍龐同善、高等迎接 之。男生弟男建率國人逆擊同善等,詔仁貴統兵為後援。同善等至新城,夜為賊所 襲。仁貴領驍勇赴救,斬首數百級。同善等又進至金山,為賊所敗,高麗乘勝而進。 仁貴橫擊之,賊眾大敗,斬首五萬餘級。遂拔其南蘇、木底、蒼岩等三城,始與男 生相會。高宗手敕勞之曰:「金山大陣,凶黨實繁。卿身先士卒,奮不顧命,左沖 右擊,所向無前,諸軍賈勇,致斯克捷。宜善建功業,全此令名也。」仁貴乘勝領 二千人進攻扶餘城,諸將咸言兵少,仁貴曰:「在主將善用耳,不在多也。」遂先 鋒而行,賊眾來拒,逆擊大破之,殺獲萬餘人,遂拔扶餘城。扶餘川四十餘城,乘 風震懾,一時送款。仁貴便並海略地,與李勣大會軍於平壤城。高麗既降,詔仁貴 率兵二萬人與劉仁軌於平壤留守,仍授右威衛大將軍,封平陽郡公,兼檢校安東都 護。移理新城,撫恤孤老;有干能者,隨才任使;忠孝節義,咸加旌表。高麗士眾 莫不欣然慕化。
xián hēng yuán nián, tǔ bō rù kòu, yòu yǐ rén guì wèi luó suō dào héng jūn dà zǒng guǎn. lǜ jiāng jūn ā shǐ nà dào zhēn guō dài fēng děng yǐ jī zhī. dài fēng cháng wèi shàn chéng zhèn shǒu, chǐ zài rén guì zhī xià, duō wéi jié dù. jūn zhì dà fēi chuān, jiāng fā fù wū hǎi, rén guì wèi dài fēng yuē: wū hǎi xiǎn yuǎn, chē xíng jiān sè, ruò yǐn zī zhòng, jiāng shī shì jī, pò zéi jí huí, yòu fán zhuǎn yùn. bǐ duō zhàng qì, wú yí jiǔ liú. dà fēi lǐng shàng zú kān zhì shān, kě liú èr wàn rén zuò liǎng shān, zī zhòng děng bìng liú shān nèi, wú děng qīng ruì bèi dào, yǎn qí wèi zhěng, jí pū miè zhī yǐ. rén guì suì shuài xiān xíng, zhì hé kǒu yù zéi, jī pò zhī, zhǎn huò lüè jǐn, shōu qí niú yáng wàn yú tóu, huí zhì wū hǎi chéng, yǐ dài hòu yuán. dài fēng suì bù cóng rén guì zhī mìng, lǐng zī zhòng jì jìn. bǐ zhì wū hǎi, tǔ bō èr shí yú wàn xī zhòng lái jiù, yāo jī, dài fēng bài zǒu qū shān, jūn liáng jí zī zhòng bìng wèi zéi suǒ lüè. rén guì suì tuì jūn tún yú dà fēi chuān. tǔ bō yòu yì zhòng sì shí yú wàn lái jù zhàn, guān jūn dà bài, rén guì suì yǔ tǔ bō dà jiāng lùn qīn líng yuē hé. rén guì tàn yuē: jīn nián suì zài kāng wǔ, jūn xíng nì suì, dèng ài suǒ yǐ sǐ yú shǔ, wú zhī suǒ yǐ bài yě. rén guì zuò chú míng. xún ér gāo lì zhòng xiāng shuài fù pàn, zhào qǐ rén guì wèi jī lín dào zǒng guǎn yǐ jīng lüè zhī. shàng yuán zhōng, zuò shì xǐ xiàng zhōu, huì shè guī. gāo zōng sī qí gōng, kāi yào yuán nián, fù zhào jiàn, wèi yuē: wǎng jiǔ chéng gōng zāo shuǐ, wú qīng yǐ wèi yú yǐ. qīng yòu běi fá jiǔ xìng, dōng jī gāo lì, hàn běi liáo dōng xián zūn shēng jiào zhě, bìng qīng zhī lì yě. qīng suī yǒu guò, qǐ kě xiāng wàng? yǒu rén yún qīng wū hǎi chéng xià zì bù jī zéi, zhì shǐ shī lì, zhèn suǒ hèn zhě, wéi cǐ shì ěr. jīn xī biān bù jìng, guā shā lù jué, qīng qǐ kě gāo zhěn xiāng yì, bù wèi zhèn zhǐ huī yé? yú shì qǐ shòu guā zhōu zhǎng shǐ, xún bài yòu lǐng jūn wèi jiāng jūn, jiǎn xiào dài zhōu dū du, yòu lǜ bīng jī tū jué yuán zhēn děng yú yún zhōu, zhǎn shǒu wàn yú jí, huò shēng kǒu èr wàn yú rén tuó mǎ niú yáng sān wàn yú tóu. zéi wén rén guì fù qǐ wèi jiāng, sù dàn qí míng, jiē bēn sàn, bù gǎn dāng zhī. qí nián, rén guì bìng zú, nián qī shí, zèng zuǒ xiāo wèi jiāng jūn, guān zào líng yú, bìng jiā kǒu gěi chuán hái xiāng. zi nè, bié yǒu chuán.
咸亨元年,吐蕃入寇,又以仁貴為邏娑道行軍大總管。率將軍阿史那道真、郭 待封等以擊之。待封嘗為鄯城鎮守,恥在仁貴之下,多違節度。軍至大非川,將發 赴烏海,仁貴謂待封曰:「烏海險遠,車行艱澀,若引輜重,將失事機,破賊即回, 又煩轉運。彼多瘴氣,無宜久留。大非嶺上足堪置柵,可留二萬人作兩柵,輜重等 並留柵內,吾等輕銳倍道,掩其未整,即撲滅之矣。」仁貴遂率先行,至河口遇賊, 擊破之,斬獲略盡,收其牛羊萬餘頭,回至烏海城,以待後援。待封遂不從仁貴之 命,領輜重繼進。比至烏海,吐蕃二十餘萬悉眾來救,邀擊,待封敗走趨山,軍糧 及輜重並為賊所掠。仁貴遂退軍屯於大非川。吐蕃又益眾四十餘萬來拒戰,官軍大 敗,仁貴遂與吐蕃大將論欽陵約和。仁貴嘆曰:「今年歲在康午,軍行逆歲,鄧艾 所以死於蜀,吾知所以敗也。」仁貴坐除名。尋而高麗眾相率復叛,詔起仁貴為雞 林道總管以經略之。上元中,坐事徙象州,會赦歸。高宗思其功,開耀元年,復召 見,謂曰:「往九成宮遭水,無卿已為魚矣。卿又北伐九姓,東擊高麗,漢北、遼 東咸遵聲教者,並卿之力也。卿雖有過,豈可相忘?有人云卿烏海城下自不擊賊, 致使失利,朕所恨者,唯此事耳。今西邊不靜,瓜、沙路絕,卿豈可高枕鄉邑,不 為朕指揮耶?」於是起授瓜州長史,尋拜右領軍衛將軍,檢校代州都督,又率兵擊 突厥元珍等於雲州,斬首萬餘級,獲生口二萬餘人、駝馬牛羊三萬餘頭。賊聞仁貴 復起為將,素憚其名,皆奔散,不敢當之。其年,仁貴病卒,年七十,贈左驍衛將 軍,官造靈輿,並家口給傳還鄉。子訥,別有傳。
chéng wù tǐng, míng zhōu píng ēn rén yě. fù míng zhèn, dà yè mò, shì dòu jiàn dé wèi pǔ lè lìng, shén yǒu néng míng, zhū zéi bù gǎn fàn qí jìng. xún qì jiàn dé guī guó, gāo zǔ yáo shòu yǒng nián lìng, réng lìng lǜ bīng jīng lüè hé běi. míng zhèn yè xí yè xiàn, fú qí nán nǚ qiān yú rén yǐ guī. qù yè bā shí lǐ, yuè fù rén yǒu rǔ zhī zhě jiǔ shí yú rén, xī fàng qiǎn zhī. yè rén gǎn qí rén shù, wèi zhī shè zhāi, yǐ bào qí ēn. jí jiàn dé bài, shǐ zhī rèn. é ér liú hēi tà xiàn míng zhōu, míng zhèn fù yǔ cì shǐ chén jūn bīn zì bá guī cháo. mǔ pān qī lǐ, zài lù wèi zéi suǒ lüè, méi yú hēi tà. míng zhèn yòu cóng tài zōng tǎo hēi tà, shí hēi tà yú jì bèi cāng yíng děng zhōu shuǐ lù yùn liáng, yǐ jù guān jūn, míng zhèn lǜ qiān yú rén yāo jī zhī, jǐn huǐ qí zhōu chē. hēi tà wén zhī dà nù, suì shā míng zhèn mǔ qī. jí hēi tà píng, míng zhèn qǐng shǒu zhǎn hēi tà, yǐ qí shǒu jì mǔ. míng zhèn yǐ gōng bài yíng zhōu dū du fǔ zhǎng shǐ, fēng dōng jùn gōng, cì wù èr qiān duàn huáng jīn sān bǎi liǎng. lèi zhuǎn míng zhōu cì shǐ. tài zōng jiāng zhēng liáo dōng, zhào míng zhèn wèn yǐ jīng lüè zhī shì, míng zhèn chū duì shī zhǐ tài zōng dòng sè jié zhī, míng zhèn chóu duì yú biàn, tài zōng yì jiě, wèi zuǒ yòu yuē: fáng xuán líng cháng zài wǒ qián, měi jiàn bié chēn yú rén, yóu yán sè wú zhǔ. míng zhèn shēng píng bù jiàn wǒ, xiàng lái zé ràng, ér cí lǐ zòng héng, yì qí shì yě. jí rì bài yòu xiāo wèi jiāng jūn, shòu píng rǎng dào héng jūn zǒng guǎn. qián hòu gōng shā bēi chéng, pò dú shān zhèn, jiē yǐ shǎo jī zhòng, chēng wèi míng jiāng. yǒng huī liù nián, lèi chú yíng zhōu dū du, jiān dōng yí dōu hù. yòu lǜ bīng pò gāo lì yú guì duān shuǐ, fén qí xīn chéng, shā huò shén zhòng. hòu lì jìn pú èr zhōu cì shǐ. lóng shuò èr nián zú, zèng yòu wèi dà jiāng jūn, shì yuē liè.
程務挺,洺州平恩人也。父名振,大業末,仕竇建德為普樂令,甚有能名,諸 賊不敢犯其境。尋棄建德歸國,高祖遙授永年令,仍令率兵經略河北。名振夜襲鄴 縣,俘其男女千餘人以歸。去鄴八十里,閱婦人有乳汁者九十餘人,悉放遣之。鄴 人感其仁恕,為之設齋,以報其恩。及建德敗,始之任。俄而劉黑闥陷洺州,名振 復與刺史陳君賓自拔歸朝。母潘、妻李,在路為賊所掠,沒於黑闥。名振又從太宗 討黑闥,時黑闥於冀、貝、滄、瀛等州水陸運糧,以拒官軍,名振率千餘人邀擊之, 盡毀其舟車。黑闥聞之大怒,遂殺名振母、妻。及黑闥平,名振請手斬黑闥,以其 首祭母。名振以功拜營州都督府長史,封東郡公,賜物二千段、黃金三百兩。累轉 洺州刺史。太宗將征遼東,召名振問以經略之事,名振初對失旨;太宗動色詰之, 名振酬對逾辯,太宗意解,謂左右曰:「房玄齡常在我前,每見別嗔餘人,猶顏色 無主。名振生平不見我,向來責讓,而詞理縱橫,亦奇士也。」即日拜右驍衛將軍, 授平壤道行軍總管。前後攻沙卑城,破獨山陣,皆以少擊眾,稱為名將。永徽六年, 累除營州都督,兼東夷都護。又率兵破高麗於貴端水,焚其新城,殺獲甚眾。後歷 晉、蒲二州刺史。龍朔二年卒,贈右衛大將軍,諡曰烈。
wù tǐng shǎo suí fù zhēng tǎo, yǐ yǒng lì wén, qiān yòu lǐng jūn wèi zhōng láng jiāng. yǒng lóng zhōng, tū jué shǐ fú niàn fǎn pàn, dìng xiāng dào héng jūn zǒng guǎn lǐ wén jiǎn cáo huái shùn dòu yì zhāo děng xiāng cì zhàn bài. yòu zhào lǐ bù shàng shū péi xíng jiǎn lǜ bīng tǎo zhī, wù tǐng wèi fù jiāng, réng jiǎn xiào fēng zhōu dū du. shí fú niàn tún yú jīn yá shān, wù tǐng yǔ fù zǒng guǎn táng xuán biǎo yǐn bīng xiān bī zhī. fú niàn jù bù néng zhī, suì jiān dào jiàng yú xíng jiǎn, xǔ fú niàn yǐ bù sǐ. zhōng shū lìng péi yán yǐ fú niàn jù wù tǐng děng bīng shì ér jiàng, fēi xíng jiǎn zhī gōng, fú niàn suì fú zhū. wù tǐng yǐ gōng qiān yòu wèi jiāng jūn, fēng píng yuán jùn gōng. yǒng chún èr nián, suī zhōu chéng píng xiàn rén bái tiě yú lǜ bù luò jī zhī dǎng jù xiàn chéng fǎn, wěi chēng zūn hào, shǔ bǎi guān, yòu jìn kòu suī xī, shā lüè rén lì, fén shāo cūn luò, zhào wù tǐng yǔ xià zhōu dū du wáng fāng yì tǎo zhī. wù tǐng jìn gōng qí chéng, bá zhī, shēng qín bái tiě yú, jǐn píng qí yú dǎng. yòu yǐ gōng bài zuǒ xiāo wèi dà jiāng jūn jiǎn xiào zuǒ yǔ lín jūn. sì shèng chū, yǔ yòu lǐng jūn dà jiāng jūn jiǎn xiào yòu yǔ lín jūn zhāng qián xù tóng shòu zé tiān mì zhǐ, shuài bīng rù diàn tíng, fèi zhōng zōng wèi lú líng wáng, lì yù wáng wèi huáng dì. zé tiān lín cháo, lèi shòu shǎng cì, tè bài qí zi qí zhī wèi shàng chéng fèng yù. wù tǐng qì qǐng huí shòu qí dì, zé tiān jiā zhī, xià zhì bāo měi, nǎi bài qí dì yuán zhōu sī mǎ wù zhōng wèi tài zǐ xǐ mǎ. yòu míng nián, yǐ wù tǐng wèi zuǒ wǔ wèi dà jiāng jūn dān yú dào ān fǔ dà shǐ, dū jūn yǐ yù tū jué. wù tǐng shàn yú suī yù, wēi xìn dà xíng, piān bì yǐ xià, wú bù jǐn lì tū jué shén dàn zhī, xiāng shuài dùn zǒu, bù gǎn jìn biān. jí péi yán xià yù, wù tǐng mì biǎo shēn lǐ zhī, yóu shì wǔ zhǐ. wù tǐng sù yǔ táng zhī qí dù qiú rén yǒu shàn, huò gòu yán wù tǐng yǔ péi yán xú jìng yè jiē qián xiāng yīng jiē. zé tiān qiǎn zuǒ yīng yáng jiāng jūn péi shào yè jiù jūn zhǎn zhī, jí méi qí jiā. tū jué wén wù tǐng sǐ, suǒ zài yàn lè xiāng qìng, réng wèi wù tǐng lì cí, měi chū shī gōng zhàn, jí qí dǎo yān.
務挺少隨父征討,以勇力聞,遷右領軍衛中郎將。永隆中,突厥史伏念反叛, 定襄道行軍總管李文暕、曹懷舜、竇義昭等相次戰敗。又詔禮部尚書裴行儉率兵討 之,務挺為副將,仍檢校豐州都督。時伏念屯於金牙山,務挺與副總管唐玄表引兵 先逼之。伏念懼不能支,遂間道降於行儉,許伏念以不死。中書令裴炎以伏念懼務 挺等兵勢而降,非行儉之功,伏念遂伏誅。務挺以功遷右衛將軍,封平原郡公。永 淳二年,綏州城平縣人白鐵余率部落稽之黨據縣城反,偽稱尊號,署百官,又進寇 綏息,殺掠人吏,焚燒村落,詔務挺與夏州都督王方翼討之。務挺進攻其城,拔之, 生擒白鐵余,盡平其餘黨。又以功拜左驍衛大將軍、檢校左羽林軍。嗣聖初,與右 領軍大將軍、檢校右羽林軍張虔勖同受則天密旨,帥兵入殿庭,廢中宗為廬陵王, 立豫王為皇帝。則天臨朝,累受賞賜,特拜其子齊之為尚乘奉御。務挺泣請回授其 弟,則天嘉之,下制褒美,乃拜其弟原州司馬務忠為太子洗馬。又明年,以務挺為 左武衛大將軍、單于道安撫大使,督軍以御突厥。務挺善於綏御,威信大行,偏裨 已下,無不盡力;突厥甚憚之,相率遁走,不敢近邊。及裴炎下獄,務挺密表申理 之,由是忤旨。務挺素與唐之奇、杜求仁友善,或構言務挺與裴炎、徐敬業皆潛相 應接。則天遣左鷹揚將軍裴紹業就軍斬之,籍沒其家。突厥聞務挺死,所在宴樂相 慶,仍為務挺立祠,每出師攻戰,即祈禱焉。
zhēn guān yǒng huī jiān, jūn jiāng yòu yǒu zhāng shì guì zhào dào xìng, zhuàng jī kě lù.
貞觀、永徽間,軍將又有張士貴、趙道興,狀跡可錄。
zhāng shì guì zhě, guó zhōu lú shì rén yě. běn míng hū lù, shàn qí shè, lǚ lì guò rén. dà yè mò, jù zhòng wèi dào, gōng piāo chéng yì, yuǎn jìn huàn zhī, hào wèi hū lù zéi. gāo zǔ jiàng shū zhāo huái zhī, shì guì yǐ suǒ tǒng sòng kuǎn, bài yòu guāng lù dài fū. lèi yǒu zhàn gōng, cì jué xīn yě xiàn gōng. cóng píng dōng dōu, shòu guó zhōu cì shǐ. gāo zǔ wèi zhī yuē: yù qīng yī jǐn zhòu yóu ěr. xún rù wèi yòu wǔ hòu jiāng jūn. zhēn guān qī nián, pò fǎn liáo ér hái, tài zōng láo zhī yuē: wén gōng qīn dāng shǐ shí, wèi shì zú xiān, suī gǔ míng jiāng, hé yǐ jiā yě! zhèn cháng wén yǐ shēn bào guó zhě, bù gù xìng mìng, dàn wén qí yǔ, wèi wén qí shí, yú gōng jiàn zhī yǐ. hòu lèi qiān zuǒ lǐng jūn dà jiāng jūn, gǎi fēng guó guó gōng. xiǎn qìng chū zú, zèng jīng zhōu dū du, péi zàng zhāo líng.
張士貴者,虢州盧氏人也。本名忽峍,善騎射,膂力過人。大業末,聚眾為盜, 攻剽城邑,遠近患之,號為「忽峍賊」。高祖降書招懷之,士貴以所統送款,拜右 光祿大夫。累有戰功,賜爵新野縣公。從平東都,授虢州刺史。高祖謂之曰:「欲 卿衣錦晝游耳。」尋入為右武候將軍。貞觀七年,破反獠而還,太宗勞之曰:「聞 公親當矢石,為士卒先,雖古名將,何以加也!朕嘗聞以身報國者,不顧性命,但 聞其語,未聞其實,於公見之矣。」後累遷左領軍大將軍,改封虢國公。顯慶初卒, 贈荊州都督,陪葬昭陵。
zhào dào xìng zhě, gān zhōu jiǔ quán rén. suí yòu wǔ hòu dà jiāng jūn cái zhī zǐ yě. dào xìng, zhēn guān chū lì qiān zuǒ wǔ hòu zhōng láng jiāng, míng xián sù wèi, hào wèi chēng zhí. tài zōng cháng wèi zhī yuē: qīng fù wèi suí wǔ hòu jiāng jūn, shén yǒu dāng guān zhī yù. qīng jīn kè chuán gōng yě, kě wèi bù zhuì jiā shēng. yīn shòu yòu wǔ hòu jiāng jūn, cì jué tiān shuǐ xiàn zi. qí fù shí xiè yǔ, réng jiù bù gǎi, shí rén yǐ wèi róng. dào xìng cháng zì zhǐ qí shì yuē: cǐ shì zhào cái jiāng jūn, hái shǐ zhào cái jiāng jūn ér zuò. wèi cháo yě suǒ xiào, chuán wèi kǒu shí. yí fèng zhōng, lèi qiān zuǒ jīn wú wèi dà jiāng jūn. wén míng nián, yǐ lǎo bìng zhì shì yú jiā. zi jiǎo, yì wèi jīn wú jiāng jūn, fán sān dài zhí jīn wú, wèi shí suǒ chēng.
趙道興者,甘州酒泉人。隋右武候大將軍才之子也。道興,貞觀初歷遷左武候 中郎將,明閒宿衛,號為稱職。太宗嘗謂之曰:「卿父為隋武候將軍,甚有當官之 譽。卿今克傳弓冶,可謂不墜家聲。」因授右武候將軍,賜爵天水縣子。其父時廨 宇,仍舊不改,時人以為榮。道興嘗自指其事曰:「此是趙才將軍,還使趙才 將軍兒坐。」為朝野所笑,傳為口實。儀鳳中,累遷左金吾衛大將軍。文明年,以 老病致仕於家。子晈,亦為金吾將軍,凡三代執金吾,為時所稱。
shǐ chén yuē: xiào kè jī qián guǒ yì, xié cǎo mèi zhī jì shù xūn jiàn cè, yǒu jié shì zhī fēng. rán ér wù shē wèi héng, jì wèi jǐn shàn, jǔ zhòng shī lǜ, bù qí huò yǔ! zhāng gōng jīng lüè, yǒu tiān rán cái dù, wù sè quàn fēn, dǒng hé chéng jī, xī zāi zhōng shòu, qí cái wèi jǐn. xíng guó gōng shén lüè xī zhāng, xióng móu kān dìng, fǔ píng tún nán, shǐ zhōng chéng yè. shū fēng zhì wèi, wèi chàng mào diǎn, gài què rú yě. rén guì xiāo hàn zhuàng yǒng, wèi yī shí zhī jié, zhì zhōng dà lüè, bó rán yǒu lì. yī, dài fēng bù xié, yǐ bài quán lüè. kǒng zǐ yuē: kě yǔ lì, wèi kě yǔ quán. shàng jiā míng mìng, jìng zhì lì gōng, zhī chén zhě jūn, xìn zāi! wù tǐng yǒng lì xiāo guǒ, gù yǒu fù fēng, yīng gài fǔ shí, kè jì hóng liè. rán ér gǒu yù fèi lì, jìng xiàn chán gòu. gǔ zhī yán yuē: è zhī lái yě, rú huǒ zhī liáo yú yuán, bù kě xiàng ěr. qí shì zhī wèi hū! shì guì dào xìng, féng shí lì xiào, dé jǐn yì yǒng, yǐ guān jué chéng ér jì fù fēng gài, sān dài zhí jīn, bù yì měi hū!
史臣曰:孝恪機鈐果毅,協草昧之際;樹勛建策,有傑世之風。然而務奢為恆, 既未盡善,舉眾失律,不其惑與!張公經略,有天然才度,務穡勸分,董和成績, 惜哉中壽,其才未盡。刑國公神略翕張,雄謀戡定,輔平屯難,始終成業。疏封陟 位,未暢茂典,蓋闕如也。仁貴驍悍壯勇,為一時之傑,至忠大略,勃然有立。噫, 待封不協,以敗全略。孔子曰:「可與立,未可與權。」上加明命,竟致立功,知 臣者君,信哉!務挺勇力驍果,固有父風,英概輔時,克繼洪烈。然而苟預廢立, 竟陷讒構。古之言曰:「惡之來也,如火之燎於原,不可嚮邇。」其是之謂乎!士 貴、道興,逢時立效,得盡義勇,以觀厥成;而繼父風概,三代執金,不亦美乎!
zàn yuē: wǔ jiāng xióng xióng, jù lì biān gōng. zhāng sū èr zú, gōng míng shǐ zhōng. guō xuē wù tǐng, jiǎo gōng fèn mìng. chuí zé qióng biān, bīng wú cháng shèng.
贊曰:五將雄雄,俱立邊功。張、蘇二族,功名始終。郭、薛、務挺,徼功奮 命。垂則窮邊,兵無常勝。