gāo zōng shàng
高宗上
gāo zōng tiān huáng dà shèng dà hóng xiào huáng dì, huì zhì, tài zōng dì jiǔ zǐ yě, mǔ yuē wén dé shùn shèng zhǎng sūn huáng hòu. yǐ zhēn guān èr nián liù yuè, shēng yú dōng gōng zhī lì zhèng diàn. wǔ nián, fēng jìn wáng. qī nián, yáo shòu bīng zhōu dū du. yòu ér qí yí duān shěn, kuān rén xiào yǒu. chū shòu xiào jīng yú zhù zuò láng xiāo dé yán, tài zōng wèn yuē:" cǐ shū zhōng hé yán wèi yào?" duì yuē:" fū xiào, shǐ yú shì qīn, zhōng yú shì jūn, zhōng yú lì shēn. jūn zǐ zhī shì shàng, jìn sī jìn zhōng, tuì sī bǔ guò, jiāng shùn qí měi, kuāng jiù qí è." tài zōng dà yuè yuē:" xíng cǐ, zú yǐ shì fù xiōng, wèi chén zǐ yǐ." jí wén dé huáng hòu bēng, jìn wáng shí nián jiǔ suì, āi mù gǎn dòng zuǒ yòu, tài zōng lǚ jiā wèi fǔ, yóu shì tè shēn chǒng yì. xún bài yòu wǔ hòu dà jiàng jūn. shí qī nián, huáng tài zǐ chéng gān fèi, wèi wáng tài yì yǐ zuì chù, tài zōng yǔ zhǎng sūn wú jì fáng xuán líng lǐ jī děng jì yì, lì jìn wáng wèi huáng tài zǐ. tài zōng měi shì cháo, cháng lìng zài cè, guān jué shù zhèng, huò lìng cān yì, tài zōng shù chēng qí shàn. shí bā nián, tài zōng jiāng fá gāo lí, mìng tài zǐ liú zhèn dìng zhōu. jí jià fā yǒu qī, bēi tí lèi rì, yīn qǐng fēi yì dì biǎo qǐ jū, bìng dì chì chuí bào, bìng xǔ zhī. fēi biǎo zòu shì, zì cǐ shǐ yě. jí jūn xuán, tài zǐ cóng zhì bīng zhōu. shí tài zōng huàn yōng, tài zǐ qīn shǔn zhī, fú niǎn bù cóng shù rì. èr shí sān nián wǔ yuè jǐ sì, tài zōng bēng. gēng wǔ, yǐ lǐ bù shàng shū jiān tài zǐ shǎo shī lí yáng xiàn gōng yú zhì níng wèi shì zhōng, tài zǐ shǎo zhān shì jiān shàng shū zuǒ chéng zhāng xíng chéng wéi jiān shì zhōng jiǎn jiào xíng bù shàng shū, tài zǐ yòu shù zǐ jiān lì bù shì láng shè hù bù shàng shū gāo jì fǔ wèi jiān zhōng shū lìng jiǎn jiào lì bù shàng shū, tài zǐ zuǒ shù zǐ gāo yáng xiàn nán xǔ jìng zōng jiān lǐ bù shàng shū. xīn wèi, hái jīng.
高宗天皇大圣大弘孝皇帝,讳治,太宗第九子也,母曰文德顺圣长孙皇后。以 贞观二年六月,生于东宫之丽正殿。五年,封晋王。七年,遥授并州都督。幼而岐 嶷端审,宽仁孝友。初授《孝经》于著作郎萧德言,太宗问曰:“此书中何言为要?” 对曰:“夫孝,始于事亲,中于事君,终于立身。君子之事上,进思尽忠,退思补 过,将顺其美,匡救其恶。”太宗大悦曰:“行此,足以事父兄,为臣子矣。”及 文德皇后崩,晋王时年九岁,哀慕感动左右,太宗屡加慰抚,由是特深宠异。寻拜 右武候大将军。十七年,皇太子承乾废,魏王泰亦以罪黜,太宗与长孙无忌、房玄 龄、李勣等计议,立晋王为皇太子。太宗每视朝,常令在侧,观决庶政,或令参议, 太宗数称其善。十八年,太宗将伐高丽,命太子留镇定州。及驾发有期,悲啼累日, 因请飞驿递表起居,并递敕垂报,并许之。飞表奏事,自此始也。及军旋,太子从 至并州。时太宗患痈,太子亲吮之,扶辇步从数日。二十三年五月己巳,太宗崩。 庚午,以礼部尚书、兼太子少师、黎阳县公于志宁为侍中,太子少詹事、兼尚书左 丞张行成为兼侍中、检校刑部尚书,太子右庶子、兼吏部侍郎、摄户部尚书高季辅 为兼中书令、检校吏部尚书,太子左庶子、高阳县男许敬宗兼礼部尚书。辛未,还 京。
liù yuè jiǎ xū shuò, huáng tài zǐ jí huáng dì wèi, shí nián èr shí èr. zhào yuē:" dà xíng huáng dì yǎn qì pǔ tiān, tòng guàn xīn líng, ruò zhì tāng huǒ. sī zūn dà xiào, bù gǎn miè shēn, yǒng mù cháng hào, jiāng hé dǎi jí. yuè yǐ gū miǎo, shǔ dāng yuán sì, sī lì kōng báo, kāng jì lí yuán. jìng shùn wéi xīn, yǎng zhāo xiān dé, yí bù kǎi zé, bèi hū yì zhào. kě dà shè tiān xià. nèi wài wén wǔ cì xūn guān yī jí. zhū nián bā shí yǐ shàng lài yǐ sù bó. yōng zhōu jí zhū zhōu bǐ nián gōng jūn láo yì yóu shén zhī chù, bìng gěi fù yī nián." xīn sì, gǎi mín bù shàng shū wèi hù bù shàng shū. dié zhōu dū du yīng guó gōng jī wèi tè jìn jiǎn jiào luò zhōu cì shǐ, réng yú luò yáng gōng liú shǒu. guǐ wèi, zhào sī tú yáng zhōu dū du zhào guó gōng wú jì wèi tài wèi jiān jiǎn jiào zhōng shū lìng, zhī shàng shū mén xià èr shěng shì, yú bìng rú gù, cì wù sān qiān duàn. guǐ sì, tè jìn yīng guó gōng jī wèi kāi fǔ yí tóng sān sī tóng zhōng shū mén xià sān pǐn. qiū qī yuè bǐng wǔ, yǒu sī qǐng gǎi zhì shū shì yù shǐ wèi yù shǐ zhōng chéng, zhū zhōu zhì zhōng wèi sī mǎ, bié jià wèi zhǎng shǐ, zhì lǐ láng wèi fèng lǐ láng, yǐ bì shàng míng. yǐ zhēn guān shí bù huì xiān dì èr zì, zhào yǒu sī, zòu yuē:" xiān dì èr míng, lǐ bù piān huì. shàng jì dān míng, chén zǐ bù hé zhǐ chì." shàng nǎi cóng zhī. jǐ yǒu, yú tián wáng fú dū xìn lái zhāo. bā yuè guǐ yǒu shuò, hé dōng dì zhèn, jìn zhōu yóu shén, huài lú shè, yā sǐ zhě wǔ qiān yú rén. sān rì yòu zhèn. zhào qiǎn shǐ cún wèn, gěi fù èr nián, yā sǐ zhě cì juàn sān pǐ. yǐ kāi fǔ yí tóng sān sī yīng guó gōng jī wèi shàng shū zuǒ pú yè tóng zhōng shū mén xià sān pǐn. pú yè shǐ dài tóng zhōng shū mén xià. gēng yín, zàng tài zōng yú zhāo líng.
六月甲戌朔,皇太子即皇帝位,时年二十二。诏曰:“大行皇帝奄弃普天,痛 贯心灵,若置汤火。思遵大孝,不敢灭身,永慕长号,将何逮及。粤以孤眇,属当 元嗣,思励空薄,康济黎元。敬顺惟新,仰昭先德,宜布凯泽,被乎亿兆。可大赦 天下。内外文武赐勋官一级。诸年八十以上赉以粟帛。雍州及诸州比年供军劳役尤 甚之处,并给复一年。”辛巳,改民部尚书为户部尚书。叠州都督、英国公勣为特 进、检校洛州刺史,仍于洛阳宫留守。癸未,诏司徒、扬州都督、赵国公无忌为太 尉兼检校中书令,知尚书门下二省事,余并如故,赐物三千段。癸巳,特进、英国 公勣为开府仪同三司、同中书门下三品。秋七月丙午,有司请改治书侍御史为御史 中丞,诸州治中为司马,别驾为长史,治礼郎为奉礼郎,以避上名。以贞观时不讳 先帝二字,诏有司,奏曰:“先帝二名,礼不偏讳。上既单名,臣子不合指斥。” 上乃从之。己酉,于阗王伏阇信来朝。八月癸酉朔,河东地震,晋州尤甚,坏庐舍, 压死者五千余人。三日又震。诏遣使存问,给复二年,压死者赐绢三匹。以开府仪 同三司、英国公勣为尚书左仆射、同中书门下三品。仆射始带同中书门下。庚寅, 葬太宗于昭陵。
jiǔ yuè jiǎ yín, jiā shòu fū zhōu cì shǐ jīng wáng yuán jǐng wèi sī tú, qián ān zhōu dū du wú wáng kè wèi sī kōng jiān liáng zhōu cì shǐ. bǐng yín, zèng tài wèi liáng guó gōng xuán líng, zèng sī tú shēn guó gōng shì lián, zèng zuǒ pú yè jiǎng guó gōng qū tū tōng, bìng kě pèi shí tài zōng miào tíng. dōng shí yī yuè jiǎ zǐ, yǐ yáo chí dū du ā shǐ nà hè lǔ wèi zuǒ xiāo wèi dà jiàng jūn. yǐ chǒu, jìn zhōu dì yòu zhèn. shì dōng wú xuě.
九月甲寅,加授鄜州刺史、荆王元景为司徒,前安州都督、吴王恪为司空兼梁 州刺史。丙寅,赠太尉、梁国公玄龄,赠司徒、申国公士廉,赠左仆射、蒋国公屈 突通,并可配食太宗庙庭。冬十一月甲子,以瑶池都督阿史那贺鲁为左骁卫大将军。 乙丑,晋州地又震。是冬无雪。
yǒng huī yuán nián chūn zhēng yuè xīn chǒu shuò, shàng bù shòu cháo, zhào gǎi yuán. rén yín, yù tài jí diàn, shòu cháo ér bú huì. bǐng wǔ. lì fēi wáng shì wèi huáng hòu. dīng wèi, yǐ chén wáng zhōng wèi yōng zhōu mù. èr yuè xīn mǎo, fēng huáng zǐ xiào wèi xǔ wáng, shàng jīn wèi qǐ wáng, sù jié wèi yōng wáng. xià sì yuè jǐ sì shuò, jìn zhōu dì yòu zhèn. wǔ yuè dīng wèi, shàng wèi qún chén yuē: " zhèn miù yīng dà wèi, zhèng jiào bù míng, suì shǐ jìn zhōu zhī dì lǚ yǒu zhèn dòng. liáng yóu shǎng fá shī zhōng, zhèng dào guāi fāng. qīng děng yí gè jìn fēng shì, jí yán dé shī, yǐ kuāng bù dǎi." tǔ huǒ luó qiǎn shǐ xiàn dà niǎo rú tuó, shí tóng tiě, shàng qiǎn xiàn yú zhāo líng. tǔ bō zàn pǔ sǐ, qiǎn yòu wǔ wèi jiāng jūn xiān yú kuāng jì lài xǐ shū wǎng diào jì.
永徽元年春正月辛丑朔,上不受朝,诏改元。壬寅,御太极殿,受朝而不会。 丙午。立妃王氏为皇后。丁未,以陈王忠为雍州牧。二月辛卯,封皇子孝为许王, 上金为杞王,素节为雍王。夏四月己巳朔,晋州地又震。五月丁未,上谓群臣曰: “朕谬膺大位,政教不明,遂使晋州之地屡有震动。良由赏罚失中,政道乖方。卿 等宜各进封事,极言得失,以匡不逮。”吐火罗遣使献大鸟如驼,食铜铁,上遣献 于昭陵。吐蕃赞普死,遣右武卫将军鲜于匡济赉玺书往吊祭。
liù yuè gēng chén, jìn zhōu dì zhèn. qiū qī yuè bǐng yín, yǐ hàn, qīn lù jīng chéng qiú tú. jiǔ yuè guǐ mǎo, yòu xiāo wèi láng jiāng gāo kǎn zhí chē bí kè hán yì quē, xiàn yú shè miào jí zhāo líng. jǐ wèi, shàng shū zuǒ pú yè yīng guó gōng jī gù qǐng jiě zhí, xǔ zhī, lìng yǐ kāi fǔ yí tóng sān sī tóng zhōng shū mén xià sān pǐn. shí yī yuè yǐ wèi, zhōng shū lìng hé nán jùn gōng chǔ suì liáng zuǒ shòu tóng zhōu cì shǐ. shí èr yuè, yáo chí dū du shā bō luó yè hù ā shǐ nà hè lǔ yǐ fǔ pàn, zì chēng kè hán, zǒng yǒu xī yù zhī dì. shì suì, yōng jiàng tóng děng jiǔ zhōu hàn huáng, qí dìng děng shí liù zhōu shuǐ.
六月庚辰,晋州地震。秋七月丙寅,以旱,亲录京城囚徒。九月癸卯,右骁卫 郎将高侃执车鼻可汗诣阙,献于社庙及昭陵。己未,尚书左仆射、英国公勣固请解 职,许之,令以开府仪同三司同中书门下三品。十一月已未,中书令、河南郡公褚 遂良左授同州刺史。十二月,瑶池都督、沙钵罗叶护阿史那贺鲁以府叛,自称可汗, 总有西域之地。是岁,雍、绛、同等九州旱蝗,齐、定等十六州水。
èr nián chūn zhēng yuè wù xū, zhào yuē:" qù suì guān fǔ zhī dì, pō bì huáng míng, tiān xià zhū zhōu, huò zāo shuǐ hàn, bǎi xìng zhī jiān, zhì yǒu qìng fá. cǐ yóu zhèn zhī bù dé, zhào shù hé gū? jīn wù zuì jǐ, zài shēn yōu tì. jīn xiàn suì zhào chūn, dōng zuò fāng shǐ, liáng lǐn huò kōng, shì zī zhèn gěi. qí zāo chóng shuǐ chù yǒu pín fá zhě, dé yǐ zhèng yì cāng zhèn dài. yōng tóng èr zhōu, gè qiǎn láng zhōng yī rén chōng shǐ cún wèn, wù jǐn āi jīn zhī zhǐ, fù zhèn nǎi juàn zhī xīn." yǐ sì, huáng mén shì láng píng chāng xiàn gōng yǔ wén jié jiā yín qīng guāng lù dài fu, yī jiù tóng zhōng shū mén xià sān pǐn. shǒu zhōng shū shì láng liǔ shì wèi zhōng shū shì láng, yī jiù tóng zhōng shū mén xià sān pǐn. xià sì yuè yǐ yǒu, zhì tài miào lìng jí xiàn zhāo èr líng lìng cóng wǔ pǐn, chéng cóng qī pǐn.
二年春正月戊戌,诏曰:“去岁关辅之地,颇弊蝗螟,天下诸州,或遭水旱, 百姓之间,致有罄乏。此由朕之不德,兆庶何辜?矜物罪己,载深忧惕。今献岁肇 春,东作方始,粮廪或空,事资赈给。其遭虫水处有贫乏者,得以正、义仓赈贷。 雍、同二州,各遣郎中一人充使存问,务尽哀矜之旨,副朕乃眷之心。”乙巳,黄 门侍郎、平昌县公宇文节加银青光禄大夫,依旧同中书门下三品。守中书侍郎柳奭 为中书侍郎,依旧同中书门下三品。夏四月乙酉,秩太庙令及献、昭二陵令从五品, 丞从七品。
wǔ yuè rén chén, kāi fǔ yí tóng sān sī jí jīng guān wén wǔ zhí shì sì pǐn wǔ pǐn, bìng gěi suí shēn yú. liù yuè xīn yǒu, kāi fǔ yí tóng sān sī xiāng yì wáng shén fú hōng. qiū qī yuè dīng wèi, hè lǔ kòu xiàn jīn lǐng chéng pú lèi xiàn, qiǎn wǔ hòu dà jiāng jūn liáng jiàn fāng yòu xiāo wèi dà jiàng jūn qì bì hé lì wèi gōng yuè dào zǒng guǎn yǐ tǎo zhī. bā yuè yǐ chǒu, dà shí guó shǐ qiǎn shǐ cháo xiàn. jǐ sì, shì zhōng yān guó gōng yú zhì níng wèi shàng shū zuǒ pú yè, shì zhōng jiān xíng bù shàng shū běi píng xiàn gōng zhāng xíng chéng wéi shàng shū yòu pú yè, bìng tóng zhōng shū mén xià sān pǐn, yóu bù rù xián. zhōng shū lìng jiān jiǎn jiào lì bù shàng shū tiáo xiàn gōng gāo jì fǔ wèi shì láng. jiǔ yuè guǐ sì, gǎi jiǔ chéng gōng wèi wàn nián gōng, fèi yù huá gōng yǐ wéi fó sì. rùn yuè xīn wèi, bān xīn dìng lǜ lìng gé shì yú tiān xià. dōng shí yuè xīn mǎo, jìn zhōu dì zhèn. shí yī yuè xīn yǒu, yǒu shì yú nán jiāo. wù chén, dìng xiāng dì zhèn. dīng chǒu, yǐ gāo chāng gù dì zhì ān xī dū hù fǔ. bái shuǐ mán guān má zhōu, mìng zuǒ lǐng jūn jiāng jūn zhào xiào zǔ tǎo píng zhī.
五月壬辰,开府仪同三司及京官文武职事四品、五品,并给随身鱼。六月辛酉, 开府仪同三司、襄邑王神符薨。秋七月丁未,贺鲁寇陷金岭城、蒲类县,遣武候大 将军梁建方、右骁卫大将军契苾何力为弓月道总管以讨之。八月乙丑,大食国始遣 使朝献。己巳,侍中、燕国公于志宁为尚书左仆射,侍中兼刑部尚书、北平县公张 行成为尚书右仆射,并同中书门下三品,犹不入衔。中书令兼检校吏部尚书、条县 公高季辅为侍郎。九月癸巳,改九成宫为万年宫,废玉华宫以为佛寺。闰月辛未, 颁新定律、令、格、式于天下。冬十月辛卯,晋州地震。十一月辛酉,有事于南郊。 戊辰,定襄地震。丁丑,以高昌故地置安西都护府。白水蛮冠麻州,命左领军将军 赵孝祖讨平之。
sān nián chūn zhēng yuè guǐ hài, yǐ qù qiū zhì yú shì yuè bù yǔ, shàng bì zhèng diàn, jiàng tiān xià sǐ zuì jí liú zuì dì jiǎn yī děng, tú yǐ xià xián yòu zhī. gōng yuè dào zǒng guǎn liáng jiàn fāng qì bì hé lì děng dà pò chǔ yuè zhū yé gū zhù yú láo shān, zhǎn shǒu jiǔ qiān jí, lǔ qú shuài liù qiān, fú shēng kǒu wàn yú, huò niú mǎ zá chù qī wàn. bǐng yín, tài wèi zhào guó gōng wú jì yǐ hàn qǐng xùn wèi, bù xǔ. jǐ sì, tóng zhōu cì shǐ hé nán jùn gōng chǔ suì liáng wèi lì bù shàng shū tóng zhōng shū mén xià sān pǐn. bǐng zǐ, qīn cí tài miào. dīng hài, jí yú qiān mǔ, cì qún guān bó yǒu chà. sān yuè xīn sì, huáng mén shì láng píng chāng xiàn gōng yǔ wén jié wèi shì zhōng, zhōng shū shì láng liǔ shì wèi zhōng shū lìng. gēng shēn, xìng guān dé diàn, cì wén wǔ qún guān dà shè.
三年春正月癸亥,以去秋至于是月不雨,上避正殿,降天下死罪及流罪递减一 等,徒以下咸宥之。弓月道总管梁建方、契苾何力等大破处月硃耶孤注于牢山,斩 首九千级,虏渠帅六千,俘生口万余,获牛马杂畜七万。丙寅,太尉、赵国公无忌 以旱请逊位,不许。己巳,同州刺史、河南郡公褚遂良为吏部尚书、同中书门下三 品。丙子,亲祠太庙。丁亥,籍于千亩,赐群官帛有差。三月辛巳,黄门侍郎、平 昌县公宇文节为侍中,中书侍郎柳奭为中书令。庚申,幸观德殿,赐文武群官大射。
xià sì yuè gēng yín, zuǒ lǐng jūn jiāng jūn zhào xiào zǔ dà pò bái shuǐ mán dà bó lǜ. jiǎ wǔ, lǐ zhōu cì shǐ péng wáng yuán zé hōng. wǔ yuè gēng chén, zhào yǐ zhōu sī mù dài fū péi róng, qí shì zhōng cuī jì shū jǐ shì huáng mén shì láng péi zé shàng shū zuǒ chéng fēng xiào yǎn, suí yí tóng sān sī dòu lú yù yù shǐ zhōng chéng yóu chǔ kè děng, bìng mén tǐng zhōng gěng, qí zǐ sūn gè yí zhēn zhuó. qiū qī yuè dīng sì, lì chén wáng zhōng wèi huáng tài zǐ, dà shè tiān xià, wǔ pǐn jǐ shàng zi wèi fù hòu zhě cì xūn yī zhuǎn, dà pú sān rì. yǐ chǒu, zuǒ pú yè yú zhì níng jiān tài zǐ shǎo shī, yòu pú yè zhāng xíng chéng jiān tài zǐ shǎo fù, shì zhōng gāo jì fǔ jiān tài zǐ shǎo bǎo, shì zhōng yǔ wén jié jiān tài zǐ zhān shì. dīng chǒu, shàng wèn hù bù shàng shū gāo lǚ xíng:" qù nián jìn hù duō shǎo?" lǚ xíng zòu chēng:" jìn hù zǒng yī shí wǔ wàn." yòu wèn yuē" suí rì yǒu jǐ hù? jīn jiàn yǒu jǐ hù?" lǚ xíng zòu:" suí kāi huáng zhōng yǒu hù bā bǎi qī shí wàn, jí jīn jiàn yǒu hù sān bǎi bā shí wàn." jiǔ yuè dīng sì, gǎi tài zi zhōng yǔn wèi nèi yǔn, zhōng shū shè rén wèi nèi shǐ shè rén, zhū lǜ fǔ zhōng láng gǎi wéi lǚ bēn láng jiāng, yǐ bì tài zǐ míng. dōng shí yuè wù xū, xìng tóng ān dà cháng gōng zhǔ dì, yòu xìng gāo yáng cháng gōng zhǔ dì, jí rì hái gōng.
夏四月庚寅,左领军将军赵孝祖大破白水蛮大勃律。甲午,澧州刺史、彭王元 则薨。五月庚辰,诏以周司沐大夫裴融,齐侍中崔季舒、给事黄门侍郎裴泽、尚书 左丞封孝琰,隋仪同三司豆卢毓、御史中丞游楚客等,并门挺忠鲠,其子孙各宜甄 擢。秋七月丁巳,立陈王忠为皇太子,大赦天下,五品己上子为父后者赐勋一转, 大酺三日。乙丑,左仆射于志宁兼太子少师,右仆射张行成兼太子少傅,侍中高季 辅兼太子少保,侍中宇文节兼太子詹事。丁丑,上问户部尚书高履行:“去年进户 多少?”履行奏称:“进户总一十五万。”又问曰“隋日有几户?今见有几户?” 履行奏:“隋开皇中有户八百七十万,即今见有户三百八十万。”九月丁巳,改太 子中允为内允,中书舍人为内史舍人,诸率府中郎改为旅贲郎将,以避太子名。冬 十月戊戌,幸同安大长公主第,又幸高阳长公主第,即日还宫。
shí yī yuè yǐ hài, bó mǎ guó qiǎn shǐ cháo gòng. gēng yín, hóng huà cháng gōng zhǔ zì tǔ yù hún lái zhāo. shí èr yuè guǐ sì, pú wáng tài hōng.
十一月乙亥,驳马国遣使朝贡。庚寅,弘化长公主自吐谷浑来朝。十二月癸巳, 濮王泰薨。
sì nián chūn zhēng yuè guǐ chǒu shuò, shàng lín xuān, bù shòu cháo, yǐ pú wáng tài zài bìn gù yě. bǐng zǐ, xīn chú fáng zhōu cì shǐ fù mǎ dū wèi fáng yí ài, sī tú qín zhōu cì shǐ jīng wáng yuán jǐng, sī kōng ān zhōu cì shǐ wú wáng kè, níng zhōu cì shǐ fù mǎ dū wèi xuē wàn chè, lán zhōu cì shǐ fù mǎ dū wèi chái lìng wǔ móu fǎn.
四年春正月癸丑朔,上临轩,不受朝,以濮王泰在殡故也。丙子,新除房州刺 史、驸马都尉房遗爱,司徒、秦州刺史、荆王元景,司空、安州刺史、吴王恪,宁 州刺史、驸马都尉薛万彻,岚州刺史、驸马都尉柴令武谋反。
èr yuè yǐ yǒu, yí ài wàn chè lìng wǔ děng bìng fú zhū yuán jǐng kè bā líng gāo yáng gōng zhǔ bìng cì sǐ. zuǒ xiāo wèi dà jiàng jūn ān guó gōng zhí shī sī lì pèi liú guī zhōu, shì zhōng jiān tài zǐ zhān shì píng chāng xiàn gōng yǔ wén jié pèi liú guì zhōu. wù zǐ, tè jìn tài cháng qīng jiāng xià wáng dào zōng pèi liú guì zhōu, kè mǔ dì shǔ wáng yīn fèi wèi shù rén. jǐ hài, jiàng zhōu cì shǐ xú wáng yuán lǐ jiā shòu sī tú, kāi fǔ yí tóng sān sī yīng guó gōng jī wèi sī kōng. sān yuè rén zǐ shuò, bān kǒng yǐng dá wǔ jīng zhèng yì yú tiān xià, měi nián míng jīng lìng yī cǐ kǎo shì. bǐng chén, shàng yù guān dé diàn, chén nì rén fáng yí ài děng kǒu mǎ zī cái wèi wǔ duǒ, yǐn wáng gōng zhū qīn fān kè jí wén wǔ jiǔ pǐn jǐ shàng shè.
二月乙酉,遗爱、万彻、令武等并伏诛;元景、恪、巴陵高阳公主并赐死。左 骁卫大将军、安国公执失思力配流巂州,侍中兼太子詹事、平昌县公宇文节配流桂 州。戊子,特进、太常卿、江夏王道宗配流桂州,恪母弟蜀王愔废为庶人。己亥, 绛州刺史、徐王元礼加授司徒,开府仪同三司、英国公勣为司空。三月壬子朔,颁 孔颖达《五经正义》于天下,每年明经令依此考试。丙辰,上御观德殿,陈逆人房 遗爱等口马资财为五垛,引王公、诸亲、蕃客及文武九品己上射。
xià sì yuè wù zǐ, lín yì guó wáng qiǎn shǐ lái zhāo, gòng xún xiàng. rén yín, yǐ hàn bì zhèng diàn, jiǎn shàn, qīn lù xì qiú, qiǎn shǐ fēn shěng tiān xià yuān yù, zhào wén wǔ guān jí yán dé shī. bā yuè jǐ hài, yǔn shí shí bā yú tóng zhōu zhī féng yì, yǒu shēng rú léi. jiǔ yuè rén yín, shàng shū yòu pú yè běi píng xiàn gōng zhāng xíng chéng hōng. jiǎ xū, lì bù shàng shū hé nán jùn gōng chǔ suì liáng wèi shàng shū yòu pú yè, yī jiù zhī zhèng shì.
夏四月戊子,林邑国王遣使来朝,贡驯象。壬寅,以旱避正殿,减膳,亲录系 囚,遣使分省天下冤狱,诏文武官极言得失。八月己亥,陨石十八于同州之冯翊, 有声如雷。九月壬寅,尚书右仆射、北平县公张行成薨。甲戌,吏部尚书、河南郡 公褚遂良为尚书右仆射,依旧知政事。
dōng shí yuè gēng zǐ, xìng xīn fēng zhī wēn tāng. jiǎ chén, qū shè xīn fēng. yǐ sì, zhì zì wēn tāng. wù shēn, mù zhōu nǚ zǐ chén shuò zhēn jǔ bīng fǎn, zì chēng wén jiā huáng dì, gōng xiàn mù zhōu shǔ xiàn. wù zhōu cì shǐ cuī yì xuán yáng zhōu dū du fǔ zhǎng shǐ fáng rén yù gè lǜ zhòng tǎo píng zhī. shí yī yuè guǐ chǒu, bīng bù shàng shū gù ān xiàn gōng cuī dūn lǐ wèi shì zhōng. bān xīn lǜ shū yú tiān xià. shí èr yuè gēng zǐ, shì zhōng jiān tài zǐ shǎo bǎo tiáo xiàn gōng gāo jì fǔ zú.
冬十月庚子,幸新丰之温汤。甲辰,曲赦新丰。乙巳,至自温汤。戊申,睦州 女子陈硕贞举兵反,自称文佳皇帝,攻陷睦州属县。婺州刺史崔义玄、扬州都督府 长史房仁裕各率众讨平之。十一月癸丑,兵部尚书、固安县公崔敦礼为侍中。颁新 律疏于天下。十二月庚子,侍中兼太子少保、条县公高季辅卒。
wǔ nián chūn sān yuè wù wǔ, xìng wàn nián gōng. xīn wèi, qū shè suǒ jīng zhōu xiàn xì qiú. yǐ gōng bù shàng shū yán lì dé lǐng dīng fū sì wàn zhù cháng ān luó guō.
五年春三月戊午,幸万年宫。辛未,曲赦所经州县系囚。以工部尚书阎立德领 丁夫四万筑长安罗郭。
xià sì yuè, shǒu huáng mén shì láng yǐng chuān xiàn gōng hán yuàn shǒu shàng shū shì láng lái jì, bìng jiā yín qīng guāng lù dài fu, yī jiù tóng zhōng shū mén xià sān pǐn. rùn wǔ yuè dīng chǒu yè, dà yǔ, shuǐ zhǎng bào yì, piào nì lín yóu xiàn jū rén jí dāng fān wèi shì, sǐ zhě sān qiān yú rén. liù yuè, héng zhōu dà yǔ, hū tuó hé fàn yì, nì wǔ qiān yú jiā. guǐ chǒu, pú zhōu fén yīn xiàn bào yǔ, piào nì jū rén, jìn huài lú shè. guǐ hài, zhōng shū lìng liǔ shì jiān lì bù shàng shū. bǐng yín, hé běi zhū zhōu dà shuǐ.
夏四月,守黄门侍郎颍川县公韩瑗、守尚书侍郎来济,并加银青光禄大夫,依 旧同中书门下三品。闰五月丁丑夜,大雨,水涨暴溢,漂溺麟游县居人及当番卫士, 死者三千余人。六月,恆州大雨,滹沱河泛溢,溺五千余家。癸丑,蒲州汾阴县暴 雨,漂溺居人,浸坏庐舍。癸亥,中书令柳奭兼吏部尚书。丙寅,河北诸州大水。
qī yuè xīn sì, yǒu xiǎo niǎo rú què, shēng dà niǎo rú jiū yú wàn nián gōng huáng dì jiù zhái. bā yuè, dà lǐ zòu jué sǐ qiú, zǒng guǎn qī shí yú rén. xīn hài, zhào zì jīn yǐ hòu, wǔ pǐn yǐ shàng yǒu hōng wáng zhě, suí shēn yú bìng bù xū zhuī shōu. xīn wèi, tǔ bō shǐ rén xiàn mǎ bǎi pǐ jí dà lú kě gāo wǔ zhàng, guǎng mào gè èr shí qī bù. jiǔ yuè dīng yǒu, zhì zì wàn nián gōng. dōng shí yī yuè guǐ yǒu, zhù jīng shī luó guō, hé gù jīng zhào bǎi xìng sì wàn yī qiān rén, bǎn zhù sān shí rì ér bà, jiǔ mén gè shī guān. shí èr yuè guǐ chǒu, wō guó xiàn hǔ pò mǎ nǎo, hǔ pò dà rú dòu, mǎ nǎo dà rú wǔ dǒu qì. wù wǔ, fā jīng shī yè zhāo líng, zài lù shēng huáng zǐ xián. yǐ wèi, chì èr nián yí dìng hù.
七月辛巳,有小鸟如雀,生大鸟如鸠于万年宫皇帝旧宅。八月,大理奏决死囚, 总管七十余人。辛亥,诏自今已后,五品已上有薨亡者,随身鱼并不须追收。辛未, 吐蕃使人献马百匹及大庐可高五丈,广袤各二十七步。九月丁酉,至自万年宫。冬 十一月癸酉,筑京师罗郭,和雇京兆百姓四万一千人,板筑三十日而罢,九门各施 观。十二月癸丑,倭国献琥珀、码瑙,琥珀大如斗,码瑙大如五斗器。戊午,发京 师谒昭陵,在路生皇子贤。已未,敕二年一定户。
liù nián chūn zhēng yuè rén shēn shuò, qīn yè zhāo líng, qū shè lǐ quán xiàn mín, fàng jīn nián zū fù. líng suǒ sù wèi jiāng jūn láng jiāng jìn jué yī děng, líng lìng chéng jiā jiē cì wù. jiǎ xū, zhì zì zhāo líng. yú líng cè jiàn fó sì. gēng yín, fēng huáng zi hóng wèi dài wáng, xián wèi lù wáng. èr yuè yǐ sì, huáng tài zǐ zhōng jiā yuán fú, nèi wài wén wǔ zhí shì wǔ pǐn yǐ shàng wèi fù hòu zhě, cì xūn yī jí. dà pú sān rì.
六年春正月壬申朔,亲谒昭陵,曲赦醴泉县民,放今年租赋。陵所宿卫将军、 郎将进爵一等,陵令、丞加阶赐物。甲戌,至自昭陵。于陵侧建佛寺。庚寅,封皇 子弘为代王,贤为潞王。二月乙巳,皇太子忠加元服,内外文武职事五品已上为父 后者,赐勋一级。大酺三日。
sān yuè, yíng zhōu dū du chéng míng zhèn pò gāo lí yú guì duān shuǐ. jiā zhōu xīn dào ràng qī yī chǎn sì nán. rén xū, zhāo yí wǔ shì zhe nèi xùn yī piān. xià wǔ yuè guǐ wèi, mìng zuǒ tún wèi dà jiàng jūn lú guó gōng chéng zhī jié děng wǔ jiāng jūn shuài shī chū cōng shān dào yǐ tǎo hè lǔ. huáng mén shì láng yǐng chuān jùn gōng hán yuàn wèi shì zhōng, zhōng shū shì láng nán yáng nán lái jì wèi zhōng shū lìng. jiān lì bù shàng shū hé dōng xiàn nán liǔ shì biǎn suì zhōu cì shǐ. liù yuè, dà shí guó qiǎn shǐ cháo gòng. qiū qī yuè yǐ hài, shì zhōng gù ān xiàn gōng cuī dūn lǐ wèi zhōng shū lìng. yǐ yǒu, jūn tiān xià zhōu xiàn gōng xiè. bā yuè, shàng yào fèng yù jiǎng xiào zhāng yuán wài tè zhì, réng tóng zhèng. yuán wài tóng zhèng, zì jiǎng xiào zhāng shǐ yě. jǐ yǒu, dà lǐ gèng zhì shǎo qīng yī yuán. xiān shì dà yǔ, dào lù bù tōng, jīng shī mǐ jià bào guì, chū cāng sù tiào zhī, jīng shī dōng xī èr shì zhì cháng píng cāng.
三月,营州都督程名振破高丽于贵端水。嘉州辛道让妻一产四男。壬戌,昭仪 武氏著《内训》一篇。夏五月癸未,命左屯卫大将军、卢国公程知节等五将军帅师 出葱山道以讨贺鲁。黄门侍郎、颍川郡公韩瑗为侍中,中书侍郎、南阳男来济为中 书令。兼吏部尚书、河东县男柳奭贬遂州刺史。六月,大食国遣使朝贡。秋七月乙 亥,侍中、固安县公崔敦礼为中书令。乙酉,均天下州县公廨。八月,尚药奉御蒋 孝璋员外特置,仍同正。员外同正,自蒋孝璋始也。己酉,大理更置少卿一员。先 是大雨,道路不通,京师米价暴贵,出仓粟粜之,京师东西二市置常平仓。
jiǔ yuè gēng wǔ, shàng shū yòu pú yè hé nán jùn gōng chǔ suì liáng yǐ jiàn lì wǔ zhāo yí, biǎn shòu tán zhōu dū du. yǐ yǒu, luò zhōu dà shuǐ, huǐ tiān jīn qiáo. dōng shí yuè jǐ yǒu, fèi huáng hòu wáng shì wèi shù rén, lì yí wǔ zhāo shì wèi huáng hòu, dà shè tiān xià. shí yī yuè dīng mǎo shuò, lín xuān, mìng sī kōng jī zuǒ pú yè zhì níng cè huáng hòu, wén wǔ qún guān jí fān yí zhī zhǎng, fèng cháo huáng hòu yú sù yì mén. shí yī yuè jǐ sì, huáng hòu jiàn yú miào. guǐ yǒu, zhuī zèng hòu fù gù gōng bù shàng shū yīng guó gōng zèng bīng zhōu dū du wǔ shì wèi sī kōng. bǐng zǐ, zī zhōu gāo yuàn xiàn wú wén wēi qī wèi shì yī chǎn sì nán, sān jiàn yù. guǐ sì, yīng guó fū rén yáng shì gǎi fēng dài guó fū rén. shí èr yuè, qiǎn lǐ bù shàng shū gāo yáng xiàn nán xǔ jìng zōng měi rì dài zhào yú wǔ dé diàn xī mén.
九月庚午,尚书右仆射、河南郡公褚遂良以谏立武昭仪,贬授潭州都督。乙酉, 洛州大水,毁天津桥。冬十月己酉,废皇后王氏为庶人,立仪武昭氏为皇后,大赦 天下。十一月丁卯朔,临轩,命司空勣、左仆射志宁册皇后,文武群官及番夷之长, 奉朝皇后于肃义门。十一月己巳,皇后见于庙。癸酉,追赠后父故工部尚书、应国 公、赠并州都督武士为司空。丙子,淄州高苑县吴文威妻魏氏一产四男,三见育。 癸巳,应国夫人杨氏改封代国夫人。十二月,遣礼部尚书、高阳县男许敬宗每日待 诏于武德殿西门。
qī nián chūn zhēng yuè xīn wèi, fèi huáng tài zǐ zhōng wèi liáng wáng, lì dài wáng hóng wèi huáng tài zǐ. rén shēn, dà shè, gǎi yuán wèi xiǎn qìng. wén wǔ jiǔ pǐn yǐ shàng jí wǔ pǐn jǐ xià zǐ wèi fù hòu zhě, cì xūn guān yī zhuǎn. dà pú sān rì. jiǎ zǐ, shàng shū zuǒ pú yè jiān tài zǐ shǎo shī yān guó gōng yú zhì níng jiān tài zǐ tài fù, shì zhōng hán yuàn zhōng shū lìng lái jì lǐ bù shàng shū xǔ jìng zōng, bìng wèi tài zǐ bīn kè. shǐ yǒu bīn kè yě. yù xuán wǔ mén, jiàn cōng shān dào dà zǒng guǎn chéng zhī jié.
七年春正月辛未,废皇太子忠为梁王,立代王弘为皇太子。壬申,大赦,改元 为显庆。文武九品已上及五品己下子为父后者,赐勋官一转。大酺三日。甲子,尚 书左仆射兼太子少师、燕国公于志宁兼太子太傅,侍中韩瑗、中书令来济、礼部尚 书许敬宗,并为太子宾客。始有宾客也。御玄武门,饯葱山道大总管程知节。
èr yuè gēng yín, míng pò zhèn lè wèi shén gōng pò zhèn lè. xīn hài, zèng sī kōng wǔ shì wèi sī tú zhōu guó gōng. sān yuè xīn sì, huáng hòu sì xiān cán yú běi jiāo. bǐng xū, hù bù shì láng dù zhèng lún wèi shǒu huáng mén shì láng tóng zhōng shū mén xià sān pǐn.
二月庚寅,名《破阵乐》为《神功破阵乐》。辛亥,赠司空武士为司徒、周 国公。三月辛巳,皇后祀先蚕于北郊。丙戌,户部侍郎杜正伦为守黄门侍郎、同中 书门下三品。
xià sì yuè wù shēn, yù ān fú mén, guān sēng xuán zàng yíng yù zhì bìng shū cí ēn sì bēi wén, dǎo cóng yǐ tiān zhú fǎ yí, qí tú shén shèng. wǔ yuè jǐ mǎo, tài wèi zhǎng sūn wú jì jìn shǐ guān suǒ zhuàn liáng chén zhōu qí suí wǔ dài shǐ zhì sān shí juǎn. hóng wén guǎn xué shì xǔ jìng zōng jìn suǒ zhuàn dōng diàn xīn shū èr bǎi juǎn, shàng zì zhì xù. liù yuè, qí zhōu cì shǐ lù wáng xián wèi yōng zhōu mù. qiū qī yuè guǐ wèi, zhōng shū lìng jiān jiǎn jiào tài zǐ zhān shì gù ān xiàn gōng cuī dūn lǐ wèi tài zi shǎo shī tóng zhōng shū mén xià sān pǐn. gǎi hù bù shàng shū wèi dù zhī shàng shū, shì láng yì rán.
夏四月戊申,御安福门,观僧玄奘迎御制并书慈恩寺碑文,导从以天竺法仪, 其徒甚盛。五月己卯,太尉长孙无忌进史官所撰梁、陈、周、齐、隋《五代史志》 三十卷。弘文馆学士许敬宗进所撰《东殿新书》二百卷,上自制序。六月,岐州刺 史、潞王贤为雍州牧。秋七月癸未,中书令兼检校太子詹事、固安县公崔敦礼为太 子少师、同中书门下三品。改户部尚书为度支尚书,侍郎亦然。
bā yuè bǐng shēn, tài zǐ shǎo shī cuī dūn lǐ zú. zuǒ wèi dà jiàng jūn chéng zhī jié yǔ hè lǔ suǒ bù gē luó lù huò lá jié fā jí chù yuè yù zhī qí jīn děng zhàn yú yú mù gǔ, dà pò zhī, zhǎn shǒu qiān yú jí, huò tuó mǎ niú yáng wàn jì. jiǔ yuè guǐ yǒu, chū zhào hù mǎn sān wàn yǐ shàng wèi shàng zhōu, èr wàn yǐ shàng wèi zhōng zhōu xiān wèi shàng zhōu zhōng zhōu zhě gè yī jiù. huáng hòu zhì wài qī jiè. gēng chén, kuò zhōu hǎi shuǐ fàn yì, huài ān gù yǒng jiā èr xiàn, sǔn sì qiān yú jiā. xīn sì, chū zhì dū du jí shàng zhōu gè zhì zhí dāo shí wǔ rén, zhōng zhōu xià zhōu shí rén. guǐ wèi, chū zhì piào qí dà jiàng jūn, guān wèi cóng yī pǐn. chéng zhī jié yǔ hè lǔ nán xì yùn zhàn, zhǎn shǒu shù qiān jí, jìn zhì dá dǔ chéng, fú qí bù luò hù kǒu jí huò wù jù jī.
八月丙申,太子少师崔敦礼卒。左卫大将军程知节与贺鲁所部歌逻禄获剌颉发 及处月预支俟斤等战于榆幕谷,大破之,斩首千余级,获驼马牛羊万计。九月癸酉, 初诏户满三万已上为上州,二万已上为中州;先为上州、中州者各依旧。皇后制 《外戚诫》。庚辰,括州海水泛溢,坏安固、永嘉二县,损四千余家。辛巳,初制 都督及上州各置执刀十五人,中州、下州十人。癸未,初置骠骑大将军,官为从一 品。程知节与贺鲁男咥运战,斩首数千级,进至怛笃城,俘其部落户口及货物巨积。
dōng shí yī yuè yǐ chǒu, huáng zǐ xiǎn shēng, zhào jīng guān cháo jí shǐ gè jiā xūn jí. shí èr yuè yǐ yǒu, zhì suàn xué. zuǒ tún wèi dà jiàng jūn chéng zhī jié zuò tǎo hè lǔ dòu liú, zhuī zéi bù jí, jiǎn sǐ miǎn guān. bà lán zhōu dū du. shàn zhōu zhì dōu dū.
冬十一月乙丑,皇子显生,诏京官、朝集使各加勋级。十二月乙酉,置算学。 左屯卫大将军程知节坐讨贺鲁逗留,追贼不及,减死免官。罢兰州都督。鄯州置都 督。
èr nián chūn zhēng yuè gēng yín, xìng luò yáng. mìng yòu tún wèi jiāng jūn sū dìng fāng děng sì jiāng jūn wèi yī lì dào jiāng jūn, shuài shī yǐ tǎo hè lǔ. èr yuè xīn yǒu, rù luò yáng gōng, qū shè luò zhōu. gēng wǔ, fēng huáng dì qī zǐ xiǎn wèi zhōu wáng, xǐ fēng xǔ wáng sù jié wèi huán wáng. sān yuè jiǎ zǐ, zhōng shū shì láng lǐ yì fǔ wèi zhōng shū lìng jiān jiǎn jiào yù shǐ dài fū, huáng mén shì láng dù zhèng lún jiān dù zhī shàng shū, yī jiù tóng zhōng shū mén xià sān pǐn. xià wǔ yuè bǐng shēn, xìng míng dé gōng. qiū qī yuè dīng hài, hái luò yáng gōng. bā yuè dīng mǎo, shì zhōng yǐng chuān xiàn gōng hán yuàn zuǒ shòu zhèn zhōu cì shǐ, zhōng shū lìng jiān tài zǐ zhān shì nán yáng hóu lái jì zuǒ shòu tái zhōu cì shǐ, jiē zuò jiàn lì wǔ zhāo yí wèi huáng hòu, jiù chǔ suì liáng zhī biǎn yě. lǐ bù shàng shū gāo yáng jùn gōng xǔ jìng zōng wèi shì zhōng, yǐ lì wǔ hòu zhī gōng yě. jiǔ yuè gēng yín, dù zhī shàng shū dù zhèng lún wèi zhōng shū lìng.
二年春正月庚寅,幸洛阳。命右屯卫将军苏定方等四将军为伊丽道将军,帅师 以讨贺鲁。二月辛酉,入洛阳宫,曲赦洛州。庚午,封皇第七子显为周王,徙封许 王素节为郇王。三月甲子,中书侍郎李义府为中书令兼检校御史大夫,黄门侍郎杜 正伦兼度支尚书,依旧同中书门下三品。夏五月丙申,幸明德宫。秋七月丁亥,还 洛阳宫。八月丁卯,侍中、颍川县公韩瑗左授振州刺史,中书令兼太子詹事、南阳 侯来济左授台州刺史,皆坐谏立武昭仪为皇后,救褚遂良之贬也。礼部尚书、高阳 郡公许敬宗为侍中,以立武后之功也。九月庚寅,度支尚书杜正伦为中书令。
dōng shí yuè wù xū, qīn jiǎng wǔ yú xǔ zhèng zhī jiāo, qū shè zhèng zhōu. qiǎn shǐ jì zhèng dài fū guó qiáo hàn tài qiū zhǎng chén shí mù. shí èr yuè yǐ mǎo, hái luò yáng gōng. gēng wǔ, gǎi" hào"" yè" zì. dīng mǎo, shǒu zhào gǎi luò yáng gōng wèi dōng dōu, luò zhōu guān yuán jiē pǐn bìng zhǔn yōng zhōu. fèi gǔ zhōu, yǐ fú chāng děng sì xiàn, bìng huái zhōu hé yáng jì yuán wēn, zhèng zhōu sì shuǐ bìng lì luò zhōu. yǐ sì, zhōng shū shěng zhì qǐ jū shè rén liǎng yuán, pǐn tóng qǐ jū láng. gēng wǔ, yǐ zhōu wáng xiǎn wèi luò zhōu mù. rén wǔ, fēn sǎn qí cháng shì wèi zuǒ yòu gè liǎng yuán, qí yòu sàn qí cháng shì lì zhōng shū shěng.
冬十月戊戌,亲讲武于许、郑之郊,曲赦郑州。遣使祭郑大夫国侨、汉太丘长 陈实墓。十二月乙卯,还洛阳宫。庚午,改“皞”“叶”字。丁卯,手诏改洛阳宫 为东都,洛州官员阶品并准雍州。废谷州,以福昌等四县,并怀州河阳、济源、温, 郑州汜水并隶洛州。已巳,中书省置起居舍人两员,品同起居郎。庚午,以周王显 为洛州牧。壬午,分散骑常侍为左右各两员,其右散骑常侍隶中书省。
sān nián chūn zhēng yuè wù zǐ, tài wèi zhào guó gōng wú jì děng xiū xīn lǐ chéng, fán yī bǎi sān shí juǎn, èr bǎi wǔ shí jiǔ piān, zhào bān yú tiān xià. èr yuè dīng sì, chē jià hái jīng. rén wǔ, qīn lù qiú tú, duō suǒ yuán yòu. sū dìng fāng gōng pò xī tū jué shā bō luó kè hán hè lǔ jí xì yùn quē chuài. hè lǔ zǒu shí guó, fù jiāng xiāo sì yè zhuī qín zhī, shōu qí rén chù qián hòu sì shí yú wàn. jiǎ yín, xī yù píng, yǐ qí dì zhì méng chí kūn líng èr dū hù fǔ. fù yú qiū cí guó zhì ān xī dū hù fǔ, yǐ gāo chāng gù dì wèi xī zhōu. zhì huái huà dà jiàng jūn zhèng sān pǐn, guī huà jiāng jūn cóng sān pǐn, yǐ shòu chū fù shǒu lǐng, réng fēn lì zhū wèi. liù yuè, chéng míng zhèn gōng gāo lí. jiǔ yuè, fèi shū suàn lǜ xué. yǒu sī zòu qǐng zào pǎi chē qī bǎi chéng, nǐ xíng xìng zài pái chéng shàng yǐ wéi láo mín, nǎi yú jiù dùn zhì yuàn qiáng yān.
三年春正月戊子,太尉、赵国公无忌等修《新礼》成,凡一百三十卷,二百五 十九篇,诏颁于天下。二月丁巳,车驾还京。壬午,亲录囚徒,多所原宥。苏定方 攻破西突厥沙钵罗可汗贺鲁及咥运、阙啜。贺鲁走石国,副将萧嗣业追擒之,收其 人畜前后四十余万。甲寅,西域平,以其地置濛池、昆陵二都护府。复于龟兹国置 安西都护府,以高昌故地为西州。置怀化大将军正三品,归化将军从三品,以授初 附首领,仍分隶诸卫。六月,程名振攻高丽。九月,废书、算、律学。有司奏请造 排车七百乘,拟行幸载排城;上以为劳民,乃于旧顿置院墙焉。
dōng shí yī yuè yǐ yǒu, jiān zhōng shū lìng huáng tài zǐ bīn kè jiān jiǎn jiào yù shǐ dài fū hé jiān jùn gōng lǐ yì fǔ zuǒ shòu pǔ zhōu cì shǐ, jiān zhōng shū lìng huáng tài zǐ bīn kè xiāng yáng jùn gōng dù zhèng lún zuǒ shòu héng zhōu cì shǐ. zhōng shū shì láng lǐ yǒu yì chú míng, pèi liú guī zhōu. wù xū, shì zhōng xǔ jìng zōng quán jiǎn jiào zhōng shū lìng. wù zǐ, shì zhōng huáng tài zǐ bīn kè quán jiǎn jiào zhōng shū lìng gāo yáng jùn gōng xǔ jìng zōng wèi zhōng shū lìng, bīn kè yǐ xià rú gù dà lǐ qīng xīn mào jiāng wèi shì zhōng. hóng lú qīng xiāo sì yè yú shí guó qǔ hè lǔ zhì, xiàn yú zhāo líng. jiǎ chén, kāi fǔ yí tóng sān sī è guó gōng yù chí jìng dé hōng.
冬十一月乙酉,兼中书令、皇太子宾客兼检校御史大夫、河间郡公李义府左授 普州刺史,兼中书令、皇太子宾客、襄阳郡公杜正伦左授横州刺史。中书侍郎李友 益除名,配流巂州。戊戌,侍中许敬宗权检校中书令。戊子,侍中、皇太子宾客、 权检校中书令、高阳郡公许敬宗为中书令,宾客已下如故;大理卿辛茂将为侍中。 鸿胪卿萧嗣业于石国取贺鲁至,献于昭陵。甲辰,开府仪同三司、鄂国公尉迟敬德 薨。
sì nián chūn èr yuè yǐ hài, shàng qīn cè shì jǔ rén, fán jiǔ bǎi rén, wéi guō dài fēng zhāng jiǔ líng wǔ rén jū shàng dì, lìng dài zhào hóng wén guǎn, suí zhàng gòng fèng. sān yuè, yǐ zuǒ xiāo wèi dà jiàng jūn chéng guó gōng qì bì hé lì wǎng liáo dōng jīng lüè. xià sì yuè jǐ wèi, tài zǐ tài fù shàng shū zuǒ pú yè yān guó gōng yú zhì níng wèi tài zǐ tài shī, réng tóng zhōng shū mén xià sān pǐn. yǐ chǒu, huáng mén shì láng xǔ yǔ shī tóng zhōng shū mén xià sān pǐn. bǐng xū, tài zǐ tài shī tóng zhōng shū mén xià sān pǐn yān guó gōng yú zhì níng miǎn guān, fàng hái sī dì. wù xū, tài wèi yáng zhōu dū du zhào guó gōng wú jì dài yáng zhōu dū du yú qián zhōu ān zhì, yī jiù zhǔn yī pǐn gōng jǐ. wǔ yuè bǐng shēn, bīng bù shàng shū rèn yǎ xiàng dù zhī shàng shū lú chéng qìng bìng cān zhī zhèng shì. qiū qī yuè rén zǐ, pǔ zhōu cì shǐ lǐ yì fǔ wèi lì bù shàng shū, tóng zhōng shū mén xià sān pǐn. dōng shí yuè yǐ sì, huáng tài zǐ jiā yuán fú, dà shè tiān xià, wén wǔ wǔ pǐn jǐ shàng zǐ sūn wèi fù zǔ hòu zhě jiā xūn guān yī jí, dà pú sān rì. rùn shí yuè wù yín, xìng dōng dōu, huáng tài zǐ jiān guó. wù xū, zhì dōng dōu. shí yī yuè, yǐ zhōng shū shì láng xǔ yǔ shī wèi sàn qí cháng shì jiǎn jiào shì zhōng. wù wǔ, jiān shì zhōng xīn mào jiāng zú. guǐ hài, yǐ xíng guó gōng sū dìng fāng wèi shén qiū dào zǒng guǎn, liú bó yīng wèi kūn yí dào zǒng guǎn.
四年春二月乙亥,上亲策试举人,凡九百人,惟郭待封、张九龄五人居上第, 令待诏弘文馆,随仗供奉。三月,以左骁卫大将军、郕国公契苾何力往辽东经略。 夏四月己未,太子太傅、尚书左仆射、燕国公于志宁为太子太师,仍同中书门下三 品。乙丑,黄门侍郎许圉师同中书门下三品。丙戌,太子太师、同中书门下三品、 燕国公于志宁免官,放还私第。戊戌,太尉、扬州都督、赵国公无忌带扬州都督于 黔州安置,依旧准一品供给。五月丙申,兵部尚书任雅相、度支尚书卢承庆并参知 政事。秋七月壬子,普州刺史李义府为吏部尚书,同中书门下三品。冬十月乙巳, 皇太子加元服,大赦天下,文武五品己上子孙为父祖后者加勋官一级,大酺三日。 闰十月戊寅,幸东都,皇太子监国。戊戌,至东都。十一月,以中书侍郎许圉师为 散骑常侍、检校侍中。戊午,兼侍中辛茂将卒。癸亥,以邢国公苏定方为神丘道总 管,刘伯英为昆夷道总管。
wǔ nián chūn zhēng yuè jiǎ zǐ, xìng bīng zhōu. èr yuè xīn sì, zhì bīng zhōu. bǐng xū, yàn cóng guān jí zhū qīn bīng zhōu guān shǔ fù lǎo, cì bó yǒu chà. qū shè bīng zhōu jí guǎn nèi zhū zhōu. yì qí chū zhí shì wǔ pǐn yǐ shàng shēn wáng mò fén mù zài bīng zhōu zhě, lìng suǒ sī zhì jì. zuǒ mìng gōng chén zǐ sūn jí dà jiàng jūn fǔ liáo zuǒ yǐ xià jīn jiàn cún zhě, cì jiē jí yǒu chà, liàng cái chǔ fèn. qǐ yì zhī tú zhí shì yī pǐn jǐ xià, cì wù yǒu chà. nián bā shí yǐ shàng, bǎn shòu cì shǐ xiàn lìng. zuǒ mìng gōng chén shí bié fēng shēn yǐ mò zhě, wèi hòu zǐ sūn gè jiā liǎng jiē. cì pú sān rì. jiǎ wǔ, cí jiù zhái, yǐ wǔ shì yīn kāi shān liú zhèng huì pèi shí.
五年春正月甲子,幸并州。二月辛巳,至并州。丙戌,宴从官及诸亲、并州官 属父老,赐帛有差。曲赦并州及管内诸州。义旗初职事五品已上身亡殁坟墓在并州 者,令所司致祭。佐命功臣子孙及大将军府僚佐已下今见存者,赐阶级有差,量才 处分。起义之徒职事一品己下,赐物有差。年八十已上,版授刺史、县令。佐命功 臣食别封身已殁者,为后子孙各加两阶。赐酺三日。甲午,祠旧宅,以武士、殷 开山、刘政会配食。
sān yuè bǐng wǔ, huáng hòu yàn qīn zú lín lǐ gù jiù yú cháo táng, mìng fù fù rén rù huì yú nèi diàn, jí huáng shì zhū qīn cì bó gè yǒu chà, jí cóng xíng wén wǔ wǔ pǐn yǐ shàng. zhì yǐ huáng hòu gù xiāng bīng zhōu zhǎng shǐ sī mǎ gè jiā xūn jí. yòu huáng hòu qīn yù huì, měi cì wù yī qiān duàn, qī qīn wǔ bǎi duàn, dà gōng yǐ xià jí wú fú qīn lín lǐ gù jiù yǒu chà. chéng nèi jí zhū fù nǚ nián bā shí yǐ shàng, gè bǎn shòu jùn jūn, réng cì wù děng. jǐ yǒu, jiǎng wǔ yú bīng zhōu chéng xī, shàng yù fēi gé, yǐn qún chén lín guān. xīn hài, fā shén qiū dào jūn fá bǎi jì. dīng sì, zuǒ yòu lǐng shǐ gǎi zuǒ yòu qiān niú.
三月丙午,皇后宴亲族邻里故旧于朝堂,命妇妇人入会于内殿,及皇室诸亲赐 帛各有差,及从行文武五品以上。制以皇后故乡并州长史、司马各加勋级。又皇后 亲预会,每赐物一千段,期亲五百段,大功已下及无服亲、邻里故旧有差。城内及 诸妇女年八十已上,各版授郡君,仍赐物等。己酉,讲武于并州城西,上御飞阁, 引群臣临观。辛亥,发神丘道军伐百济。丁巳,左右领始改左右千牛。
xià sì yuè wù yín, chē jià hái dōng dōu, zào bā guān gōng yú dōng dōu yuàn nèi. guǐ hài, zhì zì bīng zhōu. wǔ yuè rén xū, xìng bā guān gōng, gǎi wéi hé bì gōng. liù yuè gēng wǔ shuò, rì yǒu shí zhī. xīn mǎo, zhào wén wǔ wǔ pǐn jǐ shàng sì kē jǔ rén. jiǎ wǔ, jià hái dōng dōu. qiū qī yuè yǐ sì, fèi liáng wáng zhōng wèi shù rén, xǐ yú qián zhōu. wù chén, dù zhī shàng shū tóng zhōng shū mén xià sān pǐn lú chéng qìng yǐ zuì miǎn. bā yuè gēng chén, sū dìng fāng děng tǎo píng bǎi jì, miàn fù qí wáng fú yú yì cí. guó fēn wéi wǔ bù, jùn sān shí qī, chéng èr bǎi, hù qī shí liù wàn, yǐ qí dì fēn zhì xióng jīn děng wǔ dū du fǔ. qū shè shén qiū kūn yí dào zǒng guǎn yǐ xià, cì tiān xià dà pú sān rì. jiǔ yuè wù wǔ, cì yīng guó gōng jī mù yíng yī suǒ.
夏四月戊寅,车驾还东都,造八关宫于东都苑内。癸亥,至自并州。五月壬戌, 幸八关宫,改为合璧宫。六月庚午朔,日有蚀之。辛卯,诏文武五品己上四科举人。 甲午,驾还东都。秋七月乙巳,废梁王忠为庶人,徙于黔州。戊辰,度支尚书、同 中书门下三品卢承庆以罪免。八月庚辰,苏定方等讨平百济,面缚其王扶余义慈。 国分为五部,郡三十七,城二百,户七十六万,以其地分置熊津等五都督府。曲赦 神丘、昆夷道总管已下,赐天下大酺三日。九月戊午,赐英国公勣墓茔一所。
dōng shí yuè bǐng zǐ, dài guó fū rén yáng shì gǎi róng guó fū rén, pǐn dì yī, wèi zài wáng gōng mǔ qī zhī shàng. shí yī yuè wù xū shuò, xíng guó gōng sū dìng fāng xiàn bǎi jì wáng fú yú yì cí tài zǐ lóng děng wǔ shí bā rén fú yú zé tiān mén, zé ér yòu zhī. yǐ mǎo, shòu yú xǔ zhèng zhī jiāo. shí èr yuè jǐ mǎo, zhì zì xǔ zhōu.
冬十月丙子,代国夫人杨氏改荣国夫人,品第一,位在王公母妻之上。十一月 戊戌朔,邢国公苏定方献百济王扶余义慈、太子隆等五十八人俘于则天门,责而宥 之。乙卯,狩于许、郑之郊。十二月己卯,至自许州。
liù nián chūn zhēng yuè yǐ mǎo, yú hé nán hé běi huái nán liù shí qī zhōu mù dé sì wàn sì qiān liù bǎi sì shí liù rén, wǎng píng rǎng dài fāng dào héng yíng. èr yuè yǐ wèi, yǐ yì mián děng zhōu jiē yán lóng jiàn, gǎi yuán. qū shè luò zhōu. lóng shuò yuán nián sān yuè bǐng shēn shuò, gǎi yuán. rén xū, xìng hé bì gōng. xià wǔ yuè bǐng shēn, mìng zuǒ xiāo wèi dà jiàng jūn liáng guó gōng qì bì hé lì wèi liáo dōng dào dà zǒng guǎn, zuǒ wǔ wèi dà jiàng jūn xíng guó gōng sū dìng fāng wèi píng rǎng dào dà zǒng guǎn, bīng bù shàng shū tóng zhōng shū mén xià sān pǐn lè ān xiàn gōng rèn yǎ xiàng wèi pèi jiāng dào dà zǒng guǎn, yǐ fá gāo lí. shì rì, huáng hòu qǐng jìn tiān xià fù rén wéi pái yōu zhī xì, zhào cóng zhī. jiǎ zǐ huì, rì yǒu shí zhī.
六年春正月乙卯,于河南、河北、淮南六十七州募得四万四千六百四十六人, 往平壤带方道行营。二月乙未,以益、绵等州皆言龙见,改元。曲赦洛州。龙朔元 年三月丙申朔,改元。壬戌,幸合璧宫。夏五月丙申,命左骁卫大将军、凉国公契 苾何力为辽东道大总管,左武卫大将军、邢国公苏定方为平壤道大总管,兵部尚书、 同中书门下三品、乐安县公任雅相为浿江道大总管,以伐高丽。是日,皇后请禁天 下妇人为俳优之戏,诏从之。甲子晦,日有蚀之。
liù yuè gēng yín, zhōng shū lìng xǔ jìng zōng děng jìn lèi bì liù bǎi sān shí juǎn, mù lù sì juǎn. qiū qī yuè guǐ mǎo, chē jià hái dōng dōu. bā yuè bǐng xū, lìng zhū zhōu jǔ xiào xíng yóu zhe jí lèi yè yì jū kě yǐ lì fēng sú zhě. jiǔ yuè jiǎ chén, yǐ hé nán xiàn dà nǚ zhāng nián bǎi sān suì, qīn xìng qí dì. yòu xìng lǐ jī zhī dì. tiān gōng sì shì gāo zǔ qián lóng shí jiù zhái, shàng zhōu lì diàn yǔ, gǎn chuàng jiǔ zhī, dù sēng èr shí rén. huáng hòu zhì xǔ yǔ shī dì. rén zǐ, xǐ fēng lù wáng xián wèi pèi wáng. shì rì, yǐ yōng zhōu mù yōu zhōu dū du pèi wáng xián wèi yáng zhōu dū du zuǒ wǔ hòu dà jiàng jūn, mù rú gù. yǐ luò zhōu mù zhōu wáng xiǎn wèi bīng zhōu dū du. shì rì, chì zhōng shū mén xià wǔ pǐn yǐ shàng zhū sī zhǎng guān shàng shū shěng shì láng bìng zhū qīn sān děng yǐ shàng, bìng yì pèi wáng zhái shè yàn lǐ, zòu jiǔ bù lè. lǐ bì, cì bó zá cǎi děng gè yǒu chà.
六月庚寅,中书令许敬宗等进《累璧》六百三十卷,目录四卷。秋七月癸卯, 车驾还东都。八月丙戌,令诸州举孝行尤著及累叶义居可以励风俗者。九月甲辰, 以河南县大女张年百三岁,亲幸其第。又幸李勣之第。天宫寺是高祖潜龙时旧宅, 上周历殿宇,感怆久之,度僧二十人。皇后至许圉师第。壬子,徙封潞王贤为沛王。 是日,以雍州牧、幽州都督、沛王贤为扬州都督、左武候大将军,牧如故。以洛州 牧、周王显为并州都督。是日,敕中书门下五品已上诸司长官、尚书省侍郎并诸亲 三等已上,并诣沛王宅设宴礼,奏《九部乐》。礼毕,赐帛杂彩等各有差。
dōng shí yuè dīng mǎo, shòu yú lù hún. guǐ yǒu, hái gōng. shì suì, xīn luó wáng jīn chūn qiū zú, qí zi fǎ mǐn sì lì.
冬十月丁卯,狩于陆浑。癸酉,还宫。是岁,新罗王金春秋卒,其子法敏嗣立。
èr nián chūn zhēng yuè yǐ sì, tài fǔ sì gèng zhì shǎo qīng yī yuán, fēn liǎng jīng jiǎn jiào. bǐng wǔ, dōng dōu chū zhì guó zǐ jiàn, bìng jiā xué shēng děng yuán, jūn fēn yú liǎng dū jiào shòu. èr yuè jiǎ zǐ, gǎi jīng zhū sī jí bǎi guān míng: shàng shū shěng wèi zhōng tái, mén xià shěng wèi dōng tái, zhōng shū shěng wèi xī tái, zuǒ yòu pú yè wèi zuǒ yòu kuāng zhèng, zuǒ yòu chéng wèi sù jī, shì zhōng wèi zuǒ xiāng, zhōng shū lìng wèi yòu xiāng, zì yú gè yǐ yì xùn gǎi zhī. yòu gǎi liù gōng nèi zhí míng. jiǎ xū, sī róng tài cháng bó pèi jiāng dào zǒng guǎn yuè ān xiàn gōng rèn yǎ xiàng zú yú jūn. sān yuè jiǎ shēn, zì dōng dōu hái jīng. guǐ chǒu, xìng tóng zhōu. sū dìng fāng pò gāo lí yú wěi dǎo, yòu jìn gōng píng rǎng chéng, bù kè ér hái.
二年春正月乙巳,太府寺更置少卿一员,分两京检校。丙午,东都初置国子监, 并加学生等员,均分于两都教授。二月甲子,改京诸司及百官名:尚书省为中台, 门下省为东台,中书省为西台,左右仆射为左右匡政,左右丞为肃机,侍中为左相, 中书令为右相,自余各以义训改之。又改六宫内职名。甲戌,司戎太常伯、浿江道 总管、乐安县公任雅相卒于军。三月甲申,自东都还京。癸丑,幸同州。苏定方破 高丽于苇岛,又进攻平壤城,不克而还。
xià sì yuè gēng shēn shuò, zhì zì dōng dōu. xīn sì, zào péng lái gōng chéng, xǐ jū zhī. wǔ yuè bǐng shēn, zuǒ shì jí xǔ yǔ shī wèi zuǒ xiāng. yǐ sì, fù zhì lǜ shū suàn sān xué.
夏四月庚申朔,至自东都。辛巳,造蓬莱宫成,徙居之。五月丙申,左侍极许 圉师为左相。乙巳,复置律、书、算三学。
liù yuè jǐ wèi shuò, huáng zǐ xù lún shēng. yǐ chǒu, chū lìng dào shì nǚ guān sēng ní děng, bìng jǐn lǐ zhì bài qí fù mǔ. yǐ hài, zhì péng lái gōng zhū mén diàn tíng děng míng. qiū qī yuè dīng hài shuò, yǐ dōng gōng dàn yù mǎn yuè, dà shè tiān xià, cì pú sān rì. bā yuè jiǎ wǔ, yòu xiāng xǔ jìng zōng qǐ hái gǔ. rén yín, xǔ jìng zōng wèi tài zǐ shǎo shī, tóng dōng xī tái sān pǐn, réng zhī xī tái shì. jiǔ yuè, sī lǐ shǎo cháng bó sūn mào dào zòu chēng:" bā pǐn jiǔ pǐn jiù lìng zhe qīng, luàn zǐ, fēi bēi pǐn suǒ fú, wàng lìng zhe bì." zhào cóng zhī. wù yín, qián lì bù shàng shū hé jiān jùn gōng lǐ yì fǔ qǐ fù wèi sī liè tài cháng bó, tóng dōng xī tái sān pǐn.
六月己未朔,皇子旭轮生。乙丑,初令道士、女冠、僧、尼等,并尽礼致拜其 父母。乙亥,制蓬莱宫诸门殿亭等名。秋七月丁亥朔,以东宫诞育满月,大赦天下, 赐酺三日。八月甲午,右相许敬宗乞骸骨。壬寅,许敬宗为太子少师,同东西台三 品,仍知西台事。九月,司礼少常伯孙茂道奏称:“八品、九品旧令著青,乱紫, 非卑品所服,望令著碧。”诏从之。戊寅,前吏部尚书、河间郡公李义府起复为司 列太常伯,同东西台三品。
dōng shí yuè dīng yǒu, xìng wēn tāng, huáng tài zǐ hóng jiān guó. dīng wèi, zhì zì wēn tāng. gēng xū, xī tái shì láng shàng guān yí tóng dōng xī tái èr pǐn. shí yī yuè xīn wèi zuǒ xiāng xǔ yǔ shī xià yù. guǐ yǒu, fēng huáng dì sì zǐ xù lún wèi yīn wáng. shí èr yuè xīn chǒu, gǎi wèi zhōu wèi jì zhōu dà dū dū fǔ, gǎi jì zhōu wèi wèi zhōu. yòu yǐ bìng yáng jīng yì sì dū du fǔ bìng wèi dà dū dū fǔ. pèi wáng xián wèi yáng zhōu dà dū dū, zhōu wáng xiǎn wèi bīng zhōu dà dū dū, yīn wáng xù lún yáo lǐng jì zhōu dà dū du. zuǒ xiāng xǔ yǔ shī jiě jiàn rèn.
冬十月丁酉,幸温汤,皇太子弘监国。丁未,至自温汤。庚戌,西台侍郎上官 仪同东西台二品。十一月辛未左相许圉师下狱。癸酉,封皇第四子旭轮为殷王。十 二月辛丑,改魏州为冀州大都督府,改冀州为魏州。又以并、扬、荆、益四都督府 并为大都督府。沛王贤为扬州大都督,周王显为并州大都督,殷王旭轮遥领冀州大 都督。左相许圉师解见任。
sān nián chūn zhēng yuè, zuǒ wǔ wèi dà jiàng jūn zhèng rén tài děng shuài shī tǎo tiě lè yú zhǒng, jǐn píng zhī. yǐ chǒu, sī liè tài cháng bó lǐ yì fǔ wèi yòu xiāng. èr yuè bǐng xū, lǒng yōng tóng qí děng yī shí wǔ zhōu hù kǒu, zhēng xiū péng lái gōng. guǐ sì, zhì tài zǐ zuǒ yòu yù dé jí guì fāng dài fū děng guān yuán, gǎi sī jīng jú wèi guì fāng guǎn, chóng xián guǎn bà lì zuǒ chūn fāng. dīng yǒu, jiǎn jīng guān yī yuè fèng, zhù xiū péng lái gōng. gēng xū, zhào yuē:" tiān dé shī shēng, yáng hé zài jié, yán niàn yōu yǔ, zài cè fēn xiāo. suī fù měi yǒu āi jīn, yóu kǒng wèi miǎn wǎng làn. zài jīng xì qiú yīng liú sǐ zhě, měi rì jiāng èr shí rén guò." yú shì qīn zì lín wèn, duō suǒ yuán yòu, bù jìn zhě lìng huáng tài zǐ lù zhī. zhào yǐ shū xué lì lán tái, suàn xué lì mì gé, lǜ xué lì xiáng xíng sì. gǎi yàn rán dū hù fǔ wèi hàn hǎi dū hù fǔ, hàn hǎi dū hù fǔ wèi yún zhōng dū hù fǔ. èr yuè, qián zuǒ xiāng xǔ yǔ shī zuǒ qiān qián zhōu cì shǐ. tài zǐ hóng zhuàn yáo shān yù cǎi chéng, shū fán wǔ bǎi juǎn.
三年春正月,左武卫大将军郑仁泰等帅师讨铁勒余种,尽平之。乙丑,司列太 常伯李义府为右相。二月丙戌,陇、雍、同、岐等一十五州户口,征修蓬莱宫。癸 巳,置太子左右谕德及桂坊大夫等官员,改司经局为桂坊馆,崇贤馆罢隶左春坊。 丁酉,减京官一月俸,助修蓬莱宫。庚戌,诏曰:“天德施生,阳和在节,言念幽 圄,载恻分宵。虽复每有哀矜,犹恐未免枉滥。在京系囚应流死者,每日将二十人 过。”于是亲自临问,多所原宥,不尽者令皇太子录之。诏以书学隶兰台,算学隶 秘阁,律学隶详刑寺。改燕然都护府为瀚海都护府,瀚海都护府为云中都护府。二 月,前左相许圉师左迁虔州刺史。太子弘撰《瑶山玉彩》成,书凡五百卷。
xià sì yuè yǐ chǒu, yòu xiāng lǐ yì fǔ xià yù. wù zǐ, lǐ yì fǔ chú míng, pèi liú guī zhōu. bǐng wǔ, xìng péng lái gōng xīn qǐ hán yuán diàn. qiū bā yuè guǐ mǎo, huì xīng jiàn yú zuǒ shè tí. wù shēn, zhào bǎi liáo jí yán zhèng jiàn. mìng sī yuán tài cháng bó dòu dé xuán sī xíng tài cháng bó liú xiáng dào děng jiǔ rén wéi chí jié dà shǐ, fēn háng tiān xià. réng lìng nèi wài guān wǔ pǐn yǐ shàng gè jǔ suǒ zhī.
夏四月乙丑,右相李义府下狱。戊子,李义府除名,配流巂州。丙午,幸蓬莱 宫新起含元殿。秋八月癸卯,彗星见于左摄提。戊申,诏百僚极言正谏。命司元太 常伯窦德玄、司刑太常伯刘详道等九人为持节大使,分行天下。仍令内外官五品已 上各举所知。
dōng shí yuè bǐng shēn, jiàng zhōu lín jiàn yú jiè shān. bǐng wǔ, hán yuán diàn qián lín zhǐ jiàn. shí yī yuè guǐ yǒu, yǔ bīng. shí èr yuè gēng zǐ, zhào gǎi lái nián zhēng yuè yī rì wèi lín dé yuán nián.
冬十月丙申,绛州麟见于介山。丙午,含元殿前麟趾见。十一月癸酉,雨冰。 十二月庚子,诏改来年正月一日为麟德元年。
lín dé yuán nián chūn zhēng yuè jiǎ zǐ, gǎi yún zhōng dū hù fǔ wèi chán yú dà dū hù fǔ, guān pǐn tóng dà dū dū fǔ. èr yuè dīng hài, jiā shòu yīn wáng xù lún chán yú dà dū hù. wù zǐ, xìng wàn nián gōng. sān yuè xīn hài, zhǎn dà shè lǐ. dīng mǎo, cháng nǚ zhuī fēng ān dìng gōng zhǔ, shì yuē sī, qí lǔ bù gǔ chuī jí gōng zàng suǒ xū, bìng rú qīn wáng zhī zhì, yú dé yè sì qiān yú chóng jìng sì.
麟德元年春正月甲子,改云中都护府为单于大都护府,官品同大都督府。二月 丁亥,加授殷王旭轮单于大都护。戊子,幸万年宫。三月辛亥,展大射礼。丁卯, 长女追封安定公主,谥曰思,其卤簿鼓吹及供葬所须,并如亲王之制,于德业寺迁 于崇敬寺。
xià sì yuè, wèi zhōu cì shǐ dào wáng yuán qìng hōng. wǔ yuè, xǔ wáng xiào hōng. yǐ mǎo, yú kūn míng zhī nòng dòng chuān zhì yáo zhōu dū du fǔ. qiū bā yuè bǐng zǐ shuò, zhì zì wàn nián gōng, biàn xìng jiù zhái. jǐ mǎo, jiàng wàn nián xiàn xì qiú, yīn xìng dà cí ēn sì. rén wǔ, hái péng lái gōng. wù zǐ, jiān sī liè tài cháng bó jiǎn jiào pèi wáng fǔ zhǎng shǐ chéng yáng xiàn hóu liú xiáng dào jiān yòu xiāng, dà sī xiàn dòu dé xuán jiān sī yuán tài cháng bó jiǎn jiào zuǒ xiāng. jiǔ yuè jǐ mǎo, zhào yuē:" zhōu jīng zhào yǐn zuǒ yòu gōng bó dà jiàng jūn sī wèi shàng jiàng jūn shǎo zhǒng zǎi guǎng líng jùn gōng yǔ wén xiào bó, zhōng liàng cún xīn, zhēn xián biǎo zhì. yín xíng jì chěng, fāng nà jiàn ér qiú rén rěn jì jiāng jiā, gān juān qū ér xùn jié. nián zǎi suī jiǔ, fēng liè yóu shēng, yí jùn huī zhāng, shì jīng yìn zhòu. qí sūn zuǒ wēi wèi zhǎng shǐ sī chún, kě jiā shòu cháo sàn dài fū." shí èr yuè bǐng xū, shā xī tái shì láng shàng guān yí. wù zǐ, shù rén zhōng zuò yǔ yí jiāo tōng, cì sǐ. yòu xiāng chéng yáng xiàn hóu liú xiáng dào wèi sī lǐ tài cháng bó. tài zǐ yòu zhōng hù jiǎn jiào xī tái shì láng lè yàn wěi xī tái shì láng sūn chù yuē tóng zhī zhèng shì. shì dōng wú xuě.
夏四月,卫州刺史、道王元庆薨。五月,许王孝薨。乙卯,于昆明之弄栋川置 姚州都督府。秋八月丙子朔,至自万年宫,便幸旧宅。己卯,降万年县系囚,因幸 大慈恩寺。壬午,还蓬莱宫。戊子,兼司列太常伯、检校沛王府长史、城阳县侯刘 祥道兼右相,大司宪窦德玄兼司元太常伯、检校左相。九月己卯,诏曰:“周京兆 尹、左右宫伯大将军、司卫上将军、少冢宰、广陵郡公宇文孝伯,忠亮存心,贞贤 表志。淫刑既逞,方纳谏而求仁;忍忌将加,甘捐躯而徇节。年载虽久,风烈犹生, 宜峻徽章,式旌胤胄。其孙左威卫长史思纯,可加授朝散大夫。”十二月丙戌,杀 西台侍郎上官仪。戊子,庶人忠坐与仪交通,赐死。右相、城阳县侯刘祥道为司礼 太常伯。太子右中护检校西台侍郎乐彦玮、西台侍郎孙处约同知政事。是冬无雪。
èr nián chūn zhēng yuè rén wǔ, xìng dōng dōu. dīng yǒu, xìng hé bì gōng. wù zǐ, lǜ yōng luò èr zhōu jí zhū sī qiú. jiǎ zǐ, yǐ fā xiàng tài shān, tíng xuǎn. sān yuè jiǎ yín, jiān sī róng tài cháng bó yǒng ān jùn gōng jiāng kè tóng dōng xī tái sān pǐn. xīn wèi, dōng dōu zào qián yuán diàn chéng. rùn yuè guǐ yǒu, rì yǒu shí zhī. sì yuè bǐng wǔ, qū shè guì guǎng qián sān dū dū fǔ guǎn nèi dà pì zuì yǐ shàng. bǐng yín, jiǎng wǔ máng shān zhī yáng, yù chéng běi lóu guān zhī. wù chén, zuǒ shì jí réng jiǎn jiào dà sī chéng jiā xīng xiàn zi lù dūn xìn wèi jiǎn jiào yòu xiāng, qí dà sī chéng yí tíng. xī tái shì láng sūn chù yuē lè yàn wěi bìng tíng zhī zhèng shì.
二年春正月壬午,幸东都。丁酉,幸合璧宫。戊子,虑雍、洛二州及诸司囚。 甲子,以发向泰山,停选。三月甲寅,兼司戎太常伯、永安郡公姜恪同东西台三品。 辛未,东都造乾元殿成。闰月癸酉,日有蚀之。四月丙午,曲赦桂、广、黔三都督 府管内大辟罪已上。丙寅,讲武邙山之阳,御城北楼观之。戊辰,左侍极、仍检校 大司成、嘉兴县子陆敦信为检校右相,其大司成宜停。西台侍郎孙处约、乐彦玮并 停知政事。
wǔ yuè xīn mǎo, yǐ mì gé láng zhōng lǐ chún fēng zào lì chéng, míng lín dé lì, bān zhī. yǐ sī kōng yīng guó gōng lǐ jī, shǎo shī gāo yáng jùn gōng xǔ jìng zōng, yòu xiāng jiā xīng xiàn zi lù dūn xìn, zuǒ xiāng jù lù nán dòu dé xuán wèi jiǎn xiào fēng shàn shǐ. liù yuè, fū zhōu dà shuǐ, huài chéng yì. qiū qī yuè, dèng wáng yuán yù hōng.
五月辛卯,以秘阁郎中李淳风造历成,名《麟德历》,颁之。以司空、英国公 李勣,少师、高阳郡公许敬宗,右相、嘉兴县子陆敦信,左相、钜鹿男窦德玄为检 校封禅使。六月,鄜州大水,坏城邑。秋七月,邓王元裕薨。
dōng shí yuè wù wǔ, huáng hòu qǐng fēng shàn, sī lǐ tài cháng bó liú xiáng dào shàng shū qǐng fēng shàn. guǐ hài, gāo lí wáng gāo cáng qiǎn qí zi fú nán lái zhāo. dīng mǎo, jiāng fēng tài shān, fā zì dōng dōu. shì suì dà rěn, mǐ dòu wǔ qián, mài bù liè shì. shí yī yuè bǐng zǐ, cì yú yuán wǔ, yǐ shǎo láo jì hàn jiāng jì xìn mù, zèng piào qí dà jiàng jūn. gēng yín, huá zhōu cì shǐ yān guó gōng yú zhì níng zú. shí èr yuè bǐng wǔ, yù qí zhōu dà. yǐ mǎo, mìng yǒu sī jì tài shān. bǐng chén, fā líng yán dùn.
冬十月戊午,皇后请封禅,司礼太常伯刘祥道上疏请封禅。癸亥,高丽王高藏 遣其子福男来朝。丁卯,将封泰山,发自东都。是岁大稔,米斗五钱,麦不列市。 十一月丙子,次于原武,以少牢祭汉将纪信墓,赠骠骑大将军。庚寅,华州刺史、 燕国公于志宁卒。十二月丙午,御齐州大。乙卯,命有司祭泰山。丙辰,发灵岩 顿。