huán yàn fàn jìng huī cuī xuán wěi zhāng jiǎn zhī yuán shù jǐ
○桓彦范 敬晖 崔玄暐 张柬之 袁恕己
huán yàn fàn, rùn zhōu qū ā rén yě. zǔ fǎ sì, yōng wáng fǔ zī yì cān jūn hóng wén guǎn xué shì. yàn fàn kāng kǎi jùn shuǎng, shǎo yǐ mén yìn diào bǔ yòu yì wèi. shèng lì chū, lèi chú sī wèi sì zhǔ bù. nà yán dí rén jié tè xiāng lǐ yì, cháng wèi yuē:" zú xià cái shí rú shì, bì néng zì zhì yuǎn dà." xún zhuó shòu jiān chá yù shǐ.
桓彦范,润州曲阿人也。祖法嗣,雍王府谘议参军、弘文馆学士。彦范慷慨俊 爽,少以门廕调补右翊卫。圣历初,累除司卫寺主簿。纳言狄仁杰特相礼异,尝谓 曰:“足下才识如是,必能自致远大。”寻擢授监察御史。
cháng ān sān nián, lì qiān yù shǐ zhōng chéng. sì nián, zhuǎn sī xíng shǎo qīng. shí sī pū qīng zhāng chāng zōng zuò qiǎn shù rén lǐ hóng tài zhàn jǐ yǒu tiān fèn, yù shǐ zhōng chéng sòng jǐng qǐng shōu fù zhì yù, qióng lǐ qí zuì, zé tiān bù xǔ. yàn fàn shàng shū yuē:
长安三年,历迁御史中丞。四年,转司刑少卿。时司仆卿张昌宗坐遣术人李弘 泰占己有天分,御史中丞宋璟请收付制狱,穷理其罪,则天不许。彦范上疏曰:
chāng zōng wú dé wú cái, miù chéng ēn chǒng, zì yí fěn gǔ suì jī, yǐ dá shū zào, qǐ dé bāo cáng huò xīn, yǒu cǐ zhàn xiāng? bì xià yǐ zān lǚ ēn jiǔ, bù rěn jiā xíng chāng zōng yǐ nì luàn zuì duō, zì zhāo qí jiù. cǐ shì huáng tiān jiàng nù, fēi wéi bì xià gù zhū. wéi tiān bù xiáng, qǐ bì xià cái zé. yuán qí běn zòu, yǐ fáng shì bài. shì bài jí yán zòu qì, bù bài zé hòu shí wéi nì. cǐ nǎi jiān chén guǐ jì, yí huò shèng xīn, jīn guǒ suì qí suǒ móu, bì xià hé rěn bù chá? ruò chāng zōng wú cǐ zhàn xiāng, zòu hòu bù hé gèng yǔ hóng tài wǎng huán, shàng lìng xiū fú, fù nǐ ráng è, cǐ zé qī yú bì suì, yuán wú huǐ xīn. zòng suī zòu wén, qíng shí nán shù, cǐ ér kě shě, shuí qí kě xíng? kuàng jīng liǎng dù shì zhāng, tiān ēn bìng chuí shě yòu, chāng zōng zì wèi dé jì, rén yì yǐ wéi yìng yùn, jí bù láo bīng jiǎ, tiān xià jiē cóng, wàn fāng jī zhī, yǐ wéi bì xià zòng chéng qí luàn yě. jūn zài, chén tú tiān fèn, shì wèi nì chén, bù zhū, shè jì wáng yǐ. fú qǐng fù luán tái fèng gé sān sī kǎo jìng qí zuì.
昌宗无德无才,谬承恩宠,自宜粉骨碎肌,以答殊造,岂得苞藏祸心,有此占 相?陛下以簪履恩久,不忍加刑;昌宗以逆乱罪多,自招其咎。此是皇天降怒,非 唯陛下故诛。违天不祥,乞陛下裁择。原其本奏,以防事败。事败即言奏讫,不败 则候时为逆。此乃奸臣诡计,疑惑圣心,今果遂其所谋,陛下何忍不察?若昌宗无 此占相,奏后不合更与弘泰往还,尚令修福,复拟禳厄,此则期于必遂,元无悔心。 纵虽奏闻,情实难恕,此而可舍,谁其可刑?况经两度事彰,天恩并垂舍宥,昌宗 自为得计,人亦以为应运,即不劳兵甲,天下皆从,万方讥之,以为陛下纵成其乱 也。君在,臣图天分,是为逆臣,不诛,社稷亡矣。伏请付鸾台凤阁三司考竟其罪。
shū zòu bù bào. shí yòu nèi shǐ lǐ jiào děng zòu chēng:" wǎng shǔ gé mìng zhī shí, rén duō nì jié, jū xùn jué duàn, xíng yù zhì yán, kè bó zhī lì, zì xíng kù fǎ. qí zhōu xìng qiū jī lái jùn chén suǒ hé pò jiā zhě, bìng qǐng xuě miǎn." yàn fàn yòu zòu qǐng zì wén míng yuán nián yǐ hòu dé zuì rén, chú yáng yù bó sān zhōu jí zhū móu nì kuí shǒu, yī qiè shè zhī. biǎo shū qián hòu shí zòu, cí zhǐ jī qiè, zhì shì fāng jiàn yǔn nà. yàn fàn fán suǒ zòu yì, ruò féng rén zhǔ jié zé, zé cí sè wú jù, zhēng zhī yù lì. yòu cháng wèi suǒ qīn yuē:" jīn jì gōng wèi dà lǐ, rén mìng suǒ xuán, bì bù néng shùn zhǐ guǐ cí, yǐ qiú gǒu miǎn."
疏奏不报。时又内史李峤等奏称:“往属革命之时,人多逆节,鞫讯决断,刑 狱至严,刻薄之吏,恣行酷法。其周兴、丘勣、来俊臣所劾破家者,并请雪免。” 彦范又奏请自文明元年以后得罪人,除扬、豫、博三州及诸谋逆魁首,一切赦之。 表疏前后十奏,辞旨激切,至是方见允纳。彦范凡所奏议,若逢人主诘责,则辞色 无惧,争之愈厉。又尝谓所亲曰:“今既躬为大理,人命所悬,必不能顺旨诡辞, 以求苟免。”
shì suì dōng, zé tiān bù yù. zhāng yì zhī yǔ dì chāng zōng rù gé shì jí, qián tú nì luàn. fèng gé shì láng zhāng jiǎn zhī yǔ huán yàn fàn jí zhōng tái yòu chéng jìng huī děng jiàn cè jiāng zhū zhī. jiǎn zhī jù yǐn yàn fàn jí huī bìng wèi zuǒ yòu yǔ lín jiāng jūn, wěi yǐ jìn bīng, gòng tú qí shì. shí huáng tài zǐ měi yú běi mén qǐ jū, yàn fàn yǔ huī yīn dé yè jiàn, mì chén qí jì, tài zǐ cóng zhī. shén lóng yuán nián zhēng yuè, yàn fàn yǔ jìng huī jí zuǒ yǔ lín jiāng jūn lǐ zhàn lǐ duō zuò yòu yǔ lín jiāng jūn yáng yuán yǎn zuǒ wēi wèi jiāng jūn xuē sī xíng děng, lǜ zuǒ yòu yǔ lín bīng jí qiān qí wǔ bǎi yú rén tǎo yì zhī chāng zōng yú gōng zhōng, lìng lǐ zhàn lǐ duō zuò jiù dōng gōng yíng huáng tài zǐ. bīng zhì xuán wǔ mén, yàn fàn děng fèng tài zǐ zhǎn guān ér rù, bīng shì dà zào. shí zé tiān zài yíng xiān gōng zhī jí xiān diàn. zhǎn yì zhī chāng zōng yú kuò xià, bìng jiù dì zhǎn qí xiōng biàn zhōu cì shǐ chāng qī sī lǐ shǎo qīng tóng xiū, bìng xiāo shǒu yú tiān jīn qiáo nán. shì shù jiàn zhě, mò bù huān jiào xiāng hè, huò luán gē qí ròu, yī xī dōu jǐn. míng rì, tài zǐ jí wèi, yàn fàn yǐ gōng jiā yín qīng guāng lù dài fu, bài nà yán, cì xūn shàng zhù guó, fēng qiáo jùn gōng, cì shí fēng wǔ bǎi hù. yòu gǎi wéi shì zhōng, cóng xīn lìng yě.
是岁冬,则天不豫。张易之与弟昌宗入阁侍疾,潜图逆乱。凤阁侍郎张柬之与 桓彦范及中台右丞敬晖等建策将诛之。柬之遽引彦范及晖并为左右羽林将军,委以 禁兵,共图其事。时皇太子每于北门起居,彦范与晖因得谒见,密陈其计,太子从 之。神龙元年正月,彦范与敬晖及左羽林将军李湛、李多祚、右羽林将军杨元琰、 左威卫将军薛思行等,率左右羽林兵及千骑五百余人讨易之、昌宗于宫中,令李湛、 李多祚就东宫迎皇太子。兵至玄武门,彦范等奉太子斩关而入,兵士大噪。时则天 在迎仙宫之集仙殿。斩易之、昌宗于廓下,并就第斩其兄汴州刺史昌期、司礼少卿 同休,并枭首于天津桥南。士庶见者,莫不欢叫相贺,或脔割其肉,一夕都尽。明 日,太子即位,彦范以功加银青光禄大夫,拜纳言,赐勋上柱国,封谯郡公,赐实 封五百户。又改为侍中,从新令也。
yàn fàn cháng biǎo lùn shí zhèng shù tiáo, qí dà lüè yuē:" xī kǒng zǐ lùn shī yǐ guān jū wèi shǐ, yán hòu fēi zhě rén lún zhī běn, lǐ luàn zhī duān yě. gù huáng yīng jiàng ér yú dào xìng, rèn sì guī ér jī zōng shèng. jié bēn nán cháo, huò jiē mèi xǐ, lǔ huán miè guó, huò yǐ qí yuàn. fú jiàn bì xià měi lín cháo tīng zhèng, huáng hòu bì shī wéi màn zuò yú diàn shàng, yù wén zhèng shì. chén yú lì xuǎn liè pì, xiáng qiú wǎng dài, dì wáng yǒu yǔ fù rén móu jí zhèng zhě, mò bù pò guó wáng shēn, qīng zhōu jì lù. qiě yǐ yīn chéng yáng, wéi tiān yě, yǐ fù líng fū, wéi rén yě. wéi tiān bù xiáng, wéi rén bú yì. yóu shì gǔ rén pì yǐ' pìn jī zhī chén, wéi jiā zhī suǒ.' yì yuē' wú yōu suì, zài zhōng kuì', yán fù rén bù dé yù yú guó zhèng yě. fú yuàn bì xià lǎn gǔ rén zhī yán, chá gǔ rén zhī yì, shàng yǐ shè jì wéi zhòng, xià yǐ cāng shēng zài niàn. yí lìng huáng hòu wú wǎng zhèng diàn gàn yù wài cháo, zhuān zài zhōng gōng, yù xiū yīn jiào, zé kūn yí shì gù, dǐng mìng wéi yǒng."
彦范尝表论时政数条,其大略曰:“昔孔子论《诗》以《关雎》为始,言后妃 者人伦之本,理乱之端也。故皇、英降而虞道兴,任、姒归而姬宗盛。桀奔南巢, 祸阶妹喜,鲁桓灭国,惑以齐媛。伏见陛下每临朝听政,皇后必施帷幔坐于殿上, 预闻政事。臣愚历选列辟,详求往代,帝王有与妇人谋及政者,莫不破国亡身,倾 辀继路。且以阴乘阳,违天也,以妇凌夫,违人也。违天不祥,违人不义。由是古 人譬以‘牝鸡之晨,惟家之索。’《易》曰‘无攸遂,在中馈’,言妇人不得预于 国政也。伏愿陛下览古人之言,察古人之意,上以社稷为重,下以苍生在念。宜令 皇后无往正殿干预外朝,专在中宫,聿修阴教,则坤仪式固,鼎命惟永。”
yòu yuē:" chén wén jīng shī xuān xuān, dào lù jí jí, jiē yún hú sēng huì fàn jiǎo tuō fó jiào, guǐ huò hòu fēi, gù dé chū rù jìn wéi, náo luàn shí zhèng. bì xià yòu qīng qí wēi xíng, shù xìng qí shì, shàng xià xiè dú, yǒu kuī zūn yán. chén yì cháng wén xīng huà zhì lǐ, bì yóu jìn shàn kāng guó níng rén, mò dà qì è. gù kǒng zǐ yuē:' zhí zuǒ dào yǐ luàn zhèng zhě shā, jiǎ guǐ shén yǐ wēi rén zhě shā.' jīn huì fàn zhī zuì, bù shū yú cǐ yě. ruò bù jí zhū, bì shēng biàn luàn. chú è wù běn, qù xié wù yí, shí yuàn tiān cōng, zǎo jiā cái biǎn." shū zòu bù nà. shí yǒu mò chì shòu fāng shù rén zhèng pǔ sī mì shū jiān, yè jìng néng guó zǐ jì jiǔ, yàn fàn kǔ yán qí bù kě. dì yuē:" jì yào yòng zhī, wú róng biàn zhǐ." yàn fàn yòu duì yuē: " bì xià zì lóng fēi bǎo wèi, jù xià zhì yún:' jūn guó zhèng huà, jiē yī zhēn guān gù shì.' xī zhēn guān zhōng cháng yǐ wèi zhēng yú shì nán yán shī gǔ wèi mì shū jiān, kǒng yǐng dá wèi guó zǐ jì jiǔ. zhì rú pǔ sī děng shì fāng jì yōng liú, qǐ zú yǐ bǐ zōng qián liè? chén kǒng wù yì wèi bì xià guān bù zé cái, làn yǐ tiān zhì jiā yú sī ài. wéi bì xià shǎo jiā shèn zé." dì jìng bù nà.
又曰:“臣闻京师喧喧,道路籍籍,皆云胡僧慧范矫托佛教,诡惑后妃,故得 出入禁闱,挠乱时政。陛下又轻骑微行,数幸其室,上下媟黩,有亏尊严。臣抑尝 闻兴化致理,必由进善;康国宁人,莫大弃恶。故孔子曰:‘执左道以乱政者杀, 假鬼神以危人者杀。’今慧范之罪,不殊于此也。若不急诛,必生变乱。除恶务本, 去邪勿疑,实愿天聪,早加裁贬。”疏奏不纳。时有墨敕授方术人郑普思秘书监, 叶净能国子祭酒,彦范苦言其不可。帝曰:“既要用之,无容便止。”彦范又对曰: “陛下自龙飞宝位,遽下制云:‘军国政化,皆依贞观故事。’昔贞观中尝以魏徵、 虞世南、颜师古为秘书监,孔颖达为国子祭酒。至如普思等是方伎庸流,岂足以比 踪前烈?臣恐物议谓陛下官不择才,滥以天秩加于私爱。惟陛下少加慎择。”帝竟 不纳。
shí wéi huáng hòu jì gàn cháo zhèng, dé jìng jùn wáng wǔ sān sī yòu jū zhōng yòng shì, yǐ zé tiān wèi yàn fàn děng suǒ fèi, cháng shēn fèn yuàn, yòu lǜ yàn fàn děng jiàn chú wǔ shì, nǎi xiān shì tú zhī. huáng hòu wéi shì jì yǎ wèi dì suǒ xìn chǒng, yán wú bù cóng, sān sī yòu sī tōng yú wéi shì, nǎi rì xī chán huǐ yàn fàn děng. dì jìng yòng sān sī jì, jìn fēng yàn fàn wèi fú yáng jùn wáng jìng huī wèi píng yáng jùn wǔ zhāng jiǎn zhī wèi hàn yáng jùn wǔ cuī xuán wěi wèi bó líng jùn wáng yuán shù jǐ wèi nán yáng jùn wáng, bìng jiā tè jìn, lìng bà zhī zhèng shì. yàn fàn réng cì xìng wéi shì, lìng yǔ huáng hòu tóng shǔ jí, réng cì zá cǎi jǐn xiù jīn yín ān mǎ děng. suī wài shì yōu chóng, ér shí duó qí quán yě. yì zhōu cì shǐ zhào lǚ wēn zhě, jí yàn fàn zhī qī xiōng yě. yàn fàn zhū yì zhī hòu, zòu yán xiān yǔ lǚ wēn gòng móu qí shì, yú shì zhào bài sī nóng shǎo qīng. lǚ wēn dé zhī, nǎi yǐ èr bì yí yàn fàn. jí yàn fàn bà zhī zhèng shì, lǚ wēn yòu xié duó qí bì, dà wéi shí lùn suǒ jī. xún chū wèi míng zhōu cì shǐ, zhuǎn háo zhōu cì shǐ.
时韦皇后既干朝政,德静郡王武三思又居中用事,以则天为彦范等所废,常深 愤怨,又虑彦范等渐除武氏,乃先事图之。皇后韦氏既雅为帝所信宠,言无不从, 三思又私通于韦氏,乃日夕谗毁彦范等。帝竟用三思计,进封彦范为扶阳郡王、敬 晖为平阳郡五、张柬之为汉阳郡五、崔玄暐为博陵郡王、袁恕己为南阳郡王,并加 特进,令罢知政事。彦范仍赐姓韦氏,令与皇后同属籍,仍赐杂彩、锦绣、金银、 鞍马等。虽外示优崇,而实夺其权也。易州刺史赵履温者,即彦范之妻兄也。彦范 诛易之后,奏言先与履温共谋其事,于是召拜司农少卿。履温德之,乃以二婢遗彦 范。及彦范罢知政事,履温又协夺其婢,大为时论所讥。寻出为洺州刺史,转濠州 刺史。
èr nián, guāng lù qīng fù mǎ dū wèi wáng tóng jiǎo yǐ wǔ sān sī yǔ wéi shì jiān tōng, qián móu zhū zhī. shì xiè, wèi sān sī wū gòu, yán tóng jiǎo jiāng fèi huáng hòu wéi shì, yàn fàn děng tōng zhī qí qíng. nǎi biǎn yàn fàn wèi lóng zhōu sī mǎ jìng huī yá zhōu sī mǎ yuán shù jǐ dòu zhōu sī mǎ cuī xuán wěi bái zhōu sī mǎ zhāng jiǎn zhī xīn zhōu sī mǎ, bìng réng lìng zhǎng rèn, xūn fēng bìng xuē. yàn fàn réng fù qí běn xìng huán shì.
二年,光禄卿、驸马都尉王同皎以武三思与韦氏奸通,潜谋诛之。事泄,为三 思诬构,言同皎将废皇后韦氏,彦范等通知其情。乃贬彦范为泷州司马、敬晖崖州 司马、袁恕己窦州司马、崔玄暐白州司马、张柬之新州司马,并仍令长任,勋封并 削。彦范仍复其本姓桓氏。
shì suì qiū, wǔ sān sī yòu yīn lìng rén shū huáng hòu huì xíng, bǎng yú tiān jīn qiáo, qǐng jiā fèi chù. zhōng zōng wén zhī nù, mìng yù shǐ dài fū lǐ chéng jiā tuī qiú qí rén. chéng jiā xī sān sī zhǐ, zòu yán:" yàn fàn yǔ jìng huī zhāng jiǎn zhī yuán shù jǐ cuī xuán wěi děng jiào rén mì wèi cǐ bǎng. suī tuō fèi hòu wéi míng, shí yǒu wēi jūn zhī jì, qǐng jiā zú miè." zhì yī chéng jiā suǒ zòu. dà lǐ chéng lǐ cháo yǐn zhí zòu yún:" jìng huī děng jì wèi jīng jū wèn, bù kě jí sì zhū yí. qǐng chà yù shǐ àn zuì, dài zhì, zhǔn fǎ chǔ fèn." dà lǐ qīng péi tán zòu yún:" jìng huī děng zhǐ hé jù chì duàn zuì, bù kě bié qí tuī jū, qǐng bìng chǔ zhǎn jí mò." zhōng zōng nà qí yì, réng yǐ yàn fàn děng wǔ rén cháng cì tiě quàn, xǔ yǐ bù sǐ, nǎi cháng liú yàn fàn yú ráng zhōu, jìng huī yú yá zhōu, zhāng jiǎn zhī yú lóng zhōu, yuán shù jǐ yú huán zhōu, cuī xuán wěi yú gǔ zhōu, bìng zhōng shēn jìn gù, zǐ dì nián shí liù yǐ shàng zhě yì pèi liú lǐng wài. zhuó shòu chéng jiā jīn zǐ guāng lù dài fu, jìn fēng xiāng wǔ jùn gōng. wéi shì yòu tè cì chéng jiā cǎi wù wǔ bǎi duàn duān jǐn bèi yī zhāng. zhuó bài péi tán wèi xíng bù shàng shū, zuǒ biǎn lǐ cháo yǐn wèi wén xǐ lìng. sān sī é yòu fěng jié mǐn tài zǐ kàng biǎo qǐng yí yàn fàn děng sān zú. zhōng zōng yǐ jì yǒu qián mìng, bù yī qí qǐng. sān sī yóu lǜ yàn fàn děng zhòng bèi jìn yòng, yòu nà zhōng shū shè rén cuī shí zhī jì, tè lìng shí yí xiōng jiā zhōu sī mǎ zhōu lì zhēn shè yòu tái shì yù shǐ, jiù lǐng wài bìng jiǎo zhì shā zhī. yàn fàn fù liú suǒ, xíng zhì guì zhōu, lì zhēn yù zhī yú tú, nǎi lìng zuǒ yòu zhí fù, yè yú zhú chá zhī shàng, ròu jǐn zhì gǔ, rán hòu zhàng shā, shí nián wǔ shí sì.
是岁秋,武三思又阴令人疏皇后秽行,榜于天津桥,请加废黜。中宗闻之怒, 命御史大夫李承嘉推求其人。承嘉希三思旨,奏言:“彦范与敬晖、张柬之、袁恕 己、崔玄暐等教人密为此榜。虽托废后为名,实有危君之计,请加族灭。”制依承 嘉所奏。大理丞李朝隐执奏云:“敬晖等既未经鞫问,不可即肆诛夷。请差御史按 罪,待至,准法处分。”大理卿裴谈奏云:“敬晖等只合据敕断罪,不可别俟推鞫, 请并处斩籍没。”中宗纳其议,仍以彦范等五人尝赐铁券,许以不死,乃长流彦范 于瀼州,敬晖于崖州,张柬之于泷州,袁恕己于环州,崔玄暐于古州,并终身禁锢, 子弟年十六已上者亦配流岭外。擢授承嘉金紫光禄大夫,进封襄武郡公。韦氏又特 赐承嘉彩物五百段、端锦被一张。擢拜裴谈为刑部尚书,左贬李朝隐为闻喜令。三 思俄又讽节愍太子抗表请夷彦范等三族。中宗以既有前命,不依其请。三思犹虑彦 范等重被进用,又纳中书舍人崔湜之计,特令湜姨兄嘉州司马周利贞摄右台侍御史, 就岭外并矫制杀之。彦范赴流所,行至贵州,利贞遇之于途,乃令左右执缚,曳于 竹槎之上,肉尽至骨,然后杖杀,时年五十四。
ruì zōng jí wèi, yán hé yuán nián, bìng zhuī fù qí guān jué, réng tè hái qí zǐ sūn shí fēng èr bǎi hù. xuán zōng jí wèi, kāi yuán liù nián, zhào yuē:" huáng yú zhào jiàn bì yǒu fǔ zuǒ zhī chén tiān bù duō jiān, yuán zhàng jīng lún zhī yè. gù shì zhōng qiáo guó gōng huán yàn fàn, shì zhōng píng yáng jùn gōng jìng huī, zhōng shū lìng jiān lì bù shàng shū hàn yáng jùn gōng zhāng jiǎn zhī, tè jìn bó líng jùn gōng cuī xuán wěi, zhōng shū lìng nán yáng jùn gōng yuán shù jǐ děng, bìng dé wéi shén jiàng, cái yǔ yùn shēng, dào xié tái yuè, míng shū yán qiān wěi. yín liàng dì zài, qín láo wáng jiā, cān fù yǔ zhī yuán móu, fèng shēng táng zhī jǐng mìng. suī cú xiè jì jiǔ, ér xūn liè yì zhāng, fǔ yí dǐng yǐ niàn gōng, xiǎng qí cháng ér zēng gǎn. miǎn zūn gù shí, yòng biǎo huī yì, bǐ liè zài qīng miào, dēng yú míng táng, kè shēn cóng sì zhī yí, shì mào chóu yōng zhī diǎn. bìng kě pèi xiǎng zhōng zōng xiào hé huáng dì miào tíng, qí zi běi xián jiā shōu zhuó." jiàn zhōng yuán nián, zhòng zèng sī tú.
睿宗即位,延和元年,并追复其官爵,仍特还其子孙实封二百户。玄宗即位, 开元六年,诏曰:“皇舆肇建必有辅佐之臣;天步多艰,爰仗经纶之业。故侍中、 谯国公桓彦范,侍中、平阳郡公敬晖,中书令兼吏部尚书、汉阳郡公张柬之,特进、 博陵郡公崔玄暐,中书令、南阳郡公袁恕己等,并德惟神降,材与运生,道协台岳, 名书讠千纬。寅亮帝载,勤劳王家,参复禹之元谋,奉升唐之景命。虽殂谢既久, 而勋烈益彰,抚彝鼎以念功,想旂常而增感。缅遵故实,用表徽懿,俾列在清庙, 登于明堂,克申从祀之仪,式茂畴庸之典。并可配享中宗孝和皇帝庙庭,其子北咸 加收擢。”建中元年,重赠司徒。
jìng huī, jiàng zhōu tài píng rén yě. ruò guàn jǔ míng jīng. shèng lì chū, lèi chú wèi zhōu cì shǐ. shí hé běi xīn yǒu tū jué zhī kòu, fāng qiū ér ér xiū chéng bù chuò, huī xià chē wèi yuē:" jīn tāng fēi sù ér bù shǒu, qǐ yǒu qì shōu huò ér shàn chéng guō zāi?" xī lìng bà sàn, yóu shì rén lì xián gē yǒng zhī. zài qiān xià guān shì láng, chū wèi tài zhōu cì shǐ. dà zú yuán nián, qiān luò zhōu zhǎng shǐ. tiān hòu xìng cháng ān, lìng huī zhī fù liú shǒu shì. zài zhí yǐ qīng gàn zhe wén xǐ shū láo miǎn, cì wù bǎi duàn. cháng ān sān nián, bài zhōng tái yòu chéng, jiā yín qīng guāng lù dài fu.
敬晖,绛州太平人也。弱冠举明经。圣历初,累除卫州刺史。时河北新有突厥 之寇,方秋而而修城不辍,晖下车谓曰:“金汤非粟而不守,岂有弃收获而缮城郭 哉?”悉令罢散,由是人吏咸歌咏之。再迁夏官侍郎,出为泰州刺史。大足元年, 迁洛州长史。天后幸长安,令晖知副留守事。在职以清干著闻;玺书劳勉,赐物百 段。长安三年,拜中台右丞,加银青光禄大夫。
shén lóng yuán nián, zhuǎn yòu yǔ lín jiāng jūn. yǐ zhū zhāng yì zhī chāng zōng gōng, jiā jīn zǐ guāng lù dài fu, zhuó bài shì zhōng, cì jué píng yáng jùn gōng, shí shí fēng wǔ bǎi hù. xún jìn fēng qí guó gōng. tiān hòu bēng, yí zhì jiā shí fēng tōng qián mǎn qī bǎi hù. huī děng yǐ táng shì zhōng xīng, wǔ shì zhū wáng xián yí jiàng jué, shàng zhāng lùn zòu, yú shì zhū wǔ jiàng wèi gōng. wǔ sān sī yì nù, nǎi fěng dì yáng zūn huī děng wéi jùn wáng, bà zhī zhèng shì. réng cì tiě quàn, shù shí sǐ, shuò wàng qū cháo.
神龙元年,转右羽林将军。以诛张易之、昌宗功,加金紫光禄大夫,擢拜侍中, 赐爵平阳郡公,食实封五百户。寻进封齐国公。天后崩,遗制加实封通前满七百户。 晖等以唐室中兴,武氏诸王咸宜降爵,上章论奏,于是诸武降为公。武三思益怒, 乃讽帝阳尊晖等为郡王,罢知政事。仍赐铁券,恕十死,朔望趋朝。
chū, huī yǔ yàn fàn děng zhū zhāng yì zhī xiōng dì yě, luò zhōu zhǎng shǐ xuē jì chǎng wèi huī yuē:" èr xiōng suī chú, chǎn lù yóu zài. qǐng yīn bīng shì zhū wǔ sān sī zhī shǔ, kuāng zhèng wáng shì, yǐ ān tiān xià." huī yǔ zhāng jiǎn zhī lǚ chén bù kě, nǎi zhǐ. jì chǎng tàn yuē:" wú bù zhī sǐ suǒ yǐ." yì rì, sān sī yīn wéi hòu zhī zhù, qián rù gōng zhōng, nèi háng xiāng shì, fǎn yì guó zhèng, wèi tiān xià suǒ huàn, shí yì yǐ cǐ guī jiù yú huī. huī děng jì shī zhèng bǐng, shòu zhì yú sān sī, huī měi tuī chuáng jiē wǎn, huò tán zhǐ chū xuè. jiǎn zhī tàn yuē:" zhǔ shàng chóu xī wèi yīng wáng shí, sù chēng yǒng liè, wú liú zhū wǔ, jì zì zhū chú ěr. jīn shì shì yǐ qù, zhī fù hé dào."
初,晖与彦范等诛张易之兄弟也,洛州长史薛季昶谓晖曰:“二凶虽除,产、 禄犹在。请因兵势诛武三思之属,匡正王室,以安天下。”晖与张柬之屡陈不可, 乃止。季昶叹曰:“吾不知死所矣。”翌日,三思因韦后之助,潜入宫中,内行相 事,反易国政,为天下所患,时议以此归咎于晖。晖等既失政柄,受制于三思,晖 每推床嗟惋,或弹指出血。柬之叹曰:“主上畴昔为英王时,素称勇烈,吾留诸武, 冀自诛锄耳。今事势已去,知复何道。”
sān sī jì shēn fèn wǎn, yǐ xǔ zhōu sī gōng cān jūn zhèng yīn sù bèi huī děng fèi chù, yīn lìng shàng biǎo chén qí zuì zhuàng. zhōng zōng zhào yuē:" zé tiān dà shèng huáng hòu, wǎng yǐ yōu láo bù yù, xiōng shù nòng quán. huī děng yīn xìng jiǎ bīng, chǎn chú yāo niè, zhèn lù qí láo xiào, bèi jí chǒng láo. zì wèi xūn gāo yī shí, suì yù quán qīng sì hǎi, shàn zuò wēi fú, qīng wǔ guó zhāng, bèi dào qì yì, mò sī zhī shén. rán shōu qí báo xiào, yóu wèi yǐn rěn, xī qí jùn wáng zhī zhòng, yōu yǐ tè jìn zhī róng. bù wèi xī hè zhī zhì, shū nán yíng mǎn, jì shī dà quán, duō huái yuàn wàng. nǎi yǔ wáng tóng jiǎo kuī chān nèi jìn, qián xiāng móu jié, gèng yù quán bīng jiàng quē, tú fèi jiāo gōng, xiǎn jī chǒu cí, jīng shì hài tīng. shǔ yǐ dì tú yī shǐ, wù jìng bì láo, suǒ yǐ jiǔ wèi hán róng, wèi néng bào zhū xiá ěr. zì tóng jiǎo fú fǎ, xìn jī mí zhāng, tǎng ruò wú qí fā míng, hé yǐ chéng zī bèi luàn? jī qí jù nì, hé zhì yán zhū. yuán qí xī lì wēi gōng, suǒ yǐ tè cóng kuān yòu, xián yí biǎn jiàng, chū zuǒ xiá fān. huī kě yá zhōu sī mǎ, jiǎn zhī kě xīn zhōu sī mǎ, shù jǐ kě dòu zhōu sī mǎ, xuán wěi kě bái zhōu sī mǎ, bìng yuán wài zhì." huī dào yá zhōu, jìng wèi zhōu lì zhēn suǒ shā. ruì zōng jí wèi, zhuī fù wǔ wáng guān jué, zèng huī qín zhōu dū du, shì yuē sù mǐn. jiàn zhōng chū, zhòng zèng tài wèi. zēng sūn yuán yīng, kāi chéng sān nián, zì shì tài zǐ tōng shì shè rén wèi hé nán xiàn chéng.
三思既深愤惋,以许州司功参军郑愔素被晖等废黜,因令上表陈其罪状。中宗 诏曰:“则天大圣皇后,往以忧劳不豫,凶竖弄权。晖等因兴甲兵,铲除妖孽,朕 录其劳效,备极宠劳。自谓勋高一时,遂欲权倾四海,擅作威福,轻侮国章,悖道 弃义,莫斯之甚。然收其薄效,犹为隐忍,锡其郡王之重,优以特进之荣。不谓溪 壑之志,殊难盈满,既失大权,多怀怨望。乃与王同皎窥觇内禁,潜相谋结,更欲 权兵绛阙,图废椒宫,险迹丑辞,惊视骇听。属以帝图伊始,务静狴牢,所以久为 含容,未能暴诸遐迩。自同皎伏法,衅迹弥彰,倘若无其发明,何以惩兹悖乱?迹 其巨逆,合置严诛。缘其昔立微功,所以特从宽宥,咸宜贬降,出佐遐籓。晖可崖 州司马,柬之可新州司马,恕己可窦州司马,玄暐可白州司马,并员外置。”晖到 崖州,竟为周利贞所杀。睿宗即位,追复五王官爵,赠晖秦州都督,谥曰肃愍。建 中初,重赠太尉。曾孙元膺,开成三年,自试太子通事舍人为河南县丞。
cuī xuán wěi, bó líng ān píng rén yě. fù xíng jǐn, wèi hú sū lìng. běn míng yè, yǐ zì xià tǐ yǒu zé tiān zǔ huì, nǎi gǎi wéi xuán wěi. shǎo yǒu xué xíng, shēn wèi shū fù mì shū jiān xíng gōng suǒ qì zhòng. lóng shuò zhōng, jǔ míng jīng, lèi bǔ kù bù yuán wài láng. qí mǔ lú shì cháng jiè zhī yuē:" wú jiàn yí xiōng tún tián láng zhōng xīn xuán yù yún:' ér zi cóng huàn zhě, yǒu rén lái yún pín fá bù néng cún, cǐ shì hǎo xiāo xī. ruò wén zī huò chōng zú, yì mǎ qīng féi, cǐ è xiāo xī.' wú cháng zhòng cǐ yán, yǐ wéi què lùn. bǐ jiàn qīn biǎo zhōng shì huàn zhě, duō jiāng qián wù shàng qí fù mǔ, fù mǔ dàn zhī xǐ yuè, jìng bù wèn cǐ wù cóng hé ér lái. bì shì lù fèng yú zī, chéng yì shàn shì. rú qí fēi lǐ suǒ de, cǐ yǔ dào zéi hé bié? zòng wú dà jiù, dú bù nèi kuì yú xīn? mèng mǔ bù shòu yú zhǎ zhī kuì, gài wèi cǐ yě. rǔ jīn zuò shí lù fèng, róng xìng yǐ duō, ruò qí bù néng zhōng qīng, hé yǐ dài tiān lǚ dì? kǒng zǐ yún:' suī rì shā sān xìng zhī yǎng, yóu wèi bù xiào.' yòu yuē:' fù mǔ wéi qí jí zhī yōu.' chí yí xiū shēn jié yǐ, wù lèi wú cǐ yì yě." xuán wěi zūn fèng mǔ shì jiào jiè, yǐ qīng jǐn jiàn chēng. xún shòu tiān gōng láng zhōng, qiān fèng gé shè rén.
崔玄暐,博陵安平人也。父行谨,为胡苏令。本名晔,以字下体有则天祖讳, 乃改为玄暐。少有学行,深为叔父秘书监行功所器重。龙朔中,举明经,累补库部 员外郎。其母卢氏尝诫之曰:“吾见姨兄屯田郎中辛玄驭云:‘兒子从宦者,有人 来云贫乏不能存,此是好消息。若闻赀货充足,衣马轻肥,此恶消息。’吾常重此 言,以为确论。比见亲表中仕宦者,多将钱物上其父母,父母但知喜悦,竟不问此 物从何而来。必是禄俸余资,诚亦善事。如其非理所得,此与盗贼何别?纵无大咎, 独不内愧于心?孟母不受鱼鲊之馈,盖为此也。汝今坐食禄俸,荣幸已多,若其不 能忠清,何以戴天履地?孔子云:‘虽日杀三性之养,犹为不孝。’又曰:‘父母 惟其疾之忧。’持宜修身洁已,勿累吾此意也。”玄暐遵奉母氏教诫,以清谨见称。 寻授天宫郎中,迁凤阁舍人。
cháng ān yuán nián, chāo bài tiān guān shì láng. měi jiè rán zì shǒu, dōu jué qǐng yè, pō wéi zhí zhèng zhě suǒ jì. zhuǎi wén chāng zuǒ chéng. jīng yuè yú, zé tiān wèi yuē:" zì qīng gǎi zhí yǐ lái, xuǎn sī dà yǒu zuì guò. huò wén lìng shǐ nǎi shè zhāi zì qìng, cǐ yù shèng wèi tān è ěr. jīn yào qīng fù jiù rèn." yòu chú tiān guān shì láng, cì zá cǎi qī shí duàn. sān nián, bài luán tái shì láng tóng fèng gé luán tái píng zhāng shì, jiān tài zǐ zuǒ shù zǐ. sì nián, qiān fèng gé shì láng, jiā yín qīng guāng lù dài fu, réng yī jiù zhī zhèng shì. xiān shì, lái jùn chén zhōu xìng děng wū xiàn liáng shàn, jì tú jué shǎng, yīn yuán jí mò zhě shù bǎi jiā. xuán wěi gù chén qí wǎng zhuàng, zé tiān nǎi gǎn wù, xián cóng xuě miǎn.
长安元年,超拜天官侍郎。每介然自守,都绝请谒,颇为执政者所忌。转文昌 左丞。经月余,则天谓曰:“自卿改职以来,选司大有罪过。或闻令史乃设斋自庆, 此欲盛为贪恶耳。今要卿复旧任。”又除天官侍郎,赐杂彩七十段。三年,拜鸾台 侍郎、同凤阁鸾台平章事,兼太子左庶子。四年,迁凤阁侍郎,加银青光禄大夫, 仍依旧知政事。先是,来俊臣、周兴等诬陷良善,冀图爵赏,因缘籍没者数百家。 玄暐固陈其枉状,则天乃感悟,咸从雪免。
zé tiān jì nián, sòng jǐng hé zòu zhāng chāng zōng móu wéi bù guǐ, xuán wěi yì lǚ yǒu dǎng yán, zé tiān nǎi lìng fǎ sī zhèng duàn qí zuì. xuán wěi dì shēng shí wéi sī xíng shǎo qīng, yòu qǐng zhì yǐ dà pì. qí xiōng dì shǒu zhèng rú cǐ. shì shí, zé tiān bù yù, zǎi xiàng bù dé zhào jiàn zhě lěi yuè. jí jí shǎo jiàn, xuán wěi zòu yán:" huáng tài zǐ xiāng wáng rén QD míng xiào yǒu, zú kě qīn shì tāng yào. gōng jìn shì zhòng, fú yuàn bù lìng yì xìng chū rù." zé tiān yuē:" shēn lǐng qīng hòu yì." xún yǐ yù zhū zhāng yì zhī gōng, zhuó bài zhōng shū lìng, fēng bó líng jùn gōng. zhōng zōng jiāng shòu fāng shù rén zhèng pǔ sī wèi mì shū jiān, xuán wěi qiè jiàn, jìng bù nà. xún jìn jué wèi wáng, cì shí fēng sì bǎi hù, jiǎn jiào yì zhōu dà dū dū fǔ zhǎng shǐ, jiān zhī dū du shì. qí hòu bèi lèi biǎn, shòu bái zhōu sī mǎ, zài dào bìng zú. jiàn zhōng chū, zèng tài zǐ tài shī.
则天季年,宋璟劾奏张昌宗谋为不轨,玄暐亦屡有谠言,则天乃令法司正断其 罪。玄暐弟升时为司刑少卿,又请置以大辟。其兄弟守正如此。是时,则天不豫, 宰相不得召见者累月。及疾少间,玄暐奏言:“皇太子、相王仁QD明孝友,足可亲 侍汤药。宫禁事重,伏愿不令异姓出入。”则天曰:“深领卿厚意。”寻以预诛张 易之功,擢拜中书令,封博陵郡公。中宗将授方术人郑普思为秘书监,玄暐切谏, 竟不纳。寻进爵为王,赐实封四百户,检校益州大都督府长史,兼知都督事。其后 被累贬,授白州司马,在道病卒。建中初,赠太子太师。
xuán wěi yǔ dì shēng shén xiāng yǒu ài. zhū zǐ dì gū pín zhě, duō gōng zì fǔ yǎng jiào shòu, pō wéi dāng shí suǒ chēng. shēng, guān zhì shàng shū zuǒ chéng. xuán wěi shǎo shí pō shǔ shī fù, wǎn nián yǐ wéi fēi jǐ suǒ zhǎng, nǎi bù fù gòu sī, wéi dǔ zhì jīng jí, shù zuò wéi shì. suǒ zhuàn xíng jǐ yào fàn shí juǎn yǒu yì chuán shí juǎn yì shì chuán shí wǔ juǎn xùn zhù wén guǎn cí lín cè èr shí juǎn, bìng xíng yú dài. zi qú, pō yǐ wén xué zhī míng, guān lì zhōng shū shè rén lǐ bù shì láng. qú zi huàn, zì yǒu chuán. zēng sūn yǐng, kāi chéng sān nián, zì shāng zhōu fáng yù pàn guān jiān diàn zhōng shì yù shǐ, rù wèi jiān chá yù shǐ.
玄暐与弟升甚相友爱。诸子弟孤贫者,多躬自抚养教授,颇为当时所称。升, 官至尚书左丞。玄暐少时颇属诗赋,晚年以为非己所长,乃不复构思,唯笃志经籍, 述作为事。所撰《行己要范》十卷、《友义传》十卷、《义士传》十五卷、训注 《文馆辞林策》二十卷,并行于代。子璩,颇以文学知名,官历中书舍人、礼部侍 郎。璩子涣,自有传。曾孙郢,开成三年,自商州防御判官兼殿中侍御史,入为监 察御史。
zhāng jiǎn zhī, zì mèng jiāng, xiāng zhōu xiāng yáng rén yě. shǎo bǔ tài xué shēng, shè liè jīng shǐ, yóu hǎo sān lǐ, guó zi jì jiǔ líng hú dé fēn shén zhòng zhī. jìn shì zhuó dì, lèi bǔ qīng chéng chéng. yǒng chāng yuán nián, yǐ xián liáng zhēng shì, tóng shí cè zhě qiān yú rén, jiǎn zhī dú wèi dāng shí dì yī, zhuó bài jiān chá yù shǐ.
张柬之,字孟将,襄州襄阳人也。少补太学生,涉猎经史,尤好《三礼》,国 子祭酒令狐德棻甚重之。进士擢第,累补青城丞。永昌元年,以贤良征试,同时策 者千余人,柬之独为当时第一,擢拜监察御史。
shèng lì chū, lèi qiān fèng gé shè rén. shí hóng wén guǎn zhí xué shì wáng yuán gǎn zhe lùn yún:" sān nián zhī sàng, hé sān shí liù yuè." jiǎn zhī zhe lùn bó zhī yuē:
圣历初,累迁凤阁舍人。时弘文馆直学士王元感著论云:“三年之丧,合三十 六月。”柬之著论驳之曰:
sān nián zhī sàng, èr shí wǔ yuè, bù kān zhī diǎn yě. jǐn àn chūn qiū:" lǔ xī gōng sān shí sān nián shí èr yuè yǐ sì, gōng hōng."" wén gōng èr nián dōng, gōng zǐ suì rú qí nà bì." zuǒ zhuàn yuē" lǐ yě." dù yù zhù yún:" xī gōng sàng zhōng cǐ nián shí yī yuè, nà bì zài shí èr yuè. shì hūn lǐ, nà cǎi nà zhēng, jiē yǒu xuán xūn shù bó, zhū hóu zé wèi zhī nà bì. gài gōng wèi tài zǐ, yǐ xíng hūn lǐ." gù chuán chēng lǐ yě. gōng yáng zhuàn yuē: " nà bì bù shū, cǐ hé yǐ shū? jī sàng qǔ. zài sān nián zhī wài hé yǐ jī? sān nián zhī nèi bù tú hūn." hé xiū zhù yún:" xī gōng yǐ shí èr yuè hōng, zhì cǐ dōng wèi mǎn èr shí wǔ yuè, nà cǎi wèn míng nà jí, jiē zài sān nián zhī nèi, gù jī." hé xiū yǐ gōng shí èr yuè hōng, zhì cǐ dōng shí èr yuè cái èr shí sì yuè, fēi èr shí wǔ yuè, shì wèi sān nián ér tú hūn yě. àn jīng shū" shí èr yuè yǐ sì gōng hōng", dù yù yǐ zhǎng lì tuī yǐ sì shì shí yī yuè shí èr rì, fēi shí èr yuè, shū shí èr yuè, shì jīng wù." wén gōng yuán nián sì yuè, zàng wǒ jūn xī gōng", chuán yuē, huǎn yě. zhū hóu wǔ yuè ér zàng, ruò shì shí èr yuè hōng, jí shì wǔ yuè, bù dé yán huǎn. míng zhī shì shí yī yuè hōng, gù zhù xī gōng sàng zhōng cǐ nián, zhì shí èr yuè ér mǎn èr shí wǔ yuè, gù qiū míng chuán yuē, lǐ yě. jù cǐ tuī bù, dù zhī kǎo xiào, qǐ gōng yáng zhī suǒ néng dǎi, kuàng qiū míng qīn shòu jīng yú zhòng ní hū? qiě èr chuán hé dù suǒ zhēng, wéi zhēng yī yuè, bù zhēng yī nián. qí èr shí wǔ yuè chú sàng, yóu lái wú bié. cǐ zé chūn qiū sān nián zhī sàng, èr shí wǔ yuè zhī míng yàn yě.
三年之丧,二十五月,不刊之典也。谨案《春秋》:“鲁僖公三十三年十二月 乙巳,公薨。”“文公二年冬,公子遂如齐纳币。”《左传》曰“礼也。”杜预注 云:“僖公丧终此年十一月,纳币在十二月。士婚礼,纳采纳徵,皆有玄纁束帛, 诸侯则谓之纳币。盖公为太子,已行婚礼。”故《传》称礼也。《公羊传》曰: “纳币不书,此何以书?讥丧娶。在三年之外何以讥?三年之内不图婚。”何休注 云:“僖公以十二月薨,至此冬未满二十五月,纳采、问名、纳吉,皆在三年之内, 故讥。”何休以公十二月薨,至此冬十二月才二十四月,非二十五月,是未三年而 图婚也。按《经》书“十二月乙巳公薨”,杜预以《长历》推乙巳是十一月十二日, 非十二月,书十二月,是《经》误。“文公元年四月,葬我君僖公”,《传》曰, 缓也。诸侯五月而葬,若是十二月薨,即是五月,不得言缓。明知是十一月薨,故 注僖公丧终此年,至十二月而满二十五月,故丘明《传》曰,礼也。据此推步,杜 之考校,岂公羊之所能逮,况丘明亲受《经》于仲尼乎?且二《传》何、杜所争, 唯争一月,不争一年。其二十五月除丧,由来无别。此则《春秋》三年之丧,二十 五月之明验也。
shàng shū yī xùn yún:" chéng tāng jì méi, tài jiǎ yuán nián, wéi yuán sì shí yǒu èr yuè, yī yǐn sì yú xiān wáng, fèng sì wáng zhī jiàn jué zǔ." kǒng ān guó zhù yún:" tāng yǐ yuán nián shí yī yuè bēng." jù cǐ, zé èr nián shí yī yuè xiǎo xiáng, sān nián shí yī yuè dà xiáng. gù tài jiǎ zhōng piān yún:" wéi sān sì shí yǒu èr yuè shuò, yī yǐn yǐ miǎn fú fèng sì wáng guī yú bó." shì shí yī yuè dà xiáng, qì shí èr yuè shuò rì, jiā wáng miǎn fú jí ér guī bó yě. shì kǒng yán" tāng yuán nián shí yī yuè" zhī míng yàn. gù mìng yún:" sì yuè zāi shēng pò, wáng bù yì", shì sì yuè shí liù rì yě. " yì rì yǐ chǒu, wáng bēng", shì shí qī rì yě." dīng mǎo, mìng zuò cè dù", shì shí jiǔ rì yě." yuè qī rì guǐ yǒu, bó xiāng mìng shì xū cái", shì sì yuè èr shí wǔ rì yě. zé chéng wáng bēng zhì kāng wáng má miǎn fǔ shang, zhōng jiān yǒu shí yuè, kāng wáng fāng shǐ jiàn miào. zé zhī tāng bēng zài shí yī yuè, yān tíng zhì liàn qì, fāng shǐ shí èr yuè, zhī jiàn qí zǔ. gù mìng jiàn miào qì, zhū hóu chū miào mén qí, yī xùn yán" zhī jiàn jué zǔ, hóu diān qún hòu xián zài', zé bēng jí jiàn miào, yīn zhōu zhī lǐ bìng tóng. cǐ zhōu yīn yú yīn lǐ, sǔn yì kě zhī yě. bù dé yuán nián yǐ qián, bié yǒu yī nián. cǐ shàng shū sān nián zhī sàng, èr shí wǔ yuè zhī míng yàn yě.
《尚书伊训》云:“成汤既没,太甲元年,惟元祀十有二月,伊尹祀于先王, 奉嗣王祗见厥祖。”孔安国注云:“汤以元年十一月崩。”据此,则二年十一月小 祥,三年十一月大祥。故《太甲》中篇云:“惟三祀十有二月朔,伊尹以冕服奉嗣 王归于亳。”是十一月大祥,讫十二月朔日,加王冕服吉而归亳也。是孔言“汤元 年十一月”之明验。《顾命》云:“四月哉生魄,王不怿”,是四月十六日也。 “翌日乙丑,王崩”,是十七日也。“丁卯,命作册度”,是十九日也。“越七日 癸酉,伯相命士须材”,是四月二十五日也。则成王崩至康王麻冕黼裳,中间有十 月,康王方始见庙。则知汤崩在十一月,淹停至殓讫,方始十二月,祗见其祖。 《顾命》见庙讫,诸侯出庙门俟,《伊训》言“祗见厥祖,侯甸群后咸在’,则崩 及见庙,殷、周之礼并同。此周因于殷礼,损益可知也。不得元年以前,别有一年。 此《尚书》三年之丧,二十五月之明验也。
lǐ jì sān nián wèn yún:" sān nián zhī sàng, èr shí wǔ yuè ér bì, āi tòng wèi jǐn, sī mù wèi wàng, rán ér fú yǐ shì duàn zhī zhě, qǐ bù sòng sǐ yǒu yǐ, fù shēng yǒu jié?" yòu sāng fú sì zhì yún:" biàn ér cóng yí, gù dà xiáng gǔ sù qín, gào rén yǐ zhōng." yòu jiān chuán yún:" qī ér xiǎo xiáng, shí cài guǒ. yòu qī ér dà xiáng, yǒu xī jiàng. zhōng yuè ér dàn, shí jiǔ ròu." yòu sāng fú xiǎo jì yún:" zài qī zhī sàng, sān nián yě. qī zhī sàng, èr nián yě. jiǔ yuè qī yuè zhī sàng, sān shí yě. wǔ yuè zhī sàng, èr shí yě. sān yuè zhī sàng, yī shí yě." cǐ lǐ jì sān nián zhī sàng, èr shí wǔ yuè zhī míng yàn yě.
《礼记三年问》云:“三年之丧,二十五月而毕,哀痛未尽,思慕未忘,然而 服以是断之者,岂不送死有已,复生有节?”又《丧服四制》云:“变而从宜,故 大祥鼓素琴,告人以终。”又《间传》云:“期而小祥,食菜果。又期而大祥,有 醯酱。中月而禫,食酒肉。”又《丧服小记》云:“再期之丧,三年也。期之丧, 二年也。九月七月之丧,三时也。五月之丧,二时也。三月之丧,一时也。”此 《礼记》三年之丧,二十五月之明验也。
yí lǐ shì yú lǐ yún:" qī ér xiǎo xiáng. yòu qī ér dà xiáng. zhōng yuè ér dàn, shì yuè yě jí jì." cǐ lǐ zhōu gōng suǒ zhì, zé yí lǐ sān nián zhī sàng, èr shí wǔ yuè zhī míng yàn yě.
《仪礼士虞礼》云:“期而小祥。又期而大祥。中月而禫,是月也吉祭。”此 礼周公所制,则《仪礼》三年之丧,二十五月之明验也。
cǐ sì yàn zhě, bìng lǐ jīng zhèng wén, huò zhōu gōng suǒ zhì, huò zhòng ní suǒ shù, wú zi qǐ dé yǐ lǐ jì dài shèng suǒ xiū, zhé yù pái huǐ? hàn chū gāo táng shēng chuán lǐ, jì wèi zhōu bèi, xuān dì shí shǎo chuán hòu cāng yīn yān zhōng kǒng bì suǒ dé wǔ shí liù piān zhe qū tái jì yǐ shòu dì zǐ dài dé dài shèng qìng pǔ sān rén, hé yǐ zhèng jīng jí sūn qīng suǒ shù, bìng xiāng fú huì. liè yú xué guān, nián dài yǐ jiǔ. jīn wú duān gòu zào yì lùn, jì wú yī jù, shēn kě tàn xī. qí èr shí wǔ yuè, xiān rú kǎo xiào, wéi zhèng kāng chéng zhù yí lǐ" zhōng yuè ér dàn", yǐ" zhōng yuè jiān yī yuè, zì sǐ zhì dàn fán èr shí qī yuè". yòu jiě dàn yún:" yán dàn dàn rán píng ān zhī yì yě. jīn jiē èr shí qī yuè fù cháng, cóng zhèng yì yě. yú yuè rù dàn, dàn jì fù cháng, zé èr shí wǔ yuè wèi miǎn sàng yǐ. èr shí wǔ yuè èr shí qī yuè, qí yì běn tóng.
此四验者,并礼经正文,或周公所制,或仲尼所述,吾子岂得以《礼记》戴圣 所修,辄欲排毁?汉初高堂生传《礼》,既未周备,宣帝时少传后苍因淹中孔壁所 得五十六篇著《曲台记以授弟子戴德、戴圣、庆溥三人,合以正经及孙卿所述,并 相符会。列于学官,年代已久。今无端构造异论,既无依据,深可叹息。其二十五 月,先儒考校,唯郑康成注《仪礼》“中月而禫”,以“中月间一月,自死至禫凡 二十七月”。又解禫云:“言澹澹然平安之意也。今皆二十七月复常,从郑议也。 逾月入禫,禫既复常,则二十五月为免丧矣。二十五月、二十七月,其议本同。
qiè yǐ zi zhī yú fù mǔ sāng yě, yǒu zhōng shēn zhī tòng, chuàng jù zhě rì jiǔ, tòng shēn zhě yù chí, qǐ tú suì yuè ér yǐ hū? gù liàn ér kǎi rán zhě, gài bēi mù zhī huái wèi jǐn, ér yǒng pǐ zhī qíng yǐ xiē xiáng ér kuò rán zhě, gài āi shāng zhī tòng yǐ chú, ér gū miǎo zhī niàn gèng qǐ. cǐ jiē qíng zhī suǒ zhì, qǐ wài shì zāi. gù jì yuē: sān nián zhī sàng, yì tóng guò xì, xiān wáng lì qí zhōng zhì, yǐ chéng wén lǐ. shì yǐ xiáng zé gǎo dài sù pī, dàn zé wú suǒ bù pèi. jīn wú zǐ jiāng xùn qíng qì lǐ, shí wèi guāi pì. fū qì cuī má zhī fú, xí jǐn hú zhī yī, háng dào zhī rén, jiē bù rěn yě, zhí wèi jié zhī yǐ lǐ, wú kě nài hé. gù yóu yě bù néng guò zhì wèi zǐ fú, lǐ yě bù néng guò qī kū qí mǔ. fū qǐ bù huái, jù míng jiào bī jǐ yě. ruò kǒng zhèng hé dù zhī tú, bìng mìng dài tǐng shēng, fàn mó lái yì, gōng qiáng jī rèn, wèi yì kě kuī. dàn zuān yǎng bù xiū, dāng jiàn rù shèng jìng, jù láo zhōng nián kū kū, xū sì yǒu yán? qǐng suǒ yǒu jǐ shou shì xiān rú, yuàn qiě yǐ shí xiāo xī.
窃以子之于父母丧也,有终身之痛,创巨者日久,痛深者愈迟,岂徒岁月而已 乎?故练而慨然者,盖悲慕之怀未尽,而踊擗之情已歇;祥而廓然者,盖哀伤之痛 已除,而孤邈之念更起。此皆情之所致,岂外饰哉。故《记》曰:三年之丧,义同 过隙,先王立其中制,以成文理。是以祥则缟带素纰,禫则无所不佩。今吾子将徇 情弃礼,实为乖僻。夫弃缞麻之服,袭锦縠之衣,行道之人,皆不忍也,直为节之 以礼,无可奈何。故由也不能过制为姊服,鲤也不能过期哭其母。夫岂不怀,惧名 教逼己也。若孔、郑、何、杜之徒,并命代挺生,范模来裔,宫墙积仞,未易可窥。 但钻仰不休,当渐入胜境,讵劳终年矻矻,虚肆莠言?请所有掎扌适先儒,愿且以 时消息。
shí rén yǐ jiǎn zhī suǒ bó, pō hé yú lǐ diǎn.
时人以柬之所驳,颇合于礼典。
shì suì, tū jué mò chuài biǎo yán yǒu nǚ qǐng hé qīn, zé tiān shèng yì xǔ zhī, yù lìng huái yáng jùn wáng yán xiù qǔ zhī. jiǎn zhī zòu yuē:" zì gǔ wú tiān zǐ qiú qǔ yí dí nǚ yǐ pèi zhōng guó wáng zhě." biǎo rù, pō wǔ qí zhǐ. shén gōng chū, chū wèi hé zhōu cì shǐ, xún zhuǎn shǔ zhōu cì shǐ. jiù lì, měi suì chà bīng mù wǔ bǎi rén wǎng yáo zhōu zhèn shǒu, lù yuè shān xiǎn, sǐ zhě shén duō. jiǎn zhī biǎo lùn qí bì yuē:
是岁,突厥默啜表言有女请和亲,则天盛意许之,欲令淮阳郡王延秀娶之。柬 之奏曰:“自古无天子求娶夷狄女以配中国王者。”表入,颇忤其旨。神功初,出 为合州刺史,寻转蜀州刺史。旧例,每岁差兵募五百人往姚州镇守,路越山险,死 者甚多。柬之表论其弊曰:
chén qiè àn yáo zhōu zhě, gǔ āi láo zhī jiù guó. jué yù huāng wài, shān gāo shuǐ shēn, zì shēng rén yǐ lái, jì yú hòu hàn, bù yǔ zhōng guó jiāo tōng. qián hàn táng méng kāi yè láng diān zuó, ér āi láo bù fù. zhì guāng wǔ jì nián, shǐ qǐng nèi shǔ, hàn zhì yǒng chāng jùn yǐ tǒng lǐ zhī, nǎi shōu qí yán bù tǎn jì zhī shuì, yǐ lì zhōng tǔ. qí guó xī tōng dà qín, nán tōng jiāo zhǐ, qí zhēn yì bǎo, jìn gòng suì shí bù quē. liú bèi jù yǒu bā shǔ, cháng yǐ jiǎ bīng bù chōng. jí bèi sǐ, zhū gě liàng wǔ yuè dù lú, shōu qí jīn yín yán bù yǐ yì jūn chǔ, shǐ zhāng bó qí xuǎn qí jìng zú sōu bīng yǐ zēng wǔ bèi. gù shǔ zhì chēng zì liàng nán zhēng zhī hòu, guó yǐ fù ráo, jiǎ bīng chōng zú. yóu cǐ yán zhī, zé qián dài zhì jùn, qí lì pō shēn. jīn yán bù zhī shuì bù gōng, zhēn qí zhī gòng bù rù, gē jǐ zhī yòng bù shí yú róng háng, bǎo huò zhī zī bù shū yú dà guó, ér kōng jié fǔ kù, qū lǜ píng rén, shòu yì mán yí, gān nǎo tú dì, chén qiè wèi guó jiā xī zhī.
臣窃按姚州者,古哀牢之旧国。绝域荒外,山高水深,自生人以来,洎于后汉, 不与中国交通。前汉唐蒙开夜郎滇筰,而哀牢不附。至光武季年,始请内属,汉置 永昌郡以统理之,乃收其盐布毯罽之税,以利中土。其国西通大秦,南通交趾,奇 珍异宝,进贡岁时不阙。刘备据有巴蜀,常以甲兵不充。及备死,诸葛亮五月渡泸, 收其金银盐布以益军储,使张伯岐选其劲卒搜兵以增武备。故《蜀志》称自亮南征 之后,国以富饶,甲兵充足。由此言之,则前代置郡,其利颇深。今盐布之税不供, 珍奇之贡不入,戈戟之用不实于戎行,宝货之资不输于大国,而空竭府库,驱率平 人,受役蛮夷,肝脑涂地,臣窃为国家惜之。
xī hàn yǐ dé lì jì duō, lì bó nán shān, shè lán cāng shuǐ, gèng zhì bó nán āi láo èr xiàn. shǔ rén chóu yuàn, xíng zhě zuò gē yuē:" lì bó nán, yuè lán jīn, dù lán cāng, wèi tā rén." gài jī hàn tān zhēn qí yán bù zhī lì, ér wèi mán yí zhī suǒ qū yì yě. hàn huò qí lì, rén qiě yuàn gē. jīn jiǎn hào guó chǔ, fèi yòng rì guǎng, ér shǐ bì xià zhī chì zǐ shēn gāo yě cǎo, hái gǔ bù guī, lǎo mǔ yòu zǐ, āi háo wàng jì yú qiān lǐ zhī wài. yú guó jiā wú sī fā zhī lì, zài bǎi xìng shòu zhōng shēn zhī kù. chén qiè wèi guó jiā tòng zhī.
昔汉以得利既多,历博南山,涉兰仓水,更置博南、哀牢二县。蜀人愁怨,行 者作歌曰:“历博南,越兰津,渡兰苍,为他人。”盖讥汉贪珍奇盐布之利,而为 蛮夷之所驱役也。汉获其利,人且怨歌。今减耗国储,费用日广,而使陛下之赤子 身膏野草,骸骨不归,老母幼子,哀号望祭于千里之外。于国家无丝发之利,在百 姓受终身之酷。臣窃为国家痛之。
wǎng zhě, zhū gě liàng pò nán zhōng, shǐ qí qú lǜ zì xiāng tǒng lǐng, bù zhì hàn guān, yì bù liú bīng zhèn shǒu. rén wèn qí gù, liàng yán zhì guān liú bīng yǒu sān bù yì. dà yì yǐ zhì guān yí hàn zá jū, cāi xián bì qǐ liú bīng yùn liáng, wéi huàn gèng zhòng hū ruò fǎn pàn, láo fèi gèng duō. dàn cū shè jì gāng, zì rán ān dìng. chén qiè yǐ liàng zhī cǐ cè, miào dé jī mí mán yí zhī shù.
往者,诸葛亮破南中,使其渠率自相统领,不置汉官,亦不留兵镇守。人问其 故,亮言置官留兵有三不易。大意以置官夷汉杂居,猜嫌必起;留兵运粮,为患更 重;忽若反叛,劳费更多。但粗设纪纲,自然安定。臣窃以亮之此策,妙得羁縻蛮 夷之术。
jīn yáo fǔ suǒ zhì zhī guān, jì wú ān biān jìng kòu zhī xīn, yòu wú gé liàng qiě zòng qiě qín zhī jì. wéi zhī guǐ móu jiǎo suàn, zì qíng gē bō, tān dāo jié lüè, jī yǐ wéi cháng. shān dòng qiú qú, yí chéng péng dǎng, zhé zhī chǎn xiào, qǔ mèi mán yí, bài guì qū fú, wú fù cán chǐ. tí qiè zǐ dì, xiào yǐn xiōng yú, jù huì pú bó, yī zhì lèi wàn. jiàn nán bū táo, zhōng yuán wáng mìng, yǒu èr qiān yú hù, jiàn sàn zài bǐ zhōu, zhuān yǐ lüè duó wèi yè. yáo zhōu běn lóng shuò zhōng wǔ líng xiàn zhǔ bù shí zǐ rén zòu zhì zhī, hòu zhǎng shǐ lǐ xiào ràng xīn wén xié bìng wèi qún mán suǒ shā. qián cháo qiǎn láng jiāng zhào wǔ guì tǎo jī, guì jí shǔ bīng yìng shí pò bài, jiào lèi wú yí. yòu shǐ jiāng jūn lǐ yì zǒng děng wǎng zhēng, láng jiāng liú huì jī zài zhèn zhàn sǐ, qí zhōu nǎi fèi. chén qiè yǐ zhū gě liàng chēng zhì guān liú bīng yǒu sān bù yì, qí yán nǎi yàn. zhì chuí gǒng sì nián, mán láng jiāng wáng shàn bǎo kūn zhōu cì shǐ cuàn gān fú yòu qǐng zhì zhōu, zòu yán suǒ yǒu kè shuì, zì chū yáo fǔ guǎn nèi, gèng bù láo rǎo shǔ zhōng. jí zhì zhōu hòu, lù shì cān jūn lǐ léng wèi mán suǒ shā. yán zài zhōng, sī mǎ chéng chēn zòu qǐng yú lú nán zhì zhèn qī suǒ, qiǎn shǔ bīng fáng shǒu, zì cǐ shǔ zhōng sāo rǎo, yú jīn bù xī.
今姚府所置之官,既无安边静寇之心,又无葛亮且纵且擒之伎。唯知诡谋狡算, 恣情割剥,贪叨劫掠,积以为常。扇动酋渠,遗成朋党,折支谄笑,取媚蛮夷,拜 跪趋伏,无复惭耻。提挈子弟,啸引凶愚,聚会蒲博,一掷累万。剑南逋逃,中原 亡命,有二千余户,见散在彼州,专以掠夺为业。姚州本龙朔中武陵县主簿石子仁 奏置之,后长史李孝让、辛文协并为群蛮所杀。前朝遣郎将赵武贵讨击,贵及蜀兵 应时破败,噍类无遗。又使将军李义总等往征,郎将刘惠基在阵战死,其州乃废。 臣窃以诸葛亮称置官留兵有三不易,其言乃验。至垂拱四年,蛮郎将王善宝、昆州 刺史爨乾福又请置州,奏言所有课税,自出姚府管内,更不劳扰蜀中。及置州后, 录事参军李棱为蛮所杀。延载中,司马成琛奏请于泸南置镇七所,遣蜀兵防守,自 此蜀中骚扰,于今不息。
qiě yáo fǔ zǒng guǎn wǔ shí qī zhōu, jù huá yóu kè, bù kě shèng shǔ. guó jiā shè guān fēn zhí, běn yǐ huà sú fáng jiān, wú chǐ wú yàn, láng jí zhì cǐ. jīn bù wèn yí xià, fù zuì bìng shēn, jiàn dào lù jié shā, bù néng jìn zhǐ, kǒng yī dàn jīng rǎo, wèi huò zhuǎn dà. fú qǐ shěng bà yáo zhōu, shǐ lì guī fǔ, suì shí cháo jìn, tóng zhī fān guó. lú nán zhū zhèn, yì jiē xī fèi, yú lú běi zhì guān, bǎi xìng zì fēi fèng shǐ rù fān, bù xǔ jiāo tōng wǎng lái. zēng guī fǔ bīng xuǎn, zé qīng liáng zǎi mù yǐ tǒng lǐ zhī. chén yú jiāng wèi wěn biàn.
且姚府总管五十七州,巨猾游客,不可胜数。国家设官分职,本以化俗妨奸, 无耻无厌,狼籍至此。今不问夷夏,负罪并深,见道路劫杀,不能禁止,恐一旦惊 扰,为祸转大。伏乞省罢姚州,使隶巂府,岁时朝觐,同之蕃国。泸南诸镇,亦皆 悉废,于泸北置关,百姓自非奉使入蕃,不许交通往来。增巂府兵选,择清良宰牧 以统理之。臣愚将为稳便。
shū zòu, zé tiān bù nà.
疏奏,则天不纳。
hòu lèi bài jīng zhōu dà dū dū fǔ zhǎng shǐ. cháng ān zhōng, zhào wèi sī xíng shǎo qīng, qiān qiū guān shì láng. shí xià guān shàng shū yáo chóng wèi líng wǔ jūn shǐ, jiāng xíng, zé tiān lìng jǔ wài sī kān wèi zǎi xiàng zhě. chóng duì yuē:" zhāng jiǎn zhī chén hòu yǒu móu, néng duàn dà shì, qiě qí rén nián lǎo, wéi bì xià jí yòng zhī." zé tiān dēng shí zhào jiàn, xún tóng fèng gé luán tái píng zhāng shì. wèi jǐ, qiān fèng gé shì láng, réng zhī zhèng shì. jí zhū zhāng yì zhī xiōng dì, jiǎn zhī shǒu móu qí shì. zhōng zōng jí wèi, yǐ gōng zhuó bài tiān guān shàng shū fèng gé luán tái sān pǐn, fēng hàn yáng jùn gōng, shí shí fēng wǔ bǎi hù, wèi jǐ, qiān zhōng shū lìng, jiān xiū guó shǐ. yuè yú, jìn fēng hàn yáng jùn wáng, jiā shòu tè jìn, lìng bà zhī zhèng shì.
后累拜荆州大都督府长史。长安中,召为司刑少卿,迁秋官侍郎。时夏官尚书 姚崇为灵武军使,将行,则天令举外司堪为宰相者。崇对曰:“张柬之沉厚有谋, 能断大事,且其人年老,惟陛下急用之。”则天登时召见,寻同凤阁鸾台平章事。 未几,迁凤阁侍郎,仍知政事。及诛张易之兄弟,柬之首谋其事。中宗即位,以功 擢拜天官尚书、凤阁鸾台三品,封汉阳郡公,食实封五百户,未几,迁中书令,监 修国史。月余,进封汉阳郡王,加授特进,令罢知政事。
qí nián qiū, jiǎn zhī biǎo qǐng guī xiāng zhōu yǎng jí. xǔ zhī, réng tè shòu xiāng zhōu cì shǐ, yòu bài qí zi yī wèi zhù zuò láng, lìng suí fù zhī rèn. shàng qīn fù shī zǔ dào, yòu lìng qún gōng jiàn sòng yú dìng dǐng mén wài. jiǎn zhī zhì xiāng zhōu, yǒu xiāng qīn jiù jiāo dǐ zuì zhě, bì shēn wén zhì fǎ, wú suǒ zòng shě. qí zi yī shì yǐ lì gōng, měi jiàn zhū shào zhǎng, bù yǐ lǐ jiē, shí yì yǐ wéi bù néng yì jīng chǔ zhī piāo xìng yān. xún wèi wǔ sān sī suǒ gòu, biǎn shòu xīn zhōu sī mǎ. jiǎn zhī zhì xīn zhōu, fèn huì ér zú, nián bā shí yú, jǐng yún yuán nián, zhì yuē:" bāo dé jì gōng, shì huá diǎn cè shì zhōng zhuī yuǎn, lǐ guāng míng jiào. gù lì bù shàng shū zhāng jiǎn zhī yì dài xīng yùn, mó míng dì dào, jīng lún jiǎn è, fēng fàn yóu cún. wǎng shǔ huí xié, gòu chéng xìn jiù, wú gū fàng zhú, lún mò huāng xiá. yán niàn xūn xián, liáng shēn zhěn dào, yí jiā chǒng zèng, shì bēn yōu quán. kě zèng zhōng shū lìng, fēng hàn yáng jùn gōng." jiàn zhōng chū, yòu zèng sī tú. xuán sūn jǐng, kāi chéng èr nián, zì yí chéng wèi qiān shòu ān wèi.
其年秋,柬之表请归襄州养疾。许之,仍特授襄州刺史,又拜其子漪为著作郎, 令随父之任。上亲赋诗祖道,又令群公饯送于定鼎门外。柬之至襄州,有乡亲旧交 抵罪者,必深文致法,无所纵舍。其子漪恃以立功,每见诸少长,不以礼接,时议 以为不能易荆楚之剽性焉。寻为武三思所构,贬授新州司马。柬之至新州,愤恚而 卒,年八十余,景云元年,制曰:“褒德纪功,事华典册;饰终追远,理光名教。 故吏部尚书张柬之翼戴兴运,谟明帝道,经纶謇谔,风范犹存。往属回邪,构成衅 咎,无辜放逐,沦没荒遐。言念勋贤,良深轸悼,宜加宠赠,式贲幽泉。可赠中书 令,封汉阳郡公。”建中初,又赠司徒。玄孙璟,开成二年,自宜城尉迁寿安尉。
yuán shù jǐ, cāng zhōu dōng guāng rén yě. cháng ān zhōng, lì qiān sī xíng shǎo qīng, jiān zhī xiāng wáng fǔ sī mǎ shì. jìng huī děng jiāng zhū zhāng yì zhī xiōng dì, shù jǐ yù qí móu yì, yòu cóng xiāng wáng tǒng shuài nán yá bīng zhàng, yǐ bèi fēi cháng. jí shì dìng, jiā yín qīng guāng lù dài fu, xíng zhōng shū shì láng tóng zhōng shū mén xià sān pǐn, fēng nán yáng jùn gōng, shí shí fēng wǔ bǎi hù. jiāng zuò shǎo jiàng yáng wù lián sù yǐ gōng qiǎo jiàn yòng, zhōng xīng chū, shù jǐ kǒng qí gèng qǐ yóu yú chǐ mí zhī duān, yán yú zhōng zōng yuē: " wù lián zhì wèi jiǔ qīng, jī yǒu suì nián, kǔ yán jiā móu, wú zú kě jì. měi gōng shì yíng gòu, bì wù qí chǐ, ruò bù chì zhī, hé yǐ guǎng zhāo shèng dé?" yóu shì zuǒ shòu wù lián líng zhōu cì shǐ. shù jǐ é zhuó bài zhōng shū lìng, réng jiā tè jìn, fēng nán yáng jùn wáng, bà zhī zhèng shì. zé tiān bēng, yí zhì jiā shí fēng mǎn qī bǎi hù. hòu yǔ jìng huī děng lèi zāo biǎn chù, liú yú huán zhōu. xún wèi zhōu lì zhēn suǒ bī, yǐn yě gě zhī shù shēng, shù jǐ cháng fú huáng jīn, ěr dú fā, fèn mèn, yǐ shǒu jué dì, qǔ tǔ ér shí, zhǎo jiǎ dài jìn, jìng bù sǐ, nǎi jī shā zhī. jiàn zhōng chū, zèng tài zǐ tài fù. zēng sūn dé wén, jǔ jìn shì, kāi chéng sān nián, shòu mì shū shěng jiào shū láng.
袁恕己,沧州东光人也。长安中,历迁司刑少卿,兼知相王府司马事。敬晖等 将诛张易之兄弟,恕己预其谋议,又从相王统率南衙兵仗,以备非常。及事定,加 银青光禄大夫,行中书侍郎、同中书门下三品,封南阳郡公,食实封五百户。将作 少匠杨务廉素以工巧见用,中兴初,恕己恐其更启游娱侈靡之端,言于中宗曰: “务廉致位九卿,积有岁年,苦言嘉谋,无足可纪。每宫室营构,必务其侈,若不 斥之,何以广昭圣德?”由是左授务廉陵州刺史。恕己俄擢拜中书令,仍加特进, 封南阳郡王,罢知政事。则天崩,遗制加实封满七百户。后与敬晖等累遭贬黜,流 于环州。寻为周利贞所逼,饮野葛汁数升,恕己常服黄金,饵毒发,愤闷,以手掘 地,取土而食,爪甲殆尽,竟不死,乃击杀之。建中初,赠太子太傅。曾孙德文, 举进士,开成三年,授秘书省校书郎。
shǐ chén yuē: xī fū chāi rù yuè, gōu jiàn bǎo yú kuài jī, bù tīng zǐ xū zhī yán, ér yǒu yǒng dōng zhī tàn. cǐ wǔ wáng chú xiōng fǎn zhèng, dé jì chéng gōng. dàng shì shí, yàn fàn jìng huī wò bīng quán shì, sān sī yōu jì qí dǎng bàn jiān, ruò cóng jì chǎng zhī yán, níng yǒu lì zhēn zhī huò? gài yǐ xīn huái bù rěn, jù shī hòu tú, chù xuē liú yí, lǐ gù rán yě. qiě shān màn ér bù néng bá běn, jiàn móu ér shàng qiàn fáng wēi, sǐ jí wú gū, huò yóu zì duō. shī duàn zhào luàn yě, bù yì yí zāi!
史臣曰:昔夫差入越,勾践保于会稽,不听子胥之言,而有甬东之叹。此五王 除凶返正,得计成功。当是时,彦范、敬晖握兵全势,三思、攸暨其党半歼,若从 季昶之言,宁有利贞之祸?盖以心怀不忍,遽失后图,黜削流移,理固然也。且芟 蔓而不能拔本,建谋而尚欠防微,死即无辜,祸由自掇。失断召乱也,不亦宜哉!
zàn yuē: jiē bǐ wǔ wáng, zhōng yú yǒu táng. zhī huǒ zài mù, wèi qí wú shāng. huò fā jì kè, shì cuī mí dāng. hé shì bù mǐn, zhōu shēn zhī fáng.
赞曰:嗟彼五王,忠于有唐。知火在木,谓其无伤。祸发既克,势摧靡当。何 事不敏,周身之防。