wáng jí shàn dù jǐng jiǎn zhū jìng zé yáng zài sī lǐ huái yuǎn zi jǐng bó jǐng bó zi péng nián fù
○王及善 杜景儉 硃敬則 楊再思 李懷遠 子景伯 景伯子彭年附
dòu lú qīn wàng zhāng guāng fǔ shǐ wù zī cuī yuán zōng zhōu yǔn yuán fù
豆盧 欽望 張光輔 史務滋 崔元綜 周允元附
wáng jí shàn, míng zhōu hán dān rén yě. fù jūn è. suí dà yè mò, bīng zhōu rén wáng jūn kuò lüè hán dān, jūn è wǎng shuō jūn kuò yuē: fāng jīn wàn chéng shī yù, yīng xióng jìng qǐ, chéng yí fǔ nà yí máng, bǎo quán xíng shèng, àn jiǎ yǐ guān shí biàn, yōng zhòng ér guī zhēn zhǔ, cǐ fù guì kě tú yě. jīn zú xià jū wú chǐ tǔ zhī dì, shǒu wú jiān xún zhī liáng, zì xíng cán rěn, suǒ guò rǎng duó, qiè wèi zú xià hán xīn yǐ. jūn kuò yuē: jì jiāng ān chū? jūn è wèi chén jǐng xíng zhī xiǎn, kě xiān wǎng jù zhī. jūn kuò cóng qí yán, nǎi tún jǐng xíng shān. suì yú, huì yì shī rù dìng guān zhōng, nǎi yǔ jūn kuò lǜ suǒ bù wàn yú rén lái jiàng, bài dà jiāng jūn. pín yǐ zhàn gōng fēng xīn xìng xiàn gōng, lèi qiān zuǒ wǔ wèi jiāng jūn. cóng tài zōng zhēng liáo dōng, jiān lǐng zuǒ tún yíng bīng mǎ. yǔ gāo lì zhàn yú zhù bì shān, jūn è xiān fēng xiàn zhèn, lì zhàn ér sǐ. tài zōng shēn tòng dào zhī, zèng zuǒ wèi dà jiāng jūn yōu zhōu dū du xíng guó gōng. cì dōng yuán mì qì, péi zàng zhāo líng.
王及善,洺州邯鄲人也。父君愕。隋大業末,并州人王君廓掠邯鄲,君愕往說 君廓曰:「方今萬乘失御,英雄競起,誠宜撫納遺氓,保全形勝,按甲以觀時變, 擁眾而歸真主,此富貴可圖也。今足下居無尺土之地,守無兼旬之糧,恣行殘忍, 所過攘敚,竊為足下寒心矣。」君廓曰:「計將安出?」君愕為陳井陘之險,可先 往據之。君廓從其言,乃屯井陘山。歲余,會義師入定關中,乃與君廓率所部萬餘 人來降,拜大將軍。頻以戰功封新興縣公,累遷左武衛將軍。從太宗征遼東,兼領 左屯營兵馬。與高麗戰於駐蹕山,君愕先鋒陷陣,力戰而死。太宗深痛悼之,贈左 衛大將軍、幽州都督、邢國公。賜東園秘器,陪葬昭陵。
dù jǐng jiǎn, jì zhōu wǔ yì rén yě. shǎo jǔ míng jīng, lèi chú diàn zhōng shì yù shǐ. chū wèi yì zhōu lù shì cān jūn. shí lóng zhōu sī mǎ fáng sì yè chú yì zhōu sī mǎ, chú shū wèi dào, jí yù shì shì, yòu biān chī liáo lì, jiāng yǐ shì wēi, jǐng jiǎn wèi yuē: gōng suī shòu mìng wèi cǐ zhōu sī mǎ, ér zhōu sī wèi shòu mìng yě. hé jí shù rì zhī lù, ér bù dài jiǔ zhòng zhī zhǐ, jí yù shì shì, bù yì jí yé? sì yè yì nù. jǐng jiǎn yòu yuē: gōng jīn chí zhǐ chǐ zhī zhì, zhēn wěi wèi zhī, jí yù lǎn yī zhōu zhī quán, shuí gǎn xiāng bǎo? yáng zhōu zhī huò, fēi cǐ lèi yé. nǎi chì zuǒ yòu gè lìng bà sàn, sì yè cán nǎn ér zhǐ. é yǒu zhì chú sì yè jīng zhōu sī mǎ, jìng bù rú zhì, rén lì wèi zhī yǔ yuē: lù shì yì, yǔ tiān tōng, yì zhōu sī mǎ zhé wēi fēng. jǐng jiǎn yóu shì shāo zhī míng. rù wèi sī bīn zhǔ bù, zhuǎn sī xíng chéng.
杜景儉,冀州武邑人也。少舉明經,累除殿中侍御史。出為益州錄事參軍。時 隆州司馬房嗣業除益州司馬,除書未到,即欲視事,又鞭笞僚吏,將以示威,景儉 謂曰:「公雖受命為此州司馬,而州司未受命也。何藉數日之祿,而不待九重之旨, 即欲視事,不亦急耶?」嗣業益怒。景儉又曰:「公今持咫尺之制,真偽未知,即 欲攬一州之權,誰敢相保?揚州之禍,非此類耶。」乃叱左右各令罷散,嗣業慚赧 而止。俄有制除嗣業荊州司馬,竟不如志,人吏為之語曰:「錄事意,與天通,益 州司馬折威風。」景儉由是稍知名。入為司賓主簿,轉司刑丞。
tiān shòu zhōng, yǔ xú yǒu gōng lái jùn chén hóu sī zhǐ zhuān lǐ zhì yù, shí rén chēng yún: yù xú dù zhě bì shēng, yù lái hóu zhě bì sǐ. lèi qiān luò zhōu sī mǎ. xún zhuǎn fèng gé shì láng tóng fèng gé luán tái píng zhāng shì. zé tiān cháng yǐ jì qiū nèi chū lí huā yī zhī shì zǎi chén yuē: shì hé xiáng yě? zhū zǎi chén yuē: bì xià dé jí cǎo mù, gù néng qiū mù zài huā, suī zhōu wén dé jí xíng wěi, wú yǐ guò yě. jǐng jiǎn dú yuē: jǐn àn hóng fàn wǔ xíng chuán: yīn yáng bù xiāng duó lún, dú zhī jí wèi zāi. yòu chūn qiū yún: dōng wú qiān yáng, xià wú fú yīn, chūn wú qī fēng, qiū wú kǔ yǔ. jīn yǐ qiū yǐ, cǎo mù huáng luò, ér hū shēng cǐ huā, dú yīn yáng yě. chén lǜ bì xià bù jiào shī lìng, yǒu kuī lǐ diǎn. yòu chén děng tiǎn wèi zǎi chén, zhù tiān lǐ wù, lǐ ér bù hé, chén zhī zuì yě. yú shì zài bài xiè zuì, zé tiān yuē: qīng zhēn zǎi xiàng yě!
天授中,與徐有功、來俊臣、侯思止專理制獄,時人稱云:「遇徐、杜者必生, 遇來、侯者必死。」累遷洛州司馬。尋轉鳳閣侍郎、同鳳閣鸞台平章事。則天嘗以 季秋內出梨花一枝示宰臣曰:「是何祥也?」諸宰臣曰:「陛下德及草木,故能秋 木再花,雖周文德及行葦,無以過也。」景儉獨曰:「謹按《洪範五行傳》:『陰 陽不相奪倫,瀆之即為災。』又《春秋》云:『冬無愆陽,夏無伏陰,春無淒風, 秋無苦雨。』今已秋矣,草木黃落,而忽生此花,瀆陰陽也。臣慮陛下布教施令, 有虧禮典。又臣等忝為宰臣,助天理物,理而不和,臣之罪也。」於是再拜謝罪, 則天曰:「卿真宰相也!」
yán zài chū, wèi fèng gé shì láng zhōu yǔn yuán zòu jǐng jiǎn dǎng yú lǐ zhāo dé, zuǒ qiān qín zhōu cì shǐ. hòu lèi chú sī xíng qīng. shèng lì èr nián, fù bài fèng gé shì láng tóng fèng gé luán tái píng zhāng shì. shí qì dān rù kòu, hé běi zhū zhōu duō xiàn zéi zhōng. jí shì dìng, hé nèi wáng wǔ yì zōng jiāng jǐn lùn qí zuì. jǐng jiǎn yǐ wèi jiē shì qū bī, fēi qí běn xīn, qǐng xī yuán zhī. zé tiān jìng cóng jǐng jiǎn yì. suì yú, zhuǎn qiū guān shàng shū. zuò lòu xiè jìn zhōng yǔ, zuǒ shòu sī xíng shǎo qīng, chū wèi bīng zhōu zhǎng shǐ. dào bìng zú, zèng xiāng zhōu cì shǐ. zi chéng, pō yǐ wén zǎo zhù míng, guān zhì gǒng xiàn wèi.
延載初,為鳳閣侍郎周允元奏景儉黨於李昭德,左遷溱州刺史。後累除司刑卿。 聖歷二年,復拜鳳閣侍郎、同鳳閣鸞台平章事。時契丹入寇,河北諸州多陷賊中。 及事定,河內王武懿宗將盡論其罪。景儉以為皆是驅逼,非其本心,請悉原之。則 天竟從景儉議。歲余,轉秋官尚書。坐漏泄禁中語,左授司刑少卿,出為并州長史。 道病卒,贈相州刺史。子澄,頗以文藻著名,官至鞏縣尉。
zhū jìng zé, zì shǎo lián, háo zhōu yǒng chéng rén yě. dài yǐ xiào yì chēng, zì zhōu zhì táng, sān dài jīng biǎo, mén biāo liù què, zhōu dǎng měi zhī. jìng zé tì tǎng zhòng jié yì, zǎo yǐ cí xué zhī míng. yǔ sān cóng xiōng tóng jū, cái chǎn wú yì. yòu yǔ zuǒ shǐ jiāng róng zuǒ pú shè wèi yuán zhōng tè xiāng yǒu shàn. xián hēng zhōng, gāo zōng wén ér zhào jiàn, yǔ yǔ shén qí zhī, jiāng jiā zhuó yòng, wèi zhōng shū shè rén lǐ jìng xuán suǒ huǐ, nǎi shòu huán shuǐ wèi.
硃敬則,字少連,毫州永城人也。代以孝義稱,自周至唐,三代旌表,門標六 闕,州黨美之。敬則倜儻重節義,早以辭學知名。與三從兄同居,財產無異。又與 左史江融、左僕射魏元忠特相友善。咸亨中,高宗聞而召見,與語甚奇之,將加擢 用,為中書舍人李敬玄所毀,乃授洹水尉。
zhǎng shòu zhōng, lèi chú yòu bǔ què. jìng zé yǐ zé tiān chū lín cháo chēng zhì, tiān xià pō duō liú yán yì yì, zhì shì jì jiàn níng yàn, yí jué gào mì luó zhī zhī tú, shàng shū yuē:
長壽中,累除右補闕。敬則以則天初臨朝稱制,天下頗多流言異議,至是既漸 寧晏,宜絕告密羅織之徒,上疏曰:
chén wén lǐ sī zhī xiāng qín yě, xíng shēn shāng zhī fǎ, zhòng xíng míng zhī jiā, dù sī mén, zhāng gōng shì, qì wú yòng zhī fèi, sǔn bù jí zhī guān, xī rì ài gōng, jí gēng jí zhàn, rén fán guó fù, nǎi tú zhū hóu. cǐ jiù bì zhī shù yě. gù yuē: kè bó kě shī yú jìn qū, biàn zhà kě chén yú gōng zhàn. bīng yóu huǒ yě, bù jí jiāng zì fén. kuàng fēng dí yǐ xiāo, shí chéng yòu huǐ, liàng kě yì zhī yǐ kuān tài, rùn zhī yǐ chún hé, bā fēng zhī lè yǐ róu zhī, sān dài zhī lǐ yǐ dǎo zhī. qín jì bù rán, yín nüè zī shén, wǎng ér bù fǎn, zú zhì tǔ bēng, cǐ bù zhī biàn zhī huò yě.
臣聞李斯之相秦也,行申、商之法,重刑名之家,杜私門,張公室,棄無用之 費,損不急之官,惜日愛功,疾耕急戰,人繁國富,乃屠諸侯。此救弊之術也。故 曰:刻薄可施於進趨,變詐可陳於攻戰。兵猶火也,不戢將自焚。況鋒鏑已銷,石 城又毀,諒可易之以寬泰,潤之以淳和,八風之樂以柔之,三代之禮以導之。秦既 不然,淫虐滋甚,往而不返,卒至土崩,此不知變之禍也。
lù jiǎ shū sūn tōng zhī shì hàn wáng yě, dāng xíng yáng chéng gāo zhī jiān, liáng kuì yǐ qióng, zhì yǒng jù kùn, bù gǎn kāi yī shuō, xiào yī qí, wéi jìn háo huá zhī cái, jiàn tān bào zhī kè. jí qū yǔ shì píng, gān gē xiàng jí, jīn gǔ zhī shēng wèi xiē, shāng yí zhī tòng shàng wén, èr zi gù miǎn, chuò yǒu yú xióng, nǎi chén shī shū, shuō lǐ lè, kāi wáng dào, móu dì tú. gāo huáng dì fèn rán yuē: wú yǐ mǎ shàng dé zhī, ān shì shī shì hū! duì yuē: mǎ shàng dé zhī, kě mǎ shàng lǐ zhī hū? gāo huáng mò rán. yú shì lù jiǎ zhe xīn yǔ, shū sūn tōng dìng lǐ yí, shǐ zhī tiān zǐ zhī zūn, cǐ zhī biàn zhī shàn yě. xiàng shǐ gāo huáng pái èr zi ér bù yòng, zhì shī shū ér bù gù, zhòng gōng zhàn zhī lì, zūn shǒu jí zhī cái, fù dào zhēng gōng, zhāng liáng yǐ zhī qí biàn, bá jiàn jī zhù, wú shǔ bù dé wú móu. jí guǐ lòu nán yú, hé shí èr dì hū? wáng qín zhī xù, hé èr bǎi nián hū? gù yuē: rén yì zhě, shèng rén zhī qú lú lǐ jīng zhě, xiān wáng zhī chén jī. rán zé zhù cí xiàng bì, chú gǒu xū tóu chún jīng yǐ liú, zāo pò kě qì. rén yì shàng shě, kuàng qīng cǐ zhě hū? zì wén míng cǎo mèi, tiān dì tún méng, sān shū liú yán, sì xiōng gòu nán. bù shè gōu jù, wú yǐ yīng tiān shùn rén bù qiè xíng míng, bù kě cuī jiān xī bào. gù zhì shén qì, kāi gào duān, qū zhí zhī yǐng bì chéng, bāo cáng zhī xīn jǐn lù. shén dào zhù zhí, wú zuì bù chú rén xīn bǎo néng, wú yāo bù lù. yǐ zī miào suàn, qióng zào huà zhī yōu shēn yòng cǐ shén móu, rù tiān rén zhī mì shù. gù néng jì bù xià xí, tīng bù chū wéi, cāng shēng yàn rán, zǐ chén yì zhǔ. dà zāi wěi zāi, wú dé ér chēng yě! qǐ bǐ zào gōng míng tiáo, dà zhàn mù yě, xuè biàn cǎo mù, tóu zhé bù zhōu, kě tóng nián ér yǔ hū? rán ér jí qū wú shàn jī, cù zhù shǎo hé shēng, zhěng nì bù guī xíng, liáo jī fēi dǐng shí. jí xiàng shí zhī miào cè, nǎi dāng jīn zhī chú gǒu yě. fú yuàn lǎn qín hàn zhī dé shī, kǎo shí shì zhī hé yí, shěn zāo pò zhī kě yí, jué qú lú zhī xū huǐ. jiàn jī ér zuò, qǐ láo zhōng rì hū? bì xià bì bù kě yǎn jiǎn tài píng, pái huái zhōng lù. fú yuàn gǎi fǎ zhì, lì zhāng chéng, xià tián yú zhī cí, liú kuàng dàng zhī zé, qù qī fēi zhī yá jiǎo, dùn jiān xiǎn zhī fēng máng, zhì luó zhī zhī yuán, sǎo péng dǎng zhī jī, shǐ tiān xià cāng shēng tǎn rán dà yuè, qǐ bù lè zāi!
陸賈、叔孫通之事漢王也,當滎陽、成皋之間,糧饋已窮,智勇俱困,不敢開 一說,效一奇,唯進豪猾之材,薦貪暴之客。及區宇適平,干戈向戢,金鼓之聲未 歇,傷痍之痛尚聞,二子顧眄,綽有餘熊,乃陳《詩書》,說《禮樂》,開王道, 謀帝圖。高皇帝忿然曰:「吾以馬上得之,安事《詩事》乎!」對曰:「馬上得之, 可馬上理之乎?」高皇默然。於是陸賈著《新語》,叔孫通定禮儀,始知天子之尊, 此知變之善也。向使高皇排二子而不用,置《詩書》而不顧,重攻戰之吏,尊首級 之材,復道爭功,張良已知其變,拔劍擊柱,吾屬不得無謀。即晷漏難逾,何十二 帝乎?亡秦之續,何二百年乎?故曰:仁義者,聖人之蘧廬;禮經者,先王之陳跡。 然則祝祠向畢,芻狗須投;淳精已流,糟粕可棄。仁義尚舍,況輕此者乎?自文明 草昧,天地屯蒙,三叔流言,四凶構難。不設鈎距,無以應天順人;不切刑名,不 可摧奸息暴。故置神器,開告端,曲直之影必呈,包藏之心盡露。神道助直,無罪 不除;人心保能,無妖不戮。以茲妙算,窮造化之幽深;用此神謀,入天人之秘術。 故能計不下席,聽不出闈,蒼生晏然,紫宸易主。大哉偉哉,無得而稱也!豈比造 攻鳴條,大戰牧野,血變草木,頭折不周,可同年而語乎?然而急趨無善跡,促柱 少和聲,拯溺不規行,療飢非鼎食。即向時之妙策,乃當今之芻狗也。伏願覽秦、 漢之得失,考時事之合宜,審糟粕之可遺,覺蘧廬之須毀。見機而作,豈勞終日乎? 陛下必不可偃蹇太平,徘徊中路。伏願改法制,立章程,下恬愉之辭,流曠盪之澤, 去萋菲之牙角,頓奸險之鋒芒,窒羅織之源,掃朋黨之跡,使天下蒼生坦然大悅, 豈不樂哉!
zé tiān shén shàn zhī.
則天甚善之。
zhǎng ān sān nián, lèi qiān zhèng jiàn dài fū, xún tóng fèng gé luán tái píng zhāng shì. shí yù shǐ dài fū wèi yuán zhōng fèng gé shě rén zhāng shuō wèi zhāng yì zhī xiōng dì suǒ wū gòu, jiāng xiàn zhòng pì, zhū zǎi xiàng wú gǎn yán zhě, jìng zé dú kàng shū shēn lǐ yuē: yuán zhōng zhāng shuō sù chēng zhōng zhèng, ér suǒ zuò wú míng. ruò lìng dé zuì, qǐ bù shī tiān xià zhī wàng yě? nǎi dé jiǎn sǐ. sì nián, yǐ lǎo jí qǐng bà zhī zhèng shì, xǔ zhī, lèi zhuǎn dōng guān shì láng, réng yī jiù jiān xiū guó shǐ. zhāng yì zhī chāng zōng cháng mìng huà gōng tú xiě wǔ sān sī jí nà yán lǐ jiào fèng gé shì láng sū wèi dào xià guān shì láng lǐ jiǒng xiù lín tái shǎo jiān wáng shào zōng děng shí bā rén xíng xiàng, hào wèi gāo shì tú, měi yǐn jìng zé yù qí shì, gù cí bù jiù, qí gāo jié shǒu zhèng rú cǐ.
長安三年,累遷正諫大夫,尋同鳳閣鸞台平章事。時御史大夫魏元忠、鳳閣舍 人張說為張易之兄弟所誣構,將陷重辟,諸宰相無敢言者,敬則獨抗疏申理曰: 「元忠、張說素稱忠正,而所坐無名。若令得罪,豈不失天下之望也?」乃得減死。 四年,以老疾請罷知政事,許之,累轉冬官侍郎,仍依舊兼修國史。張易之、昌宗 嘗命畫工圖寫武三思及納言李嶠、鳳閣侍郎蘇味道、夏官侍郎李迥秀、麟台少監王 紹宗等十八人形像,號為《高士圖》,每引敬則預其事,固辭不就,其高潔守正如 此。
shén lóng yuán nián, chū wèi zhèng zhōu cì shǐ, xún yǐ lǎo zhì shì. èr nián, shì yù shǐ rǎn zǔ yōng sù yǔ jìng zé bù xié, nǎi wū zòu yún yǔ wáng tóng jiǎo qīn shàn, biǎn shòu lú zhōu cì shǐ. jīng shù yuè, jì dài dào, hái xiāng lǐ, wú huái nán yī wù, wéi yǒu suǒ chéng mǎ yī pǐ, zhū zǐ zhí bù cóng ér guī. jìng zé zhòng rán nuò, shàn yǔ rén jiāo, měi zhěng rén jí nán, bù qiú qí bào. yòu cháng yǔ sān cóng xiōng tóng jū sì shí yú nián, cái chǎn wú yì. yǎ yǒu zhī rén zhī jiàn, fán zài pǐn lùn zhě, hòu jiē rú qí yán. jǐng lóng sān nián wǔ yuè, zú yú jiā, nián qī shí wǔ.
神龍元年,出為鄭州刺史,尋以老致仕。二年,侍御史冉祖雍素與敬則不協, 乃誣奏雲與王同皎親善,貶授廬州刺史。經數月,洎代到,還鄉里,無淮南一物, 唯有所乘馬一匹,諸子侄步從而歸。敬則重然諾,善與人交,每拯人急難,不求其 報。又嘗與三從兄同居四十餘年,財產無異。雅有知人之鑑,凡在品論者,後皆如 其言。景龍三年五月,卒於家,年七十五。
jìng zé cháng cǎi wèi jìn yǐ lái jūn chén chéng bài zhī shì, zhe shí dài xìng wáng lùn. yòu yǐ qián dài wén shì lùn fèi wǔ děng zhě, yǐ qín wèi shī, shì wèi shé zhōng, nǎi zhe wǔ děng lùn yuē:
敬則嘗采魏、晉已來君臣成敗之事,著《十代興亡論》。又以前代文士論廢五 等者,以秦為失,事未折衷,乃著《五等論》曰:
xī qín fèi wǔ děng, cuī shí zhòng zhǎng tǒng wáng lǎng cáo jiǒng děng jiē yǐ wèi qín zhī shī, yǔ qiè yì zhī, shì tōng qí zhì yún.
昔秦廢五等,崔實、仲長統、王朗、曹冏等皆以為秦之失,予竊異之,試通其 志雲。
gài míng wáng zhī lǐ tiān xià yě, xiān zhī yǐ bó ài, běn zhī yǐ rén yì, zhāng sì wéi, zūn wǔ měi, xuán lǐ lè yú tíng yǔ, zhì guǐ fàn yú zhōng qú. rán hòu jué xuán bō shǐ héng liú, yáng xūn fēng yǐ gāo shàn, liú kǎi tì zhī gān zé, jìn kuàng dàng zhī gāo yú, zhèng lǐ gé qí yín xié, chún fēng róu qí gǔ suǐ. shǐ tiān xià zhī rén, xīn zuì ér shén zú. qí yú zhōng yì yě, lì zé jiàn qí cān yú qián qí yú jìn qū yě, ruò zhāng chéng zhī zài mù. lǐ jīng suǒ jí, děng rì yuè zhī nán yú shēng jiào suǒ xíng, suī fēng yǔ zhī bù chuò. shèng rén zhī sú zhī jiàn huà yě, wáng dào zhī yǐ xíng yě, yú shì tǐ guó jīng yě, yōng gōng xūn qīn. fēn shān liè hé, shè pán shí zhī gù, nèi shǒu wài yù, yǒu wéi chéng zhī jī. lián luò biàn yú yù zhōng, jiāo gé jǐn yú fēng nèi. suī dào hūn shí sàng, zé jié zhèng sāi, zhèng bó zhú wáng, shēn hóu shì zhǔ, lǔ bù gòng wù, sòng bù chéng zhōu, wú zhēng bó láo, chǔ wèn jiǔ dǐng, xiǎo bái zhī yī kuāng tiān xià, zhòng ěr zhī yī zhàn zhū hóu, wú jūn zhī jī xiǎn rán, cuàn duó zhī móu zhōng qǐn zhě, zhí yǐ zhōu lǐ shàng cún, jiǎn shū bù yǔn. gù yuē: bù gǎn shī zhuì, tiān wēi zài yán.
蓋明王之理天下也,先之以博愛,本之以仁義,張四維,尊五美,懸禮樂於庭 宇,置軌範於中衢。然後決玄波使橫流,揚薰風以高扇,流愷悌之甘澤,浸曠盪之 膏腴,正理革其淫邪,淳風柔其骨髓。使天下之人,心醉而神足。其於忠義也,立 則見其參於前;其於進趨也,若章程之在目。禮經所及,等日月之難逾;聲教所行, 雖風雨之不輟。聖人知俗之漸化也,王道之已行也,於是體國經野,庸功勳親。分 山裂河,設磐石之固,內守外御,有維城之基。連絡遍於域中,膠葛盡於封內。雖 道昏時喪,澤竭政塞,鄭伯逐王,申侯弒主,魯不供物,宋不成周,吳徵伯牢,楚 問九鼎,小白之一匡天下,重耳之一戰諸侯,無君之跡顯然,篡奪之謀中寢者,直 以周禮尚存,簡書不隕。故曰:「不敢失墜,天威在顏。」
zì chūn qiū zhī hòu, lǐ yì jiàn tuí, fēng sú chén hūn, kuì chǐ xīn jǐn, jí zǒu xiān dé zhě wèi shàng, duó rǎng tóu huì zhě wèi néng. jiā yǐ bā shì zhuān qí, sān jiā fēn jìn, zi gòng zhī luàn wǔ guó, sū qín zhī dòu qī xióng, kē kè fán xìng, jīng jí dào xī, mò bù zhǎng zhà shù, guì gōng zhàn, wàn xìng jiē dài zhǎo yá, wú rén bù shǔ zī jù. suǒ yǐ shāng yāng qī gù yǒu, lǐ sī qiú jiù jiāo, sūn bìn sàng zú yú páng juān, zhāng yí dé zhì yú chén zhěn. yī lǚ zhī zhòng, biàn yù chēng wáng zài zhàn zhī xióng, zhēng lái fèng dì. xiān wáng huì méng zhī lǐ, xī shí zūn zǔ zhī róng, sān dài xuán fēng, sǎo dì zhì jǐn. kuàng shǐ huáng xuē píng qū yǔ, shū fēi zhì gōng, lǐ sī zhī zuò gǔ gōng, hǎn xún dà dào, rén wú jiàn dé, wéi nüè shì wén. dāng cǐ shí yě, zhǔ cāi yú shàng, rén hài yú xià, fù bù néng bǎo zhī yú zi, jūn bù néng dé zhī yú chén. yù shǐ shǐ huáng fēn tǔ jiān xióng, jiàn hóu báo sú, ruò yù jìn zhèng zhī kě yī, biàn jiè zéi bīng ér zī dào liáng, jì lóng yú ér zhù fēng yǔ, bù kě xíng yě. shì yǐ qín jiàn zhōu dé zhī mián shēn, jù jǐ tú zhī bù yuǎn, bà hóu zhì shǒu, gāo xià zài xīn, tiān xià zhì zài yī rén, bǎi xìng bù wén èr zhǔ. zhí shì bù de xíng qí shì fēng, fēi báo gōng chén ér jiàn gǔ ròu yě.
自春秋之後,禮義漸頹,風俗塵昏,愧恥心盡,疾走先得者為上,奪攘投會者 為能。加以八世專齊,三家分晉,子貢之亂五國,蘇秦之斗七雄,苛刻繁興,經籍 道息,莫不長詐術,貴攻戰,萬姓皆戴爪牙,無人不屬觜距。所以商鞅欺故友,李 斯囚舊交,孫臏喪足於龐涓,張儀得志於陳軫。一旅之眾,便欲稱王;再戰之雄, 爭來奉帝。先王會盟之禮,昔時樽俎之容,三代玄風,掃地至盡。況始皇削平區宇, 殊非至公,李斯之作股肱,罕循大道,人無見德,唯虐是聞。當此時也,主猜於上, 人駭於下,父不能保之於子,君不能得之於臣。欲使始皇分土奸雄,建侯薄俗,若 喻晉、鄭之可依,便借賊兵而資盜糧,寄龍魚而助風雨,不可行也。是以秦鑒周德 之綿深,懼己圖之不遠,罷侯置守,高下在心,天下制在一人,百姓不聞二主。直 是不得行其世封,非薄功臣而賤骨肉也。
gāo huáng dì jiē rì yuè zhī míng, huái tiān dì zhī liàng, suàn cái bù zú yǐ fēn shǎng, lùn dì bù zú yǐ shòu fēng. yì jiē bǎi chéng, tǔ yǒu qiān lǐ, rén yīn guó fù, dì guǎng bīng qiáng. wǔ shí nián jiān, qī guó tóng fǎn, jiǎ yì yōu shī qí guó, cháo cuò qǐng xuē qí dì. ruò yán yóu dà ér fǎn yě, bù ruò shào líng zhī shī jiàn tǔ zhī zhòng yě ruò yán yǒu cái ér qǐ yě, liú bì fēi wáng bà zhī cái, tián lù wú xiān guǎn zhī lüè yě. shì qí jìn yǐ nì lǐ wèi cán, wú chǔ yǐ fàn shàng fēi kuì, xìn yóu jiào qǐ, qí suǒ yóu lái yuǎn yǐ. zì cǐ zhī hòu, zá bà yòu shuāi, zhōng xìng bù néng gǎi wù chuàng tú, huáng chū bù néng shēn móu yuǎn lǜ. sī miàn guān hàn wèi zhī jì, xún qí jīng wěi zhī chū, wèi yǒu jī dé chóng guāng, zé jí wàn wù. guān qí jiào, tōu báo yú qín fēng chá qí rén, chái láng yú hàn rì. gù wèi tài zǔ yuē: ruò shǐ wú gū, tiān xià jǐ rén chēng dì, jǐ rén chēng wáng! míng qiè hào yì zhě, chù mù jiē shì. yù yǐ cǐ shí kāi sì cì zhī zuò, chuí wàn dài zhī fēng, bì yǒu tōng chē sān chuān yǐ kuī zhōu shì, jiè mǎ fén shī ér zhú yì hóu. ér wáng sī tú lǚ qǐng yú dāng shí, cáo yuán shǒu yòu qín yú zōng shì, jiē bù zhī shí yě.
高皇帝揭日月之明,懷天地之量,算財不足以分賞,論地不足以受封。邑皆百 城,土有千里,人殷國富,地廣兵強。五十年間,七國同反,賈誼憂失其國,晁錯 請削其地。若言由大而反也,不若召陵之師、踐土之眾也;若言有材而起也,劉濞 非王霸之材,田祿無先、管之略也。是齊、晉以逆禮為慚,吳、楚以犯上非愧,釁 由教起,其所由來遠矣。自此之後,雜霸又衰,中興不能改物創圖,黃初不能深謀 遠慮。糹面觀漢、魏之際,尋其經緯之初,未有積德重光,澤及萬物。觀其教,偷 薄於秦風;察其人,豺狼於漢日。故魏太祖曰:「若使無孤,天下幾人稱帝,幾人 稱王!」明竊號議者,觸目皆是。欲以此時開四賜之祚,垂萬代之封,必有通車三 川以窺周室,介馬汾、濕而逐翼侯。而王司徒屢請於當時,曹元首又勤於宗室,皆 不知時也。
dāng shí xián zhě shì zhī.
當時賢者是之。
jìng zé zhī zhèng shì shí, měi yǐ yòng rén wèi xiān. guì zhōu mán pàn, jiàn péi huái gǔ fèng gé shè rén quē, jiàn wèi zhī gǔ yòu shǐ quē, jiàn zhāng sī jìng. zé tiān yǐ wèi zhī rén.
敬則知政事時,每以用人為先。桂州蠻叛,薦裴懷古;鳳閣舍人缺,薦魏知古; 右史缺,薦張思敬。則天以為知人。
ruì zōng jí wèi, cháng wèi shì chén yuē: shén lóng yǐ lái, lǐ duō zuò wáng tóng jiǎo bìng fù jiù guān, wéi yuè jiāng yàn qīn róng xián yǒu bāo zèng, bù zhī gèng yǒu hé rén, shàng bào yuān yì? lì bù shàng shū liú yōu qiú duì yuē: gù zhèng zhōu cì shǐ zhū jìng zé, wǎng zài zé tiān cháo rèn zhèng jiàn dài fū zhī zhèng shì, zhōng zhēn yì liè, wèi tiān xià suǒ tuī. shén lóng shí, bèi zōng chǔ kè rǎn zǔ yōng děng wū gòu, zuǒ shòu lú zhōu cì shǐ. zhǎng ān nián zhōng, cháng wèi chén yún: xiāng wáng bì yīng qī shòu mìng, dāng xū jǐn jié shì zhī. jí wéi shì cuàn nì gàn jì, chén suì jiàn wēi fù nán, yì dài xìng lì, suī zé tiān yòu qí shì, yì shì jìng zé xiān qǐ zhī xīn. jīn bì xià lóng xìng bǎo wèi, xiōng dǎng jiù lù, jìng zé shàng xián yuān quán rǎng, wèi méng zhāo xuě. kuàng fù shì fú xiān jué, chéng jí kě jiā. ruì zōng rán zhī, zèng jìng zé mì shū jiān, shì yuē yuán.
睿宗即位,嘗謂侍臣曰:「神龍已來,李多祚、王同皎並復舊官,韋月將、燕 欽融咸有褒贈,不知更有何人,尚抱冤抑?」吏部尚書劉幽求對曰:「故鄭州刺史 硃敬則,往在則天朝任正諫大夫、知政事,忠貞義烈,為天下所推。神龍時,被宗 楚客、冉祖雍等誣構,左授廬州刺史。長安年中,嘗謂臣云:『相王必膺期受命, 當須盡節事之。』及韋氏篡逆干紀,臣遂見危赴難,翼戴興歷,雖則天誘其事,亦 是敬則先啟之心。今陛下龍興寶位,凶黨就戮,敬則尚銜冤泉壤,未蒙昭雪。況復 事符先覺,誠即可嘉。」睿宗然之,贈敬則秘書監,諡曰元。
yáng zài sī, zhèng zhōu yuán wǔ rén yě. shǎo jǔ míng jīng, shòu xuán wǔ wèi. chōng shǐ yì jīng shī, zhǐ yú kè shè. huì dào qiè qí náng zhuāng, zài sī xiè hòu yù zhī, dào zhě fú zuì, zài sī wèi yuē: zú xià dāng kǔ pín guì, zhì cǐ wú xíng. sù qù wù zuò shēng, kǒng wèi tā rén suǒ qín. xìng liú gōng wén, yú cái jǐn yǐ xiāng yí. dào zhě zhāi qù, zài sī chū bù yán qí shì, jiǎ dài yǐ guī. lèi qiān tiān guān yuán wài láng, lì zuǒ yòu sù zhèng tái yù shǐ dài fū. yán zài chū, shǒu luán tái shì láng tóng fèng gé luán tái píng zhāng shì. zhèng shèng chū, zhuǎn fèng gé shì láng, yī qián tóng píng zhāng shì, jiān tài zǐ yòu shù zǐ. xún qiān nèi shǐ, zì hóng nóng xiàn nán lèi fēng zhì zhèng guó gōng.
楊再思,鄭州原武人也。少舉明經,授玄武尉。充使詣京師,止於客舍。會盜 竊其囊裝,再思邂逅遇之,盜者伏罪,再思謂曰:「足下當苦貧匱,至此無行。速 去勿作聲,恐為他人所擒。幸留公文,余財盡以相遺。」盜者齋去,再思初不言其 事,假貸以歸。累遷天官員外郎,歷左右肅政台御史大夫。延載初,守鸞台侍郎、 同鳳閣鸞台平章事。證聖初,轉鳳閣侍郎,依前同平章事,兼太子右庶子。尋遷內 史,自弘農縣男累封至鄭國公。
zài sī zì lì shì sān zhǔ, zhī zhèng shí yú nián, wèi cháng yǒu suǒ jiàn dá. wèi rén qiǎo nìng xié mèi, néng dé rén zhǔ wēi zhǐ, zhǔ yì suǒ bù yù, bì yīn ér huǐ zhī, zhǔ yì suǒ yù, bì yīn ér yù zhī. rán gōng shèn wèi jì, wèi cháng wǔ wù. huò wèi zài sī yuē: gōng míng gāo wèi zhòng, hé wèi qū shé rú cǐ? zài sī yuē: shì lù jiān nán, zhí zhě shòu huò. gǒu bù rú cǐ, hé yǐ quán qí shēn zāi! zhǎng ān mò, chāng zōng jì wèi fǎ sī suǒ jū, sī xíng shǎo qīng huán yàn fàn duàn jiě qí zhí. chāng zōng é yòu kàng biǎo chēng yuān, zé tiān yì jiāng shēn lǐ chāng zōng, tíng wèn zǎi chén yuē: chāng zōng yú guó yǒu gōng fǒu? zài sī duì yuē: chāng zōng wǎng yīn hé liàn shén dān, shèng gōng fú zhī yǒu xiào, cǐ shí mò dà zhī gōng. zé tiān shén yuè, chāng zōng jìng yǐ fù zhí. shí rén guì yàn fàn ér jiàn zài sī yě. shí zuǒ bǔ què dài lìng yán zuò liǎng jiǎo yě hú fù yǐ jī cì zhī, zài sī wén zhī shén nù, chū lìng yán wèi zhǎng shè lìng, cháo shì yóu jiā chī xiào. zài sī wèi yù shǐ dài fū shí, zhāng yì zhī xiōng sī lǐ shǎo qīng tóng xiū cháng zòu qǐng gōng qīng dà chén yàn yú sī lǐ sì, yù qí huì zhě jiē jǐn zuì jí huān. tóng xiū xì yuē: yáng nèi shǐ miàn shì gāo lì. zài sī xīn rán, qǐng jiǎn zhǐ zì tiē yú jīn, què pī zǐ páo, wèi gāo lì wǔ, yíng tóu shū shǒu, jǔ dòng hé jié, mǎn zuò chī xiào. yòu yì zhī dì chāng zōng yǐ zī mào jiàn chǒng xìng, zài sī yòu yú zhī yuē: rén yán liù láng miàn shì lián huā zài sī yǐ wèi lián huā shì liù láng, fēi liù láng shì lián huā yě. qí qīng qiǎo qǔ mèi yě rú cǐ.
再思自歷事三主,知政十餘年,未嘗有所薦達。為人巧佞邪媚,能得人主微旨, 主意所不欲,必因而毀之,主意所欲,必因而譽之。然恭慎畏忌,未嘗忤物。或謂 再思曰:「公名高位重,何為屈折如此?」再思曰:「世路艱難,直者受禍。苟不 如此,何以全其身哉!」長安末,昌宗既為法司所鞫,司刑少卿桓彥范斷解其職。 昌宗俄又抗表稱冤,則天意將申理昌宗,廷問宰臣曰:「昌宗於國有功否?」再思 對曰:「昌宗往因合練神丹,聖躬服之有效,此實莫大之功。」則天甚悅,昌宗竟 以復職。時人貴彥范而賤再思也。時左補闕戴令言作《兩腳野狐賦》以譏刺之,再 思聞之甚怒,出令言為長社令,朝士尤加嗤笑。再思為御史大夫時,張易之兄司禮 少卿同休嘗奏請公卿大臣宴於司禮寺,預其會者皆盡醉極歡。同休戲曰:「楊內史 面似高麗。」再思欣然,請剪紙自貼於巾,卻披紫袍,為高麗舞,縈頭舒手,舉動 合節,滿座嗤笑。又易之弟昌宗以姿貌見寵幸,再思又諛之曰:「人言六郎面似蓮 花;再思以為蓮花似六郎,非六郎似蓮花也。」其傾巧取媚也如此。
zhǎng ān sì nián, yǐ běn guān jiǎn xiào jīng zhào fǔ zhǎng shǐ, yòu qiān jiǎn xiào yáng zhōu dà dū dū fǔ zhǎng shǐ. zhōng zōng jí wèi, bài hù bù shàng shū, jiān zhōng shū lìng, zhuǎn shì zhōng, yǐ gōng liáo fēng zhèng guó gōng, cì shí fēng sān bǎi hù. yòu wèi cè shùn tiān huáng hòu shǐ, cì wù wǔ bǎi duàn, ān mǎ chēng shì. shí wǔ sān sī jiāng wū shā wáng tóng jiǎo, zài sī yǔ lì bù shàng shū lǐ jiào xíng bù shàng shū wéi jù yuán bìng shòu zhì kǎo àn qí yù, jìng bù néng fā míng qí wǎng, zhì tóng jiǎo zhì sǐ, zhòng yuān zhī. zài sī é fù wèi zhōng shū lìng lì bù shàng shū. jǐng lóng sān nián, qiān shàng shū yòu pú shè, jiā guāng lù dài fū. qí nián hōng, zèng tè jìn bīng zhōu dà dū dū, péi zàng qián líng, shì yuē gōng. zi zhí zhí zi xiàn, bìng wèi sī xūn yuán wài láng. zài sī dì jì zhāo wèi kǎo gōng láng zhōng, wēn yù wèi hù bù shì láng.
長安四年,以本官檢校京兆府長史,又遷檢校揚州大都督府長史。中宗即位, 拜戶部尚書,兼中書令,轉侍中,以宮僚封鄭國公,賜實封三百戶。又為冊順天皇 後使,賜物五百段,鞍馬稱是。時武三思將誣殺王同皎,再思與吏部尚書李嶠、刑 部尚書韋巨源並受制考按其獄,竟不能發明其枉,致同皎至死,眾冤之。再思俄復 為中書令、吏部尚書。景龍三年,遷尚書右僕射,加光祿大夫。其年薨,贈特進、 并州大都督,陪葬乾陵,諡曰恭。子植、植子獻,並為司勛員外郎。再思弟季昭為 考功郎中,溫玉為戶部侍郎。
lǐ huái yuǎn, xíng zhōu bǎi rén rén yě. zǎo gū pín hǎo xué, shàn shǔ wén. yǒu zōng rén yù yǐ gāo yìn xiāng jiǎ zhě, huái yuǎn jìng jù zhī, tuì ér tàn yuē: yīn rén zhī shì, gāo shì bù wèi jiǎ yìn qiú guān, qǐ wú běn zhì? wèi jǐ, yīng sì kē jǔ zhuó dì, lèi chú sī lǐ shǎo qīng. chū wèi xíng zhōu cì shǐ, yǐ qí běn xiāng, gù cí bù jiù, gǎi shòu jì zhōu cì shǐ. é lì yáng yì děng zhōu dà dū dū fǔ zhǎng shǐ, wèi xíng, yòu shòu tóng zhōu cì shǐ. zài zhí yǐ qīng jiǎn chēng. rù wèi tài zǐ zuǒ shù zǐ, jiān tài zǐ bīn kè, lì qiān yòu sàn qí cháng shì chūn guān shì láng. dà zú nián, qiān luán tái shì láng, xún tóng fèng gé luán tái píng zhāng shì. suì yú, jiā yín qīng guāng lù dài fū, bài qiū guān shàng shū, jiān jiǎn xiào tài zǐ zuǒ shù zǐ, cì jué píng xiāng xiàn nán. zhǎng ān sì nián, yǐ lǎo cí zhí, tīng jiě qiū guān shàng shū, zhèng chú tài zǐ zuǒ shù zǐ, xún shòu tài zǐ bīn kè. shén lóng chū, chú zuǒ sàn qí cháng shì bīng bù shàng shū tóng zhōng shū mén xià sān pǐn, jiā jīn zǐ guāng lù dài fū, jìn fēng zhào jùn gōng, tè cì shí fēng sān bǎi hù. é yǐ jí qǐng zhì shì, xǔ zhī. zhōng zōng jiāng xìng jīng shī, yòu lìng yǐ běn guān zhī dōng dōu liú shǒu.
李懷遠,邢州柏仁人也。早孤貧好學,善屬文。有宗人慾以高廕相假者,懷遠 竟拒之,退而嘆曰:「因人之勢,高士不為;假廕求官,豈吾本志?」未幾,應四 科舉擢第,累除司禮少卿。出為邢州刺史,以其本鄉,固辭不就,改授冀州刺史。 俄歷揚、益等州大都督府長史,未行,又授同州刺史。在職以清簡稱。入為太子左 庶子,兼太子賓客,歷遷右散騎常侍、春官侍郎。大足年,遷鸞台侍郎,尋同鳳閣 鸞台平章事。歲余,加銀青光祿大夫,拜秋官尚書,兼檢校太子左庶子,賜爵平鄉 縣男。長安四年,以老辭職,聽解秋官尚書,正除太子左庶子,尋授太子賓客。神 龍初,除左散騎常侍、兵部尚書、同中書門下三品,加金紫光祿大夫,進封趙郡公, 特賜實封三百戶。俄以疾請致仕,許之。中宗將幸京師,又令以本官知東都留守。
huái yuǎn suī jiǔ jū róng wèi, ér mí shàng jiǎn lǜ, yuán lín zhái shì, wú suǒ gǎi zuò. cháng chéng kuǎn duàn mǎ, zuǒ pú shè dòu lú qīn wàng wèi yuē: gōng róng guì rú cǐ, hé bù mǎi jùn mǎ chéng zhī? dá yuē: cǐ mǎ xìng miǎn jīng jué, wú jiǎ bié qiú. wén zhě mò bù tàn měi. shén lóng èr nián bā yuè zú, zhōng zōng tè cì jǐn bèi yǐ chōng liǎn, chuò cháo yī rì, qīn wèi wén yǐ jì zhī, zèng shì zhōng, shì yuē chéng. zi jǐng bó.
懷遠雖久居榮位,而彌尚簡率,園林宅室,無所改作。常乘款段馬,左僕射豆 盧欽望謂曰:「公榮貴如此,何不買駿馬乘之?」答曰:「此馬倖免驚蹶,無假別 求。」聞者莫不嘆美。神龍二年八月卒,中宗特賜錦被以充斂,輟朝一日,親為文 以祭之,贈侍中,諡曰成。子景伯。
jǐng bó, jǐng lóng zhōng wèi gěi shì zhōng, yòu qiān jiàn yì dài fū. zhōng zōng cháng yàn shì chén jí cháo jí shǐ, jiǔ hān, lìng gè wèi huí bō cí. zhòng jiē wèi zhōu nìng zhī cí, jí zì yào róng wèi. cì zhì jǐng bó, yuē: huí bō ěr shí jiǔ zhī, wēi chén zhí zài zhēn guī. shì yàn jì guò sān jué, xuān huá qiè kǒng fēi yí. zhōng zōng bù yuè, zhōng shū lìng xiāo zhì zhōng chēng zhī yuē: cǐ zhēn jiàn guān yě. jǐng yún zhōng, lèi qiān yòu sàn qí cháng shì, xún yǐ lǎo jí zhì shì. kāi yuán zhōng zú. zi péng nián. péng nián yǒu lì cái, gōng yú pōu xī, dāng shí chēng zhī. kāi yuán zhōng, lì kǎo gōng yuán wài láng zhī jǔ, yòu qiān zhōng shū shè rén gěi shì zhōng bīng bù shì láng. tiān bǎo chū, yòu wèi lì bù shì láng, yǔ yòu xiāng lǐ lín fǔ shàn. mù shān dōng zhe xìng wèi hūn yīn, yǐn jiù qīng liè, yǐ dà qí mén. diǎn quán guǎn qī nián, hòu yǐ zāng wū wèi yù shǐ zhōng chéng sòng hún suǒ hé, zhǎng liú lǐng nán lín hè jùn. lěi yuè, hún jí dì shù yòu yǐ zāng xià yù, zhào hún liú lǐng nán gāo yào jùn, shù liú nán kāng jùn. tiān bǎo shí èr zài, qǐ péng nián wèi jì yīn tài shǒu, yòu qiān féng yì tài shǒu, rù wèi zhōng shū shè rén gěi shì zhōng lì bù shì láng. shí wǔ zài, xuán zōng xìng shǔ, zéi xiàn xī jīng. péng nián méi yú zéi, xié shòu wěi guān, yōu fèn hū hū bù dé zhì, yǔ wéi bīn xiāng cì ér zú. jí kè fù liǎng jīng, yōu zhì zèng péng nián wèi lǐ bù shàng shū.
景伯,景龍中為給事中,又遷諫議大夫。中宗嘗宴侍臣及朝集使,酒酣,令各 為《回波辭》。眾皆為謅佞之辭,及自要榮位。次至景伯,曰:「回波爾時酒卮, 微臣職在箴規。侍宴既過三爵,喧譁竊恐非儀。」中宗不悅,中書令蕭至忠稱之曰: 「此真諫官也。」景雲中,累遷右散騎常侍,尋以老疾致仕。開元中卒。子彭年。 彭年有吏才,工於剖析,當時稱之。開元中,歷考功員外郎、知舉,又遷中書舍人、 給事中、兵部侍郎。天寶初,又為吏部侍郎,與右相李林甫善。慕山東著姓為婚姻, 引就清列,以大其門。典銓管七年,後以贓污為御史中丞宋渾所劾,長流領南臨賀 郡。累月,渾及第恕又以贓下獄,詔渾流嶺南高要郡,恕流南康郡。天寶十二載, 起彭年為濟陰太守,又遷馮翊太守,入為中書舍人、給事中、吏部侍郎。十五載, 玄宗幸蜀,賊陷西京。彭年沒於賊,脅授偽官,憂憤忽忽不得志,與韋斌相次而卒。 及克復兩京,優制贈彭年為禮部尚書。
dòu lú qīn wàng, jīng zhào wàn nián rén yě. zēng zǔ tōng, suí xiāng zhōu cì shǐ nán chén jùn gōng. zǔ kuān, jí suí wén dì zhī shēng yě. dà yè mò, wèi liáng quán lìng. jí gāo zǔ dìng guān zhōng, kuān yǔ jùn shǒu xiāo yǔ lǜ háo yòu fù jīng shī, yóu shì lèi shòu diàn zhōng jiān, réng zhào qí zi huái ràng shàng wàn chūn gōng zhǔ. gāo zǔ yǐ kuān zēng zǔ cháng wèi tài hé zhōng lì chēng dān xìng, zhì shì gǎi kuān wèi lú shì. zhēn guān zhōng, lì qiān lǐ bù shàng shū zuǒ wèi dà jiāng jūn, fēng ruì guó gōng. yǒng huī yuán nián zú, zèng tè jìn bīng zhōu dū du, péi zàng zhāo líng, shì yuē dìng. yòu fù qí xìng wèi dòu lú shì. fù rén yè, gāo zōng shí wèi zuǒ wèi jiāng jūn.
豆盧欽望,京兆萬年人也。曾祖通,隋相州刺史、南陳郡公。祖寬,即隋文帝 之甥也。大業末,為梁泉令。及高祖定關中,寬與郡守蕭瑀率豪右赴京師,由是累 授殿中監,仍詔其子懷讓尚萬春公主。高祖以寬曾祖萇魏太和中例稱單姓,至是改 寬為盧氏。貞觀中,歷遷禮部尚書、左衛大將軍,封芮國公。永徽元年卒,贈特進、 并州都督,陪葬昭陵,諡曰定。又復其姓為豆盧氏。父仁業,高宗時為左衛將軍。
qīn wàng, zé tiān shí lèi qiān sī bīn qīng. zhǎng shòu èr nián, dài zōng qín kè wèi nèi shǐ. shí lǐ zhāo dé yì wèi nèi shǐ, zhí quán yòng shì, qīn wàng yǔ tóng shí zǎi xiàng wéi jù yuán lù yuán fāng sū wèi dào dù jǐng jiǎn děng bìng wěi qū cóng zhī. zhèng shèng yuán nián, zhāo dé zuò shì, zuǒ qiān fú líng wèi, zé tiān yǐ qīn wàng děng bù néng zhí zhèng, yòu wèi sī xíng shǎo qīng huáng fǔ wén bèi zòu qīn wàng fù huì zhāo dé, wǎng shàng fù xià, nǎi zuǒ qiān qīn wàng wèi zhào zhōu cì shǐ, wéi jù yuán zì yòu chéng wèi fū zhōu cì shǐ, lù yuán fāng zì qiū guān shì láng wèi suī zhōu cì shǐ, sū wèi dào zì fèng gé shì láng wèi jí zhōu cì shǐ. qí nián, qīn wàng rù wèi sī lǐ qīng, qiān qiū guān shàng shū, fēng ruì guó gōng. chū wèi hé běi dào xuān láo shǐ. é ér lú líng wáng fù wèi huáng tài zǐ, yǐ qīn wàng wèi huáng tài zǐ gōng yǐn. shèng lì èr nián, bài wén chāng yòu xiāng tóng fèng gé luán tái sān pǐn, xún shòu tài zǐ bīn kè, tíng zhī zhèng shì. zhōng zōng jí wèi, yǐ qīn wàng gōng liáo jiù chén, bài shàng shū zuǒ pú shè zhī jūn guó zhòng shì, jiān jiǎn xiào ān guó xiāng wáng fǔ zhǎng shǐ, jiān zhōng shū lìng zhī bīng bù shì jiān xiū guó shǐ.
欽望,則天時累遷司賓卿。長壽二年,代宗秦客為內史。時李昭德亦為內史, 執權用事,欽望與同時宰相韋巨源、陸元方、蘇味道、杜景儉等並委曲從之。證聖 元年,昭德坐事,左遷涪陵尉,則天以欽望等不能執正,又為司刑少卿皇甫文備奏 欽望附會昭德,罔上附下,乃左遷欽望為趙州刺史,韋巨源自右丞為鄜州刺史,陸 元方自秋官侍郎為綏州刺史,蘇味道自鳳閣侍郎為集州刺史。其年,欽望入為司禮 卿,遷秋官尚書,封芮國公。出為河北道宣勞使。俄而廬陵王復為皇太子,以欽望 為皇太子宮尹。聖歷二年,拜文昌右相、同鳳閣鸞台三品,尋授太子賓客,停知政 事。中宗即位,以欽望宮僚舊臣,拜尚書左僕射、知軍國重事,兼檢校安國相王府 長史,兼中書令、知兵部事、監修國史。
qīn wàng zuò xiāng liǎng cháo, qián hòu shí yú nián, zhāng yì zhī xiōng dì jí wǔ sān sī fù zǐ jiē zhuān quán jiāo zòng, tú wèi nì luàn. qīn wàng dú jǐn qí shēn, bù néng yǒu suǒ kuāng zhèng, yǐ cǐ huò jī yú dài. shén lóng èr nián, bài kāi fǔ yí. jǐng lóng sān nián wǔ yuè, biǎo qǐng qì hái, bù xǔ. shí yī yuè zú, nián bā shí yú. zèng sī kōng bīng zhōu dà dū dū, shì yuē yuán, cì dōng yuán mì qì, péi zàng qián líng. zé tiān shí, zǎi xiàng yòu yǒu zhāng guāng fǔ shǐ wù zī cuī yuán zōng zhōu yǔn yuán děng, bìng yǒu míng jī.
欽望作相兩朝,前後十餘年,張易之兄弟及武三思父子皆專權驕縱,圖為逆亂。 欽望獨謹其身,不能有所匡正,以此獲譏於代。神龍二年,拜開府儀。景龍三年五 月,表請氣骸,不許。十一月卒,年八十餘。贈司空、并州大都督,諡曰元,賜東 園秘器,陪葬乾陵。則天時,宰相又有張光輔、史務滋、崔元綜、周允元等,並有 名績。
zhāng guāng fǔ zhě, jīng zhào rén yě. shǎo míng biàn, yǒu lì gàn. lèi qiān sī nóng shǎo qīng wén chāng yòu chéng. yǐ tǎo píng yuè wáng zhēn zhī gōng, bài fèng gé shì láng zhī zhèng shì. yǒng chāng yuán nián, qiān nà yán. xún rì, yòu bài nèi shǐ. jiē yǒu míng. qí nián, luò zhōu sī mǎ fáng sì yè luò yáng lìng zhāng sì míng zuò yǔ xú jìng yè dì jìng zhēn yīn xiāng jiāo jié. jìng zhēn zì liú suǒ xiù zhōu táo guī, jiāng běi tóu tū jué, yǐn lǔ rù kòu. tú jīng luò xià, sì yè sì míng èr rén gěi qí yī liáng ér qiǎn zhī. xíng zhì dìng zhōu, wèi rén suǒ jué. sì yè yú yù zhōng zì yì sǐ. sì míng yǔ jìng zhēn duō yǐn hǎi nèi xiāng shí, jì huǎn qí sǐ. sì míng chēng guāng fǔ zhēng yù zhōu rì, sī shuō tú shí tiān wén, yīn huái liǎng duān, gù wàng yǐ guān chéng bài. guāng fǔ yóu shì bèi zhū, jiā kǒu jí méi.
張光輔者,京兆人也。少明辯,有吏干。累遷司農少卿、文昌右丞。以討平越 王貞之功,拜鳳閣侍郎、知政事。永昌元年,遷納言。旬日,又拜內史。皆有名。 其年,洛州司馬房嗣業、洛陽令張嗣明坐與徐敬業弟敬真陰相交結。敬真自流所繡 州逃歸,將北投突厥,引虜入寇。途經洛下,嗣業、嗣明二人給其衣糧而遣之。行 至定州,為人所覺。嗣業於獄中自縊死。嗣明與敬真多引海內相識,冀緩其死。嗣 明稱光輔征豫州日,私說圖識天文,陰懷兩端,顧望以觀成敗。光輔由是被誅,家 口籍沒。
shǐ wù zī zhě, xuān zhōu lì yáng rén. lèi zhì nèi shǐ. tiān shòu zhōng, yǎ zhōu cì shǐ liú xíng shí jí dì qú zhōu cì shǐ xíng yú shàng yī fèng yù xíng gǎn, bìng xiōng zi zuǒ yīng yáng jiāng jūn qián tōng, bìng wèi shì yù shǐ lái zi xún wū yǐ móu fǎn zhū. yòu yú xū yí huǐ qí fù zuǒ jiān mén dà jiāng jūn bó yīng guān jiù. chū, wù zī sù yǔ xíng gǎn zhōu mì, yì sú qǐn qí fǎn zhuàng. zé tiān nù, lìng jùn chén jū zhī, wù zī kǒng bèi xiàn xíng, nǎi zì shā.
史務滋者,宣州溧陽人。累至內史。天授中,雅州刺史劉行實及弟渠州刺史行 瑜、尚衣奉御行感,並兄子左鷹揚將軍虔通,並為侍御史來子珣誣以謀反誅。又於 盱眙毀其父左監門大將軍伯英棺柩。初,務滋素與行感周密,意俗寢其反狀。則天 怒,令俊臣鞫之,務滋恐被陷刑,乃自殺。
cuī yuán zōng zhě, zhèng zhōu xīn zhèng rén yě. zǔ jūn sù, wǔ dé zhōng huáng mén shì láng hóng lú qīng. yuán zōng, tiān shòu zhōng lèi zhuǎn qiū guān shì láng. zhǎng shòu yuán nián, qiān luán tái shì láng tóng fèng gé luán tái píng zhāng shì. yuán zōng qín yú zhèng shì, měi zài zhōng shū, bì shù dài zhì wǎn, wèi cháng xiū yǎn. hǎo jié xì xíng, xūn xīn bù lì kǒu zhě èr shí yú nián. suī wài shì jǐn hòu, ér qíng shēn kè bó, měi shòu zhì jū yù, bì pī máo qiú cī, xiàn yú zhòng pì. yǐ cǐ gù rén duō wèi ér bǐ zhī. míng nián, fàn zuì pèi liú zhèn zhōu, cháo yě mò bù chēng qìng. xún shè hái, fù bài jiān chá yù shǐ. zhōng zōng shí, lèi qiān shàng shū zuǒ chéng pú zhōu cì shǐ, yǐ lǎo jí zhì shì. wǎn nián hǎo shè yǎng dǎo yǐn zhī shù, nián jiǔ shí yú zú.
崔元綜者,鄭州新鄭人也。祖君肅,武德中黃門侍郎、鴻臚卿。元綜,天授中 累轉秋官侍郎。長壽元年,遷鸞台侍郎、同鳳閣鸞台平章事。元綜勤於政事,每在 中書,必束帶至晚,未嘗休偃。好潔細行,薰辛不歷口者二十餘年。雖外示謹厚, 而情深刻薄,每受制鞫獄,必披毛求疵,陷於重辟。以此故人多畏而鄙之。明年, 犯罪配流振州,朝野莫不稱慶。尋赦還,復拜監察御史。中宗時,累遷尚書左丞、 蒲州刺史,以老疾致仕。晚年好攝養導引之術,年九十餘卒。
zhōu yǔn yuán zhě, yù zhōu rén yě. ruò guàn jǔ jìn shì. yán dài chū, lèi zhuǎn zuǒ sù zhèng yù shǐ zhōng chéng, é chú fèng gé luán tái píng zhāng shì. cháng yǔ zhū zǎi chén shì yàn, zé tiān lìng gè shù shū chuán zhōng shàn yán. yǔn yuán yuē: chǐ qí jūn bù rú yáo shùn. wǔ sān sī yǐ wèi yǔ yǒu zhǐ chì, jiū ér bó zhī. zé tiān yuē: wén cǐ yán zú yǐ wèi jiè, qǐ tè jiāng wèi guò yé? zhèng shèng yuán nián zú, zèng bèi zhōu cì shǐ. zé tiān wèi qī yán shī yǐ shāng zhī, yòu zì shàn xiě, shí yǐ wèi róng.
周允元者,豫州人也。弱冠舉進士。延戴初,累轉左肅政御史中丞,俄除鳳閣 鸞台平章事。嘗與諸宰臣侍宴,則天令各述書傳中善言。允元曰:「恥其君不如堯、 舜。」武三思以為語有指斥,糾而駁之。則天曰:「聞此言足以為誡,豈特將為過 耶?」證聖元年卒,贈貝州刺史。則天為七言詩以傷之,又自繕寫,時以為榮。
shǐ guān yuē: wáng jí shàn zài xiào jìng dōng gōng, chéng néng fèng zhí. dāng jùn chén xià yù, lì jiàn chú xiōng, shì yōu làn jí xián liáng, ér yù míng zhāng yǔ yì, xìng fù zhī zhì, bù wèi wú xīn. dù jǐng jiǎn wǔ xíng yǒu làn, jì huó wèi xīn, sì qì bù hé, guī zuì zài jǐ, zé tiān wèi yuē zhēn zǎi xiàng. rán nài róu shùn lǐ zhāo dé, bù wú tǔ gāng zhī guò yě. zhū jìng zé wén xué yǒu chēng, jié xíng wú kuì, jiàn zhèng guǒ jué, tuī zé jīng zhēn, gǒu fēi dòng jiàn gǔ jīn, shēn shí wáng bà, hé yóu lì qí gāo lùn zāi? xī hū xiāng bù dé shí yǐ! yáng zài sī nìng ér qǔ guì, gǒu yǐ quán shēn, yǎn bù shàn ér zì qī, wèi wú shí mù shí shǒu yě. lǐ huái yuǎn míng bù gǒu yú jiǎ yìn, guì bù xuàn yú gù xiāng, wú gǎi lòu jū, cháng chéng liè sì, yì yī shí zhī shàn yǐ. rán fěi gōng zhī dào, wèi zhī wén yě. dòu lú qīn wàng zhāng guāng fǔ shǐ wù zī cuī yuán zōng zhōu yǔn yuán děng, huò yǒu piàn yán, fēi wú xiǎo shàn, dēng yú dà yòng, kě wèi jù chén.
史官曰:王及善在孝敬東宮,誠能奉職。當俊臣下獄,力諫除凶,是憂濫及賢 良,而欲明彰羽翼,興復之志,不謂無心。杜景儉五刑有濫,濟活為心,四氣不和, 歸罪在己,則天謂曰「真宰相。」然奈柔順李昭德,不無吐剛之過也。硃敬則文學 有稱,節行無愧,諫諍果決,推擇精真,苟非洞鑑古今,深識王霸,何由立其高論 哉?惜乎相不得時矣!楊再思佞而取貴,苟以全身,掩不善而自欺,謂無十目十手 也。李懷遠名不苟於假廕,貴不衒於故鄉,無改陋居,常乘劣駟,亦一時之善矣。 然匪躬之道,未之聞也。豆盧欽望、張光輔、史務滋、崔元綜、周允元等,或有片 言,非無小善,登於大用,可謂具臣。
zàn yuē: jí shàn fèng zhí, fēi wú zhì lì. jǐng jiǎn dāng quán, bù wèi bù xián. xióng wén gāo jié, shǎo lián wèi jué. shǒu dào ān pín, huái yuǎn dāng rén. qīn wàng zhī shǔ, piàn shàn hé zú. dǎo mèi zài sī, qí yí chuán sù.
贊曰:及善奉職,非無智力。景儉當權,不謂不賢。雄文高節,少連為絕。守 道安貧,懷遠當仁。欽望之屬,片善何足。蹈媚再思,祇宜遄速。