féng àng ā shǐ nà shè ěr zǐ dào zhēn shū zǔ sū ní shī sū ní shī zi zhōng fù
○馮盎 阿史那社爾 子道真 叔祖蘇尼失 蘇尼失子忠附
qì bì hé lì hēi chǐ cháng zhī lǐ duō zuò lǐ sì yè bái xiào dé
契苾何力黑齒 常之 李多祚 李嗣業 白孝德
féng àng, gāo zhōu liáng dé rén yě. lěi dài wèi běn bù dà shǒu lǐng. àng shǎo yǒu wǔ lüè, suí kāi huáng zhōng wèi sòng kāng lìng. rén shòu chū, cháo chéng děng wǔ zhōu liáo pàn, àng chí zhì jīng, qǐng tǎo zhī. wén dì chì zuǒ pú shè yáng sù yǔ àng lùn zéi xíng shì, sù yuē: bù yì mán yí zhōng yǒu cǐ rén, dà kě qí yě. jí lìng àng fā jiāng lǐng bīng jī zhī. zéi píng, shòu jīn zǐ guāng lù dài fū, réng chú hàn yáng tài shǒu.
馮盎,高州良德人也。累代為本部大首領。盎少有武略,隋開皇中為宋康令。 仁壽初,潮、成等五州獠叛,盎馳至京,請討之。文帝敕左僕射楊素與盎論賊形勢, 素曰:「不意蠻夷中有此人,大可奇也。」即令盎發江、嶺兵擊之。賊平,授金紫 光祿大夫,仍除漢陽太守。
wǔ dé sān nián, guǎng xīn èr zhōu zéi shuài gāo fǎ chéng xǐ bǎo chè děng bìng shòu lín shì hóng jié dù, shā hài suí guān lì, àng lǜ bīng jī pò zhī. jì ér bǎo chè xiōng zi zhì chén yòu jù bīng yú xīn zhōu, zì wèi qú shuài, àng qū wǎng jī zhī. bīng jiāo, àng què dōu móu dà hū yuē: ěr děng pō shí wǒ fǒu? zéi duō qì gē ròu tǎn ér bài, qí tú suì kuì, qín bǎo chè zhì chén děng, lǐng wài suì dìng. huò yǒu shuō àng yuē: zì suí jì bēng lí, hǎi nèi sāo dòng. jīn táng suī yīng yùn, ér fēng jiào wèi jiā, nán yuè yī yú, wèi yǒu suǒ dìng. gōng kè píng wǔ lǐng èr shí yú zhōu, qǐ yǔ zhào tuó jiǔ jùn xiāng bǐ? jīn qǐng shàng nán yuè wáng zhī hào. àng yuē: wú jū nán yuè, yú zī wǔ dài, běn zhōu mù bó, wéi wǒ yī mén, zǐ nǚ yù bó, wú zhī yǒu yě. rén shēng fù guì, rú wǒ dài nán, cháng kǒng fú kè fù hé, yǐ zhuì xiān yè. běn zhōu yī jǐn biàn zú, yú fù hé qiú? yuè wáng zhī hào, fēi suǒ wén yě.
武德三年,廣、新二州賊帥高法澄、洗寶徹等並受林士弘節度,殺害隋官吏, 盎率兵擊破之。既而寶徹兄子智臣又聚兵於新州,自為渠帥,盎趨往擊之。兵交, 盎卻兜鍪大呼曰:「爾等頗識我否?」賊多棄戈肉袒而拜,其徒遂潰,擒寶徹、智 臣等,嶺外遂定。或有說盎曰:「自隋季崩離,海內騷動。今唐雖應運,而風教未 浹,南越一隅,未有所定。公克平五嶺二十餘州,豈與趙佗九郡相比?今請上南越 王之號。」盎曰:「吾居南越,於茲五代,本州牧伯,唯我一門,子女玉帛,吾之 有也。人生富貴,如我殆難,常恐弗克負荷,以墜先業。本州衣錦便足,余復何求? 越王之號,非所聞也。」
sì nián, àng yǐ nán yuè zhī zhòng jiàng, gāo zǔ yǐ qí dì wèi luó chūn bái yá dān lín děng bā zhōu, réng shòu àng shàng zhù guó gāo luó zǒng guǎn, fēng wú guó gōng, xún gǎi fēng yuè guó gōng. bài qí zi zhì dài wèi chūn zhōu cì shǐ, zhì huò dōng hé zhōu cì shǐ, xǐ fēng àng gěng guó gōng. zhēn guān wǔ nián, àng lái cháo, tài zōng yàn cì shén hòu. é ér luó dòu zhū dòng liáo pàn, zhào lìng àng lǜ bù luò èr wàn wèi zhū jūn xiān fēng. shí yǒu zéi shù wàn tún jù xiǎn yào, bù kě gōng bī. àng chí nǔ yǔ zuǒ yòu yuē: jǐn wú cǐ jiàn, kě zhī shèng fù. lián fā qī shǐ, ér zhōng qī rén, zéi tuì zǒu, yīn zòng bīng chéng zhī, zhǎn shǒu qiān yú jí. tài zōng lìng zhì dài hái wèi shěng zhī, zì hòu shǎng cì bù kě shèng shù. àng nú bì wàn yú rén, suǒ jū dì fāng èr qiān lǐ, qín yú bù lǐng, jié tī jiān zhuàng, shén dé qí qíng. èr shí nián zú. zèng zuǒ qí wèi dà jiāng jūn jīng zhōu dū du.
四年,盎以南越之眾降,高祖以其地為羅、春、白、崖、儋、林等八州,仍授 盎上柱國、高羅總管,封吳國公,尋改封越國公。拜其子智戴為春州刺史,智或東 合州刺史,徙封盎耿國公。貞觀五年,盎來朝,太宗宴賜甚厚。俄而羅竇諸洞獠叛, 詔令盎率部落二萬為諸軍先鋒。時有賊數萬屯據險要,不可攻逼。盎持弩語左右曰: 「盡吾此箭,可知勝負。」連發七矢,而中七人,賊退走,因縱兵乘之,斬首千餘 級。太宗令智戴還慰省之,自後賞賜不可勝數。盎奴婢萬餘人,所居地方二千里, 勤於簿領,詰擿奸狀,甚得其情。二十年卒。贈左騎衛大將軍、荊州都督。
ā shǐ nà shè ěr, tū jué chù luó kè hán zi yě. nián shí yī, yǐ zhì yǒng chēng yú běn fān, bài wèi tà shè, jiàn yá yú qì běi, yǔ yù gǔ shè fēn tǒng tiě lēi hé gǔ tóng luó děng zhū bù. zài wèi shí nián, wú suǒ kè liǎn. zhū shǒu lǐng huò bǐ qí bù néng fù guì, shè ěr yuē: bù luò jì fēng, yú wǒ biàn zú. zhū shǒu lǐng xián wèi ér ài zhī.
阿史那社爾,突厥處羅可汗子也。年十一,以智勇稱於本蕃,拜為拓設,建牙 於磧北,與欲谷設分統鐵勒、紇骨、同羅等諸部。在位十年,無所課斂。諸首領或 鄙其不能富貴,社爾曰:「部落既豐,於我便足。」諸首領咸畏而愛之。
wǔ dé jiǔ nián, yán tuó huí hé děng zhū bù jiē pàn, gōng pò yù gǔ shè, shè ěr jī zhī, fù wèi yán tuó suǒ bài. zhēn guān èr nián, suì lǜ qí yú zhòng bǎo yú xī piān, yī kè hán fú tú. hòu yù xié lì miè, ér xī fān yè hù yòu sǐ, xī lì bì duō lù kè hán xiōng dì zhēng guó, shè ěr yáng yán jiàng zhī, yǐn bīng xī shàng, yīn xí pò gǔ fān, bàn yǒu qí guó, dé zhòng shí yú wàn, zì chēng dōu bù kè hán. wèi qí zhū bù yuē: shǒu wèi bèi pàn pò wǒ guó zhě, yán tuó zhī zuì yě. jīn wǒ jù yǒu xī fāng, dà dé bīng mǎ, bù píng yán tuó ér qǔ ān lè, shì wàng xiān kè hán, wèi bù xiào yě. ruò tiān lìng bù jié, sǐ yì wú hèn. qí qiú zhǎng xián jiàn yuē: jīn xīn dé xī fāng, xū liú zhèn yā. ruò jí qì qù, yuǎn jī yán tuó, zhǐ kǒng yè hù zi sūn bì lái fù guó. shè ěr bù cóng, qīn lǜ wǔ wàn yú qí tǎo yán tuó yú qì běi, lián bīng bǎi yú rì. yù wǒ xíng rén liú shàn yīn lì tóng é shè wèi xì lì shǐ kè hán, shè ěr bù bīng yòu kǔ jiǔ yì, duō wěi zhī táo. yán tuó yīn zòng jī bài zhī, fù bǎo gāo chāng guó. qí jiù bīng zài zhě cái wàn yú rén, yòu yǔ xī fān jié xì.
武德九年,延陀、回紇等諸部皆叛,攻破欲谷設,社爾擊之,復為延陀所敗。 貞觀二年,遂率其餘眾保於西偏,依可汗浮圖。後遇頡利滅,而西蕃葉護又死,奚 利邲咄陸可汗兄弟爭國,社爾揚言降之,引兵西上,因襲破古蕃,半有其國,得眾 十餘萬,自稱都布可汗。謂其諸部曰:「首為背叛破我國者,延陀之罪也。今我據 有西方,大得兵馬,不平延陀而取安樂,是忘先可汗,為不孝也。若天令不捷,死 亦無恨。」其酋長咸諫曰:「今新得西方,須留鎮壓。若即棄去,遠擊延陀,只恐 葉護子孫必來復國。」社爾不從,親率五萬餘騎討延陀於磧北,連兵百餘日。遇我 行人劉善因立同娥設為咥利始可汗,社爾部兵又苦久役,多委之逃。延陀因縱擊敗 之,復保高昌國。其舊兵在者才萬餘人,又與西蕃結隙。
jiǔ nián, lǜ zhòng nèi shǔ, bài zuǒ qí wèi dà jiāng jūn. suì yú, lìng shàng héng yáng zhǎng gōng zhǔ, shòu fù mǎ dū wèi, diǎn tún bīng yú yuàn nèi. shí sì nián, shòu xíng jūn zǒng guǎn, yǐ píng gāo chāng. zhū rén xián jí shòu shǎng, shè ěr yǐ wèi fèng zhào zhǐ, qiū háo wú suǒ qǔ. jí jiàng bié chì, rán hòu shòu zhī. jí suǒ qǔ, wéi lǎo ruò gù bì ér yǐ. jūn hái, tài zōng měi qí lián shèn, yǐ gāo chāng suǒ de bǎo dāo bìng zá cǎi qiān duàn cì zhī, réng lìng jiǎn xiào běi mén zuǒ tún yíng, fēng bì guó gōng. shí jiǔ nián, cóng tài zōng zhēng liáo, zhì zhù bì zhèn, pín zāo liú shǐ, bá ér yòu jìn. qí suǒ bù bīng shì, rén bǎi qí yǒng, jǐn huò shū xūn. shī xuán, jiān shòu hóng lú qīng. èr shí yī nián, wèi kūn qiū dào héng jūn dà zǒng guǎn, zhēng guī zī. míng nián, jūn cì xī tū jué, jī chù mì, dà pò zhī, yú zhòng xī jiàng. yòu xià guī zī dà bō huàn chéng, lǔ guī zī wáng bái hē lí bù shī bì jí dà chén nà lì děng bǎi yú rén ér hái. shǔ tài zōng bēng, qǐng yǐ shēn xùn zàng, gāo zōng qiǎn shǐ yù yǐ xiān zhǐ, bù xǔ. qiān yòu wèi dà jiāng jūn. yǒng huī sì nián, jiā wèi zhèn jūn dà jiāng jūn. liù nián zú, zèng fǔ guó dà jiāng jūn bīng zhōu dū du, péi zàng zhāo líng. qǐ zhǒng yǐ xiàng cōng shān, réng wèi lì bēi, shì yuē yuán. zǐ dào zhēn, wèi zhì zuǒ tún wèi dà jiāng jūn.
九年,率眾內屬,拜左騎衛大將軍。歲余,令尚衡陽長公主,授駙馬都尉,典 屯兵於苑內。十四年,授行軍總管,以平高昌。諸人咸即受賞,社爾以未奉詔旨, 秋毫無所取。及降別敕,然後受之。及所取,唯老弱故弊而已。軍還,太宗美其廉 慎,以高昌所得寶刀並雜彩千段賜之,仍令檢校北門左屯營,封畢國公。十九年, 從太宗征遼,至駐蹕陣,頻遭流矢,拔而又進。其所部兵士,人百其勇,盡獲殊勛。 師旋,兼授鴻臚卿。二十一年,為昆丘道行軍大總管,征龜茲。明年,軍次西突厥, 擊處密,大破之,餘眾悉降。又下龜茲大撥換城,虜龜茲王白訶黎布失畢及大臣那 利等百餘人而還。屬太宗崩,請以身殉葬,高宗遣使喻以先旨,不許。遷右衛大將 軍。永徽四年,加位鎮軍大將軍。六年卒,贈輔國大將軍、并州都督,陪葬昭陵。 起冢以象蔥山,仍為立碑,諡曰元。子道真,位至左屯衛大將軍。
zhēn guān chū, ā shǐ nà sū ní shī zhě, qǐ mín kè hán zhī mǔ dì, shè rén xiǎo shū zǔ yě. qí fù shǐ bì kè hán yǐ wèi shā bō luó shè, dū bù luò wǔ wàn jiā, yá zhí líng zhōu zhī xī běi, xiāo xióng yǒu ēn huì, shén dé zhǒng luò zhī xīn. jí xié lì zhèng luàn, ér sū ní shī suǒ bù dú bù xié lí. tū lì zhī lái bēn yě, xié lì nǎi lì sū ní shī wèi xiǎo kè hán. jí xié lì wèi lǐ jìng suǒ pò, dú qí ér tóu zhī, sū ní shī suì jǔ qí zhòng guī guó, yīn lìng zǐ zhōng qín xié lì yǐ xiàn. tài zōng shǎng cì yōu hòu. bài běi níng zhōu dū du yòu wèi dà jiāng jūn, fēng huái dé jùn wáng. zhēn guān bā nián zú.
貞觀初,阿史那蘇尼失者,啟民可汗之母弟,社{人小}叔祖也。其父始畢可汗 以為沙缽羅設,督部落五萬家,牙直靈州之西北,驍雄有恩惠,甚得種落之心。及 頡利政亂,而蘇尼失所部獨不攜離。突利之來奔也,頡利乃立蘇尼失為小可汗。及 頡利為李靖所破,獨騎而投之,蘇尼失遂舉其眾歸國,因令子忠擒頡利以獻。太宗 賞賜優厚。拜北寧州都督、右衛大將軍,封懷德郡王。貞觀八年卒。
zhōng yǐ qín xié lì gōng, bài zuǒ tún wèi jiāng jūn, qī yǐ zōng nǚ dìng xiāng xiàn zhǔ, cì míng wèi zhōng, dān chēng shǐ shì. zhēn guān jiǔ nián, qiān yòu wèi dà jiāng jūn. yǒng huī chū, fēng xuē guó gōng, lèi qiān yòu xiāo wèi dà jiāng jūn. suǒ lì jiē yǐ qīng jǐn jiàn chēng, shí rén bǐ zhī jīn rì dī. shàng yuán chū zú, zèng zhèn jūn dà jiāng jūn, péi zàng zhāo líng.
忠以擒頡利功,拜左屯衛將軍,妻以宗女定襄縣主,賜名為忠,單稱史氏。貞 觀九年,遷右衛大將軍。永徽初,封薛國公,累遷右驍衛大將軍。所歷皆以清謹見 稱,時人比之金日磾。上元初卒,贈鎮軍大將軍,陪葬昭陵。
zi jiǎn, xí fēng xuē guó gōng, chuí gǒng zhōng, lì wèi sī pū qīng.
子暕,襲封薛國公,垂拱中,歷位司仆卿。
qì bì hé lì, qí xiān tiě lēi bié bù zhī qiú zhǎng yě. fù gé, suí dà yè zhōng jì wèi mò hè duō tè lè, yǐ dì bī tǔ gǔ hún, suǒ jū ài xiá, yòu duō zhàng lì, suì rù guī zī, jū yú rè hǎi zhī shàng. tè qín sǐ, hé lì shí nián jiǔ suì. jiàng hào dà qí lì fā. zhì zhēn guān liù nián, suí qí mǔ lǜ zhòng qiān yú jiā yì shā zhōu, fèng biǎo nèi fù, tài zōng zhì qí bù luò yú gān liáng èr zhōu. hé lì zhì jīng, shòu zuǒ lǐng jūn jiāng jūn.
契苾何力,其先鐵勒別部之酋長也。父葛,隋大業中繼為莫賀咄特勒,以地逼 吐谷渾,所居隘狹,又多瘴癘,遂入龜茲,居於熱海之上。特勤死,何力時年九歲。 降號大俟利發。至貞觀六年,隨其母率眾千餘家詣沙州,奉表內附,太宗置其部落 於甘、涼二州。何力至京,授左領軍將軍。
qī nián, yǔ liáng zhōu dū du lǐ dà liàng jiāng jūn xuē wàn jūn tóng zhēng tǔ gǔ hún. jūn cì chì shuǐ chuān, wàn jūn lǜ qí xiān xíng, wèi zéi suǒ gōng, xiōng dì jiē zhōng qiāng duò mǎ, tú bù ér dòu, bīng shì sǐ zhě shí liù qī. hé lì wén zhī, jiāng shù bǎi qí chí wǎng, tū wéi ér qián, zòng héng fèn jī, zéi bīng pī mǐ, wàn jūn xiōng dì yóu shì huò miǎn. shí tǔ gǔ hún zhǔ zài tū lún chuān, hé lì fù yù xí zhī, wàn jūn chéng qí qián bài, gù yán bù kě. hé lì yuē: zéi fēi yǒu chéng guō, zhú shuǐ cǎo yǐ wèi shēng, ruò bù xí qí bù yú, biàn kǒng niǎo jīng yú sàn, yī shī jī huì, ān kě qīng qí cháo xué yé! nǎi zì xuǎn xiāo bīng qiān yú qí, zhí rù tū lún chuān, xí pò tǔ gǔ hún yá zhàng, zhǎn shǒu shù qiān jí, huò tuó mǎ niú yáng èr shí yú wàn tóu, hún zhǔ tuō shēn yǐ miǎn, fú qí qī zǐ ér hái. yǒu zhào láo yú dà dǒu bá gǔ. wàn jūn nǎi pái huǐ hé lì, zì chēng jǐ gōng. hé lì bù shèng fèn nù, bá dāo ér qǐ, yù shā wàn jūn, zhū jiāng quàn zhǐ zhī. tài zōng wén ér zé wèn qí gù, hé lì yán wàn jūn bài nǜ zhī shì, tài zōng nù, jiāng jiě qí guān huí shòu, hé lì gù ràng yuē: yǐ chén zhī gù ér jiě wàn jūn, kǒng zhū fān wén zhī, yǐ wèi bì xià hòu fān qīng hàn, zhuǎn xiāng wū gào, chí jìng bì duō. yòu yí dí wú zhī, huò wèi hàn chén jiē rú cǐ bèi, gù fēi ān níng zhī shù yě. tài zōng nǎi zhǐ. xún lìng běi mén sù wèi, jiǎn xiào tún yíng shì, chì shàng lín táo xiàn zhǔ.
七年,與涼州都督李大亮、將軍薛萬均同征吐谷渾。軍次赤水川,萬均率騎先 行,為賊所攻,兄弟皆中槍墮馬,徒步而斗,兵士死者十六七。何力聞之,將數百 騎馳往,突圍而前,縱橫奮擊,賊兵披靡,萬均兄弟由是獲免。時吐谷渾主在突淪 川,何力復欲襲之,萬均懲其前敗,固言不可。何力曰:「賊非有城郭,逐水草以 為生,若不襲其不虞,便恐鳥驚魚散,一失機會,安可傾其巢穴耶!」乃自選驍兵 千餘騎,直入突淪川,襲破吐谷渾牙帳,斬首數千級,獲駝馬牛羊二十餘萬頭,渾 主脫身以免,俘其妻子而還。有詔勞於大斗拔谷。萬均乃排毀何力,自稱己功。何 力不勝憤怒,拔刀而起,欲殺萬均,諸將勸止之。太宗聞而責問其故,何力言萬均 敗恧之事,太宗怒,將解其官回授,何力固讓曰:「以臣之故而解萬均,恐諸蕃聞 之,以為陛下厚蕃輕漢,轉相誣告,馳競必多。又夷狄無知,或謂漢臣皆如此輩, 固非安寧之術也。」太宗乃止。尋令北門宿衛,檢校屯營事,敕尚臨洮縣主。
shí sì nián, wèi cōng shān dào fù dà zǒng guǎn, tǎo píng gāo chāng. shí hé lì mǔ gū zāng fū rén mǔ dì hè lán zhōu dū du shā mén bìng zài liáng fǔ. shí liù nián, zhào xǔ hé lì guān shěng qí mǔ, jiān fǔ xún bù luò. shí xuē yán tuó qiáng shèng, qì bì bù luò jiē yuàn cóng zhī. hé lì zhì, wén ér dà jīng yuē: zhǔ shàng yú rǔ yǒu hòu ēn, rèn wǒ yòu zhòng, hé rěn ér tú pàn nì! zhū shǒu lǐng jiē yuē: kě dūn jí dū du yǐ qù, hé gù bù xíng? hé lì yuē: wǒ dì shā mén xiào ér néng yǎng, wǒ yǐ shēn xǔ guó, zhōng bù néng qù yě. yú shì zhòng gòng zhí hé lì zhì yán tuó suǒ, zhì yú kè hán yá qián. hé lì jī jù ér zuò, bá pèi dāo dōng xiàng dà hū yuē: qǐ yǒu dà táng liè shì, shòu rǔ fān tíng, tiān dì rì yuè, yuàn zhī wǒ xīn! yòu gē zuǒ ěr yǐ míng zhì bù duó yě. kè hán nù, yù shā zhī, wèi qí qī suǒ yì ér zhǐ. chū, tài zōng wén hé lì zhī yán tuó, míng fēi qí běn yì. huò yuē: rén xīn gè lè qí tǔ, hé lì jīn rù yán tuó, yóu yú zhī dé shuǐ yě. tài zōng yuē: bù rán, cǐ rén xīn rú tiě shí, bì bù bèi wǒ. huì yǒu shǐ zì yán tuó zhì, jù yán qí zhuàng, tài shǒu qì wèi qún chén yuē: qì bì hé lì jìng rú hé? jù qiǎn bīng bù shì láng cuī dūn lǐ chí jié rù yán tuó, xǔ jiàng gōng zhǔ, qiú hé lì. yóu shì hái, bài yòu xiāo wèi dà jiāng jūn. tài zōng jì xǔ gōng zhǔ yú yán tuó, xíng yǒu rì yǐ, hé lì kàng biǎo gù yán bù kě. tài zōng yuē: wú wén tiān zǐ wú xì yán, jì yǐ xǔ zhī, ān kě fèi? hé lì yuē: rán. chén běn qǐng yán huǎn qí shì, bù wèi zǒng tíng. chén wén liù lǐ zhī nèi, xù hé qīn yíng, yí gào yán tuó qīn lái yíng fù, zòng bù gǎn zhì jīng yì, jí dāng shǐ yì líng zhōu. wèi hàn bì bù gǎn lái, lùn qīn wèi kě yǒu chéng rì. jì yōu mèn, chén yòu xié lí, bù yíng yī nián, zì xiāng cāi jì. yán tuó zhì xìng hěn lì, ruò sǐ, bì liǎng zi xiāng zhēng, zuò ér zhì zhī, bì rán zhī lǐ. tài zōng cóng zhī. yán tuó kǒng yǒu zhà, jìng bù zhì líng zhōu. zì hòu cháng yì yì bù dé zhì, yī nián ér sǐ, liǎng zi guǒ zhēng quán, gè lì wèi zhǔ.
十四年,為蔥山道副大總管,討平高昌。時何力母姑臧夫人、母弟賀蘭州都督 沙門並在涼府。十六年,詔許何力觀省其母,兼撫巡部落。時薛延陀強盛,契苾部 落皆願從之。何力至,聞而大驚曰:「主上於汝有厚恩,任我又重,何忍而圖叛逆!」 諸首領皆曰:「可敦及都督已去,何故不行?」何力曰:「我弟沙門孝而能養,我 以身許國,終不能去也。」於是眾共執何力至延陀所,置於可汗牙前。何力箕踞而 坐,拔佩刀東向大呼曰:「豈有大唐烈士,受辱蕃庭,天地日月,願知我心!」又 割左耳以明志不奪也。可汗怒,欲殺之,為其妻所抑而止。初,太宗聞何力之延陀, 明非其本意。或曰:「人心各樂其土,何力今入延陀,猶魚之得水也。」太宗曰: 「不然,此人心如鐵石,必不背我。」會有使自延陀至,具言其狀,太守泣謂群臣 曰:「契苾何力竟如何?」遽遣兵部侍郎崔敦禮持節入延陀,許降公主,求何力。 由是還,拜右驍衛大將軍。太宗既許公主於延陀,行有日矣,何力抗表固言不可。 太宗曰:「吾聞天子無戲言,既已許之,安可廢?」何力曰:「然。臣本請延緩其 事,不謂總停。臣聞六禮之內,婿合親迎,宜告延陀親來迎婦,縱不敢至京邑,即 當使詣靈州。畏漢必不敢來,論親未可有成日。既憂悶,臣又攜離,不盈一年,自 相猜忌。延陀志性狠戾,若死,必兩子相爭,坐而制之,必然之理。」太宗從之。 延陀恐有詐,竟不至靈州。自後常悒悒不得志,一年而死,兩子果爭權,各立為主。
tài zōng zhēng liáo dōng, yǐ hé lì wèi qián jūn zǒng guǎn, jūn cì bái yá chéng, wèi zéi suǒ wéi, bèi máo zhōng yāo, chuāng zhòng jí shén, tài zōng zì wèi fù yào. jí bá zéi chéng, chì qiú shāng zhī zhě gāo tū bó, fù hé lì zì shā zhī. hé lì zòu yán: quǎn mǎ yóu wèi qí zhǔ, kuàng yú rén hū? bǐ wèi qí zhǔ, kuàng zhì mìng mào bái rèn ér cì chén, shì qí yì yǒng shì yě. běn bù xiāng shí, qǐ shì yuān chóu? suì shě zhī. èr shí èr nián, wèi kūn qiū dào zǒng guǎn, jī guī zī, huò qí wáng hē lí bù shī bì jí zhū shǒu lǐng děng. tài zōng bēng, hé lì yù shā shēn yǐ xùn, gāo zōng yù ér zhǐ zhī.
太宗征遼東,以何力為前軍總管,軍次白崖城,為賊所圍,被矛中腰,瘡重疾 甚,太宗自為傅藥。及拔賊城,敕求傷之者高突勃,付何力自殺之。何力奏言: 「犬馬猶為其主,況於人乎?彼為其主,況致命冒白刃而刺臣,是其義勇士也。本 不相識,豈是冤讎?」遂舍之。二十二年,為昆丘道總管,擊龜茲,獲其王訶梨布 失畢及諸首領等。太宗崩,何力欲殺身以殉,高宗諭而止之。
yǒng huī èr nián, chù yuè chù mì pàn, yǐ hé lì wèi gōng yuè dào dà zǒng guǎn, tǎo píng zhī, qín qí qú shuài chù mì shí jiàn qí jīn hé zhī hè děng yǐ guī. xiǎn qìng èr nián, qiān zuǒ xiāo wèi dà jiāng jūn, lèi fēng chéng guó gōng, jiān jiǎn xiào hóng lú qīng. lóng shuò yuán nián, yòu wèi liáo dōng dào héng jūn dà zǒng guǎn. jiǔ yuè, cì yú yā lǜ shuǐ, qí dì jí gāo lì zhī xiǎn zǔ, mò lí zhī nán shēng yǐ jīng bīng shù wàn shǒu zhī, zhòng mò néng jì. hé lì shǐ zhì, huì céng bīng dà hé, qù jí dù bīng, gǔ zào ér jìn, zéi suì dà kuì, zhuī bēn shù shí lǐ, zhǎn shǒu sān wàn jí, yú zhòng jǐn jiàng, nán shēng jǐn yǐ shēn miǎn. huì yǒu zhào bān shī, nǎi hái. qí nián, jiǔ xìng pàn, yǐ hé lì wèi tiě lēi dào ān fǔ dà shǐ. nǎi jiǎn jīng qí wǔ bǎi chí rù jiǔ xìng zhōng, zéi dà jīng, hé lì nǎi wèi yuē: guó jiā zhī rǔ bèi guà wù, suì yǒu fān dòng, shǐ wǒ shě rǔ děng guò, jiē kě zì xīn. zuì zài qiú qú, dé zhī zé yǐ. zhū xìng dà xǐ, gòng qín wěi yè hù jí shè tè qín děng tóng è èr bǎi yú rén yǐ guī, hé lì shù qí zuì ér zhū zhī. gān fēng yuán nián, yòu wèi liáo dōng dào héng jūn dà zǒng guǎn, jiān ān fǔ dà shǐ. gāo lì yǒu zhòng shí wǔ wàn, tún yú liáo shuǐ, yòu yǐn mò hé shù wàn jù nán sū chéng. hé lì fèn jī, jiē dà pò zhī. zhǎn shǒu wàn yú jí, chéng shèng ér jìn, fán bá qī chéng. nǎi huí jūn huì yīng guó gōng lǐ jī yú yā lǜ shuǐ, gòng gōng rǔ yí dà xíng èr chéng, pò zhī. jī dùn jūn yú yā lǜ shān, hé lì yǐn fān hàn bīng wǔ shí wàn xiān lín píng rǎng. jī réng jì zhì, gòng bá píng rǎng chéng, zhí nán jiàn, lǔ qí wáng hái. shòu zhèn jūn dà jiāng jūn, xíng zuǒ wèi dà jiāng jūn, xǐ fēng liáng guó gōng, réng jiǎn xiào yòu yǔ lín jūn. yí fèng èr nián zú, zèng fǔ guó dà jiāng jūn bīng zhōu dū du, péi zàng zhāo líng, shì yuē liè.
永徽二年,處月、處密叛,以何力為弓月道大總管,討平之,擒其渠帥處密時 健俟斤、合支賀等以歸。顯慶二年,遷左驍衛大將軍,累封郕國公,兼檢校鴻臚卿。 龍朔元年,又為遼東道行軍大總管。九月,次於鴨綠水,其地即高麗之險阻,莫離 支男生以精兵數萬守之,眾莫能濟。何力始至,會層冰大合,趣即渡兵,鼓譟而進, 賊遂大潰,追奔數十里,斬首三萬級,餘眾盡降,男生僅以身免。會有詔班師,乃 還。其年,九姓叛,以何力為鐵勒道安撫大使。乃簡精騎五百馳入九姓中,賊大驚, 何力乃謂曰:「國家知汝被詿誤,遂有翻動,使我舍汝等過,皆可自新。罪在酋渠, 得之則已。」諸姓大喜,共擒偽葉護及設、特勤等同惡二百餘人以歸,何力數其罪 而誅之。乾封元年,又為遼東道行軍大總管,兼安撫大使。高麗有眾十五萬,屯於 遼水,又引靺鞨數萬據南蘇城。何力奮擊,皆大破之。斬首萬餘級,乘勝而進,凡 拔七城。乃回軍會英國公李勣於鴨綠水,共攻辱夷、大行二城,破之。勣頓軍於鴨 綠柵,何力引蕃漢兵五十萬先臨平壤。勣仍繼至,共拔平壤城,執男建,虜其王還。 授鎮軍大將軍,行左衛大將軍,徙封涼國公,仍檢校右羽林軍。儀鳳二年卒,贈輔 國大將軍、并州都督,陪葬昭陵,諡曰烈。
yǒu sān zi: míng guāng zhēn. míng, zuǒ yīng yáng wèi dà jiāng jūn, jiān hè lán dū du, xí jué liáng guó gōng. guāng, zé tiān shí yòu bào tāo wèi jiāng jūn, wèi kù lì suǒ shā. zhēn, sī shàn shǎo qīng.
有三子:明、光、貞。明,左鷹揚衛大將軍,兼賀蘭都督,襲爵涼國公。光, 則天時右豹韜衛將軍,為酷吏所殺。貞,司膳少卿。
hēi chǐ cháng zhī, bǎi jì xī bù rén. zhǎng qī chǐ yú, xiāo yǒng yǒu móu lüè. chū zài běn fān, shì wèi dá lǜ jiān jùn jiāng, yóu zhōng guó zhī cì shǐ yě. xiǎn qìng wǔ nián, sū dìng fāng tǎo píng bǎi jì, cháng zhī lǜ suǒ bù suí lì sòng jiàng kuǎn. shí dìng fāng zhí zuǒ wáng jí tài zǐ lóng děng, réng zòng bīng jié lüè, dīng zhuàng zhě duō bèi lù. cháng zhī kǒng jù, suì yǔ zuǒ yòu shí yú rén dùn guī běn bù, jiū jí wáng yì, gòng bǎo rèn cún shān, zhú shān yǐ zì gù, xún rì ér guī fù zhě sān wàn yú rén. dìng fāng qiǎn bīng gōng zhī, cháng zhī lǐng gǎn sǐ zhī shì jù zhàn, guān jūn bài jī, suì fù běn guó èr bǎi yú chéng, dìng fāng bù néng tǎo ér hái. lóng shuò sān nián, gāo zōng qiǎn shǐ zhāo yù zhī, cháng zhī jǐn lǜ qí zhòng jiàng. lèi zhuǎn zuǒ lǐng jūn yuán wài jiāng jūn.
黑齒常之,百濟西部人。長七尺余,驍勇有謀略。初在本蕃,仕為達率兼郡將, 猶中國之刺史也。顯慶五年,蘇定方討平百濟,常之率所部隨例送降款。時定方縶 左王及太子隆等,仍縱兵劫掠,丁壯者多被戮。常之恐懼,遂與左右十餘人遁歸本 部,鳩集亡逸,共保任存山,築柵以自固,旬日而歸附者三萬餘人。定方遣兵攻之, 常之領敢死之士拒戰,官軍敗績,遂複本國二百餘城,定方不能討而還。龍朔三年, 高宗遣使招諭之,常之盡率其眾降。累轉左領軍員外將軍。
yí fèng zhōng, tǔ bō fàn biān, cháng zhī cóng lǐ jìng xuán jī zhī. liú shěn lǐ zhī méi zéi, jìng xuán yù chōu jūn, què zǔ ní gōu, ér jì wú suǒ chū. cháng zhī yè lǜ gǎn sǐ zhī bīng wǔ bǎi rén jìn yǎn zéi yíng, tǔ bō shǒu lǐng bá dì shè qì jūn xiāo dùn, jìng xuán yīn cǐ dé hái. gāo zōng tàn qí cái lüè, zhuó shòu zuǒ wǔ wèi jiāng jūn, jiān jiǎn xiào zuǒ yǔ lín jūn, cì jīn wǔ bǎi liǎng juàn wǔ bǎi pǐ, réng chōng hé yuán jūn fù shǐ. shí tǔ bō zàn pó jí sù hé guì děng zéi tú sān wàn yú tún yú liáng fēi chuān. cháng zhī lǜ jīng qí sān qiān yè xí zéi yíng, shā huò èr qiān jí, huò yáng mǎ shù wàn, zàn pó děng dān qí ér dùn. zhuó cháng zhī wèi dà shǐ, yòu shǎng wù sì bǎi pǐ. cháng zhī yǐ hé yuán jūn zhèng dāng zéi chōng, yù jiā bīng zhèn shǒu, kǒng yǒu yùn zhuǎn zhī fèi, suì yuǎn zhì fēng shù qī shí yú suǒ, dù kāi yíng tián wǔ qiān yú qǐng, suì shōu bǎi yú wàn shí. kāi yào zhōng, zàn pó děng tún yú qīng hǎi, cháng zhī lǜ jīng bīng yī wàn qí xí pò zhī, shāo qí liáng zhù ér hái. cháng zhī zài jūn qī nián, tǔ bō shēn wèi dàn zhī, bù gǎn fù wèi biān huàn. sì shèng yuán nián, qiān zuǒ wǔ wèi dà jiāng jūn, réng jiǎn xiào zuǒ yǔ lín jūn. chuí gǒng èr nián, tū jué fàn biān, mìng cháng zhī lǜ bīng jù zhī. niè zhì liǎng jǐng, hū féng zéi sān qiān yú zhòng, cháng zhī jiàn zéi tú zhēng xià mǎ zhe jiǎ, suì lǐng èr bǎi yú qí, shēn dāng xiān fēng zhí chōng, zéi suì qì jiǎ ér sàn. é qǐng, zéi zhòng dà zhì. jí rì jiāng mù, cháng zhī lìng fá mù, yíng zhōng rán huǒ rú fēng suì, shí dōng nán hū yǒu dà fēng qǐ, zéi yí yǒu jiù bīng xiāng yīng, suì láng bèi yè dùn. yǐ gōng jìn fēng yàn guó gōng. sān nián, tū jué rù kòu shuò zhōu, cháng zhī yòu chōng dà zǒng guǎn, yǐ lǐ duō zuò wáng jiǔ yán wèi fù. zhuī niè zhì huáng huā duī, dà pò zhī, zhuī bēn sì shí yú lǐ, zéi sàn zǒu qì běi. shí yǒu zhōng láng jiāng cuàn bǎo bì biǎo qǐng qióng zhuī yú zéi, zhì cháng zhī yǔ bǎo bì huì, yáo wèi shēng yuán. bǎo bì yǐ wèi pò zéi zài zhāo xī, tān gōng xiān xíng, jìng bù yǔ cháng zhī móu yì, suì quán jūn ér méi. xún wèi zhōu xìng děng wū gòu, yún yǔ yòu yīng yáng jiāng jūn zhào huái jié děng móu fǎn xì yù, suì zì yì ér sǐ.
儀鳳中,吐蕃犯邊,常之從李敬玄擊之。劉審禮之沒賊,敬玄欲抽軍,卻阻泥 溝,而計無所出。常之夜率敢死之兵五百人進掩賊營,吐蕃首領跋地設棄軍宵遁, 敬玄因此得還。高宗嘆其才略,擢授左武衛將軍,兼檢校左羽林軍,賜金五百兩、 絹五百匹,仍充河源軍副使。時吐蕃贊婆及素和貴等賊徒三萬餘屯於良非川。常之 率精騎三千夜襲賊營,殺獲二千級,獲羊馬數萬,贊婆等單騎而遁。擢常之為大使, 又賞物四百匹。常之以河源軍正當賊沖,欲加兵鎮守,恐有運轉之費,遂遠置烽戍 七十餘所,度開營田五千餘頃,歲收百餘萬石。開耀中,贊婆等屯於青海,常之率 精兵一萬騎襲破之,燒其糧貯而還。常之在軍七年,吐蕃深畏憚之,不敢復為邊患。 嗣聖元年,遷左武衛大將軍,仍檢校左羽林軍。垂拱二年,突厥犯邊,命常之率兵 拒之。躡至兩井,忽逢賊三千餘眾,常之見賊徒爭下馬著甲,遂領二百餘騎,身當 先鋒直衝,賊遂棄甲而散。俄頃,賊眾大至。及日將暮,常之令伐木,營中燃火如 烽燧,時東南忽有大風起,賊疑有救兵相應,遂狼狽夜遁。以功進封燕國公。三年, 突厥入寇朔州,常之又充大總管,以李多祚、王九言為副。追躡至黃花堆,大破之, 追奔四十餘里,賊散走磧北。時有中郎將爨寶璧表請窮追余賊,制常之與寶璧會, 遙為聲援。寶璧以為破賊在朝夕,貪功先行,竟不與常之謀議,遂全軍而沒。尋為 周興等誣構,雲與右鷹揚將軍趙懷節等謀反系獄,遂自縊而死。
cháng zhī cháng yǒu suǒ chéng mǎ wèi bīng shì suǒ sǔn, fù shǐ niú shī jiǎng děng qǐng biān zhī. cháng zhī yuē: qǐ kě yǐ sǔn sī mǎ ér jué guān bīng hū! jìng shè zhī. qián hòu suǒ de shǎng cì jīn bó děng, jiē fēn gěi jiāng shì jí sǐ, shí shén xī zhī.
常之嘗有所乘馬為兵士所損,副使牛師獎等請鞭之。常之曰:「豈可以損私馬 而決官兵乎!」竟赦之。前後所得賞賜金帛等,皆分給將士;及死,時甚惜之。
lǐ duō zuò, dài wèi mò hé qiú zhǎng. duō zuò xiāo yǒng shàn shè, yì qì gǎn jī. shǎo yǐ jūn gōng lì wèi yòu yǔ lín jūn dà jiāng jūn, qián hòu zhǎng jìn bīng, běi mén sù wèi èr shí yú nián.
李多祚,代為靺鞨酋長。多祚驍勇善射,意氣感激。少以軍功歷位右羽林軍大 將軍,前後掌禁兵,北門宿衛二十餘年。
shén lóng chū, zhāng jiǎn zhī jiāng zhū zhāng yì zhī xiōng dì, yǐn duō zuò jiāng chóu qí shì, wèi yuē: jiāng jūn zài běi mén jǐ nián? yuē: sān shí nián yǐ. jiǎn zhī yuē: jiāng jūn jī zhōng dǐng shí, jīn zhāng zǐ shòu, guì chǒng dāng dài, wèi jí wǔ chén, qǐ fēi dà dì zhī ēn hū? yuē: rán. yòu yuē: jiāng jūn jì gǎn dà dì shū zé, néng yǒu bào hū? dà dì zhī zi jiàn zài dōng gōng, nì shù zhāng yì zhī xiōng dì shàn quán, zhāo xī wēi bī. zōng shè zhī zhòng, yú jiāng jūn, chéng néng bào ēn, zhèng shǔ jīn rì. duō zuò yuē: gǒu yuán wáng shì, wéi xiàng gōng suǒ shǐ, zhōng bù gù qī zǐ xìng mìng. yīn jí yǐn tiān dì shén zhī wèi yào shì, cí qì gǎn dòng, yì xíng yú sè. suì yǔ jiǎn zhī děng dìng móu zhū yì zhī xiōng dì, yǐ gōng jìn fēng liáo yáng jùn wáng, shí shí fēng bā bǎi hù, réng bài qí zi chéng xùn wèi wèi wèi shǎo qīng. qí nián, jiāng yǒu shì yú tài miào, tè lìng duō zuò yǔ ān guó xiāng wáng dēng niǎn jiā shì. jiān chá yù shǐ wáng dí shàng shū jiàn yuē: qiè wéi fù miào zhī lǐ, zài yú zūn zǔ fèng xiān sù shì zhī yí, qǐ yàn wéi qīn yǔ dé. fú jiàn ēn chì lìng ān guó xiāng wáng yǔ lǐ duō zuò cān chéng, qiě duō zuò yí rén, yǒu gōng yú guó, shì kě jiā zhī chǒng jué, qǐ yí bī fèng zhì zūn, shì dì dì ér lián héng, yǔ wú jūn ér gòng niǎn? chéng kǒng wàn fāng zhī rén, bù yǔn suǒ wàng. xī wén dì yǐn zhào tán cān chéng, àng fú chē qián yuē: chén wén tiān zǐ suǒ gòng liù chǐ yú zhě, jiē tiān xià háo yīng. jīn hàn suī fá rén, bì xià dú nài hé yǔ dāo jù zhī yú gòng zài! yú shì chì ér xià zhī. duō zuò suī wú zhào tán zhī lèi, yì fēi qīng xiàng zhī zhòng, bù zì xún shěng, wú wén gù ràng, qǐ guó fá liáng fǔ, gèng wú qí rén. shǐ guān suǒ shū, jiāng shì yú hòu. hé yuán àng zhī qiáng jiàn, dú wēi chén zhī bù jí. wéi bì xià xiáng zé yān. shàng wèi dí yuē: duō zuò suī shì yí rén, yuán qí yǒu gōng, wěi yǐ xīn fù, tè lìng shì niǎn, qīng wù fù yán yě.
神龍初,張柬之將誅張易之兄弟,引多祚將籌其事,謂曰:「將軍在北門幾年?」 曰:「三十年矣。」柬之曰:「將軍擊鐘鼎食,金章紫綬,貴寵當代,位極武臣, 豈非大帝之恩乎?」曰:「然。」又曰:「將軍既感大帝殊澤,能有報乎?大帝之 子見在東宮,逆豎張易之兄弟擅權,朝夕危逼。宗社之重,於將軍,誠能報恩,正 屬今日。」多祚曰:「苟緣王室,惟相公所使,終不顧妻子性命。」因即引天地神 祗為要誓,詞氣感動,義形於色。遂與柬之等定謀誅易之兄弟,以功進封遼陽郡王, 食實封八百戶,仍拜其子承訓為衛尉少卿。其年,將有事於太廟,特令多祚與安國 相王登輦夾侍。監察御史王覿上疏諫曰:「竊惟祔廟之禮,在於尊祖奉先;肅事之 儀,豈厭惟親與德。伏見恩敕令安國相王與李多祚參乘,且多祚夷人,有功於國, 適可加之寵爵,豈宜逼奉至尊,侍帝弟而連衡,與吾君而共輦?誠恐萬方之人,不 允所望。昔文帝引趙談參乘,盎伏車前曰:『臣聞天子所共六尺輿者,皆天下豪英。 今漢雖乏人,陛下獨奈何與刀鋸之餘共載!』於是斥而下之。多祚雖無趙談之累, 亦非卿相之重,不自循省,無聞固讓,豈國乏良輔,更無其人。史官所書,將示於 後。何袁盎之強諫,獨微臣之不及。惟陛下詳擇焉。」上謂覿曰:「多祚雖是夷人, 緣其有功,委以心腹,特令侍輦,卿勿復言也。」
jié mǐn tài zǐ zhī shā wǔ sān sī yě, duō zuò yǔ yǔ lín dà jiāng jūn lǐ qiān lǐ děng lǜ bīng yǐ cóng. tài zǐ lìng duō zuò xiān zhì xuán wǔ lóu xià, jì shàng wèn yǐ shā sān sī zhī yì, suì àn bīng bù zhàn. shí yǒu gōng wéi lìng yáng sī xù yú lóu shàng shì dì, qǐng jù qí xiān fēng. duō zuò zǐ xù yǔ lín zhōng láng jiāng yě hū lì wèi xiān jūn zǒng guǎn, sī xù tǐng rèn zhǎn zhī, bīng zhòng dà jǔ. duō zuò é wèi zuǒ yòu suǒ shā, bìng shā qí èr zi, jí méi qí jiā. ruì zōng jí wèi, xià zhì yuē: yǐ zhōng bào guó, diǎn cè suǒ chēng gǎn yì juān qū, míng jié sī zài. gù yòu yǔ lín dà jiāng jūn shàng zhù guó liáo yáng jùn wáng lǐ duō zuò, sān hán guì zhǒng, bǎi zhàn yú xióng. xí chǒng jìn yíng, nǎi xīn wáng shì, zhàng zī chéng xìn, fān xiàn zhū yí. lài bǐ shén míng, zhòng qīng jiān tè, yǒng yán huī liè, shēn hé bāo chóng. yí zhuī mò hòu zhī róng, yǐ fù shēng qián zhī mìng. kě hái jiù guān, réng yòu qí qī zǐ.
節愍太子之殺武三思也,多祚與羽林大將軍李千里等率兵以從。太子令多祚先 至玄武樓下,冀上問以殺三思之意,遂按兵不戰。時有宮闈令楊思勖於樓上侍帝, 請拒其先鋒。多祚子婿羽林中郎將野呼利為先軍總管,思勖挺刃斬之,兵眾大沮。 多祚俄為左右所殺,並殺其二子,籍沒其家。睿宗即位,下制曰:「以忠報國,典 冊所稱;感義捐軀,名節斯在。故右羽林大將軍、上柱國、遼陽郡王李多祚,三韓 貴種,百戰余雄。席寵禁營,乃心王室,仗茲誠信,翻陷誅夷。賴彼神明,重清奸 慝,永言徽烈,深合褒崇。宜追歿後之榮,以復生前之命。可還舊官,仍宥其妻子。」
lǐ sì yè, jīng zhào gāo líng rén yě. shēn zhǎng qī chǐ, zhuàng yǒng jué lún. tiān bǎo chū, suí mù zhì ān xī, pín jīng zhàn dòu, yú shí zhū jūn chū yòng mò dāo, xián tuī sì yè wèi néng. měi wèi duì tóu, suǒ xiàng bì xiàn. jié dù shǐ mǎ líng chá zhī qí yǒng jiàn, měi chū shī, lìng sì yè yǔ yān. lèi qiān zhì zhōng láng jiāng.
李嗣業,京兆高陵人也。身長七尺,壯勇絕倫。天寶初,隨募至安西,頻經戰 斗,於時諸軍初用陌刀,咸推嗣業為能。每為隊頭,所向必陷。節度使馬靈察知其 勇健,每出師,令嗣業與焉。累遷至中郎將。
tiān bǎo qī zài, ān xī dōu zhī bīng mǎ shǐ gāo xiān zhī fèng zhào zǒng jūn, zhuān zhēng bó lǜ, xuǎn sì yè yǔ láng jiāng tián zhēn wèi zuǒ yòu mò dāo jiāng. yú shí tǔ bō jù shí wàn zhòng yú suō lēi chéng, jù shān yīn shuǐ, qiàn duàn yá gǔ, biān mù wèi chéng. xiān zhī yè yǐn jūn dù xìn tú hé, yǎn zhì chéng xià. xiān zhī wèi sì yè yǔ tián zhēn yuē: bù wǔ shí xū pò cǐ zéi. sì yè yǐn bù jūn chí zhǎng dāo shàng, shān tóu pāo léi bì kōng ér xià, sì yè dú yǐn yī qí yú jué xiǎn chù xiān dēng, zhū jiāng yīn zhī qí shàng. zéi bù yú hàn jūn bào zhì, suì dà kuì, tián xī gǔ, tóu shuǐ nì sǐ, jǐn shí bā jiǔ. suì zhǎng qū zhì bó lǜ chéng qín bó lǜ wáng tǔ bō gōng zhǔ, zhǎn téng qiáo, yǐ bīng sān qiān rén shù. yú shì fú lín dà shí zhū hú qī shí èr guó jiē guī guó jiā, kuǎn sāi cháo xiàn, sì yè zhī gōng yě. yóu cǐ bài yòu wēi wèi jiāng jūn. shí zài, yòu cóng píng shí guó, jí pò jiǔ guó hú bìng bèi pàn tū qí shī, yǐ tiào dàng jiā tè jìn, jiān běn guān. chū, xiān zhī dài shí guó wáng yuē wèi hé hǎo, nǎi jiāng bīng xí pò zhī, shā qí lǎo ruò, lǔ qí dīng zhuàng, qǔ jīn bǎo sè sè tuó mǎ děng, guó rén hào kū, yīn lüè shí guó wáng dōng, xiàn zhī yú què xià. qí zi táo nán bēn zǒu, gào yú zhū hú guó. qún hú fèn zhī, yǔ dà shí lián móu, jiāng yù gōng sì zhèn. xiān zhī jù, lǐng bīng èr wàn shēn rù hú dì, yǔ dà shí zhàn, xiān zhī dà bài. huì yè, liǎng jūn jiě, xiān zhī zhòng wèi dà shí suǒ shā, cún zhě bù guò shù qiān. shì jiǒng, sì yè bái xiān zhī yuē: jiāng jūn shēn rù hú dì, hòu jué jiù bīng. jīn dà shí zhàn shèng, zhū hú zhī, bì chéng shèng ér bìng lì shì hàn. ruò quán jūn méi, sì yè yǔ jiāng jūn jù wèi zéi suǒ lǔ, zé hé rén guī bào zhǔ? bù rú chí shǒu bái shí lǐng, zǎo tú bēn yì zhī jì. xiān zhī yuē: ěr, zhàn jiāng yě. wú yù shōu hé yú jìn, míng rì fù zhàn, qī yī shèng ěr. sì yè yuē: yú zhě qiān lǜ, huò yǒu yī de, shì wēi ruò cǐ, bù kě jiāo zhù. gù qǐng xíng, nǎi cóng zhī. lù ài, rén mǎ yú guàn ér bēn. huì bá hàn nà bīng zhòng xiān bēn, rén jí tuó mǎ sāi lù, bù kè guò. sì yè chí dà bàng qián qū jī zhī, rén mǎ yīng shǒu jù bì. hú děng dùn, lù kāi, xiān zhī huò miǎn. xiān zhī biǎo qí gōng, jiā biāo qí zuǒ jīn wú dà jiāng jūn.
天寶七載,安西都知兵馬使高仙芝奉詔總軍,專征勃律,選嗣業與郎將田珍為 左右陌刀將。於時吐蕃聚十萬眾於娑勒城,據山因水,塹斷崖谷,編木為城。仙芝 夜引軍渡信圖河,奄至城下。仙芝謂嗣業與田珍曰:「不午時須破此賊。」嗣業引 步軍持長刀上,山頭拋櫑蔽空而下,嗣業獨引一旗於絕險處先登,諸將因之齊上。 賊不虞漢軍暴至,遂大潰,填溪谷,投水溺死,僅十八九。遂長驅至勃律城擒勃律 王、吐蕃公主,斬藤橋,以兵三千人戍。於是拂林、大食諸胡七十二國皆歸國家, 款塞朝獻,嗣業之功也。由此拜右威衛將軍。十載,又從平石國,及破九國胡並背 叛突騎施,以跳蕩加特進,兼本官。初,仙芝紿石國王約為和好,乃將兵襲破之, 殺其老弱,虜其丁壯,取金寶瑟瑟駝馬等,國人號哭,因掠石國王東,獻之於闕下。 其子逃難奔走,告於諸胡國。群胡忿之,與大食連謀,將欲攻四鎮。仙芝懼,領兵 二萬深入胡地,與大食戰,仙芝大敗。會夜,兩軍解,仙芝眾為大食所殺,存者不 過數千。事窘,嗣業白仙芝曰:「將軍深入胡地,後絕救兵。今大食戰勝,諸胡知, 必乘勝而併力事漢。若全軍沒,嗣業與將軍俱為賊所虜,則何人歸報主?不如馳守 白石嶺,早圖奔逸之計。」仙芝曰:「爾,戰將也。吾欲收合餘燼,明日復戰,期 一勝耳。」嗣業曰:「愚者千慮,或有一得,勢危若此,不可膠柱。」固請行,乃 從之。路隘,人馬魚貫而奔。會跋汗那兵眾先奔,人及駝馬塞路,不克過。嗣業持 大棒前驅擊之,人馬應手俱斃。胡等遁,路開,仙芝獲免。仙芝表其功,加驃騎左 金吾大將軍。
jí lù shān fǎn, liǎng jīng xiàn, shàng zài líng wǔ, zhào sì yè fù xíng zài. sì yè zì ān xī tǒng zhòng wàn lǐ, wēi lìng sù rán, suǒ guò jùn xiàn, qiū háo bù fàn. zhì fèng xiáng yè jiàn, shàng yuē: jīn rì dé qīng, shèng shù wàn zhòng, shì zhī jì fǒu, shí zài qīng yě. suì yǔ guō zi yí pú gù huái ēn děng cháng jī jiǎo wèi xiān fēng jiāng. sì yè měi chí dà bàng chōng jī, zéi zhòng pī mǐ, suǒ xiàng wú dí.
及祿山反,兩京陷,上在靈武,詔嗣業赴行在。嗣業自安西統眾萬里,威令肅 然,所過郡縣,秋毫不犯。至鳳翔謁見,上曰:「今日得卿,勝數萬眾,事之濟否, 實在卿也。」遂與郭子儀、僕固懷恩等常犄角為先鋒將。嗣業每持大棒衝擊,賊眾 披靡,所向無敵。
lù shān zhī luàn, liǎng jīng wèi fù, sù zōng zài fèng xiáng. zhì dé èr nián jiǔ yuè, sì yè cóng guǎng píng wáng shōu fù jīng chéng, yǔ zéi dà zhàn yú xiāng jī sì běi, xī jù fēng shuǐ, dōng lín dà chuān, shí lǐ jiān jūn róng bù duàn. sì yè shí wèi zhèn xī běi tíng zhī dù xíng yíng jié dù shǐ, wèi qián jūn, shuò fāng yòu xíng yíng jié dù shǐ guō zi yí wèi zhōng jūn, guān nèi xíng yíng jié dù wáng sī lǐ wèi hòu jūn. gē dìng gǔ bǐng, zhèn yào shān yě, jù zéi jūn shù lǐ, liè zhǎng zhèn ér dài zhī. zéi jiāng lǐ guī rén chū yǐ ruì shī shù lái tiāo zhàn, wǒ shī zǎn shǐ ér zhú zhī, zéi jūn dà zhì, bī wǒ zhuī qí, tū rù wǒ yíng, wǒ shī xiāo luàn. sì yè wèi guō zi yí yuē: jīn rì zhī shì, ruò bù yǐ shēn dàn kòu, jué zhàn yú zhèn, wàn sǐ ér jì qí yī shēng. bù rán, zé wǒ jūn wú jié yí yǐ. sì yè nǎi tuō yī tú bó, zhí zhǎng dāo lì yú zhèn qián dà hū, dāng sì yè dāo zhě, rén mǎ jù suì, shā shí shù rén, zhèn róng fāng zhù. qián jūn zhī shì jǐn zhí zhǎng dāo ér chū, rú qiáng ér jìn. sì yè xiān dēng fèn mìng, suǒ xiàng cuī mí. shì shí, zéi xiān fú bīng yú yíng dōng, zhēn zhě zhī zhī, yuán shuài guǎng píng wáng fēn huí hé ruì zú, lìng jī qí fú bīng, zéi jiāng dà bài. sì yè chū zéi yíng zhī bèi, yǔ huí hé hé shì, biǎo lǐ jiā gōng, zì wǔ jí yǒu, zhǎn shǒu liù wàn jí, tián gōu hè ér sǐ zhě shí èr sān. zéi shuài zhāng tōng rú ān shǒu zhōng lǐ guī rén děng shōu hé cán zú, dōng zǒu bǎo shǎn jùn. qìng xù yòu mìng yán zhuāng lǜ zhòng shù wàn, fù shǎn zhù tōng rú bèi yǐ jù guān jūn. guǎng píng wáng guō zi yí wáng sī lǐ děng dà jūn yíng yú shǎn xī. sì yè yǔ zi yí yù zéi yú xīn diàn, yǔ zhī lì zhàn, shù hé, wǒ shī chū shèng ér hòu bài, sì yè zhú jí yīng jiē. huí hé cóng nán shān wàng jiàn guān jūn bài, yè bái qí ér xià, jìng dǐ zéi bèi, chuān zéi zhèn, zéi zhèn xī běi jiǎo xiān xiàn. sì yè yòu lǜ jīng qí qián jī, biǎo lǐ qí jìn, zéi zhòng dà bài, zǒu hé běi. zi yí suì shōu dōng dōu. sì yè yǐ gōng jiā kāi fǔ yí tóng sān sī wèi wèi qīng, fēng guó guó gōng, shí shí fēng èr bǎi hù.
祿山之亂,兩京未復,肅宗在鳳翔。至德二年九月,嗣業從廣平王收復京城, 與賊大戰於香積寺北,西拒灃水,東臨大川,十裡間軍容不斷。嗣業時為鎮西、北 庭支度行營節度使,為前軍,朔方右行營節度使郭子儀為中軍,關內行營節度王思 禮為後軍。戈鋌鼓鞞,震曜山野,距賊軍數里,列長陣而待之。賊將李歸仁初以銳 師數來挑戰,我師攢矢而逐之,賊軍大至,逼我追騎,突入我營,我師囂亂。嗣業 謂郭子儀曰:「今日之事,若不以身啖寇,決戰於陣,萬死而冀其一生。不然,則 我軍無孑遺矣。」嗣業乃脫衣徒搏,執長刀立於陣前大呼,當嗣業刀者,人馬俱碎, 殺十數人,陣容方駐。前軍之士盡執長刀而出,如牆而進。嗣業先登奮命,所向摧 靡。是時,賊先伏兵於營東,偵者知之,元帥廣平王分回紇銳卒,令擊其伏兵,賊 將大敗。嗣業出賊營之背,與回紇合勢,表里夾攻,自午及酉,斬首六萬級,填溝 壑而死者十二三。賊帥張通儒、安守忠、李歸仁等收合殘卒,東走保陝郡。慶緒又 命嚴莊率眾數萬,赴陝助通儒輩以拒官軍。廣平王、郭子儀、王思禮等大軍營於陝 西。嗣業與子儀遇賊於新店,與之力戰,數合,我師初勝而後敗,嗣業逐急應接。 回紇從南山望見官軍敗,曳白旗而下,徑抵賊背,穿賊陣,賊陣西北角先陷。嗣業 又率精騎前擊,表里齊進,賊眾大敗,走河北。子儀遂收東都。嗣業以功加開府儀 同三司、衛尉卿,封虢國公,食實封二百戶。
qián yuán èr nián, zhū jiāng tóng wéi xiāng zhōu. shì shí zhú dī yǐn zhāng shuǐ guàn chéng, jīng yuè yú, chéng bù bá. shì shí, jūn wú tǒng shuài, zhū jiāng zì tú quán, rén wú dòu zhì. zéi měi chū zhàn, sì yè bèi jiān chōng tū, lǚ fēng mào rèn, wèi liú shǐ suǒ zhōng. shù rì, chuāng yù yù, wò yú zhàng zhōng, hū wén jīn gǔ zhī shēng, yīn ér dà jiào, chuāng zhōng xuè chū shù shēng zhù dì ér zú. shàng wén zhī zhèn dào, jiē xī jiǔ zhī, zhào yuē: lín nán wàng shēn, wèi chén zhī dà jié niàn gōng jiā zèng, jīng guó zhī cháng diǎn. gù wèi wèi qīng jiān huái zhōu cì shǐ chōng běi tíng xíng yíng jié dù shǐ guó guó gōng lǐ sì yè, zhí cāo chén hòu, bǐng xīn zhōng liè, huái gàn shí zhī yǒng lüè, yǒu kān nán zhī yuǎn móu. jiǔ shì biān chuí, bèi jīng rèn shǐ. zì xiōng qú gòu luàn, zhōng xià bù níng, chí gǎn jī zhī chéng, zǒng xiāo guǒ zhī zhòng, qīn dāng shǐ shí, pín lì xūn yōng. zhuàng jié kě jiā, jiāng móu yú bǎi shèng zhōng chéng wèi suì, kōng hèn yú jiǔ yuán. yán niàn qí gōng, liáng shēn mǐn dào. sǐ yú wáng shì, lǐ yǒu kě jiā, yí zèng liè tǔ zhī fēng, yòng guǎng shì zhōng zhī yì. kě zèng wǔ wēi jùn wáng. qí fù zèng jí yuán zàng shì, suǒ sī bèi yú cháng shì, réng lìng guān gěi líng yú, dì hái suǒ zài. yǐ qí zi zuǒ guó xí qí guān jué, shí shí fēng èr bǎi hù.
乾元二年,諸將同圍相州。是時築堤引漳水灌城,經月余,城不拔。是時,軍 無統帥,諸將自圖全,人無鬥志。賊每出戰,嗣業被堅衝突,履鋒冒刃,為流矢所 中。數日,瘡欲愈,臥於帳中,忽聞金鼓之聲,因而大叫,瘡中血出數升注地而卒。 上聞之震悼,嗟惜久之,詔曰:「臨難忘身,為臣之大節;念功加贈,經國之常典。 故衛尉卿、兼懷州刺史、充北庭行營節度使、虢國公李嗣業,植操沉厚,秉心忠烈, 懷干時之勇略,有戡難之遠謀。久仕邊陲,備經任使。自凶渠構亂,中夏不寧,持 感激之誠,總驍果之眾,親當矢石,頻立勛庸。壯節可嘉,將謀於百勝;忠誠未遂, 空恨於九原。言念其功,良深憫悼。死於王事,禮有可加,宜贈裂土之封,用廣飾 終之義。可贈武威郡王。其賻贈及緣葬事,所司倍於常式,仍令官給靈輿,遞還所 在。以其子佐國襲其官爵,食實封二百戶。」
bái xiào dé, ān xī hú rén yě, xiāo hàn yǒu dǎn lì. qián yuán zhōng, shì lǐ guāng bì wèi piān bì. shǐ sī míng gōng hé yáng, shǐ xiāo jiāng liú lóng xiān lǜ tiě qí wǔ qiān lín chéng tiāo zhàn. lóng xiān jié yǒng zì shì, jǔ yòu zú jiā mǎ liè shàng, mān mà guāng bì. guāng bì dēng chéng wàng, gù zhū jiāng yuē: shú kě qǔ zhě? pú gù huái ēn qǐng xíng, guāng bì yuē: cǐ fēi dà jiāng suǒ wèi. lì xuǎn qí cì, zuǒ yòu yuē: bái xiào dé kě. guāng bì nǎi zhāo xiào dé qián, wèn yuē: kě hū? yuē: kě. guāng bì wèn: suǒ yào jǐ hé bīng? xiào dé yuē: kě dú wǎng ěr. guāng bì zhuàng zhī. zhōng wèn suǒ yù, duì yuē: yuàn xuǎn wǔ shí qí yú jūn mén wèi jì, jiān qǐng dà jūn gǔ zào yǐ zēng qì shì, tā wú suǒ yòng. guāng bì fǔ qí bèi yǐ qiǎn zhī. xiào dé xié èr máo, cè mǎ jié liú ér dù. bàn jì, huái ēn hè yuē: kè yǐ. guāng bì yuē: wèi jí, hé zhī qí kè? huái ēn yuē: guān qí lǎn pèi biàn pì, kě wàn quán zhě. lóng xiān jiàn qí dú lái, shén yì zhī, zú bù jiàng liè. shāo jìn, jiāng dòng, xiào dé yáo shǒu shì zhī, ruò shǐ qí bù dòng, lóng xiān bù zhī cè, nǎi zhǐ. xiào dé hū yuē: shì zhōng shǐ yú zhì cí, fēi tā yě. lóng xiān qù shí bù yǔ zhī yán, xiè mà rú chū. xiào dé xī mǎ cì biàn, yīn zhēn mù yuē: zéi shí wǒ hū? lóng xiān yuē: shuí yé? yuē: wǒ, guó zhī dà jiāng bái xiào dé yě. lóng xiān yuē: shì hé zhū gǒu! xiào dé fā shēng shí dàn, chí máo yuè mǎ ér bó zhī. chéng shàng gǔ zào, wǔ shí qí jì jìn. lóng xiān shǐ bù xiá fā, huán zǒu dī shàng. xiào dé zhuī jí, zhǎn shǒu, xié zhī ér guī, zéi tú dà hài. qí hòu, lèi zhàn gōng zhì ān xī běi tíng xíng yíng jié dù fū fāng bīn níng jié dù shǐ, lì jiǎn xiào xíng bù shàng shū, fēng chāng huà jùn wáng. yǐ jiā nán qù zhí, fú què fù jiù guān.
白孝德,安西胡人也,驍悍有膽力。乾元中,事李光弼為偏裨。史思明攻河陽, 使驍將劉龍仙率鐵騎五千臨城挑戰。龍仙捷勇自恃,舉右足加馬鬣上,嫚罵光弼。 光弼登城望,顧諸將曰:「孰可取者?」僕固懷恩請行,光弼曰:「此非大將所為。」 歷選其次,左右曰:「白孝德可。」光弼乃招孝德前,問曰:「可乎?」曰:「可。」 光弼問:「所要幾何兵?」孝德曰:「可獨往耳。」光弼壯之。終問所欲,對曰: 「願選五十騎於軍門為繼,兼請大軍鼓譟以增氣勢,他無所用。」光弼撫其背以遣 之。孝德挾二矛,策馬截流而渡。半濟,懷恩賀曰:「克矣。」光弼曰:「未及, 何知其克?」懷恩曰:「觀其攬轡便辟,可萬全者。」龍仙見其獨來,甚易之,足 不降鬣。稍近,將動,孝德搖手示之,若使其不動,龍仙不之測,乃止。孝德呼曰: 「侍中使余致辭,非他也。」龍仙去十步與之言,褻罵如初。孝德息馬伺便,因 真目曰:「賊識我乎?」龍仙曰:「誰耶?」曰:「我,國之大將白孝德也。」龍 仙曰:「是何豬狗!」孝德發聲寔啖,持矛躍馬而搏之。城上鼓譟,五十騎繼進。 龍仙矢不暇發,環走堤上。孝德追及,斬首,攜之而歸,賊徒大駭。其後,累戰功 至安西北庭行營節度、鄜坊邠寧節度使,歷檢校刑部尚書,封昌化郡王。以家難去 職,服闋復舊官。
dà lì shí sì nián jiǔ yuè, zhuǎn tài zǐ shǎo fù, xún zú, shí nián liù shí liù, zèng tài zǐ tài bǎo.
大曆十四年九月,轉太子少傅,尋卒,時年六十六,贈太子太保。
shǐ chén yuē: lì dài wǔ chén, zhuàng yǒng chū zhòng zhě yǒu zhū, jié xíng lì sú zhě xiān yǐ, shěn mán yí zhī rén hū! rú féng àng zhì yǒng shǒu jié, shè rén xiǎo lián shèn zhī zú, sū ní shī ēn huì, shǐ zhōng qīng jǐn. fán yòng bīng pò tǔ bō gǔ hún, yǒng yě xīn rú tiě shí, zhōng yě bù jiě wàn jūn guān, shù yě zǔ yán tuó zhī qīn, zhì yě shě gāo tū bó zhī sǐ, shí yě. lì dà gōng, jū xiǎn wèi, sù yè fěi xiè zhě, hé lì yǒu yān. cháng zhī yǐ sī mǎ shù guān bīng, yǔ jiāng shì jūn shǎng cì, gǔ zhī míng jiāng, wú yǐ jiā yān. duō zuò wàng shēn xǔ guó, xiào dé zhuàng yǒng lì gōng, jiē sān jūn zhī jié yě, qǐ jiǔ yí zhī lòu zāi! sì yè lì zàn zhōng xìng, zhōng mò wáng shì, wèi kě lún ér nǐ yě.
史臣曰:歷代武臣,壯勇出眾者有諸,節行勵俗者鮮矣,矧蠻夷之人乎!如馮 盎智勇守節,社{人小}廉慎知足,蘇尼失恩惠,史忠清謹。凡用兵破吐蕃、谷渾, 勇也;心如鐵石,忠也;不解萬均官,恕也;阻延陀之親,智也;舍高突勃之死, 識也。立大功,居顯位,夙夜匪懈者,何力有焉。常之以私馬恕官兵,與將士均賞 賜,古之名將,無以加焉。多祚忘身許國,孝德壯勇立功,皆三軍之傑也,豈九夷 之陋哉!嗣業力贊中興,終歿王事,未可倫而擬也。
zàn yuē: jūn zǐ zhī jū, jiǔ yí wú lòu. zhuàng zāi sì yè, shú chū qí yòu!
贊曰:君子之居,九夷無陋。壯哉嗣業,孰出其右!