yuán zhěn páng yán fù
○元稹 龐嚴附
bái jū yì dì xíng jiǎn mǐn zhōng fù
白居易 弟行簡 敏中附
yuán zhěn, zì wēi zhī, hé nán rén. hòu wèi zhāo chéng huáng dì, zhěn shí dài zǔ yě. bīng bù shàng shū chāng píng gōng yán, liù dài zǔ yě. zēng zǔ yán jǐng, qí zhōu cān jūn. zǔ fěi, nán dùn chéng. fù kuān, bǐ bù láng zhōng shū wáng fǔ zhǎng shǐ, yǐ zhěn guì, zèng zuǒ pú shè.
元稹,字微之,河南人。後魏昭成皇帝,稹十代祖也。兵部尚書、昌平公岩, 六代祖也。曾祖延景,岐州參軍。祖悱,南頓丞。父寬,比部郎中、舒王府長史, 以稹貴,贈左僕射。
zhěn bā suì sàng fù. qí mǔ zhèng fū rén, xián míng fù rén yě jiā pín, wèi zhěn zì shòu shū, jiào zhī shū xué. zhěn jiǔ suì néng shǔ wén. shí wǔ liǎng jīng zhuó dì. èr shí sì diào pàn rù dì sì děng, shòu mì shū shěng xiào shū láng. èr shí bā yīng zhì jǔ cái shí jiān mào míng yú tǐ yòng kē, dēng dì zhě shí bā rén, zhěn wèi dì yī, yuán hé yuán nián sì yuè yě. zhì xià, chú yòu shí yí.
稹八歲喪父。其母鄭夫人,賢明婦人也;家貧,為稹自授書,教之書學。稹九 歲能屬文。十五兩經擢第。二十四調判入第四等,授秘書省校書郎。二十八應制舉 才識兼茂、明於體用科,登第者十八人,稹為第一,元和元年四月也。制下,除右 拾遺。
zhěn xìng fēng ruì, jiàn shì fēng shēng. jì jū jiàn yuán, bù yù lù lù zì zhì, shì wú bù yán, jí rì shàng shū lùn jiàn zhí. yòu yǐ qián shí wáng shū wén wáng pī yǐ wěi xiè dài zhào, méng xìng tài zǐ, yǒng zhēn zhī jì, dà náo cháo zhèng. shì yǐ xùn dǎo tài zi gōng guān, yí xuǎn zhèng rén. nǎi xiàn jiào běn shū yuē:
稹性鋒銳,見事風生。既居諫垣,不欲碌碌自滯,事無不言,即日上疏論諫職。 又以前時王叔文、王伾以猥褻待詔,蒙幸太子,永貞之際,大撓朝政。是以訓導太 子宮官,宜選正人。乃獻《教本書》曰:
chén fú jiàn bì xià jiàng míng zhào, xiū fèi xué, zēng zhòu zǐ, xuǎn sī chéng. dà zāi, yáo zhī wèi jūn, bó yí diǎn lǐ, kuí jiào zhòu zǐ zhī shēn zhǐ yě! rán ér shì yǒu wàn wàn yú cǐ zhě, chén gǎn mào mèi shū sǐ ér yán zhī. chén wén zhū jiǎ shēng yuē: sān dài zhī jūn, rén qiě jiǔ zhě, jiào zhī rán yě. chéng zāi shì yán! qiě fú zhōu chéng wáng, rén zhī zhōng cái yě, jìn guǎn cài zé chán rù, yǒu zhōu zhào zé yì wén, qǐ kě wèi tiān cōng míng zāi? rán ér kè zhōng yú dào zhě, dé bù wèi jiào zhī rán yé? bǐ bó qín táng shū yǔ zhī yóu, lǐ lè shī shū wèi zhī xí, mù bù dé yuè yín yàn yāo yòu zhī sè, ěr bù dé wén yōu xiào líng luàn zhī yīn, kǒu bù dé xí cāo duàn jī bó zhī shū, jū bù dé jìn róng shùn yīn xié zhī dǎng, yóu bù dé zòng zhuī qín zhú shòu zhī lè, wán bù dé yǒu xiá yì pì jué zhī zhēn. fán cǐ shù zhě, fēi wèi bèi zhī yú qián ér bù wèi yě, yì jiāng bù dé jiàn zhī yǐ. jí qí zhǎng ér wèi jūn yě, xuè qì jì dìng, yóu xí jì chéng, suī yǒu fàng xīn kuài jǐ zhī shì rì chén yú qián, gù bù néng duó yǐ chéng zhī xí yǐ dìng zhī xīn yǐ. zé bǐ zhōng zhí dào dé zhī yán, gù wú zhī suǒ xí wén yě, chén zhī zhě yǒu yǐ yù yān bǐ yōng nìng wéi dào zhī shuō, gù wú zhī suǒ jī jù yě, chǎn zhī zhě yǒu yǐ biàn yān. rén zhī qíng, mò bù yù yào qí suǒ néng ér dǎng qí suǒ jìn gǒu jiāng dé zhì, zé bì kuài qí suǒ yùn yǐ. wù zhī xìng yì rán. shì yǐ yú dé shuǐ ér yóu, mǎ yì jià ér zǒu, niǎo dé fēng ér xiáng, huǒ dé xīn ér chì. cǐ jiē wù zhī kuài qí suǒ yùn yě. jīn fū chéng wáng suǒ yùn dào dé yě, suǒ jìn shèng xián yě. shì yǐ jǔ qí jìn, zé zhōu gōng zuǒ ér zhào gōng yòu, bó qín lǔ ér tài gōng qí. kuài qí yùn, zé xìng lǐ lè ér cháo zhū hóu, cuò xíng fá ér měi jiào huà. jiào zhī zhì yě, kě bù wèi xìn rán zāi!
臣伏見陛下降明詔,修廢學,增胄子,選司成。大哉,堯之為君,伯夷典禮, 夔教胄子之深旨也!然而事有萬萬於此者,臣敢冒昧殊死而言之。臣聞諸賈生曰: 「三代之君,仁且久者,教之然也。」誠哉是言!且夫周成王,人之中才也,近管、 蔡則讒入,有周、召則義聞,豈可謂天聰明哉?然而克終於道者,得不謂教之然耶? 俾伯禽、唐叔與之游,《禮》、《樂》、《詩》、《書》為之習,目不得閱淫艷妖 誘之色,耳不得聞優笑凌亂之音,口不得習操斷擊博之書,居不得近容順陰邪之黨, 游不得縱追禽逐獸之樂,玩不得有遐異僻絕之珍。凡此數者,非謂備之於前而不為 也,亦將不得見之矣。及其長而為君也,血氣既定,游習既成,雖有放心快己之事 日陳於前,固不能奪已成之習、已定之心矣。則彼忠直道德之言,固吾之所習聞也, 陳之者有以諭焉;彼庸佞違道之說,固吾之所積懼也,諂之者有以辨焉。人之情, 莫不欲耀其所能而黨其所近;苟將得志,則必快其所蘊矣。物之性亦然。是以魚得 水而游,馬逸駕而走,鳥得風而翔,火得薪而熾。此皆物之快其所蘊也。今夫成王 所蘊道德也,所近聖賢也。是以舉其近,則周公左而召公右,伯禽魯而太公齊。快 其蘊,則興禮樂而朝諸侯,措刑罰而美教化。教之至也,可不謂信然哉!
jí fū qín zé bù rán. miè xiān wáng zhī xué, yuē jiāng yǐ yú tiān xià chù shī bǎo zhī wèi, yuē jiāng yǐ míng jūn chén. hú hài zhī shēng yě, shī shū bù dé wén, shèng xián bù dé jìn. bǐ zhào gāo zhě, zhà huàn zhī lù rén yě ér fù zhī yǐ cán rěn qiāng zéi zhī shù, qiě yuē zì suī tiān xià yǐ wèi guì, mò jiàn qí miàn yǐ wèi zūn. shì yǐ tiān xià zhī rén rén wèi jǐn yú, ér hú hài gù yǐ bù néng fēn shòu chù yǐ. zhào gāo zhī wēi shè tiān xià, ér hú hài gù yǐ zì yōu yú shēn gōng yǐ. bǐ lǐ sī, qín zhī chǒng chéng xiàng yě. yīn chán yuān sǐ, wú suǒ zì míng, ér kuàng yú shū yuǎn zhī chén shù hū! ruò rán, zé qín zhī wáng yǒu yǐ zhì zhī yě.
及夫秦則不然。滅先王之學,曰將以愚天下;黜師保之位,曰將以明君臣。胡 亥之生也,《詩》、《書》不得聞,聖賢不得近。彼趙高者,詐宦之戮人也;而傅 之以殘忍戕賊之術,且曰恣睢天下以為貴,莫見其面以為尊。是以天下之人人未盡 愚,而胡亥固已不能分獸畜矣。趙高之威懾天下,而胡亥固已自幽於深宮矣。彼李 斯,秦之寵丞相也。因讒冤死,無所自明,而況於疏遠之臣庶乎!若然,則秦之亡 有以致之也。
hàn gāo chéng zhī yǐ bīng gé, hàn wén shǒu zhī yǐ lián jǐn, zú bù néng sū fù dà xùn. shì yǐ jǐng wǔ zhāo xuān, tiān zī shén měi, cái kě yǐ miǎn huò luàn āi píng zhī jiān, zé bù néng yú cuàn shì yǐ. rán ér huì dì fèi yì zhī jì, yóu lài yǔ yì yǐ shèng xié xīn. shì hòu yǒu guó zhī jūn, yì jiào huà zhě, mò bù yǐ xìng lián jǔ xiào shè xué chóng rú wèi yì, céng bù zhī jiào huà zhī bù xíng, zì guì shǐ. lüè qí guì zhě, jiào qí jiàn zhě, wú nǎi lín yú dào zhì hū?
漢高承之以兵革,漢文守之以廉謹,卒不能蘇復大訓。是以景、武、昭、宣, 天資甚美,才可以免禍亂;哀、平之間,則不能虞篡弒矣。然而惠帝廢易之際,猶 賴羽翼以勝邪心。是後有國之君,議教化者,莫不以興廉舉孝、設學崇儒為意,曾 不知教化之不行,自貴始。略其貴者,教其賤者,無乃鄰於倒置乎?
jì wǒ tài zōng wén huáng dì zhī zài fān dǐ, yǐ zhì yú wèi tài zǐ yě, xuǎn zhī dào dé zhě shí bā rén yǔ zhī yóu xí. jí wèi zhī hòu, suī yóu yàn yǐn shí zhī jiān, ruò shí bā rén zhě, shí zài qí zhōng. shàng shī wú bù yán, xià qíng wú bù dá. bù sì sān nián ér míng gāo shèng gǔ, qǐ yī rì èr rì ér zhì shì hū? yóu xí zhī jiàn yě! zhēn guān yǐ hái, shī fù jiē zǎi xiàng jiān lǐng, qí yú gōng liáo, yì shén zhòng yān. mǎ zhōu yǐ wèi gāo hèn bù dé wèi sī yì láng, cǐ qí yàn yě. wén huáng zhī hòu, jiàn shū jiàn zhī. yòng zhì mǔ hòu lín cháo, jiǎn qì wáng shì. dāng zhōng ruì èr shèng qín láo zhī jì, suī yǒu gǔ gěng gǎn yán zhī shì, jì bù dé zài diào hù bǎo ān zhī zhí, zhōng bù néng tǔ fú wèi zhī yī cí. ér lìng yī jiàng ān jīn cáng pōu fù yǐ míng zhī, qǐ bù dà āi yě yé?
洎我太宗文皇帝之在籓邸,以至於為太子也,選知道德者十八人與之游習。即 位之後,雖游宴飲食之間,若十八人者,實在其中。上失無不言,下情無不達。不 四三年而名高盛古,豈一日二日而致是乎?游習之漸也!貞觀已還,師傅皆宰相兼 領,其餘宮僚,亦甚重焉。馬周以位高恨不得為司議郎,此其驗也。文皇之後,漸 疏賤之。用至母后臨朝,翦棄王室。當中、睿二聖勤勞之際,雖有骨鯁敢言之士, 既不得在調護保安之職,終不能吐扶衛之一辭。而令醫匠安金藏剖腹以明之,豈不 大哀也耶?
bīng xìng yǐ lái, zī bì yóu shén. shī zī bǎo fù zhī guān, fēi jí fèi mào kuì bù rèn shì zhě wèi zhī, jí xiū róng bà shuài bù zhī shū zhě chù zhī. zhì yú yǒu yù zàn yì zhī tú, shū rǒng sǎn jiàn zhī shèn zhě, jìn shēn chǐ yóu zhī. fū yǐ pǐ shì zhī ài qí zi zhě, yóu qiú míng zhé cí huì zhī shī yǐ jiào zhī, zhí liàng duō wén zhī yǒu yǐ chéng zhī. qǐ tiān xià zhī yuán liáng, ér kě yǐ jí fèi mào kuì bù zhī shū zhě wèi zhī shī hū? shū rǒng sǎn jiàn bù shì yòng zhě wèi zhī yǒu hū? cǐ hé bù jí shàng gǔ zhī shén yě! jìn zhì, gōng liáo zhī wài, wǎng wǎng yǐ chén zhì pì lǎo zhī rú, chōng shì zhí shì dú zhī xuǎn, ér yòu shū qì chì zhú zhī, yuè yuè yú shí, bù dé zhào jiàn, bǐ yòu ān néng fù chéng dào dé ér bǎo yǎng qí shēn gōng zāi? chén yǐ wèi jī cǐ bì zhě, qǐ bù yǐ huáng tiān juàn yòu, zuò wǒ táng dé, yǐ shùn jì yáo, chuán bì xià shí yī shèng yǐ, mò bù shēng ér shén míng, zhǎng ér rén shèng, yǐ shì wèi xiè xiè xí yí zhě gù bù zhī shěng ěr. chén dú yǐ wèi yú liè shèng zhī móu zé kě yě, jì chuán hòu sì zé bù kě. tuō huò wàn dài zhī hòu, ruò yǒu zhōu chéng zhī zhōng cái, ér yòu shēng yú shēn gōng yōu xiào zhī jiān, wú zhōu zhào bǎo zhù zhī jiào, zé jiāng bù néng zhī xǐ nù āi lè zhī suǒ zì yǐ, kuàng jià sè jiān nán hū?
兵興已來,茲弊尤甚。師資保傅之官,非疾廢眊聵不任事者為之,即休戎罷帥 不知書者處之。至於友諭贊議之徒,疏冗散賤之甚者,縉紳恥由之。夫以匹士之愛 其子者,猶求明哲慈惠之師以教之,直諒多聞之友以成之。豈天下之元良,而可以 疾廢眊聵不知書者為之師乎?疏冗散賤不適用者為之友乎?此何不及上古之甚也! 近制,宮僚之外,往往以沉滯僻老之儒,充侍直、侍讀之選,而又疏棄斥逐之,越 月逾時,不得召見,彼又安能傅成道德而保養其身躬哉?臣以為積此弊者,豈不以 皇天眷佑,祚我唐德,以舜繼堯,傳陛下十一聖矣,莫不生而神明,長而仁聖,以 是為屑屑習儀者故不之省耳。臣獨以為於列聖之謀則可也,計傳後嗣則不可。脫或 萬代之後,若有周成之中才,而又生於深宮優笑之間,無周、召保助之教,則將不 能知喜怒哀樂之所自矣,況稼穡艱難乎?
jīn bì xià yǐ shàng shèng zhī zī, zhào lín hǎi nèi, shì tiān xià zhī rén qīng ěr zhù xīn zhī rì. tè yuàn bì xià sī chéng wáng xùn dǎo zhī gōng, niàn wén huáng yóu xí zhī jiàn, xuǎn zhòng shī bǎo, shèn zé gōng liáo, jiē yòng bó hòu hóng shēn zhī rú, ér yòu míng dá jī wù zhě wèi zhī. gèng xiāng jìn jiàn, rì jiù yuè jiāng. yīn lìng huáng tài zǐ jù zhū shēng, dìng chǐ zhòu jiǎng yè zhī yí, xíng yán shī wèn dào zhī lǐ. zhì dé yào dào yǐ chéng zhī, chè shàn jì guò yǐ jǐng zhī. xuè qì wèi dìng, zé qù qín sè zhī yú yǐ jiù xué shèng zhì yǐ bèi, zé zī yóu xí zhī shàn yǐ hóng dé. cǐ suǒ wèi yī rén yuán liáng, wàn fāng yǐ zhēn zhī huà yě. qǐ zhí xiū fèi xué, xuǎn sī chéng, ér zú lún pǐ qí shèng zāi? ér yòu bǐ zé bǎi wáng, mò bù yòu tóng shī, zhǎng tóng shù, shí jūn dào zhī sù dìng, zhī tiān lún zhī zì rán, rán hòu xuǎn yòng xián liáng, shù wèi fān píng. chū zé yǒu jìn zhèng lǔ wèi zhī shèng, rù zé yǒu dōng móu zhū xū zhī qiáng, gài suǒ wèi zōng zi wéi chéng quǎn yá pán shí zhī shì yě, yòu qǐ yǔ fū wèi jìn yǐ jiàng, qiú jiàn qí xiōng dì ér zì jiǎn qí běn zhī zhě, tóng nián ér yǔ zāi?
今陛下以上聖之資,肇臨海內,是天下之人傾耳注心之日。特願陛下思成王訓 導之功,念文皇游習之漸,選重師保,慎擇宮僚,皆用博厚弘深之儒,而又明達機 務者為之。更相進見,日就月將。因令皇太子聚諸生,定齒胄講業之儀,行嚴師問 道之禮。至德要道以成之,徹膳記過以警之。血氣未定,則去禽色之娛以就學;聖 質已備,則資游習之善以弘德。此所謂「一人元良,萬方以貞」之化也。豈直修廢 學,選司成,而足倫匹其盛哉?而又俾則百王,莫不幼同師,長同術,識君道之素 定,知天倫之自然,然後選用賢良,樹為籓屏。出則有晉、鄭、魯、衛之盛,入則 有東牟、硃虛之強,蓋所謂宗子維城、犬牙盤石之勢也,又豈與夫魏、晉以降,囚 賤其兄弟而自翦其本枝者,同年而語哉?
xiàn zōng lǎn zhī shén yuè.
憲宗覽之甚悅。
yòu lùn xī běi biān shì, jiē cháo zhèng zhī dà zhě. xiàn zōng zhào duì, wèn fāng lüè. wèi zhí zhèng suǒ jì, chū wèi hé nán xiàn wèi. dīng mǔ yōu, fú chú, bài jiān chá yù shǐ.
又論西北邊事,皆朝政之大者。憲宗召對,問方略。為執政所忌,出為河南縣 尉。丁母憂,服除,拜監察御史。
sì nián, fèng shǐ dōng shǔ, hé zòu gù jiàn nán dōng chuān jié dù shǐ yán lì wéi zhì shàn fù, yòu jí méi tú shān fǔ děng lì mín bā shí bā hù tián zhái yī bǎi yī shí yī nú bì èr shí qī rén cǎo qiān wǔ bǎi shù qián qī qiān guàn. shí lì yǐ sǐ, qī zhōu cì shǐ jiē zé fá. zhěn suī jǔ zhí, ér zhí zhèng yǒu yǔ lì hòu zhě è zhī. shǐ hái, lìng fēn wù dōng tái. zhè xī guān chá shǐ hán gāo fēng zhàng jué hú zhōu ān jí lìng sūn xiè, sì rì nèi sǐ. xú zhōu jiān jūn shǐ mèng shēng zú, jié dù shǐ wáng shào chuán sòng shēng sàng jiù hái jīng, gěi quàn chéng yì, réng yú yóu shě ān sàng jiù. zhěn bìng hé zòu yǐ fǎ. hé nán yǐn fáng shì wèi bù fǎ shì, zhěn yù zhuī shè, shàn lìng tíng wù. jì fēi biǎo wén zòu, fá shì yī yuè fèng, réng zhào zhěn hái jīng. sù fū shuǐ yì, nèi guān liú shì yuán hòu zhì, zhēng. shì yuán nù, pái qí hù, zhěn wà ér zǒu hòu. shì yuán zhuī zhī, hòu yǐ chuí jī zhěn shāng miàn. zhí zhèng yǐ zhěn shào nián hòu bèi, wù zuò wēi fú, biǎn wèi jiāng líng fǔ shì cáo cān jūn.
四年,奉使東蜀,劾奏故劍南東川節度使嚴礪違制擅賦,又籍沒塗山甫等吏民 八十八戶田宅一百一十一、奴婢二十七人、草千五百束、錢七千貫。時礪已死,七 州刺史皆責罰。稹雖舉職,而執政有與礪厚者惡之。使還,令分務東台。浙西觀察 使韓皋封杖決湖州安吉令孫澥,四日內死。徐州監軍使孟升卒,節度使王紹傳送升 喪柩還京,給券乘驛,仍於郵舍安喪柩。稹並劾奏以法。河南尹房式為不法事,稹 欲追攝,擅令停務。既飛表聞奏,罰式一月俸,仍召稹還京。宿敷水驛,內官劉士 元後至,爭。士元怒,排其戶,稹襪而走後。士元追之,後以棰擊稹傷面。執 政以稹少年後輩,務作威福,貶為江陵府士曹參軍。
zhěn cōng jǐng jué rén, nián shào yǒu cái míng, yǔ tài yuán bái jū yì yǒu shàn. gōng wèi shī, shàn zhuàng yǒng fēng tài wù sè, dāng shí yán shī zhě, chēng yuán bái yān. zì yì guān shì zǐ, zhì lǘ yán xià lǐ, xī chuán fěng zhī, hào wèi yuán hé tǐ. jì yǐ jùn shuǎng bù róng yú cháo, liú fàng jīng mán zhě jǐn shí nián. é ér bái jū yì yì biǎn jiāng zhōu sī mǎ, zhěn liàng yí tōng zhōu sī mǎ. suī tōng jiāng xuán miǎo, ér èr rén lái wǎng zèng dá. fán suǒ wèi shī, yǒu zì sān shí wǔ shí yùn nǎi zhì bǎi yùn zhě. jiāng nán rén shì, chuán dào fěng sòng, liú wén què xià, lǐ xiàng xiāng chuán, wèi zhī zhǐ guì. guān qí liú lí fàng zhú zhī yì, mí bù qī wǎn.
稹聰警絕人,年少有才名,與太原白居易友善。工為詩,善狀詠風態物色,當 時言詩者,稱元、白焉。自衣冠士子,至閭閻下俚,悉傳諷之,號為「元和體」。 既以俊爽不容於朝,流放荊蠻者僅十年。俄而白居易亦貶江州司馬,稹量移通州司 馬。雖通、江懸邈,而二人來往贈答。凡所為詩,有自三十、五十韻乃至百韻者。 江南人士,傳道諷誦,流聞闕下,里巷相傳,為之紙貴。觀其流離放逐之意,靡不 悽惋。
shí sì nián, zì guó zhōu zhǎng shǐ zhēng hái, wèi shàn bù yuán wài láng. zǎi xiàng líng hú chǔ yī dài wén zōng, yǎ zhī zhěn zhī cí xué, wèi zhěn yuē: cháng lǎn zú xià zhì zuò, suǒ hèn bù duō, chí zhī jiǔ yǐ. qǐng chū qí suǒ yǒu, yǐ huō yǔ qíng. zhěn yīn xiàn qí wén, zì xù yuē:
十四年,自虢州長史征還,為膳部員外郎。宰相令狐楚一代文宗,雅知稹之辭 學,謂稹曰:「嘗覽足下製作,所恨不多,遲之久矣。請出其所有,以豁予情。」 稹因獻其文,自敘曰:
zhěn chū bù hǎo wén, tú yǐ shì wú tā qí, qiáng yóu kē shì. jí yǒu zuì qiǎn qì zhī hòu, zì yǐ wèi fèi zhì liáo dǎo, bù fù wèi wén zì yǒu wén yú rén yǐ. céng bù zhī hào shì zhě jué tī chú wú, chén dú zūn zhòng. qiè chéng xiàng gōng tè yú láng miào jiān dào zhěn shī jù, zuó yòu miàn fèng jiào yuē, lìng xiàn jiù wén. zhàn hàn sǒng yǒng, cán tiǎn wú dì.
稹初不好文,徒以仕無他歧,強由科試。及有罪譴棄之後,自以為廢滯潦倒, 不復為文字有聞於人矣。曾不知好事者抉擿芻蕪,塵瀆尊重。竊承相公特於廊廟間 道稹詩句,昨又面奉教約,令獻舊文。戰汗悚踴,慚靦無地。
zhěn zì yù shǐ fǔ zhé guān, yú jīn shí yú nián yǐ. xián dàn wú shì, suì zhuān lì yú shī zhāng. rì yì yuè zī, yǒu shī jù qiān yú shǒu. qí jiān gǎn wù yù yì, kě bèi méng gǔ zhī fēng zhě yǒu zhī. cí zhí qì cū, zuì yóu shì jù, gù bù gǎn chén lù yú rén. wéi bēi jiǔ guāng jǐng jiān, lǚ wèi xiǎo suì piān zhāng, yǐ zì yín chàng. rán yǐ wèi lǜ tǐ bēi bì, gé lì bù yáng, gǒu wú zī tài, zé xiàn liú sú. cháng yù de sī shēn yǔ jìn, yùn lǜ diào xīn, shǔ duì wú chà, ér fēng qíng wǎn rán, ér bìng wèi néng yě. jiāng hú jiān duō xīn jìn xiǎo shēng, bù zhī tiān xià wén yǒu zōng zhǔ, wàng xiāng fàng xiào, ér yòu cóng ér shī zhī, suì zhì yú zhī lí biǎn qiǎn zhī cí, jiē mù wèi yuán hé shī tǐ.
稹自御史府謫官,於今十餘年矣。閒誕無事,遂專力於詩章。日益月滋,有詩 句千餘首。其間感物寓意,可備矇瞽之風者有之。辭直氣粗,罪尤是懼,固不敢陳 露於人。唯杯酒光景間,屢為小碎篇章,以自吟暢。然以為律體卑痹,格力不揚, 苟無姿態,則陷流俗。常欲得思深語近,韻律調新,屬對無差,而風情宛然,而病 未能也。江湖間多新進小生,不知天下文有宗主,妄相放效,而又從而失之,遂至 於支離褊淺之辭,皆目為元和詩體。
zhěn yǔ tóng mén shēng bái jū yì yǒu shàn. jū yì yǎ néng shī, jiù zhōng ài qū jià wén zì, qióng jí shēng yùn, huò wèi qiān yán, huò wǔ bǎi yán lǜ shī, yǐ xiāng tóu jì. xiǎo shēng zì shěn bù néng guò zhī, wǎng wǎng xì pái jiù yùn, bié chuàng xīn cí, míng wèi cì yùn xiāng chóu, gài yù yǐ nán xiāng pái. zì ěr jiāng hú jiān wèi shī zhě, fù xiāng fàng xiào, lì huò bù zú, zé zhì yú diān dào yǔ yán, zhòng fù shǒu wěi, yùn tóng yì děng, bù yì qián piān, yì mù wèi yuán hé shī tǐ. ér sī wén zhě kǎo biàn yǎ zhī yóu, wǎng wǎng guī jiù yú zhěn. cháng yǐ wèi diāo chóng xiǎo shì, bù zú yǐ zì míng. shǐ wén xiàng gōng jì yì, lèi xún yǐ lái, shí lǜ fèn tǔ zhī qiáng, bì zhī yǐ dà shà, shǐ bù fù pò huài, yǒng wèi bǎn zhú zhě zhī wù. zhé xiě gǔ tǐ gē shī yī bǎi shǒu, bǎi yùn zhì liǎng yùn lǜ shī yī bǎi shǒu, wèi wǔ juǎn, fèng qǐ guì chén. huò xī gòu shà zhī yú, yī cì guān lǎn, zhī xiǎo shēng yú zhāng jù zhōng luán lú cuī jué zhī cái, jǐn céng liáng dù, zé shí yú nián zhī zhān huí, bù wèi wú yòng yǐ.
稹與同門生白居易友善。居易雅能詩,就中愛驅駕文字,窮極聲韻,或為千言, 或五百言律詩,以相投寄。小生自審不能過之,往往戲排舊韻,別創新辭,名為次 韻相酬,蓋欲以難相排。自爾江湖間為詩者,復相放效,力或不足,則至於顛倒語 言,重複首尾,韻同意等,不異前篇,亦目為元和詩體。而司文者考變雅之由,往 往歸咎於稹。嘗以為雕蟲小事,不足以自明。始聞相公記憶,累旬已來,實慮糞土 之牆,庇之以大廈,使不復破壞,永為板築者之誤。輒寫古體歌詩一百首,百韻至 兩韻律詩一百首,為五卷,奉啟跪陳。或希構廈之餘,一賜觀覽,知小生於章句中 欒櫨榱桷之材,盡曾量度,則十餘年之邅回,不為無用矣。
chǔ shēn chēng shǎng, yǐ wèi jīn dài zhī bào xiè yě.
楚深稱賞,以為今代之鮑、謝也。
mù zōng huáng dì zài dōng gōng, yǒu fēi pín zuǒ yòu cháng sòng zhěn gē shī yǐ wèi lè qū zhě, zhī zhěn suǒ wèi, cháng chēng qí shàn, gōng zhōng hū wèi yuán cái zǐ. jīng nán jiān jūn cuī tán jùn shén lǐ jiē zhěn, bù yǐ yuàn lì yù zhī, cháng zhēng qí shī shén fěng sòng zhī. zhǎng qìng chū, tán jùn guī cháo, chū zhěn lián chāng gōng cí děng bǎi yú piān zòu yù. mù zōng dà yuè, wèn zhěn ān zài. duì yuē: jīn wèi nán gōng sàn láng. jí rì zhuǎn cí bù láng zhōng zhī zhì gào. cháo tíng yǐ shū mìng bù yóu xiāng fǔ, shén bǐ zhī. rán cí gào suǒ chū, xiòng rán yǔ gǔ wèi móu, suì shèng chuán yú dài, yóu shì jí chéng ēn gù. cháng wèi zhǎng qìng gōng cí shù shí bǎi piān, jīng shī jìng xiāng chuán chàng. jū wú hé, zhào rù hàn lín, wèi zhōng shū shè rén chéng zhǐ xué shì. zhōng rén yǐ tán jùn zhī gù, zhēng yǔ zhěn jiāo, ér zhī shū mì wèi hóng jiǎn yóu yǔ zhěn xiāng shàn, mù zōng yù shēn zhì zhòng. hé dōng jié dù shǐ péi dù sān shàng shū, yán zhěn yǔ hóng jiǎn wèi wěn jǐng zhī jiāo, móu luàn cháo zhèng, yán shén jī jié. mù zōng gù zhōng wài rén qíng, nǎi bà zhěn nèi zhí, shòu gōng bù shì láng. shàng ēn gù wèi shuāi. zhǎng qìng èr nián, bài píng zhāng shì. zhào xià zhī rì, cháo yě wú bù qīng xiào zhī.
穆宗皇帝在東宮,有妃嬪左右嘗誦稹歌詩以為樂曲者,知稹所為,嘗稱其善, 宮中呼為元才子。荊南監軍崔潭峻甚禮接稹,不以掾吏遇之,常征其詩什諷誦之。 長慶初,潭峻歸朝,出稹《連昌宮辭》等百餘篇奏御。穆宗大悅,問稹安在。對曰: 「今為南宮散郎。」即日轉祠部郎中、知制誥。朝廷以書命不由相府,甚鄙之。然 辭誥所出,夐然與古為侔,遂盛傳於代,由是極承恩顧。嘗為《長慶宮辭》數十百 篇,京師競相傳唱。居無何,召入翰林,為中書舍人、承旨學士。中人以潭峻之故, 爭與稹交,而知樞密魏弘簡尤與稹相善,穆宗愈深知重。河東節度使裴度三上疏, 言稹與弘簡為刎頸之交,謀亂朝政,言甚激訐。穆宗顧中外人情,乃罷稹內職,授 工部侍郎。上恩顧未衰。長慶二年,拜平章事。詔下之日,朝野無不輕笑之。
shí wáng tíng còu zhū kè róng lián bīng wéi niú yuán yì yú shēn zhōu, cháo tíng jù shè qí zuì, cì jié yuè, lìng bà bīng, jù bù fèng zhào. zhěn yǐ tiān zǐ fēi cì bá zhuó, yù yǒu suǒ lì yǐ bào shàng. yǒu hé wáng fù yú fāng zhě, gù sī kōng dí zhī zǐ, gàn jìn yú zhěn. yán yǒu qí shì wáng zhāo wáng yǒu míng èr rén, cháng kè yú yàn zhào jiān, pō yǔ zéi dǎng tōng shú, kě yǐ fǎn jiān ér chū yuán yì. réng zì yǐ jiā cái zī qí xíng, réng lù bīng lì bù lìng shǐ wèi chū gào shēn èr shí tōng, yǐ pián yí gěi cì, zhěn jiē rán zhī. yǒu lǐ shǎng zhě, zhī yú fāng zhī móu, yǐ zhěn yǔ péi dù yǒu xì, nǎi gào dù yún: yú fāng wèi zhěn suǒ shǐ, yù jié kè wáng zhāo děng cì dù. dù yǐn ér bù fā. jí shén cè jūn zhōng wèi zòu yú fāng zhī shì, nǎi zhào sān sī shǐ hán gāo děng xùn jū, ér hài péi shì wú yàn, ér qián shì jǐn lù. suì jù bà zhěn dù píng zhāng shì, nǎi chū zhěn wèi tóng zhōu cì shǐ, dù shǒu pú shè. jiàn guān shàng shū, yán zé dù tài zhòng, zhěn tài qīng. shàng xīn lián zhěn, zhǐ xuē zhǎng chūn gōng shǐ.
時王廷湊、硃克融連兵圍牛元翼於深州,朝廷俱赦其罪,賜節鉞,令罷兵,俱 不奉詔。稹以天子非次拔擢,欲有所立以報上。有和王傅於方者,故司空頔之子, 干進於稹。言有奇士王昭、王友明二人,嘗客於燕、趙間,頗與賊黨通熟,可以反 間而出元翼。仍自以家財資其行,仍賂兵吏部令史為出告身二十通,以便宜給賜, 稹皆然之。有李賞者,知於方之謀,以稹與裴度有隙,乃告度云:「於方為稹所使, 欲結客王昭等刺度。」度隱而不發。及神策軍中尉奏於方之事,乃詔三司使韓皋等 訊鞫,而害裴事無驗,而前事盡露。遂俱罷稹、度平章事,乃出稹為同州刺史,度 守僕射。諫官上疏,言責度太重,稹太輕。上心憐稹,止削長春宮使。
zhěn chū bà xiāng, sān sī yù wèi zòu, jīng zhào yǐn liú zūn gǔ qiǎn fāng suǒ yóu qián luó zhěn jū dì, zhěn zòu sù zhī. shàng nù, fá zūn gǔ, qiǎn zhōng rén fǔ yù zhěn. zhěn zhì tóng zhōu, yīn biǎo xiè shàng, zì xù yuē:
稹初罷相,三司獄未奏,京兆尹劉遵古遣坊所由潛邏稹居第,稹奏訴之。上怒, 罰遵古,遣中人撫諭稹。稹至同州,因表謝上,自敘曰:
chén zhěn gū fù shèng míng, rǔ lèi ēn jiǎng, biàn hé zì qiú sǐ suǒ, qǐ wèi shàng tiǎn guān róng? chén zhěn sǐ zuì.
臣稹辜負聖明,辱累恩獎,便合自求死所,豈謂尚忝官榮?臣稹死罪。
chén bā suì sàng fù, jiā pín wú yè. mǔ xiōng qǐ gài yǐ gōng zī yǎng. yī bù bù tǐ, shí bù chōng cháng. yòu xué zhī nián, bù méng shī xùn. yīn gǎn lín lǐ ér zhì yǒu fù xiōng wèi kāi xué xiào, tì yàn fā fèn, yuàn zhī shī shū. cí mǔ āi chén, qīn wèi jiào shòu. nián shí yǒu wǔ, dé míng jīng chū shēn, yóu shì kǔ xīn wèi wén, sù yè qiáng xué. nián èr shí sì, dēng lì bù yǐ kē, shòu xiào shū láng. nián èr shí bā, méng zhì jǔ shǒu xuǎn, shòu zuǒ shí yí. shǐ zì wèi xué, zhì yú shēng cháo, wú péng yǒu wèi chén chuī xū, wú qīn qī wèi chén yuán bì. mò fēi kǔ jǐ, shí bù yīn rén, dú lì xìng chéng, suì wú jiāo jié. rèn shí yí rì, lǚ chén shí zhèng, méng xiān huáng dì zhào wèn yú yán yīng. xuán wèi zǎi xiàng suǒ zēng, chū chén hé nán xiàn wèi. jí wèi jiān chá yù shǐ, yòu bù guī bì, zhuān xīn jiū shéng, fù wèi zǎi xiàng nù chén xià bì qīn dǎng, yīn yǐ tā shì biǎn chén jiāng líng pàn sī. fèi qì shí nián, fēn sǐ gōu dú.
臣八歲喪父,家貧無業。母兄乞丐以供資養。衣不布體,食不充腸。幼學之年, 不蒙師訓。因感鄰里兒稚有父兄為開學校,涕咽發憤,願知《詩》、《書》。慈母 哀臣,親為教授。年十有五,得明經出身,由是苦心為文,夙夜強學。年二十四, 登吏部乙科,授校書郎。年二十八,蒙制舉首選,授左拾遺。始自為學,至於升朝, 無朋友為臣吹噓,無親戚為臣援庇。莫非苦己,實不因人,獨立性成,遂無交結。 任拾遺日,屢陳時政,蒙先皇帝召問於延英。旋為宰相所憎,出臣河南縣尉。及為 監察御史,又不規避,專心糾繩,復為宰相怒臣下庇親黨,因以他事貶臣江陵判司。 廢棄十年,分死溝瀆。
yuán hé shí sì nián, xiàn zōng huáng dì kāi shì yǒu zuì, shǐ shòu chén shàn bù yuán wài láng. yǔ chén tóng shěng shǔ zhě, duō shì chén dēng cháo shí jǔ rén rèn qīng xiàng zhě, bàn shì chén tóng jiàn yuàn shí shí yí bǔ què. yú chén jì bù liào bì xià tiān tīng guò bēi, zhī chén báo yì, zhū shū shòu chén zhì gào, yán yīng zhào chén cì fēi. zǎi xiàng è chén bù chū qí mén, yóu shì bǎi wàn qīn huǐ. bì xià chá chén wú zuì, chǒng jiǎng yú shēn, zhào chén gù shòu shè rén, qiǎn chōng chéng zhǐ hàn lín xué shì, jīn zhāng zǐ fú, guāng shì lòu qū, rén shēng zhī róng, chén yì zhì yǐ. rán chén yì zāo fěi bàng, rì yè yōu wēi. wéi bì xià shèng jiàn zhāo lín, mí jiā bǎo rèn, jìng pái qún yì, zhuó shòu tái sī. chén tiǎn yǒu fèi gān, qǐ bìng xún cháng zǎi xiàng? kuàng dāng xíng yíng tuì sàn zhī hòu, niú yuán yì wèi chū zhī jiān, měi wén bì xià zhěn niàn zhī yán, yú chén hèn bù shēn xiān shì zú. suǒ wèn yú fāng jì cè, qiǎn wáng yǒu míng děng jiù jiě shēn zhōu, gài yù shàng fù shèng qíng, qǐ shì bié huái tā yì? bù liào jiān rén yí chén shā hài péi dù, wàng yǒu gào lùn, chén dú shèng cōng, kuì xiū tiān dì. chén běn dài biàn míng yī liǎo, biàn nǐ shā shēn xiè zé, qǐ liào shèng cí shàng jiā, báo biǎn tóng zhōu. suī wéi zhǐ chǐ zhī jiān, bù yuǎn jiāo qí zhī jìng, fú liào bì shì chén zhōng dú duàn, qǐ chén cǐ guān. ruò qiǎn tā rén shāng liáng, zhà kě yǔ chén yuǎn chù fāng zhèn, qǐ kěn qiǎn chén fǔ jìn què tíng?
元和十四年,憲宗皇帝開釋有罪,始授臣膳部員外郎。與臣同省署者,多是臣 登朝時舉人;任卿相者,半是臣同諫院時拾遺、補闕。愚臣既不料陛下天聽過卑, 知臣薄藝,硃書授臣制誥,延英召臣賜緋。宰相惡臣不出其門,由是百萬侵毀。陛 下察臣無罪,寵獎逾深,召臣固授舍人,遣充承旨翰林學士,金章紫服,光飾陋軀, 人生之榮,臣亦至矣。然臣益遭誹謗,日夜憂危。唯陛下聖鑒昭臨,彌加保任,竟 排群議,擢授台司。臣忝有肺肝,豈並尋常宰相?況當行營退散之後,牛元翼未出 之間,每聞陛下軫念之言,愚臣恨不身先士卒。所問於方計策,遣王友明等救解深 州,蓋欲上副聖情,豈是別懷他意?不料奸人疑臣殺害裴度,妄有告論,塵瀆聖聰, 愧羞天地。臣本待辨明一了,便擬殺身謝責,豈料聖慈尚加,薄貶同州。雖違咫尺 之間,不遠郊圻之境,伏料必是宸衷獨斷,乞臣此官。若遣他人商量,乍可與臣遠 處方鎮,豈肯遣臣俯近闕廷?
suǒ hèn jīn yuè sān rì, shàng méng zhào duì yán yīng. cǐ shí bù jiě qì xuè, yǎng cí tiān yán, nǎi zhì jīn rì cuàn zhú. chén zì lí jīng guó, mù duàn hún xiāo. měi zhì wǔ gēng cháo yè zhī shí, shí zhì lèi bù yǐ. chén ruò yú shēng wèi sǐ, tā shí wàn yī guī hái, bù gǎn gèng wàng dé jiàn tiān yán, dàn dé zài wén jīng chéng zhōng gǔ zhī yīn, chén suī huáng tǔ fù miàn, wú hèn jiǔ quán. chén wú rèn zì hèn zì cán, pān liàn shèng cí zhī zhì.
所恨今月三日,尚蒙召對延英。此時不解泣血,仰辭天顏,乃至今日竄逐。臣 自離京國,目斷魂銷。每至五更朝謁之時,實制淚不已。臣若餘生未死,他時萬一 歸還,不敢更望得見天顏,但得再聞京城鐘鼓之音,臣雖黃土覆面,無恨九泉。臣 無任自恨自慚,攀戀聖慈之至。
zài jùn èr nián, gǎi shòu yuè zhōu cì shǐ jiān yù shǐ dài fū jiàn dōng guān chá shǐ. huì jī shān shuǐ qí xiù, zhěn suǒ pì mù zhí, jiē dāng shí wén shì, ér jìng hú qín wàng zhī yóu, yuè sān sì yān. ér fěng yǒng shī shén, dòng yíng juàn zhì. fù shǐ dòu gǒng, hǎi nèi shī míng, yǔ zhěn chóu chàng zuì duō, zhì jīn chēng lán tíng jué chàng. zhěn jì fàng yì yú yóu, shāo bù xiū biān fú, yǐ dú huò wén yú shí. fán zài yuè bā nián.
在郡二年,改授越州刺史、兼御史大夫、漸東觀察使。會稽山水奇秀,稹所辟 幕職,皆當時文士,而鏡湖、秦望之游,月三四焉。而諷詠詩什,動盈卷帙。副使 竇鞏,海內詩名,與稹酬唱最多,至今稱蘭亭絕唱。稹既放意娛游,稍不修邊幅, 以瀆貨聞於時。凡在越八年。
tài hé chū, jiù jiā jiǎn xiào lǐ bù shàng shū. sān nián jiǔ yuè, rù wèi shàng shū zuǒ chéng. zhèn jǔ jì gāng, chū láng guān pō guāi gōng yì zhě qī rén. rán yǐ zhěn sù wú jiǎn cāo, rén qíng bù yàn fú. huì zǎi xiàng wáng bō cāng zú ér zú, zhěn dà wèi lù qí, jīng yíng xiàng wèi. sì nián zhēng yuè, jiǎn xiào hù bù shàng shū, jiān è zhōu cì shǐ yù shǐ dài fū wǔ chāng jūn jié dù shǐ. wǔ nián qī yuè èr shí èr rì bào jí, yī rì ér zú yú zhèn, shí nián wǔ shí sān, zèng shàng shū yòu pú shè. yǒu zǐ yuē dào hù, shí nián sān suì. zhěn zhòng xiōng sī nóng shǎo qīng jī, yíng hù sàng shì. suǒ zhe shī fù zhào cè míng lěi lùn yì děng zá wén yī bǎi juǎn, hào yuē yuán shì zhǎng qìng jí. yòu zhe gǔ jīn xíng zhèng shū sān bǎi juǎn, hào lèi jí, bìng xíng yú dài.
太和初,就加檢校禮部尚書。三年九月,入為尚書左丞。振舉紀綱,出郎官頗 乖公議者七人。然以稹素無檢操,人情不厭服。會宰相王播倉卒而卒,稹大為路歧, 經營相位。四年正月,檢校戶部尚書,兼鄂州刺史、御史大夫、武昌軍節度使。五 年七月二十二日暴疾,一日而卒於鎮,時年五十三,贈尚書右僕射。有子曰道護, 時年三歲。稹仲兄司農少卿積,營護喪事。所著詩賦、詔冊、銘誄、論議等雜文一 百卷,號曰《元氏長慶集》。又著古今刑政書三百卷,號《類集》,並行於代。
zhěn zhǎng qìng mò yīn biān shān qí wén gǎo, zì xù yuē:
稹長慶末因編刪其文稿,《自敘》曰:
liú xīn yún: zhì bù kě xuē. yǔ yǐ wèi yǒu kě dé ér xuē zhī zhě, gòng móu yóu, chí shì yù, jūn yǒu zhī zé yù guī yú shàng, chén zhuān zhī zé yù guī yú xià. gǒu ér cún zhī, qí rǎng yě, fēi dào yě. jīng zhì dù, míng lì hài, qū xié zhèng, biàn xián huò, cún zhī zé shì fēn zhe, qù zhī zé shì fēi mǐn. gǒu ér xuē zhī, qí guò yě, fēi dào yě.
劉歆云:制不可削。予以為有可得而削之者,貢謀猷,持嗜欲,君有之則譽歸 於上,臣專之則譽歸於下。苟而存之,其攘也,非道也。經制度,明利害,區邪正, 辨嫌惑,存之則事分著,去之則是非冺。苟而削之,其過也,非道也。
yuán hé chū, zhāng wǔ huáng dì xīn jí wèi, chén xià wèi yǒu yǐ yán guā shì tīng zhě. yǔ shí shǐ yǐ duì zhào zài shí yí zhōng gōng fèng, yóu shì xiàn jiào běn shū jiàn zhí lùn shì děng biǎo shí shù tōng, réng wèi péi dù lǐ zhèng cí wéi xūn sòng suǒ yán dāng, ér zǎi xiàng qū dào shàng yǔ. shàng pō wù, zhào jiàn wèn zhuàng. zǎi xiàng dà è zhī, bù yī yuè, chū wèi hé nán wèi. hòu lèi suì, bǔ yù shǐ, shǐ dōng chuān. jǐn yǐ yuán hé shè shū, hé jié dù shǐ yán lì jí tú shān fǔ děng bā shí bā jiā, guò fù zǐ suì zhī mín shù bǎi wàn. cháo tíng yì zhī, duó qī cì shǐ liào, xī yǐ suǒ jí guī yú rén. huì pān mèng yáng dài lì wèi jié dù shǐ, tān guò lì, qiě yǒu suǒ chéng yíng, suī bù gǎn jǐn fèi zhào, yīn mìng dāng dé suǒ jí zhě jiē rù zī. zī guò qí chēng, què xīn dào fù wú bù wèi, réng wèi lì mì zhuàng bù dāng dé chǒu shì. yǔ zì dōng chuān hái, péng lì zhě qián qiè chǐ yǐ.
元和初,章武皇帝新即位,臣下未有以言刮視聽者。予時始以對詔在拾遺中供 奉,由是獻《教本書》、《諫職》、《論事》等表十數通,仍為裴度、李正辭、韋 熏訟所言當,而宰相曲道上語。上頗悟,召見問狀。宰相大惡之,不一月,出為河 南尉。後累歲,補御史,使東川。謹以元和赦書,劾節度使嚴礪籍塗山甫等八十八 家,過賦梓、遂之民數百萬。朝廷異之,奪七刺史料,悉以所籍歸於人。會潘孟陽 代礪為節度使,貪過礪,且有所承迎,雖不敢盡廢詔,因命當得所籍者皆入資。資 過其稱,榷薪盜賦無不為,仍為礪密狀不當得丑諡。予自東川還,朋礪者潛切齒矣。
wú hé, fēn lì dōng dōu tái. tiān zǐ jiǔ bù zài dōu, dū xià duō bù fǎ zhě. bǎi sī jiē láo yù, yǒu cái jiē lì xiè rén yú suì ér tái fǔ bù dé ér zhī zhī zhě, yǔ yīn fēi zòu jué bǎi sī zhuān jìn gù. hé nán wèi pàn guān, yǔ hé zhī, wǔ zǎi xiāng zhǐ. jiān xú shǐ sǐ yú jūn, xú shuài yóu chuán qí jiù, jiù zhì luò, qí xià ōu gòu zhǔ yóu lì, yǔ mìng lì xǐ jiù yú wài, bù dé fù chéng chuán. zhè xī guān chá shǐ fēng zhàng jué ān jí lìng zhì sǐ hé nán yǐn wū zòu shū shēng yǐn tài jiē qǐng sǐ zhī fēi lóng shǐ yòu zhào shí jiā táo nú wèi yǎng zi tián jì ān dào qǔ luò yáng yì guān nǚ biàn zhōu méi rù sǐ shāng qián qiě qiān wàn huá zhōu fù yú mín yǐ qiān, shòu yú rén yǐ bā bǎi cháo tíng kuì dōng shī, zhǔ jì zhě wù mìng niú chē sì qiān sān bǎi chéng fēi chú yuè tài xíng. lèi shì shù shí shì, huò yí huò zòu, jiē zhǔ zhī. zhēn yuán yǐ lái, bù guàn yòng wén fǎ, nèi wài chǒng chén jiē yīn wū. huì hé nán yǐn fáng shì zhà xuān shì fā, zòu shè zhī. qián suǒ yīn wū zhě jiào zào. zǎi xiàng sù yǐ hé pàn guān shì xiāng xián, chéng shì chù yǔ jiāng líng yuàn. hòu shí nián, shǐ wèi shàn bù yuán wài láng.
無何,分蒞東都台。天子久不在都,都下多不法者。百司皆牢獄,有裁接吏械 人逾歲而台府不得而知之者,予因飛奏絕百司專禁錮。河南尉判官,予劾之,忤宰 相旨。監徐使死於軍,徐帥郵傳其柩,柩至洛,其下歐詬主郵吏,予命吏徙柩於外, 不得復乘傳。浙西觀察使封杖決安吉令至死;河南尹誣奏書生尹太階請死之;飛龍 使誘趙寔家逃奴為養子;田季安盜娶洛陽衣冠女;汴州沒入死商錢且千萬;滑州賦 於民以千,授於人以八百;朝廷饋東師,主計者誤命牛車四千三百乘飛芻越太行。 類是數十事,或移或奏,皆主之。貞元已來,不慣用文法,內外寵臣皆喑嗚。會河 南尹房式詐諼事發,奏攝之。前所喑嗚者叫噪。宰相素以劾叛官事相銜,乘是黜予 江陵掾。後十年,始為膳部員外郎。
mù zōng chū, zǎi xiàng gèng xiāng yòng shì, chéng xiàng duàn gōng yī rì dú dé duì, yīn qǐng jí yòng bīng bù láng zhōng xuē cún qìng kǎo gōng yuán wài láng niú sēng rú, yǔ yì zài qǐng zhōng, shàng rán zhī. bù shí shù rì cì yòng wèi gěi shě, tā fèn hèn zhě rì yè gòu fēi yǔ, yǔ jù zuì, bǐ shàng shū zì míng. shàng lián zhī, sān zhào yǔ yǔ. yǔ jí bīng fù jì xī běi biān shì, yīn mìng jīng jì zhī. shì hòu shū zòu jí jìn jiàn, jiē yán tiān xià shì, wài jiān bù zhī, duō yì duó. bì xià yì lián qí bù lòu jìn zhōng yǔ, zhào rù jìn lín, qiě yù jí yòng wèi zǎi xiàng. shì shí péi dù zài tài yuán, yì yǒu zǎi xiàng wàng, qiǎo zhě móu yù jù fèi zhī, nǎi yǐ yǔ suǒ wú gòu yú péi. péi zòu zhì, yàn zhī jiē shī shí. shàng yǐ péi fāng wò bīng, bù yù xiào qū zhí, chū yǔ wèi gōng bù shì láng, ér xiāng péi zhī qī yì shuāi yǐ. bù lěi yuè, shàng jǐn dé suǒ gòu zhě, suī bù néng bào yáng zhī, suì guǒ chū yì, zú yòng yǔ yǔ péi jù wèi zǎi xiàng. fù yǒu gòu kuáng mín gào yǔ jiè kè cì péi zhě, jū zhī fù wú zhuàng, ér péi yǔ yǔ yǐ gù jù bà miǎn.
穆宗初,宰相更相用事,丞相段公一日獨得對,因請亟用兵部郎中薛存慶、考 功員外郎牛僧孺,予亦在請中,上然之。不十數日次用為給、舍,他忿恨者日夜構 飛語,予懼罪,比上書自明。上憐之,三召與語。語及兵賦洎西北邊事,因命經紀 之。是後書奏及進見,皆言天下事,外間不知,多臆度。陛下益憐其不漏禁中語, 召入禁林,且欲亟用為宰相。是時裴度在太原,亦有宰相望,巧者謀欲俱廢之,乃 以予所無構於裴。裴奏至,驗之皆失實。上以裴方握兵,不欲校曲直,出予為工部 侍郎,而相裴之期亦衰矣。不累月,上盡得所構者,雖不能暴揚之,遂果初意,卒 用予與裴俱為宰相。復有購狂民告予借客刺裴者,鞫之復無狀,而裴與予以故俱罷 免。
shǐ yuán hé shí wǔ nián bā yuè dé jiàn shàng, zhì shì wèi èr suì, jiàn tiǎn ēn chǒng, wú shì zhī sù zhě zāo lí bàng jiù, yì wú shì zhī shèn zhě. shì yǐ xīn fù shèn cháng, mí fèi yú fú wèi wēi wáng zhī bù xiá, yòu è xiá jīng jì bì xià zhī suǒ fù zāi! rán ér zào cì diān pèi zhī zhōng, qián hòu liè shàng bīng fù biān fáng zhī zhuàng, kě dé ér cún zhě yī bǎi yī shí wǔ. gǒu ér xuē zhī, shì shāng xiān dì zhī qì shǐ yě. zhì yú chén chàng biàn bàng zhī zhāng, qù zhī zé wú yǐ zì míng yú péng yǒu yǐ. qí yú jùn xiàn zhī zòu qǐng, hè qìng zhī lǐ, yīn yì fù yú jiàn mù. shǐ jiào běn shū, zhì yú wèi rén zá zòu, èr shí yǒu qī zhóu, fán èr bǎi èr shí yǒu qī zòu. zhōng mò wú shì, yí zhī zǐ sūn shì, suǒ yǐ míng jīng zhì zhī nán xíng, ér xiāo huǐ zhī yì zhì yě.
始元和十五年八月得見上,至是未二歲,僭忝恩寵,無是之速者;遭罹謗咎, 亦無是之甚者。是以心腹腎腸,糜費於扶衛危亡之不暇,又惡暇經紀陛下之所付哉! 然而造次顛沛之中,前後列上兵賦邊防之狀,可得而存者一百一十五。苟而削之, 是傷先帝之器使也。至於陳暢辨謗之章,去之則無以自明於朋友矣。其餘郡縣之奏 請,賀慶之禮,因亦附於件目。始《教本書》,至於為人雜奏,二十有七軸,凡二 百二十有七奏。終歿吾世,貽之子孫式,所以明經制之難行,而銷毀之易至也。
qí zì xù rú cǐ, yù zhī qí zuò zhě zhī yì, bèi yú cǐ piān.
其自敘如此,欲知其作者之意,備於此篇。
zhěn wén yǒu yǔ bái jū yì zuì shàn. hòu jìn zhī shì, zuì zhòng páng yán, yán qí wén tǐ lèi jǐ, bǎo jiàn zhī.
稹文友與白居易最善。後進之士,最重龐嚴,言其文體類己,保薦之。
páng yán zhě, shòu chūn rén. fù jǐng zhāo. yán yuán hé zhōng dēng jìn shì dì, zhǎng qìng yuán nián yīng zhì jǔ xián liáng fāng zhèng néng zhí yán jí jiàn kē, cè rù sān děng, guān zhì kē zhī shǒu. shì yuè, bài zuǒ shí yí. cōng mǐn jué rén, wén zhāng qiào lì. hàn lín xué shì yuán zhěn lǐ shēn pō zhī zhī. míng nián èr yuè, zhào rù hàn lín wèi xué shì. zhuǎn zuǒ bǔ què, zài qiān jià bù láng zhōng zhī zhì gào. yán yǔ yòu shí yí jiǎng fáng jù wèi zhěn shēn bǎo jiàn, zhì jiàn guān nèi zhí.
龐嚴者,壽春人。父景昭。嚴元和中登進士第,長慶元年應制舉賢良方正、能 直言極諫科,策入三等,冠制科之首。是月,拜左拾遺。聰敏絕人,文章峭麗。翰 林學士元稹、李紳頗知之。明年二月,召入翰林為學士。轉左補闕,再遷駕部郎中、 知制誥。嚴與右拾遺蔣防俱為稹、紳保薦,至諫官內職。
sì nián, zhāo mǐn jí wèi, lǐ shēn wèi zǎi xiàng lǐ féng jí suǒ pái, biǎn duān zhōu sī mǎ. yán zuò lèi, chū wèi jiāng zhōu cì shǐ. gěi shì zhōng yú áo sù yǔ yán shàn, zhì jì xià, áo fēng hái, shí rén lǐn rán xiāng gù yuē: yú gěi shì fàn zǎi xiàng nù ér wèi zhī jǐ, bù yì wēi hū! jí fù zhì chū, nǎi zhī áo bó zhì shū biǎn yán tài qīng, zhōng wài wú bù chī qiào, yǐ wèi kǒu shí. chū lǐ shēn zhé guān, cháo guān jiē hè féng jí, wéi yòu shí yí wú sī bù hè. féng jí nù, gǎi wèi diàn zhōng shì yù shǐ, chōng rù fān gào āi shǐ. yán fù rù wèi kù bù láng zhōng.
四年,昭愍即位,李紳為宰相李逢吉所排,貶端州司馬。嚴坐累,出為江州刺 史。給事中於敖素與嚴善,制既下,敖封還,時人凜然相顧曰:「於給事犯宰相怒 而為知己,不亦危乎!」及覆制出,乃知敖駁制書貶嚴太輕,中外無不嗤誚,以為 口實。初李紳謫官,朝官皆賀逢吉,唯右拾遺吳思不賀。逢吉怒,改為殿中侍御史, 充入蕃告哀使。嚴復入為庫部郎中。
tài hé èr nián èr yuè, shàng shì zhì jǔ rén, mìng yán yǔ zuǒ sàn qí cháng shì féng sù tài cháng shǎo qīng jiǎ sù wèi shì guān, yǐ péi xiū wèi jiǎ děng zhì kē zhī shǒu. yǒu yīng zhí yán jí jiàn jǔ rén liú fén, tiáo duì jī qiè, fán shù qiān yán. bù zhōng xuǎn, rén xián yǐ wèi qū. qí suǒ duì cè, dà xíng yú shí, dēng kē zhě yǒu qǐng yǐ shēn míng shòu fén zhě. yán zài qiān tài cháng shǎo qīng.
太和二年二月,上試製舉人,命嚴與左散騎常侍馮宿、太常少卿賈餗為試官, 以裴休為甲等制科之首。有應直言極諫舉人劉蕡,條對激切,凡數千言。不中選, 人咸以為屈。其所對策,大行於時,登科者有請以身名授蕡者。嚴再遷太常少卿。
wǔ nián, quán zhī jīng zhào yǐn, yǐ qiáng gàn bù bì quán háo chēng, rán wú shì jūn zǐ zhī jiǎn cāo, tān shì shì lì. yīn zuì ér zú.
五年,權知京兆尹,以強幹不避權豪稱,然無士君子之檢操,貪勢嗜利。因醉 而卒。
bái jū yì, zì lè tiān, tài yuán rén. běi qí wǔ bīng shàng shū jiàn zhī réng sūn. jiàn shēng shì tōng, huáng cháo lì zhōu dū du. shì tōng shēng zhì shàn, shàng yī fèng yù. zhì shàn shēng wēn, jiǎn xiào dōu guān láng zhōng. wēn shēng huáng, lì suān zǎo gǒng èr xiàn lìng. huáng shēng jì gēng, jiàn zhōng chū wèi péng chéng lìng. shí lǐ zhèng jǐ jù hé nán shí yú zhōu pàn. zhèng jǐ zōng rén wěi wèi xú zhōu cì shǐ, jì gēng shuō wěi yǐ péng mén guī guó, yīn shòu cháo sàn dài fū dà lǐ shǎo qīng xú zhōu bié jià, cì fēi yú dài, jiān xú sì guān chá pàn guān. lì qú zhōu xiāng zhōu bié jià. zì huáng zhì jì gēng, shì dūn rú yè, jiē yǐ míng jīng chū shēn. jì gēng shēng jū yì. chū, jiàn lì gōng yú gāo qí, cì tián yú hán chéng, zi sūn jiā yān, suì yí jí tóng zhōu. zhì wēn xǐ yú xià guī, jīn wèi xià guī rén yān.
白居易,字樂天,太原人。北齊五兵尚書建之仍孫。建生士通,皇朝利州都督。 士通生志善,尚衣奉御。志善生溫,檢校都官郎中。溫生鍠,歷酸棗、鞏二縣令。 鍠生季庚,建中初為彭城令。時李正己據河南十餘州叛。正己宗人洧為徐州刺史, 季庚說洧以彭門歸國,因授朝散大夫、大理少卿、徐州別駕,賜緋魚袋,兼徐泗觀 察判官。歷衢州、襄州別駕。自鍠至季庚,世敦儒業,皆以明經出身。季庚生居易。 初,建立功於高齊,賜田於韓城,子孫家焉,遂移籍同州。至溫徙於下邽,今為下 邽人焉。
jū yì yòu cōng huì jué rén, jīn huái hóng fàng. nián shí wǔ liù shí, xiù wén yī biān, tóu zhù zuò láng wú rén gù kuàng. kuàng néng wén, ér xìng fú báo, hòu jìn wén zhāng wú kě yì zhě. lǎn jū yì wén, bù jué yíng mén lǐ yù, yuē: wú wèi sī wén suì jué, fù dé wú zi yǐ.
居易幼聰慧絕人,襟懷宏放。年十五六時,袖文一編,投著作郎吳人顧況。況 能文,而性浮薄,後進文章無可意者。覽居易文,不覺迎門禮遇,曰:「吾謂斯文 遂絕,復得吾子矣。」
zhēn yuán shí sì nián, shǐ yǐ jìn shì jiù shì, lǐ bù shì láng gāo yǐng zhuó shēng jiǎ kē, lì bù pàn rù děng, shòu mì shū shěng xiào shū láng. yuán hé yuán nián sì yuè, xiàn zōng cè shì zhì jǔ rén, yīng cái shí jiān mào míng yú tǐ yòng kē, cè rù dì sì děng, shòu zhōu zhì xiàn wèi jí xián xiào lǐ.
貞元十四年,始以進士就試,禮部侍郎高郢擢升甲科,吏部判入等,授秘書省 校書郎。元和元年四月,憲宗策試製舉人,應才識兼茂、明於體用科,策入第四等, 授盩厔縣慰、集賢校理。
jū yì wén cí fù yàn, yóu jīng yú shī bǐ. zì chóu xiào zhì jié shòu jī diān, suǒ zhe gē shī shù shí bǎi piān, jiē yì cún fěng fù, zhēn shí zhī bìng, bǔ zhèng zhī quē. ér shì jūn zǐ duō zhī, ér wǎng wǎng liú wén jìn zhōng. zhāng wǔ huáng dì nà jiàn sī lǐ, kě wén dǎng yán, èr nián shí yī yuè, zhào rù hàn lín wèi xué shì. sān nián wǔ yuè, bài zuǒ shí yí. jū yì zì yǐ féng hǎo wén zhī zhǔ, fēi cì bá zhuó, yù yǐ shēng píng suǒ zhù, yǎng chóu ēn zào. bài mìng zhī rì, xiàn shū yán shì yuē:
居易文辭富艷,尤精於詩筆。自讎校至結綬畿甸,所著歌詩數十百篇,皆意存 諷賦,箴時之病,補政之缺。而士君子多之,而往往流聞禁中。章武皇帝納諫思理, 渴聞讜言,二年十一月,召入翰林為學士。三年五月,拜左拾遺。居易自以逢好文 之主,非次拔擢,欲以生平所貯,仰酬恩造。拜命之日,獻疏言事曰:
méng ēn shòu chén zuǒ shí yí, yī qián hàn lín xué shì, yǐ yǔ cuī qún tóng zhuàng chén xiè. dàn yán tiǎn mào, wèi tǔ zhōng chéng. jīn zài dú chén yán, fú wéi zhòng cì xiáng lǎn. chén jǐn àn liù diǎn, zuǒ yòu shí yí, zhǎng gòng fèng fěng jiàn, fán fā lìng jǔ shì, yǒu bù biàn yú shí bù hé yú dào zhě, xiǎo zé shàng fēng, dà zé tíng zhèng. qí xuǎn shén zhòng, qí zhì shén bēi, suǒ yǐ rán zhě, yì yǒu yóu yě. dà fán rén zhī qíng, wèi gāo zé xī qí wèi, shēn guì zé ài qí shēn xī wèi zé tōu hé ér bù yán, ài shēn zé gǒu róng ér bù jiàn, cǐ bì rán zhī lǐ yě. gù shí yí zhī zhì, suǒ yǐ bēi qí zhì zhě, shǐ wèi wèi zú xī, shēn wèi zú ài yě. suǒ yǐ zhòng qí xuǎn zhě, shǐ xià bù rěn fù xīn, shàng bù rěn fù ēn yě. fū wèi bù zú xī, ēn bù rěn fù, rán hòu néng yǒu què bì guī, yǒu wéi bì jiàn. cháo tíng dé shī wú bù chá, tiān xià lì bìng wú bù yán. cǐ guó cháo zhì shí yí zhī běn yì yě. yóu shì ér yán, qǐ xiǎo chén yú liè àn nuò suǒ yí jū zhī zāi?
蒙恩授臣左拾遺,依前翰林學士,已與崔群同狀陳謝。但言忝冒,未吐衷誠。 今再瀆宸嚴,伏惟重賜詳覽。臣謹按《六典》,左右拾遺,掌供奉諷諫,凡發令舉 事,有不便於時、不合於道者,小則上封,大則廷諍。其選甚重,其秩甚卑,所以 然者,抑有由也。大凡人之情,位高則惜其位,身貴則愛其身;惜位則偷合而不言, 愛身則苟容而不諫,此必然之理也。故拾遺之置,所以卑其秩者,使位未足惜,身 未足愛也。所以重其選者,使下不忍負心,上不忍負恩也。夫位不足惜,恩不忍負, 然後能有闕必規,有違必諫。朝廷得失無不察,天下利病無不言。此國朝置拾遺之 本意也。由是而言,豈小臣愚劣暗懦所宜居之哉?
kuàng chén běn xiāng xiào shù rú, fǔ xiàn zǒu lì, wěi xīn ní zǐ, jué wàng yān xiāo. qǐ yì shèng cí, zhuó jū jìn zhí, měi yàn yǐn wú bù xiān yù, měi qìng cì wú bù xiān zhān, zhōng jiù zhī mǎ dài qí láo, nèi chú zhī shàn gěi qí shí. cháo cán xī tì, yǐ yú bàn nián, chén kuàng jiàn shēn, yōu kuì mí jù. wèi shēn wēi xiào, yòu zhuó qīng bān. chén suǒ yǐ shòu guān yǐ lái jǐn jīng shí rì, shí bù zhī wèi, qǐn bù huáng ān. wéi sī fěn shēn yǐ dá shū chǒng, dàn wèi huò fěn shēn zhī suǒ ěr.
況臣本鄉校豎儒,府縣走吏,委心泥滓,絕望煙霄。豈意聖慈,擢居近職,每 宴飲無不先預,每慶賜無不先沾,中廄之馬代其勞,內廚之膳給其食。朝慚夕惕, 已逾半年,塵曠漸深,憂愧彌劇。未申微效,又擢清班。臣所以授官已來僅經十日, 食不知味,寢不遑安。唯思粉身以答殊寵,但未獲粉身之所耳。
jīn bì xià zhào lín huáng jí, chū shòu hóng míng, sù yè yōu qín, yǐ qiú zhì lǐ. měi shī yī zhèng jǔ yī shì, wú bù hé yú dào biàn yú shí zhě. wàn yī shì yǒu bù biàn yú shí zhě, bì xià qǐ bù yù wén zhī hū? wàn yī zhèng yǒu bù hé yú dào zhě, bì xià qǐ bù yù zhī zhī hū? tǎng bì xià yán dòng zhī jì, zhào lìng zhī jiān, xiǎo yǒu què yí, shāo guān sǔn yì, chén bì mì chén suǒ jiàn, qián xiàn suǒ wén, dàn zài shèng xīn cái duàn ér yǐ. chén yòu zhí zài jìn zhōng, bù tóng wài sī, yù jié yú chéng, hé xiān chén lù. fú xī tiān jiàn, shēn chá chì chéng.
今陛下肇臨皇極,初受鴻名,夙夜憂勤,以求致理。每施一政、舉一事,無不 合於道、便於時者。萬一事有不便於時者,陛下豈不欲聞之乎?萬一政有不合於道 者,陛下豈不欲知之乎?倘陛下言動之際,詔令之間,小有闕遺,稍關損益,臣必 密陳所見,潛獻所聞,但在聖心裁斷而已。臣又職在禁中,不同外司,欲竭愚誠, 合先陳露。伏希天鑒,深察赤誠。
jū yì yǔ hé nán yuán zhěn xiāng shàn, tóng nián dēng zhì jǔ, jiāo qíng lóng hòu. zhěn zì jiān chá yù shǐ zhé wèi jiāng líng fǔ shì cáo yuàn, hàn lín xué shì lǐ jiàng cuī qún shàng qián miàn lùn zhěn wú zuì, jū yì lèi shū qiè jiàn yuē:
居易與河南元稹相善,同年登制舉,交情隆厚。稹自監察御史謫為江陵府士曹 掾,翰林學士李絳、崔群上前面論稹無罪,居易累疏切諫曰:
chén zuó yuán yuán zhěn zuǒ jiàng, pín yǐ zòu wén. chén nèi chá shì qíng, wài tīng zhòng yì, yuán zhěn zuǒ jiàng yǒu bù kě zhě sān. hé zhě? yuán zhěn shǒu guān zhèng zhí, rén suǒ gòng zhī. zì shòu yù shǐ yǐ lái, jǔ zòu bù bì quán shì, zhī rú zòu lǐ zuǒ gōng děng shì, duō shì cháo tíng qīn qíng. rén shuí wú sī, yīn yǐ xié hèn, huò jiǎ gōng yì, jiāng bào sī xián, suì shǐ wū bàng zhī shēng, shàng wén tiān tīng. chén kǒng yuán zhěn zuǒ jiàng yǐ hòu, fán zài wèi zhě, měi yù jǔ zhí, bì xiān yǐ zhěn wèi jiè, wú rén kěn wèi bì xià dāng guān shǒu fǎ, wú rén kěn wèi bì xià jí è shéng qiān. nèi wài quán guì qīn dǎng, zòng yǒu dà guò dà zuì zhě, bì xiāng róng yǐn ér yǐ, bì xià cóng cǐ wú yóu de zhī. cǐ qí bù kě zhě yī yě.
臣昨緣元稹左降,頻已奏聞。臣內察事情,外聽眾議,元稹左降有不可者三。 何者?元稹守官正直,人所共知。自授御史已來,舉奏不避權勢,只如奏李佐公等 事,多是朝廷親情。人誰無私,因以挾恨,或假公議,將報私嫌,遂使誣謗之聲, 上聞天聽。臣恐元稹左降已後,凡在位者,每欲舉職,必先以稹為誡,無人肯為陛 下當官守法,無人肯為陛下嫉惡繩愆。內外權貴親黨,縱有大過大罪者,必相容隱 而已,陛下從此無由得知。此其不可者一也。
zuó yuán zhěn suǒ zhuī kān fáng shì zhī shì, xīn suī xùn gōng, shì shāo guò dāng. jì cóng zhòng fá, zú yǐ chéng wéi, kuàng jīng xiè ēn, xuán yòu zuǒ jiàng. suī yǐn qián shì yǐ wèi zé cí, rán wài yì xuān xuān, jiē yǐ wèi zhěn yǔ zhōng shǐ liú shì yuán zhēng, yīn cǐ huò zuì. zhì yú zhēng shì lǐ, yǐ jù qián zhuàng zòu chén. kuàng wén shì yuán tà pò yì mén, duó jiāng ān mǎ, réng suǒ gōng jiàn, xià rǔ cháo guān, chéng qián yǐ lái, wèi yǒu cǐ shì. jīn zhōng guān yǒu zuì, wèi wén chù zhì yù shǐ wú guò, què xiān biǎn guān. yuǎn jìn wén zhī, shí sǔn shèng dé. chén kǒng cóng jīn yǐ hòu, zhōng guān chū shǐ, zòng bào yì shén cháo guān shòu rǔ, bì bù gǎn yán. zòng yǒu bèi líng rǔ ōu dǎ zhě, yì yǐ yuán zhěn wèi jiè, dàn tūn shēng ér yǐ. bì xià cóng cǐ wú yóu de wén. cǐ qí bù kě èr yě.
昨元稹所追勘房式之事,心雖徇公,事稍過當。既從重罰,足以懲違,況經謝 恩,旋又左降。雖引前事以為責辭,然外議喧喧,皆以為稹與中使劉士元爭,因 此獲罪。至於爭事理,已具前狀奏陳。況聞士元蹋破驛門,奪將鞍馬,仍索弓箭, 嚇辱朝官,承前已來,未有此事。今中官有罪,未聞處置;御史無過,卻先貶官。 遠近聞知,實損聖德。臣恐從今已後,中官出使,縱暴益甚;朝官受辱,必不敢言。 縱有被凌辱毆打者,亦以元稹為戒,但吞聲而已。陛下從此無由得聞。此其不可二 也。
chén yòu fǎng wén yuán zhěn zì qù nián yǐ lái, jǔ zòu yán lì zài dōng chuān rì wǎng fǎ, méi rù píng rén zī chǎn bā shí yú jiā yòu zòu wáng zhǎo wéi fǎ gěi quàn, lìng jiān jūn yā jiù jí jiā kǒu rù yì yòu zòu péi bīn wéi chì zhēng bǎi xìng cǎo yòu zòu hán gāo shǐ jūn jiāng fēng zhàng dǎ shā xiàn lìng. rú cǐ zhī shì, qián hòu shén duō, shǔ cháo tíng fǎ xíng, xī yǒu chéng fá. jì tiān xià fāng zhèn, jiē nù yuán zhěn shǒu guān. jīn biǎn wèi jiāng líng pàn sī, jí shì sòng yǔ fāng zhèn, cóng cǐ fāng biàn bào yuàn, cháo tíng hé yóu de zhī? chén fú wén dé zōng shí yǒu cuī shàn zhēn zhě, gào lǐ qí bì fǎn, dé zōng bù xìn, sòng yǔ lǐ qí, qí jué kēng chì huǒ, shāo shā shàn zhēn. céng wèi shù nián, lǐ qí guǒ fǎn, zhì jīn tiān xià wèi zhī tòng xīn. chén kǒng yuán zhěn biǎn guān, fāng zhèn yǒu guò, wú rén gǎn yán, bì xià wú yóu de zhī bù fǎ zhī shì. cǐ qí bù kě zhě sān yě.
臣又訪聞元稹自去年已來,舉奏嚴礪在東川日枉法,沒入平人資產八十餘家; 又奏王沼違法給券,令監軍押柩及家口入驛;又奏裴玢違敕征百姓草;又奏韓皋使 軍將封杖打殺縣令。如此之事,前後甚多,屬朝廷法行,悉有懲罰。計天下方鎮, 皆怒元稹守官。今貶為江陵判司,即是送與方鎮,從此方便報怨,朝廷何由得知? 臣伏聞德宗時有崔善貞者,告李錡必反,德宗不信,送與李錡,錡掘坑熾火,燒殺 善貞。曾未數年,李錡果反,至今天下為之痛心。臣恐元稹貶官,方鎮有過,無人 敢言,陛下無由得知不法之事。此其不可者三也。
ruò wú cǐ sān bù kě, jiǎ rú cháo tíng wù zuǒ jiàng yī yù shǐ, gài shì xiǎo shì, chén ān gǎn fán dú shèng tīng, zhì yú zài sān! chéng yǐ suǒ sǔn zhě shēn, suǒ guān zhě dà, yǐ cǐ sī lǜ, gǎn bù jí yán!
若無此三不可,假如朝廷誤左降一御史,蓋是小事,臣安敢煩瀆聖聽,至於再 三!誠以所損者深,所關者大,以此思慮,敢不極言!
shū rù bù bào.
疏入不報。
yòu zī qīng jié dù shǐ lǐ shī dào jìn juàn, wèi wèi zhēng zi sūn shú zhái. jū yì jiàn yuē: zhēng shì bì xià xiān cháo zǎi xiàng, tài zōng cháng cì diàn cái chéng qí zhèng shì, yóu yǔ zhū jiā dì zhái bù tóng. zi sūn diǎn tiē, qí qián bù duō, zì kě guān zhōng wèi zhī shōu shú, ér lìng shī dào lüè měi, shì shí fēi yí. xiàn zōng shēn rán zhī.
又淄青節度使李師道進絹,為魏徵子孫贖宅。居易諫曰:「徵是陛下先朝宰相, 太宗嘗賜殿材成其正室,尤與諸家第宅不同。子孫典貼,其錢不多,自可官中為之 收贖,而令師道掠美,事實非宜。」憲宗深然之。
shàng yòu yù jiā hé dōng wáng è píng zhāng shì, jū yì jiàn yuē: zǎi xiàng shì bì xià fǔ chén, fēi xián liáng bù kě dāng cǐ wèi. è zhū bō mín cái, yǐ shì ēn zé, bù kě shǐ sì fāng zhī rén wèi bì xià de wáng è jìn fèng, ér yǔ zhī zǎi xiàng, shēn wú yì yú shèng cháo. nǎi zhǐ.
上又欲加河東王鍔平章事,居易諫曰:「宰相是陛下輔臣,非賢良不可當此位。 鍔誅剝民財,以市恩澤,不可使四方之人謂陛下得王鍔進奉,而與之宰相,深無益 於聖朝。」乃止。
wáng chéng zōng jù mìng, shàng lìng shén cè zhōng wèi tǔ tū chéng cuǐ wèi zhāo tǎo shǐ, jiàn guān shàng zhāng zhě shí qī bā. jū yì miàn lùn, cí qíng qiē zhì. jì ér yòu qǐng bà hé běi yòng bīng, fán shù qiān bǎi yán, jiē rén zhī nán yán zhě, shàng duō tīng nà. wéi jiàn chéng cuǐ shì qiè, shàng pō bù yuè, wèi lǐ jiàng yuē: bái jū yì xiǎo zi, shì zhèn bá zhuó zhì míng wèi, ér wú lǐ yú zhèn, zhèn shí nán nài. jiàng duì yuē: jū yì suǒ yǐ bù bì sǐ wáng zhī zhū, shì wú jù xì bì yán zhě, gài chóu bì xià tè lì bá zhuó ěr, fēi qīng yán yě. bì xià yù kāi jiàn zhèng zhī lù, bù yí zǔ jū yì yán. shàng yuē: qīng yán shì yě. yóu shì duō jiàn tīng nà.
王承宗拒命,上令神策中尉吐突承璀為招討使,諫官上章者十七八。居易面論, 辭情切至。既而又請罷河北用兵,凡數千百言,皆人之難言者,上多聽納。唯諫承 璀事切,上頗不悅,謂李絳曰:「白居易小子,是朕拔擢致名位,而無禮於朕,朕 實難奈。」絳對曰:「居易所以不避死亡之誅,事無巨細必言者,蓋酬陛下特力拔 擢耳,非輕言也。陛下欲開諫諍之路,不宜阻居易言。」上曰:「卿言是也。」由 是多見聽納。
wǔ nián, dāng gǎi guān, shàng wèi cuī qún yuē: jū yì guān bēi fèng báo, jū yú zī dì, bù néng chāo děng, qí guān kě tīng zì biàn zòu lái. jū yì zòu yuē: chén wén jiāng gōng fǔ wèi nèi zhí, qiú wèi jīng fǔ pàn sī, wèi fèng qīn yě. chén yǒu lǎo mǔ, jiā pín yǎng báo, qǐ rú gōng fǔ lì. yú shì, chú jīng zhào fǔ hù cáo cān jūn. liù nián sì yuè, dīng mǔ chén fū rén zhī sàng, tuì jū xià guī. jiǔ nián dōng, rù cháo, shòu tài zǐ zuǒ zàn shàn dài fū.
五年,當改官,上謂崔群曰:「居易官卑俸薄,拘於資地,不能超等,其官可 聽自便奏來。」居易奏曰:「臣聞姜公輔為內職,求為京府判司,為奉親也。臣有 老母,家貧養薄,乞如公輔例。」於是,除京兆府戶曹參軍。六年四月,丁母陳夫 人之喪,退居下邽。九年冬,入朝,授太子左贊善大夫。
shí nián qī yuè, dào shā zǎi xiàng wǔ yuán héng, jū yì shǒu shàng shū lùn qí yuān, jí qǐng bǔ zéi yǐ xuě guó chǐ. zǎi xiàng yǐ gōng guān fēi jiàn zhí, bù dāng xiān jiàn guān yán shì. huì yǒu sù è jū yì zhě, jǐ zhí jū yì, yán fú huá wú xíng, qí mǔ yīn kàn huā duò jǐng ér sǐ, ér jū yì zuò shǎng huā jí xīn jǐng shī, shén shāng míng jiào, bù yí zhì bǐ zhōu xíng. zhí zhèng fāng è qí yán shì, zòu biǎn wèi jiāng biǎo cì shǐ. zhào chū, zhōng shū shè rén wáng yá shàng shū lùn zhī, yán jū yì suǒ fàn zhuàng jī, bù yí zhì jùn, zhuī zhào shòu jiāng zhōu sī mǎ.
十年七月,盜殺宰相武元衡,居易首上疏論其冤,急請捕賊以雪國恥。宰相以 宮官非諫職,不當先諫官言事。會有素惡居易者,掎摭居易,言浮華無行,其母因 看花墮井而死,而居易作《賞花》及《新井》詩,甚傷名教,不宜置彼周行。執政 方惡其言事,奏貶為江表刺史。詔出,中書舍人王涯上疏論之,言居易所犯狀跡, 不宜治郡,追詔授江州司馬。
jū yì rú xué zhī wài, yóu tōng shì diǎn, cháng yǐ wàng huái chù shùn wèi shì, dōu bù yǐ qiān zhé jiè yì. zài pén chéng, lì yǐn shě yú lú shān yí ài sì, cháng yǔ rén shū yán zhī yuē: yǔ qù nián qiū shǐ yóu lú shān, dào dōng xī èr lín jiān xiāng lú fēng xià, jiàn yún mù quán shí, shèng jué dì yī. ài bù néng shě, yīn lì cǎo táng. qián yǒu qiáo sōng shí shù zhū, xiū zhú qiān yú gān, qīng luó wèi qiáng yuán, bái shí wèi qiáo dào, liú shuǐ zhōu yú shè xià, fēi quán luò yú yán jiān, hóng liú bái lián, luó shēng chí qì. jū yì yǔ còu mǎn lǎng huì sì chán shī, zhuī yǒng yuǎn zōng léi zhī jī, wèi rén wài zhī jiāo. měi xiāng cuī yóu yǒng, jī wēi dēng xiǎn, jí lín quán zhī yōu suì. zhì yú xiāo rán shùn shì zhī jì, jǐ yù wàng qí xíng hái. huò jīng shí bù guī, huò yú yuè ér fǎn, jùn shǒu yǐ cháo guì yù zhī, bù zhī zé.
居易儒學之外,尤通釋典,常以忘懷處順為事,都不以遷謫介意。在湓城,立 隱舍於廬山遺愛寺,嘗與人書言之曰:「予去年秋始游廬山,到東西二林間香爐峰 下,見雲木泉石,勝絕第一。愛不能舍,因立草堂。前有喬松十數株,修竹千餘竿, 青羅為牆援,白石為橋道,流水周於舍下,飛泉落於檐間,紅榴白蓮,羅生池砌。」 居易與湊、滿、朗、晦四禪師,追永、遠、宗、雷之跡,為人外之交。每相摧游詠, 躋危登險,極林泉之幽邃。至於翛然順適之際,幾欲忘其形骸。或經時不歸,或逾 月而返,郡守以朝貴遇之,不之責。
shí yuán zhěn zài tōng zhōu, piān yǒng zèng dá wǎng lái, bù yǐ shù qiān lǐ wèi yuǎn. cháng yǔ zhěn shū, yīn lùn zuò wén zhī dà zhǐ yuē:
時元稹在通州,篇詠贈答往來,不以數千里為遠。嘗與稹書,因論作文之大旨 曰:
fū wén, shàng yǐ, sān cái gè yǒu wén. tiān zhī wén sān guāng shǒu zhī dì zhī wén wǔ cái shǒu zhī rén zhī wén liù jīng dào zhī. jiù liù jīng yán, shī yòu shǒu zhī. hé zhě? shèng rén gǎn rén xīn ér tiān xià hé píng. gǎn rén xīn zhě, mò xiān hū qíng, mò shǐ hū yán, mò qiè hū shēng, mò shēn hū yì. shī zhě, gēn qíng, miáo yán, huá shēng, shí yì. shàng zì xián shèng, xià zhì yú ái, wēi jí tún yú, yōu jí guǐ shén. qún fēn ér qì tóng, xíng yì ér qíng yī. wèi yǒu shēng rù ér bù yīng qíng jiāo ér bù gǎn zhě. shèng rén zhī qí rán, yīn qí yán, jīng zhī yǐ liù yì yuán qí shēng, wěi zhī yǐ wǔ yīn. yīn yǒu yùn, yì yǒu lèi. yùn xié zé yán shùn, yán shùn zé shēng yì rù lèi jǔ zé qíng jiàn, qíng jiàn zé gǎn yì jiāo. yú shì hū yùn dà hán shēn, guàn wēi dòng mì, shàng xià tōng ér èr qì tài, yōu lè hé ér bǎi zhì xī. èr dì sān wáng suǒ yǐ zhí dào ér xíng chuí gǒng ér lǐ zhě, jiē cǐ yǐ wèi dà bǐng, jué cǐ yǐ wèi dà dòu yě. gù wén yuán shǒu míng, gǔ gōng liáng zhī gē, zé zhī yú dào chāng yǐ. wén wǔ zǐ luò ruì zhī gē, zé zhī xià zhèng huāng yǐ. yán zhě wú zuì, wén zhě zuò jiè, yán zhě wén zhě mò bù liǎng jǐn qí xīn yān.
夫文,尚矣,三才各有文。天之文三光首之;地之文五材首之;人之文《六經》 道之。就《六經》言,《詩》又首之。何者?聖人感人心而天下和平。感人心者, 莫先乎情,莫始乎言,莫切乎聲,莫深乎義。詩者,根情,苗言,華聲,實義。上 自賢聖,下至愚騃,微及豚魚,幽及鬼神。群分而氣同,形異而情一。未有聲入而 不應、情交而不感者。聖人知其然,因其言,經之以六義;緣其聲,緯之以五音。 音有韻,義有類。韻協則言順,言順則聲易入;類舉則情見,情見則感易交。於是 乎孕大含深,貫微洞密,上下通而二氣泰,憂樂合而百志熙。二帝三王所以直道而 行、垂拱而理者,揭此以為大柄,決此以為大竇也。故聞「元首明,股肱良」之歌, 則知虞道昌矣。聞五子洛汭之歌,則知夏政荒矣。言者無罪,聞者作誡,言者聞者 莫不兩盡其心焉。
jì zhōu shuāi qín xìng, cǎi shī guān fèi, shàng bù yǐ shī bǔ chá shí zhèng, xià bù yǐ gē xiè dǎo rén qíng. yòng zhì yú chǎn chéng zhī fēng dòng, jiù shī zhī dào quē. yú shí liù yì shǐ zì yǐ. guó fēng biàn wèi sāo cí, wǔ yán shǐ yú sū lǐ. shī sāo jiē bù yù zhě, gè xì qí zhì, fā ér wèi wén. gù hé liáng zhī jù, zhǐ yú shāng bié zé pàn zhī yín, guī yú yuàn sī. páng huáng yì yù, bù xiá jí tā ěr. rán qù shī wèi yuǎn, gěng gài shàng cún. gù xìng lí bié zé yǐn shuāng fú yī yàn wèi yù, fěng jūn zǐ xiǎo rén zé yǐn xiāng cǎo è niǎo wèi bǐ. suī yì lèi bù jù, yóu dé fēng rén zhī shén èr sān yān. yú shí liù yì shǐ quē yǐ. jìn sòng yǐ hái, dé zhě gài guǎ. yǐ kāng lè zhī ào bó, duō nì yú shān shuǐ yǐ yuān míng zhī gāo gǔ, piān fàng yú tián yuán. jiāng bào zhī liú, yòu xiá yú cǐ. rú liáng hóng wǔ yī zhī lì zhě, bǎi wú yī èr. yú shí liù yì jìn wēi yǐ! líng yí zhì yú liáng chén jiān, lǜ bù guò cháo fēng xuě nòng huā cǎo ér yǐ. yī! fēng xuě huā cǎo zhī wù, sān bǎi piān zhōng qǐ shě zhī hū? gù suǒ yòng hé rú ěr. shè rú běi fēng qí liáng, jiǎ fēng yǐ cì wēi nüè yǔ xuě fēi fēi, yīn xuě yǐ mǐn zhēng yì táng dì zhī huá, gǎn huá yǐ fěng xiōng dì cǎi cǎi fú yǐ, měi cǎo yǐ lè yǒu zi yě. jiē xìng fā yú cǐ ér yì guī yú bǐ. fǎn shì zhě, kě hū zāi! rán zé yú xiá sàn chéng qǐ, chéng jiāng jìng rú liàn, guī huā xiān wěi lù, bié yè zhà cí fēng zhī shén, lì zé lì yǐ, wú bù zhī qí suǒ fěng yān. gù pū suǒ wèi cháo fēng xuě nòng huā cǎo ér yǐ. yú shí liù yì jǐn qù yǐ.
洎周衰秦興,采詩官廢,上不以詩補察時政,下不以歌泄導人情。用至於諂成 之風動,救失之道缺。於時六義始剚矣。《國風》變為《騷辭》,五言始於蘇、李。 《詩》、《騷》皆不遇者,各系其志,發而為文。故河梁之句,止於傷別;澤畔之 吟,歸於怨思。彷徨抑鬱,不暇及他耳。然去《詩》未遠,梗概尚存。故興離別則 引雙鳧一雁為喻,諷君子小人則引香草惡鳥為比。雖義類不具,猶得風人之什二三 焉。於時六義始缺矣。晉、宋已還,得者蓋寡。以康樂之奧博,多溺於山水;以淵 明之高古,偏放于田園。江、鮑之流,又狹於此。如梁鴻《五噫》之例者,百無一 二。於時六義浸微矣!陵夷至於梁、陳間,率不過嘲風雪、弄花草而已。噫!風雪 花草之物,三百篇中豈舍之乎?顧所用何如耳。設如「北風其涼」,假風以刺威虐; 「雨雪霏霏」,因雪以愍征役;「棠棣之華」,感華以諷兄弟;「采采芣苡」,美 草以樂有子也。皆興發於此而義歸於彼。反是者,可乎哉!然則「餘霞散成綺,澄 江淨如練」,「歸花先委露,別葉乍辭風」之什,麗則麗矣,吾不知其所諷焉。故 仆所謂嘲風雪、弄花草而已。於時六義盡去矣。
táng xìng èr bǎi nián, qí jiān shī rén bù kě shèng shù. suǒ kě jǔ zhě, chén zi áng yǒu gǎn yù shī èr shí shǒu, bào fáng gǎn xìng shī shí wǔ piān. yòu shī zhī háo zhě, shì chēng lǐ dù. lǐ zhī zuò, cái yǐ! qí yǐ! rén bù dài yǐ! suǒ qí fēng yǎ bǐ xìng, shí wú yī yān. dù shī zuì duō, kě chuán zhě qiān yú shǒu. zhì yú guàn chuān gǔ jīn, luó lǚ gé lǜ, jǐn gōng jǐn shàn, yòu guò yú lǐ yān. rán cuō qí xīn ān shí háo tóng guān lì lú zi guān huā mén zhī zhāng, zhū mén jiǔ ròu chòu, lù yǒu dòng sǐ gǔ zhī jù, yì bù guò shí sān sì. dù shàng rú cǐ, kuàng bù dài dù zhě hū? pū cháng tòng shī dào bēng huài, hū hū fèn fā, huò fèi shí chuò qǐn, bù liàng cái lì, yù fú qǐ zhī. jiē hū! shì yǒu dà miù zhě, yòu bù kě yī èr ér yán, rán yì bù néng bù cū chén yú zuǒ yòu.
唐興二百年,其間詩人不可勝數。所可舉者,陳子昂有《感遇詩》二十首,鮑 防《感興詩》十五篇。又詩之豪者,世稱李、杜。李之作,才矣!奇矣!人不迨矣! 索其風雅比興,十無一焉。杜詩最多,可傳者千餘首。至於貫穿古今,覙縷格律, 盡工盡善,又過於李焉。然撮其《新安》、《石壕》、《潼關吏》、《蘆子關》、 《花門》之章,「硃門酒肉臭,路有凍死骨」之句,亦不過十三四。杜尚如此,況 不迨杜者乎?仆常痛詩道崩壞,忽忽憤發,或廢食輟寢,不量才力,欲扶起之。嗟 乎!事有大謬者,又不可一二而言,然亦不能不粗陳於左右。
pū shǐ shēng liù qī yuè shí, rǔ mǔ bào nòng yú shū píng xià, yǒu zhǐ zhī zì wú zì shì pū zhě, pū kǒu wèi néng yán, xīn yǐ mò shí. hòu yǒu wèn cǐ èr zì zhě, suī bǎi shí qí shì, ér zhǐ zhī bù chà. zé zhī pū sù xí zhī yuán, yǐ zài wén zì zhōng yǐ. jí wǔ liù suì, biàn xué wèi shī. jiǔ suì ān shí shēng yùn. shí wǔ liù, shǐ zhī yǒu jìn shì, kǔ jié dú shū. èr shí yǐ lái, shū kè fù, yè kè shū, jiān yòu kè shī, bù huáng qǐn xī yǐ. yǐ zhì yú kǒu shé chéng chuāng, shǒu zhǒu chéng zhī. jì zhuàng ér fū gé bù fēng yíng, wèi lǎo ér chǐ fā zǎo shuāi bái mào rán rú fēi yíng chuí zhū zài móu zǐ zhōng zhě, dòng yǐ wàn shù, gài yǐ kǔ xué lì wén zhī suǒ zhì!
仆始生六七月時,乳母抱弄於書屏下,有指「之」字、「無」字示仆者,仆口 未能言,心已默識。後有問此二字者,雖百十其試,而指之不差。則知仆宿習之緣, 已在文字中矣。及五六歲,便學為詩。九歲諳識聲韻。十五六,始知有進士,苦節 讀書。二十已來,書課賦,夜課書,間又課詩,不遑寢息矣。以至於口舌成瘡,手 肘成胝。既壯而膚革不豐盈,未老而齒發早衰白;瞀然如飛蠅垂珠在眸子中者,動 以萬數,蓋以苦學力文之所致!
yòu zì bēi jiā pín duō gù, nián èr shí qī, fāng cóng xiāng fù. jì dì zhī hòu, suī zhuān yú kē shì, yì bù fèi shī. jí shòu xiào shū láng shí, yǐ yíng sān sì bǎi shǒu. huò chū shì jiāo yǒu rú zú xià bèi, jiàn jiē wèi zhī gōng, qí shí wèi kuī zuò zhě zhī yù ěr. zì dēng cháo lái, nián chǐ jiàn zhǎng, yuè shì jiàn duō. měi yǔ rén yán, duō xún shí wù měi dú shū shǐ, duō qiú lǐ dào. shǐ zhī wén zhāng hé wèi shí ér zhe, gē shī hé wèi shì ér zuò. shì shí huáng dì chū jí wèi, zǎi fǔ yǒu zhèng rén, lǚ jiàng xǐ shū, fǎng rén jí bìng.
又自悲家貧多故,年二十七,方從鄉賦。既第之後,雖專於科試,亦不廢詩。 及授校書郎時,已盈三四百首。或出示交友如足下輩,見皆謂之工,其實未窺作者 之域耳。自登朝來,年齒漸長,閱事漸多。每與人言,多詢時務;每讀書史,多求 理道。始知文章合為時而著,歌詩合為事而作。是時皇帝初即位,宰府有正人,屢 降璽書,訪人急病。
pū dāng cǐ rì, zhuó zài hàn lín, shēn shì jiàn guān, yuè qǐng jiàn zhǐ. qǐ zòu zhī jiān, yǒu kě yǐ jiù jì rén bìng, bì bǔ shí què, ér nán yú zhǐ yán zhě, zhé yǒng gē zhī, yù shāo shāo jìn wén yú shàng. shàng yǐ guǎng chén tīng, fù yōu qín cì yǐ chóu ēn jiǎng, sāi yán zé xià yǐ fù wú píng shēng zhī zhì. qǐ tú zhì wèi jiù ér huǐ yǐ shēng, yán wèi wén ér bàng yǐ chéng yǐ!
仆當此日,擢在翰林,身是諫官,月請諫紙。啟奏之間,有可以救濟人病,裨 補時闕,而難於指言者,輒詠歌之,欲稍稍進聞於上。上以廣宸聽,副憂勤;次以 酬恩獎,塞言責;下以復吾平生之志。豈圖志未就而悔已生,言未聞而謗已成矣!
yòu qǐng wèi zuǒ yòu zhōng yán zhī. fán wén pū hè yǔ shī, zhòng kǒu jí jí, yǐ wèi fēi yí yǐ wén pū kū kǒng kān shī, zhòng miàn mài mài, jǐn bù yuè yǐ wén qín zhōng yín, zé quán háo guì jìn zhě, xiāng mù ér biàn sè yǐ wén dēng lè yóu yuán jì zú xià shī, zé zhí zhèng bǐng zhě è wàn yǐ wén sù zǐ gé cūn shī, zé wò jūn yào zhě qiè chǐ yǐ! dà shuài rú cǐ, bù kě biàn jǔ. bù xiāng yǔ zhě, hào wèi gū yù, hào wèi dǐ jié, hào wèi shàn bàng. gǒu xiāng yǔ zhě, zé rú niú sēng rú zhī jiè yān. nǎi zhì gǔ ròu qī nú, jiē yǐ wǒ wèi fēi yě. qí bù wǒ fēi zhě, jǔ shì bù guò sān liǎng rén. yǒu dèng fáng zhě, jiàn pū shī ér xǐ, wú hé fáng sǐ. yǒu táng qú zhě, jiàn pū shī ér qì, wèi jǐ ér qú sǐ. qí yú jí zú xià. zú xià yòu shí nián lái kùn zhì ruò cǐ. wū hū! qǐ liù yì sì shǐ zhī fēng, tiān jiāng pò huài, bù kě zhī chí yé? yì yòu bù zhī tiān yì bù yù shǐ xià rén bìng kǔ wén yú shàng yé? bù rán, hé yǒu zhì yú shī zhě, bù lì ruò cǐ zhī shén yě!
又請為左右終言之。凡聞仆《賀雨詩》,眾口籍籍,以為非宜矣;聞仆《哭孔 戡詩》,眾面脈脈,盡不悅矣;聞《秦中吟》,則權豪貴近者,相目而變色矣;聞 《登樂遊園》寄足下詩,則執政柄者扼腕矣;聞《宿紫閣村》詩,則握軍要者切齒 矣!大率如此,不可遍舉。不相與者,號為沽譽,號為詆訐,號為訕謗。苟相與者, 則如牛僧孺之誡焉。乃至骨肉妻孥,皆以我為非也。其不我非者,舉世不過三兩人。 有鄧魴者,見仆詩而喜,無何魴死。有唐衢者,見仆詩而泣,未幾而衢死。其餘即 足下。足下又十年來困躓若此。嗚呼!豈六義四始之風,天將破壞,不可支持耶? 抑又不知天意不欲使下人病苦聞於上耶?不然,何有志於詩者,不利若此之甚也!
rán pū yòu zì sī guān dōng yī nán zǐ ěr, chú dú shū shǔ wén wài, qí tā měng rán wú zhī, nǎi zhì shū huà qí bó, kě yǐ jiē qún jū zhī huān zhě, yī wú tōng xiǎo, jí qí yú zhuō kě zhī yǐ! chū yīng jìn shì shí, zhōng cháo wú sī má zhī qīn, dá guān wú bàn miàn zhī jiù cè jiǎn bù yú lì zú zhī tú, zhāng kōng quán yú zhàn wén zhī chǎng. shí nián zhī jiān, sān dēng kē dì, míng luò zhòng ěr, jī shēng qīng guàn, chū jiāo xián jùn, rù shì miǎn liú. shǐ dé míng yú wén zhāng, zhōng dé zuì yú wén zhāng, yì qí yí yě.
然仆又自思關東一男子耳,除讀書屬文外,其他懵然無知,乃至書畫棋博,可 以接群居之歡者,一無通曉,即其愚拙可知矣!初應進士時,中朝無緦麻之親,達 官無半面之舊;策蹇步於利足之途,張空拳於戰文之場。十年之間,三登科第,名 落眾耳,跡升清貫,出交賢俊,入侍冕旒。始得名於文章,終得罪於文章,亦其宜 也。
rì zhě wén qīn yǒu jiān shuō, lǐ lì bù jǔ xuǎn rén, duō yǐ pū sī shì fù pàn wèi zhǔn de. qí yú shī jù, yì wǎng wǎng zài rén kǒu zhōng. pū nǜ rán zì kuì, bù zhī xìn yě. jí zài lái zhǎng ān, yòu wén yǒu jūn shǐ gāo xiá yù zhě, yù pìn chàng jì, jì dà kuā yuē: wǒ sòng dé bái xué shì zhǎng hèn gē, qǐ tóng tā zāi? yóu shì zēng jià. yòu zú xià shū yún: dào tōng zhōu rì, jiàn jiāng guǎn zhù jiān yǒu tí pū shī zhě. hé rén zāi? yòu zuó guò hàn nán rì, shì yù zhǔ rén jí zhòng yú lè, tā bīn zhū jì jiàn pū lái, zhǐ ér xiāng gù yuē: cǐ shì qín zhōng yín zhǎng hèn gē zhǔ ěr. zì zhǎng ān dǐ jiāng xī sān sì qiān lǐ, fán xiāng xiào fó sì nì lǚ xíng zhōu zhī zhōng, wǎng wǎng yǒu tí pū shī zhě shì shù sēng tú shuāng fù chù nǚ zhī kǒu, měi yǒu yǒng pū shī zhě. cǐ chéng diāo zhuàn zhī xì, bù zú wèi duō, rán jīn shí sú suǒ zhòng, zhèng zài cǐ ěr. suī qián xián rú yuān yún zhě, qián bèi rú lǐ dù zhě, yì wèi néng wàng qíng yú qí jiān.
日者聞親友間說,禮、吏部舉選人,多以仆私試賦判為準的。其餘詩句,亦往 往在人口中。仆恧然自愧,不之信也。及再來長安,又聞有軍使高霞寓者,欲聘倡 妓,妓大誇曰:「我誦得白學士《長恨歌》,豈同他哉?」由是增價。又足下書云: 到通州日,見江館柱間有題仆詩者。何人哉?又昨過漢南日,適遇主人集眾娛樂, 他賓諸妓見仆來,指而相顧曰:此是《秦中吟》、《長恨歌》主耳。自長安抵江西 三四千里,凡鄉校、佛寺、逆旅、行舟之中,往往有題仆詩者;士庶、僧徒、孀婦、 處女之口,每有詠仆詩者。此誠雕篆之戲,不足為多,然今時俗所重,正在此耳。 雖前賢如淵、雲者,前輩如李、杜者,亦未能忘情於其間。
gǔ rén yún: míng zhě gōng qì, bù kě duō qǔ. pū shì hé zhě, qiè shí zhī míng yǐ duō. jì qiè shí míng, yòu yù qiè shí zhī fù guì, shǐ jǐ wèi zào wù zhě, kěn jiān yǔ zhī hū? jīn zhī tún qióng, lǐ gù rán yě. kuàng shī rén duō jiǎn, rú chén zi áng dù fǔ, gè shòu yī shí yí, ér tún bō zhì sǐ. mèng hào rán bèi bù jí yī mìng, qióng cuì zhōng shēn. jìn rì mèng jiāo liù shí, zhōng shì xié lǜ zhāng jí wǔ shí, wèi lí yī tài zhù. bǐ hé rén zāi! kuàng pū zhī cái yòu bù dài bǐ. jīn suī zhé zuǒ yuǎn jùn, ér guān pǐn zhì dì wǔ, yuè fèng sì wǔ wàn, hán yǒu yī, jī yǒu shí, gěi shēn zhī wài, shī jí jiā rén. yì kě wèi bù fù bái shì zi yǐ. wēi zhī, wēi zhī! wù niàn wǒ zāi!
古人云:「名者公器,不可多取。」仆是何者,竊時之名已多。既竊時名,又 欲竊時之富貴,使己為造物者,肯兼與之乎?今之屯窮,理固然也。況詩人多蹇, 如陳子昂、杜甫,各授一拾遺,而屯剝至死。孟浩然輩不及一命,窮悴終身。近日 孟郊六十,終試協律;張籍五十,未離一太祝。彼何人哉!況仆之才又不迨彼。今 雖謫佐遠郡,而官品至第五,月俸四五萬,寒有衣,飢有食,給身之外,施及家人。 亦可謂不負白氏子矣。微之,微之!勿念我哉!
pū shù yuè lái, jiǎn tǎo náng zhì zhōng, dé xīn jiù shī, gè yǐ lèi fēn, fēn wèi juǎn mù. zì shí yí lái, fán suǒ yù suǒ gǎn, guān yú měi cì xìng bǐ zhě yòu zì wǔ dé zhì yuán hé, yīn shì lì tí, tí wèi xīn lè fǔ zhě, gòng yī bǎi wǔ shí shǒu, wèi zhī fěng yù shī. yòu huò tuì gōng, huò wò bìng xián jū, zhī zú bǎo hé, yín wán xìng qíng zhě yī bǎi shǒu, wèi zhī xián shì shī. yòu yǒu shì wù qiān yú wài, qíng lǐ dòng yú nèi, suí gǎn yù ér xíng yú tàn yǒng zhě yī bǎi shǒu, wèi zhī gǎn shāng shī. yòu yǒu wǔ yán qī yán zhǎng jù jué jù, zì bǎi yùn zhì liǎng yùn zhě, sì bǎi yú shǒu, wèi zhī zá lǜ shī. fán wèi shí wǔ juǎn, yuē bā bǎi shǒu. yì shí xiāng jiàn, dāng jǐn zhì yú zhí shì.
仆數月來,檢討囊帙中,得新舊詩,各以類分,分為卷目。自拾遺來,凡所遇 所感,關於美刺興比者;又自武德至元和,因事立題,題為《新樂府》者,共一百 五十首,謂之諷諭詩。又或退公,或臥病閒居,知足保和,吟玩性情者一百首,謂 之閒適詩。又有事物牽於外,情理動於內,隨感遇而形於嘆詠者一百首,謂之感傷 詩。又有五言、七言、長句、絕句,自百韻至兩韻者,四百餘首,謂之雜律詩。凡 為十五卷,約八百首。異時相見,當盡致於執事。
wēi zhī, gǔ rén yún: qióng zé dú shàn qí shēn, dá zé jiān jì tiān xià. pū suī bù xiào, cháng shī cǐ yǔ. dà zhàng fū suǒ shǒu zhě dào, suǒ dài zhě shí. shí zhī lái yě, wèi yún lóng, wèi fēng péng, bó rán tū rán, chén lì yǐ chū shí zhī bù lái yě, wèi wù bào, wèi míng hóng, jì xī liáo xī, fèng shēn ér tuì. jìn tuì chū chù, hé wǎng ér bù zì dé zāi! gù pū zhì zài jiān jì, xíng zài dú shàn, fèng ér shǐ zhōng zhī zé wèi dào, yán ér fā míng zhī zé wèi shī. wèi zhī fěng yù shī, jiān jì zhī zhì yě wèi zhī xián shì shī, dú shàn zhī yì yě. gù lǎn pū shī zhě, zhī pū zhī dào yān. qí yú zá lǜ shī, huò yòu yú yī shí yī wù, fā yú yī xiào yī yín, shuài rán chéng zhāng, fēi píng shēng suǒ shàng zhě, dàn yǐ qīn péng hé sàn zhī jì, qǔ qí shì hèn zuǒ huān, jīn quán cì zhī jiān, wèi néng shān qù. tā shí yǒu wèi wǒ biān jí sī wén zhě, lüè zhī kě yě.
微之,古人云:「窮則獨善其身,達則兼濟天下。」仆雖不肖,常師此語。大 丈夫所守者道,所待者時。時之來也,為雲龍,為風鵬,勃然突然,陳力以出;時 之不來也,為霧豹,為冥鴻,寂兮寥兮,奉身而退。進退出處,何往而不自得哉! 故仆志在兼濟,行在獨善,奉而始終之則為道,言而發明之則為詩。謂之諷諭詩, 兼濟之志也;謂之閒適詩,獨善之義也。故覽仆詩者,知仆之道焉。其餘雜律詩, 或誘於一時一物,發於一笑一吟,率然成章,非平生所尚者,但以親朋合散之際, 取其釋恨佐歡,今銓次之間,未能刪去。他時有為我編集斯文者,略之可也。
wēi zhī, fū guì ěr jiàn mù, róng gǔ lòu jīn, rén zhī dà qíng yě. pū bù néng yuǎn zhēng gǔ jiù, rú jìn suì wéi sū zhōu gē xíng, cái lì zhī wài, pō jìn xìng fěng qí wǔ yán shī, yòu gāo yǎ xián dàn, zì chéng yī jiā zhī tǐ, jīn zhī bǐng bǐ zhě shuí néng jí zhī? rán dāng sū zhōu zài shí, rén yì wèi shén ài zhòng, bì dài shēn hòu, rén shǐ guì zhī. jīn pū zhī shī, rén suǒ ài zhě, xī bù guò zá lǜ shī yǔ zhǎng hèn gē yǐ xià ěr. shí zhī suǒ zhòng, pū zhī suǒ qīng. zhì yú fěng yù zhě, yì jī ér yán zhì xián shì zhě, sī dàn ér cí yū. yǐ zhì hé yū, yí rén zhī bù ài yě. jīn suǒ ài zhě, bìng shì ér shēng, dú zú xià ěr. rán bǎi qiān nián hòu, ān zhī fù wú rú zú xià zhě chū, ér zhī ài wǒ shī zāi? gù zì bā jiǔ nián lái, yǔ zú xià xiǎo tōng zé yǐ shī xiāng jiè, xiǎo qióng zé yǐ shī xiāng miǎn, suǒ jū zé yǐ shī xiāng wèi, tóng chù zé yǐ shī xiāng yú. zhī wú zuì wú, lǜ yǐ shī yě.
微之,夫貴耳賤目,榮古陋今,人之大情也。仆不能遠征古舊,如近歲韋蘇州 歌行,才麗之外,頗近興諷;其五言詩,又高雅閒淡,自成一家之體,今之秉筆者 誰能及之?然當蘇州在時,人亦未甚愛重,必待身後,人始貴之。今仆之詩,人所 愛者,悉不過雜律詩與《長恨歌》已下耳。時之所重,仆之所輕。至於諷諭者,意 激而言質;閒適者,思澹而辭迂。以質合迂,宜人之不愛也。今所愛者,並世而生, 獨足下耳。然百千年後,安知復無如足下者出,而知愛我詩哉?故自八九年來,與 足下小通則以詩相戒,小窮則以詩相勉,索居則以詩相慰,同處則以詩相娛。知吾 罪吾,率以詩也。
rú jīn nián chūn yóu chéng nán shí, yǔ zú xià mǎ shàng xiàng xì, yīn gè sòng xīn yàn xiǎo lǜ, bù zá tā piān, zì huáng zǐ bēi guī zhāo guó lǐ, dié yín dì chàng, bù jué shēng zhě èr shí lǐ yú. pān lǐ zài bàng, wú suǒ cuò kǒu. zhī wǒ zhě yǐ wèi shī xiān, bù zhī wǒ zhě yǐ wèi shī mó. hé zé? láo xīn líng, yì shēng qì, lián cháo jiē xī, bù zì zhī qí kǔ, fēi mó ér hé? ǒu tóng rén dāng měi jǐng, huò huā shí yàn bà, huò yuè yè jiǔ hān, yī yǒng yī yín, bù jué lǎo zhī jiāng zhì. suī cān luán hè yóu péng yíng zhě zhī shì, wú yǐ jiā yú cǐ yān, yòu fēi xiān ér hé? wēi zhī, wēi zhī! cǐ wú suǒ yǐ yǔ zú xià wài xíng hái tuō zōng jī ào xuān dǐng qīng rén huán zhě, yòu yǐ cǐ yě.
如今年春遊城南時,與足下馬上相戲,因各誦新艷小律,不雜他篇,自皇子陂 歸昭國里,迭吟遞唱,不絕聲者二十里余。攀、李在傍,無所措口。知我者以為詩 仙,不知我者以為詩魔。何則?勞心靈,役聲氣,連朝接夕,不自知其苦,非魔而 何?偶同人當美景,或花時宴罷,或月夜酒酣,一詠一吟,不覺老之將至。雖驂鸞 鶴、游蓬瀛者之適,無以加於此焉,又非仙而何?微之,微之!此吾所以與足下外 形骸、脫蹤跡、傲軒鼎、輕人寰者,又以此也。
dāng cǐ zhī shí, zú xià xìng yǒu yú lì, qiě yù yǔ pū xī suǒ hái wǎng zhōng shī, qǔ qí yóu zhǎng zhě, rú zhāng shí bā gǔ lè fǔ, lǐ èr shí xīn gē xíng, lú yáng èr mì shū lǜ shī, dòu qī yuán bā jué jù, bó sōu jīng duō, biān ér cì zhī, hào wèi yuán bái wǎng hái jí. zhòng jūn zǐ dé nǐ yì yú cǐ zhě, mò bù yǒng yuè xīn xǐ, yǐ wèi shèng shì. jiē hū! yán wèi zhōng ér zú xià zuǒ zhuǎn, bù shù yuè ér pū yòu jì xíng, xīn qī suǒ rán, hé rì chéng jiù? yòu kě wèi zhī tài xī yǐ!
當此之時,足下興有餘力,且欲與仆悉索還往中詩,取其尤長者,如張十八古 樂府,李二十新歌行,盧、楊二秘書律詩,竇七、元八絕句,博搜精掇,編而次之, 號為《元白往還集》。眾君子得擬議於此者,莫不踴躍欣喜,以為盛事。嗟乎!言 未終而足下左轉,不數月而仆又繼行,心期索然,何日成就?又可為之太息矣!
pū cháng yǔ zú xià, fán rén wèi wén, sī yú zì shì, bù rěn yú gē jié, huò shī yú fán duō. qí jiān yán chī, yì yòu zì huò. bì dài jiāo yǒu yǒu gōng jiàn wú gū xī zhě, tǎo lùn ér xuē duó zhī, rán hòu fán jiǎn dāng fǒu, dé qí zhōng yǐ. kuàng pū yǔ zú xià, wèi wén yóu huàn qí duō. jǐ shàng bìng, kuàng tā rén hū? jīn qiě gè zuǎn shī bǐ, cū wèi juàn dì, dài yǔ zú xià xiāng jiàn rì, gè chū suǒ yǒu, zhōng qián zhì yān. yòu bù zhī xiāng yù shì hé nián, xiāng jiàn shì hé dì, kè rán ér zhì, zé rú zhī hé? wēi zhī zhī wǒ xīn zāi!
仆常語足下,凡人為文,私於自是,不忍於割截,或失於繁多。其間妍媸,益 又自惑。必待交友有公鑒無姑息者,討論而削奪之,然後繁簡當否,得其中矣。況 仆與足下,為文尤患其多。己尚病,況他人乎?今且各纂詩筆,粗為卷第,待與足 下相見日,各出所有,終前志焉。又不知相遇是何年,相見是何地,溘然而至,則 如之何?微之知我心哉!
xún yáng là yuè, jiāng fēng kǔ hán, suì mù xiān huān, yè zhǎng shǎo shuì. yǐn bǐ pù zhǐ, qiǎo rán dēng qián, yǒu niàn zé shū, yán wú quán cì. wù yǐ fán zá wèi juàn, qiě yǐ dài yī xī zhī huà yán yě.
潯陽臘月,江風苦寒,歲暮鮮歡,夜長少睡。引筆鋪紙,悄然燈前,有念則書, 言無銓次。勿以繁雜為倦,且以代一夕之話言也。
jū yì zì xù rú cǐ, wén shì yǐ wèi xìn rán.
居易自敘如此,文士以為信然。
shí sān nián dōng, liàng yí zhōng zhōu cì shǐ. zì xún yáng fú jiāng shàng xiá. shí sì nián sān yuè, yuán zhěn huì jū yì yú xiá kǒu, tíng zhōu yí líng sān rì. shí jì dì xíng jiǎn cóng xíng, sān rén yú xiá zhōu xī èr shí lǐ huáng niú xiá kǒu shí dòng zhōng, zhì jiǔ fù shī, liàn liàn bù néng jué. nán bīn jùn dāng xiá lù zhī shēn xiǎn chù yě, huā mù duō qí. jū yì zài jùn, wèi mù lián lì zhī tú, jì cháo zhōng qīn yǒu, gè jì qí zhuàng yuē: lì zhī shēng bā xiá jiān, xíng yuán rú wéi gài. yè rú guì, dōng qīng huá rú jú, chūn róng shí rú dān, xià shú. duǒ rú pú táo, hé rú pí pá, ké rú hóng zēng, mó rú zǐ xiāo, ráng ròu yíng bái rú xuě, jiāng yè gān suān rú lǐ lào. dà lüè rú cǐ, qí shí guò zhī. ruò lí běn zhī, yī rì ér sè biàn, èr rì ér xiāng biàn, sān rì ér wèi biàn, sì wǔ rì wài, sè xiāng wèi jǐn qù yǐ. mù lián dà zhě gāo sì wǔ zhàng, bā mín hū wèi huáng xīn shù, jīng dōng bù diāo. shēn rú qīng yáng, yǒu bái wén. yè rú guì, hòu dà wú jí. huā rú lián, xiāng sè yàn nì jiē tóng, fáng dú ruǐ yǒu yì. sì yuè chū shǐ kāi, zì kāi dài xiè, jǐn èr shí rì. yuán hé shí sì nián xià, mìng dào shì wú qiū yuán zhì xiě zhī. xī qí xiá pì, yīn yǐ sān jué fù zhī. yǒu tiān jiào pāo zhì zài shēn shān zhī jù, xián chuán yú dū xià, hǎo shì zhě xuān rán mó xiě.
十三年冬,量移忠州刺史。自潯陽浮江上峽。十四年三月,元稹會居易於峽口, 停舟夷陵三日。時季弟行簡從行,三人於峽州西二十里黃牛峽口石洞中,置酒賦詩, 戀戀不能訣。南賓郡當峽路之深險處也,花木多奇。居易在郡,為《木蓮荔枝圖》, 寄朝中親友,各記其狀曰:「荔枝生巴、峽間,形圓如帷蓋。葉如桂,冬青;華如 橘,春榮;實如丹,夏熟。朵如蒲萄,核如枇杷,殼如紅繒,膜如紫綃,瓤肉瑩白 如雪,漿液甘酸如醴酪。大略如此,其實過之。若離本枝,一日而色變,二日而香 變,三日而味變,四五日外,色香味盡去矣。」「木蓮大者高四五丈,巴民呼為黃 心樹,經冬不凋。身如青楊,有白文。葉如桂,厚大無脊。花如蓮,香色艷膩皆同, 房獨蕊有異。四月初始開,自開迨謝,僅二十日。元和十四年夏,命道士毋丘元志 寫之。惜其遐僻,因以三絕賦之。」有「天教拋擲在深山」之句,咸傳於都下,好 事者喧然模寫。
qí nián dōng, zhào hái jīng shī, bài sī mén yuán wài láng. míng nián, zhuǎn zhǔ kè láng zhōng zhī zhì gào, jiā cháo sàn dài fū, shǐ zhe fēi. shí yuán zhěn yì zhēng hái wèi shàng shū láng zhī zhì gào, tóng zài lún gé. zhǎng qìng yuán nián sān yuè, shòu zhào yǔ zhōng shū shè rén wáng qǐ fù, shì lǐ bù shì láng qián huī xià jí dì rén zhèng lǎng děng yī shí sì rén. shí yuè, zhuǎn zhōng shū shè rén. shí yī yuè, mù zōng qīn shì zhì jǔ rén, yòu yǔ jiǎ sù chén hù wèi kǎo cè guān. fán cháo tíng wén zì zhī zhí, wú bù shǒu jū qí xuǎn, rán duō wèi pái bìn, bù de yòng qí cái.
其年冬,召還京師,拜司門員外郎。明年,轉主客郎中、知制誥,加朝散大夫, 始著緋。時元稹亦征還為尚書郎、知制誥,同在綸閣。長慶元年三月,受詔與中書 舍人王起覆,試禮部侍郎錢徽下及第人鄭朗等一十四人。十月,轉中書舍人。十一 月,穆宗親試製舉人,又與賈餗、陳岵為考策官。凡朝廷文字之職,無不首居其選, 然多為排擯,不得用其才。
shí tiān zǐ huāng zòng bù fǎ, zhí zhèng fēi qí rén, zhì yù guāi fāng, hé shuò fù luàn. jū yì lèi shàng shū lùn qí shì, tiān zi bù néng yòng, nǎi qiú wài rèn. qī yuè, chú háng zhōu cì shǐ. é ér yuán zhěn bà xiāng, zì féng yì zhuǎn zhè dōng guān chá shǐ. jiāo qì sù shēn, háng yuè lín jìng, piān yǒng wǎng lái, bù jiān xún jiā. cháng huì yú jìng shàng, shù rì ér bié. zhì mǎn, chú tài zǐ zuǒ shù zǐ, fēn sī dōng dōu. bǎo lì zhōng, fù chū wèi sū zhōu cì shǐ. wén zōng jí wèi, zhēng bài mì shū jiān, cì jīn zǐ. jiǔ yuè shàng dàn jié, zhào jū yì yǔ sēng wéi chéng dào tǔ zhào cháng yíng duì yù jiǎng lùn yú lín dé diàn. jū yì lùn nán fēng qǐ, cí biàn quán zhù, shàng yí sù gòu, shēn jiē yì zhī. tài hé èr nián zhēng yuè, zhuǎn xíng bù shì láng, fēng jìn yáng xiàn nán, shí yì sān bǎi hù. sān nián, chēng bìng dōng guī, qiú wèi fēn sī guān, xún chú tài zǐ bīn kè.
時天子荒縱不法,執政非其人,制御乖方,河朔復亂。居易累上疏論其事,天 子不能用,乃求外任。七月,除杭州刺史。俄而元稹罷相,自馮翊轉浙東觀察使。 交契素深,杭、越鄰境,篇詠往來,不間旬浹。嘗會於境上,數日而別。秩滿,除 太子左庶子,分司東都。寶曆中,復出為蘇州刺史。文宗即位,征拜秘書監,賜金 紫。九月上誕節,召居易與僧惟澄、道土趙常盈對御講論於麟德殿。居易論難鋒起, 辭辨泉注,上疑宿構,深嗟挹之。太和二年正月,轉刑部侍郎,封晉陽縣男,食邑 三百戶。三年,稱病東歸,求為分司官,尋除太子賓客。
jū yì chū duì cè gāo dì, zhuó rù hàn lín, méng yīng zhǔ tè dá gù yù, pō yù fèn lì xiào bào, gǒu zhì shēn yú xū mó zhī dì, zé jiān jì shēng líng, xù yì wèi guǒ, wàng fēng wèi dāng lù zhě suǒ jǐ, liú xǐ jiāng hú. sì wǔ nián jiān, jǐ lún mán zhàng. zì shì huàn qíng shuāi luò, wú yì yú chū chù, wéi yǐ xiāo yáo zì dé, yín yǒng qíng xìng wèi shì. tài hé yǐ hòu, lǐ zōng mǐn lǐ dé yù péng dǎng shì qǐ, shì fēi pái xiàn, cháo shēng mù chù, tiān zǐ yì wú rú zhī hé. yáng yǐng shì yáng yú qīng yǔ zōng mǐn shàn, jū yì qī, yǐng shì cóng fù mèi yě. jū yì yù bù zì ān, jù yǐ dǎng rén jiàn chì, nǎi qiú zhì shēn sàn dì, jì yú yuǎn hài. fán suǒ jū guān, wèi cháng zhōng zhì, lǜ yǐ bìng miǎn, gù qiú fēn wù, shí zhě duō zhī. wǔ nián, chú hé nán yǐn. qī nián, fù shòu tài zǐ bīn kè fēn sī.
居易初對策高第,擢入翰林,蒙英主特達顧遇,頗欲奮厲效報,苟致身於訏謨 之地,則兼濟生靈,蓄意未果,望風為當路者所擠,流徙江湖。四五年間,幾淪蠻 瘴。自是宦情衰落,無意於出處,唯以逍遙自得,吟詠情性為事。太和已後,李宗 閔、李德裕朋黨事起,是非排陷,朝升暮黜,天子亦無如之何。楊穎士、楊虞卿與 宗閔善,居易妻,穎士從父妹也。居易愈不自安,懼以黨人見斥,乃求致身散地, 冀於遠害。凡所居官,未嘗終秩,率以病免,固求分務,識者多之。五年,除河南 尹。七年,復授太子賓客分司。
chū, jū yì bà háng zhōu, guī luò yáng. yú lǚ dào lǐ dé gù sàn qí cháng shì yáng píng zhái, zhú mù chí guǎn, yǒu lín quán zhī zhì. jiā jì fán sù mán zi zhě, néng gē shàn wǔ. jū yì jì yǐ yǐn zhèng bà guī, měi dú zhuó fù yǒng yú zhōu zhōng, yīn wèi chí shàng piān yuē:
初,居易罷杭州,歸洛陽。於履道里得故散騎常侍楊憑宅,竹木池館,有林泉 之致。家妓樊素、蠻子者,能歌善舞。居易既以尹正罷歸,每獨酌賦詠於舟中,因 為《池上篇》曰:
dōng dōu fēng tǔ shuǐ mù zhī shèng zài dōng nán piān, dōng nán zhī shèng zài lǚ dào lǐ, lǐ zhī shèng zài xī běi yú, xī hàn běi yuán dì yī dì, jí bái shì sǒu lè tiān tuì lǎo zhī dì. dì fāng shí qī mǔ, wū shì sān zhī yī, shuǐ wǔ zhī yī, zhú jiǔ zhī yī, ér dǎo shù qiáo dào jiān zhī. chū lè tiān jì wèi zhǔ, xǐ qiě yuē: suī yǒu chí tái, wú sù bù néng shǒu yě, nǎi zuò chí dōng sù lǐn. yòu yuē: suī yǒu zǐ dì, wú shū bù néng xùn yě. nǎi zuò chí běi shū kù. yòu yuē: suī yǒu bīn péng, wú qín jiǔ bù néng yú yě, nǎi zuò chí xī qín tíng, jiā shí zūn yān.
東都風土水木之勝在東南偏,東南之勝在履道里,里之勝在西北隅,西閈北垣 第一第,即白氏叟樂天退老之地。地方十七畝,屋室三之一,水五之一,竹九之一, 而島樹橋道間之。初樂天既為主,喜且曰:「雖有池台,無粟不能守也」,乃作池 東粟廩。又曰:「雖有子弟,無書不能訓也。」乃作池北書庫。又曰:「雖有賓朋, 無琴酒不能娛也」,乃作池西琴亭,加石樽焉。
lè tiān bà háng zhōu cì shǐ, dé tiān zhú shí yī huá tíng hè èr yǐ guī. shǐ zuò xī píng qiáo, kāi huán chí lù. bà sū zhōu cì shǐ shí, dé tài hú shí wǔ bái lián zhé yāo líng qīng bǎn fǎng yǐ guī, yòu zuò zhōng gāo qiáo, tōng sān dǎo jìng. bà xíng bù shì láng shí, yǒu sù qiān hú, shū yī chē, jì zāng huò zhī xí guǎn qìng xián gē zhě zhǐ bǎi yǐ guī. xiān shì yǐng chuān chén xiào xiān yǔ niàng jiǔ fǎ, wèi shèn jiā bó líng cuī huì shū yǔ qín, yùn shén qīng shǔ kè jiāng fā shòu qiū sī, shēng shén dàn hóng nóng yáng zhēn yī yǔ qīng shí sān, fāng zhǎng píng huá, kě yǐ zuò wò.
樂天罷杭州刺史,得天竺石一、華亭鶴二以歸。始作西平橋,開環池路。罷蘇 州刺史時,得太湖石五、白蓮、折腰菱、青板舫以歸,又作中高橋,通三島逕。罷 刑部侍郎時,有粟千斛,書一車,洎臧獲之習管磬弦歌者指百以歸。先是潁川陳孝 仙與釀酒法,味甚佳;博陵崔晦叔與琴,韻甚清;蜀客姜發授《秋思》,聲甚淡; 弘農楊貞一與青石三,方長平滑,可以坐臥。
tài hé sān nián xià, lè tiān shǐ dé qǐng wèi tài zǐ bīn kè, fēn zhì yú luò xià, xī gōng yú chí shàng. fán sān rèn suǒ de, sì rén suǒ yǔ, jì wú bù cái shēn, jīn lǜ wèi chí zhōng wù. měi zhì chí fēng chūn, chí yuè qiū, shuǐ xiāng lián kāi zhī dàn, lù qīng hè lì zhī xī, fú yáng shí, jǔ chén jiǔ, yuán cuī qín, dàn qiū sī, tuí rán zì shì, bù zhī qí tā. jiǔ hān qín bà, yòu mìng lè tóng dēng zhōng dǎo tíng, hán zòu ní cháng sàn xù, shēng suí fēng piāo, huò níng huò sàn, yōu yáng yú zhú yān bō yuè zhī jì zhě jiǔ zhī. qū wèi jìng, ér lè tiān táo rán shí shàng yǐ. shuì qǐ ǒu yǒng, fēi shī fēi fù, ā guī wò bǐ, yīn tí shí jiān. shì qí cū chéng yùn zhāng, mìng wèi chí shàng piān yún:
太和三年夏,樂天始得請為太子賓客,分秩於洛下,息躬於池上。凡三任所得, 四人所與,洎吾不才身,今率為池中物。每至池風春,池月秋,水香蓮開之旦,露 清鶴唳之夕,拂楊石,舉陳酒,援崔琴,彈《秋思》,頹然自適,不知其他。酒酣 琴罷,又命樂童登中島亭,含奏《霓裳散序》,聲隨風飄,或凝或散,悠揚於竹煙 波月之際者久之。曲未竟,而樂天陶然石上矣。睡起偶詠,非詩非賦,阿龜握筆, 因題石間。視其粗成韻章,命為《池上篇》云:
shí mǔ zhī zhái, wǔ mǔ zhī yuán, yǒu shuǐ yī chí, yǒu zhú qiān gān. wù wèi tǔ xiá, wù wèi dì piān, zú yǐ róng xī, zú yǐ xī jiān. yǒu táng yǒu tíng, yǒu qiáo yǒu chuán, yǒu shū yǒu jiǔ, yǒu gē yǒu xián. yǒu sǒu zài zhōng, bái xū sà rán, shí fēn zhī zú, wài wú qiú yān. rú niǎo zé mù, gū wù cháo ān rú wā zuò kǎn, bù zhī hǎi kuān. líng què guài shí, zǐ líng bái lián, jiē wú suǒ hǎo, jǐn zài wǒ qián. shí yǐn yī bēi, huò yín yī piān. qī nú xī xī, jī quǎn xián xián. yōu zāi yóu zāi, wú jiāng lǎo hū qí jiān.
十畝之宅,五畝之園,有水一池,有竹千竿。勿謂土狹,勿謂地偏,足以容膝, 足以息肩。有堂有亭,有橋有船,有書有酒,有歌有弦。有叟在中,白須颯然,識 分知足,外無求焉。如鳥擇木,姑務巢安;如蛙作坎,不知海寬。靈鵲怪石,紫菱 白蓮,皆吾所好,盡在我前。時引一杯,或吟一篇。妻孥熙熙,雞犬閒閒。優哉游 哉,吾將老乎其間。
yòu xiào táo qián wǔ liǔ xiān shēng chuán, zuò zuì yín xiān shēng chuán yǐ zì kuàng. wén zhāng kuàng dá, jiē cǐ lèi yě.
又效陶潛《五柳先生傳》,作《醉吟先生傳》以自況。文章曠達,皆此類也。
tài hé mò, lǐ xùn gòu huò, yì guān tú dì, shì lín shāng gǎn, jū yì yù wú huàn qíng. kāi chéng yuán nián, chú tóng zhōu cì shǐ, cí jí bù bài. xún shòu tài zǐ shǎo fù, jìn fēng féng yì xiàn kāi guó hóu. sì nián dōng, dé fēng bìng, fú zhěn zhě lèi yuè, nǎi fàng zhū jì nǚ fán mán děng, réng zì wèi mù zhì, bìng zhōng yín yǒng bù chuò. zì yán yuē: yǔ nián liù shí yǒu bā, shǐ huàn fēng bì zhī jí, tǐ xì shǒu xián, zuǒ zú bù zhī. gài lǎo bìng xiāng chéng, yǒu shí ér zhì ěr. yǔ qī xīn shì fàn, làng jī lǎo zhuāng, yīn jí guān shēn, guǒ yǒu suǒ de. hé zé? wài xíng hái ér nèi wàng yōu huàn, xiān chán guān ér hòu shùn yī zhì. xún yuè yǐ hái, jué jí shǎo jiān, dù mén gāo zhěn, dàn rán ān xián. yín yǒng xìng lái, yì bù néng è, suì wèi bìng zhōng shī shí wǔ piān yǐ zì yù.
太和末,李訓構禍,衣冠塗地,士林傷感,居易愈無宦情。開成元年,除同州 刺史,辭疾不拜。尋授太子少傅,進封馮翊縣開國侯。四年冬,得風病,伏枕者累 月,乃放諸妓女樊、蠻等,仍自為墓誌,病中吟詠不輟。自言曰:「予年六十有八, 始患風痹之疾,體郤首胘,左足不支。蓋老病相乘,有時而至耳。予棲心釋梵,浪 跡老、莊,因疾觀身,果有所得。何則?外形骸而內忘憂患,先禪觀而後順醫治。 旬月以還,厥疾少間,杜門高枕,淡然安閒。吟詠興來,亦不能遏,遂為《病中詩》 十五篇以自諭。」
huì chāng zhōng, qǐng bà tài zǐ shǎo fù, yǐ xíng bù shàng shū zhì shì. yǔ xiāng shān sēng rú mǎn jié xiāng huǒ shè, měi jiān yú wǎng lái, bái yī jiū zhàng, zì chēng xiāng shān jū shì.
會昌中,請罷太子少傅,以刑部尚書致仕。與香山僧如滿結香火社,每肩輿往 來,白衣鳩杖,自稱香山居士。
dà zhōng yuán nián zú, shí nián qī shí liù, zèng shàng shū yòu pú shè. yǒu wén jí qī shí wǔ juǎn, jīng shǐ shì lèi sān shí juǎn, bìng xíng yú shì. zhǎng qìng mò, zhè dōng guān chá shǐ yuán zhěn, wèi jū yì jí xù yuē:
大中元年卒,時年七十六,贈尚書右僕射。有文集七十五卷,《經史事類》三 十卷,並行於世。長慶末,浙東觀察使元稹,為居易集序曰:
lè tiān shǐ wèi yán, shì zhǐ zhī wú zì, néng bù wù. shǐ jì yán, dú shū qín mǐn, yǔ tā ér yì. wǔ liù suì shí shēng yùn, shí wǔ zhì cí fù, èr shí qī jǔ jìn shì. zhēn yuán mò, jìn shì shàng chí jìng, bù shàng wén, jiù zhōng liù jí yóu bìn luò. lǐ bù shì láng gāo yǐng shǐ yòng jīng yì wèi jìn tuì, lè tiān yī jǔ zhuó shàng dì. míng nián, zhōng bá cuì jiǎ kē, yóu shì xìng xí xiāng jìn yuǎn xuán zhū zhǎn bái shé jiàn děng fù jì bǎi jié pàn, xīn jìn shì jìng xiāng chuán yú jīng shī. huì xiàn zōng huáng dì cè zhào tiān xià shì, duì zhào chēng zhǐ, yòu dēng jiǎ kē. wèi jǐ, xuǎn rù hàn lín, zhǎng zhì gào. bǐ bǐ shàng shū yán dé shī, yīn wèi hè yǔ shī qín zhōng yín děng shù shí zhāng, zhǐ yán tiān xià shì, shí rén bǐ zhī fēng sāo yān.
樂天始未言,試指「之」、「無」字,能不誤。始既言,讀書勤敏,與他兒異。 五六歲識聲韻,十五志辭賦,二十七舉進士。貞元末,進士尚馳競,不尚文,就中 六籍尤擯落。禮部侍郎高郢始用經藝為進退,樂天一舉擢上第。明年,中拔萃甲科, 由是《性習相近遠》、《玄珠》、《斬白蛇劍》等賦洎百節判,新進士競相傳於京 師。會憲宗皇帝策召天下士,對詔稱旨,又登甲科。未幾,選入翰林,掌制誥。比 比上書言得失,因為《賀雨詩》、《秦中吟》等數十章,指言天下事,時人比之 《風》、《騷》焉。
yǔ shǐ yǔ lè tiān tóng mì shū, qián hòu duō yǐ shī zhāng xiāng zèng dá. yǔ qiǎn yuàn jiāng líng, lè tiān yóu zài hàn lín, jì yǔ bǎi yùn lǜ tǐ jí zá tǐ, qián hòu shù shí shī. shì hòu gè zuǒ jiāng tōng, fù xiāng chóu jì. bā shǔ jiāng chǔ jiān jì zhǎng ān zhōng shào nián, dì xiāng fǎng xiào, jìng zuò xīn cí, zì wèi wèi yuán hé shī. ér lè tiān qín zhōng yín hè yǔ fěng yù xián shì děng piān, shí rén hǎn néng zhī zhě. rán ér èr shí nián jiān, jìn shěng guān sì yóu hòu qiáng bì zhī shàng wú bù shū wáng gōng qiè fù niú tóng mǎ zǒu zhī kǒu wú bù dào. qí shàn xiě mó lēi, xuàn mài yú shì jǐng, huò yīn zhī yǐ jiāo jiǔ míng zhě, chù chù jiē shì. qí shén yǒu zhì dào qiè míng xìng, gǒu qiú zì shòu, zá luàn jiān cè, wú kě nài hé. yǔ cháng yú píng shuǐ shì zhōng, jiàn cūn xiào zhū tóng, jìng xí gē yǒng, zhào ér wèn zhī, jiē duì yuē: xiān shēng jiào wǒ lè tiān wēi zhī shī. gù yì bù zhī yǔ wèi wēi zhī yě. yòu jī lín jiǎ rén qiú shì pō qiè, zì yún: běn guó zǎi xiàng, měi yǐ yī jīn huàn yī piān, shén wěi zhě, zǎi xiàng zhé néng biàn bié zhī. zì piān zhāng yǐ lái, wèi yǒu rú shì liú chuán zhī guǎng zhě.
予始與樂天同秘書,前後多以詩章相贈答。予譴掾江陵,樂天猶在翰林,寄予 百韻律體及雜體,前後數十詩。是後各佐江、通,復相酬寄。巴、蜀、江、楚間洎 長安中少年,遞相仿效,競作新辭,自謂為元和詩。而樂天《秦中吟》、《賀雨》 諷諭閒適等篇,時人罕能知者。然而二十年間,禁省觀寺、郵候牆壁之上無不書; 王公妾婦、牛童馬走之口無不道。其繕寫模勒,炫賣於市井,或因之以交酒茗者, 處處皆是。其甚有至盜竊名姓,苟求自售,雜亂間廁,無可奈何。予嘗於平水市中, 見村校諸童,競習歌詠,召而問之,皆對曰:「先生教我樂天、微之詩。」固亦不 知予為微之也。又雞林賈人求市頗切,自云:「本國宰相,每以一金換一篇,甚偽 者,宰相輒能辨別之。」自篇章已來,未有如是流傳之廣者。
zhǎng qìng sì nián, lè tiān zì háng zhōu cì shǐ yǐ yòu shù zǐ zhào hái, yǔ shí cì huì jī, yīn dé jǐn zhēng qí wén, shǒu zì pái zuǎn, chéng wǔ shí juǎn, fán èr qiān èr bǎi wǔ shí yī shǒu. qián bèi duō yǐ qián jí zhōng jí wèi míng, yǔ yǐ wèi bì xià míng nián dāng gǎi yuán, zhǎng qìng qì yú shì yǐ, yīn hào bái shì zhǎng qìng jí.
長慶四年,樂天自杭州刺史以右庶子召還,予時刺會稽,因得盡征其文,手自 排纘,成五十卷,凡二千二百五十一首。前輩多以前集、中集為名,予以為陛下明 年當改元,長慶訖於是矣,因號《白氏長慶集》。
dà fán rén zhī wén gè yǒu suǒ zhǎng, lè tiān zhǎng kě yǐ wèi duō yǐ. fū fěng yù zhī shī zhǎng yú jī, xián shì zhī shí zhǎng yú qiǎn, gǎn shāng zhī shī zhǎng yú qiè, wǔ zì lǜ shī bǎi yán ér shàng zhǎng yú shàn, wǔ zì qī zì bǎi yán ér xià zhǎng yú qíng, fù zàn zhēn jiè zhī lèi zhǎng yú dāng, bēi jì xù shì zhì gào zhǎng yú shí, qǐ zòu biǎo zhuàng zhǎng yú zhí, shū xí cí cè pōu pàn zhǎng yú jǐn. zǒng ér yán zhī, bù yì duō hū zāi!
大凡人之文各有所長,樂天長可以為多矣。夫諷諭之詩長於激,閒適之時長於 遣,感傷之詩長於切,五字律詩百言而上長於贍,五字、七字百言而下長於情,賦 贊箴誡之類長於當,碑記敘事制誥長於實,啟奏表狀長於直,書檄辭冊剖判長於盡。 總而言之,不亦多乎哉!
rén yǐ wèi zhěn xù jǐn qí néng shì.
人以為稹序盡其能事。
jū yì cháng xiě qí wén jí, sòng jiāng zhōu dōng xī èr lín sì luò chéng xiāng shān shèng shàn děng sì, rú fú shū zá chuán lì liú xíng zhī. wú zi, yǐ qí zhí sūn sì. yí mìng bù guī xià guī, kě zàng yú xiāng shān rú mǎn shī tǎ zhī cè, jiā rén cóng mìng ér zàng yān.
居易嘗寫其文集,送江州東西二林寺、洛城香山聖善等寺,如佛書雜傳例流行 之。無子,以其侄孫嗣。遺命不歸下邽,可葬於香山如滿師塔之側,家人從命而葬 焉。
xíng jiǎn, zì zhī tuì. zhēn yuán mò, dēng jìn shì dì, shòu mì shū shěng xiào shū láng. yuán hé zhōng, lú tǎn zhèn dōng shǔ, pì wèi zhǎng shū jì. fǔ bà, guī xún yáng. jū yì shòu jiāng zhōu sī mǎ, cóng xiōng zhī jùn. shí wǔ nián, jū yì rù cháo wèi shàng shū láng, xíng jiǎn yì shòu zuǒ shí yí. lèi qiān sī mén yuán wài láng zhǔ kè láng zhōng. zhǎng qìng mò, zhèn wǔ zòu shuǐ yùn yíng tián shǐ hè bá zhì yán yíng tián shù guò shí, zhào lìng xíng jiǎn àn fù zhī. bù shí, zhì hóng, zì cì sǐ. xíng jiǎn bǎo lì èr nián dōng bìng zú, yǒu wén jí yī shí juǎn. xíng jiǎn wén bǐ yǒu xiōng fēng, cí fù yóu chēng jīng mì, wén shì jiē shī fǎ zhī. jū yì yǒu ài guò rén, xiōng dì xiāng dài rú bīn kè. xíng jiǎn zi guī ér, duō zì jiào xí, yǐ zhì chéng míng. dāng shí yǒu tì, wú yǐ bǐ yān.
行簡,字知退。貞元末,登進士第,授秘書省校書郎。元和中,盧坦鎮東蜀, 闢為掌書記。府罷,歸潯陽。居易授江州司馬,從兄之郡。十五年,居易入朝為尚 書郎,行簡亦授左拾遺。累遷司門員外郎、主客郎中。長慶末,振武奏水運營田使 賀拔志言營田數過實,詔令行簡按覆之。不實,志弘,自刺死。行簡寶曆二年冬病 卒,有文集一十卷。行簡文筆有兄風,辭賦尤稱精密,文士皆師法之。居易友愛過 人,兄弟相待如賓客。行簡子龜兒,多自教習,以至成名。當時友悌,無以比焉。
mǐn zhōng, zì yòng huì, jū yì cóng fù dì yě. zǔ lín, wèi zhōng yáng fǔ lù shì cān jūn. fù jì kāng, lì yáng lìng. mǐn zhōng shǎo gū, wèi zhū xiōng zhī suǒ xùn lì. zhǎng qìng chū, dēng jìn shì dì, zuǒ lǐ tīng, lì hé dōng zhèng huá bīn níng sān fǔ jié dù zhǎng shū jì, shì dà lǐ píng shì. dà hé qī nián, dīng mǔ yōu, tuì jū xià guī. huì chāng chū, wèi diàn zhōng shì yù shǐ, fēn sī dōng dōu. xún chú hù bù yuán wài láng, hái jīng.
敏中,字用晦,居易從父弟也。祖鏻,位終揚府錄事參軍。父季康,溧陽令。 敏中少孤,為諸兄之所訓歷。長慶初,登進士第,佐李聽,歷河東、鄭滑、邠寧三 府節度掌書記,試大理評事。大和七年,丁母憂,退居下邽。會昌初,為殿中侍御 史,分司東都。尋除戶部員外郎,還京。
wǔ zōng huáng dì sù wén jū yì zhī míng, jí jí wèi, yù zhēng yòng zhī. zǎi xiàng lǐ dé yù yán jū yì shuāi bìng, bù rèn cháo yè, yīn yán cóng dì mǐn zhōng cí yì lèi jū yì, jí rì zhī zhì gào, zhào rù hàn lín chōng xué shì, qiān zhōng shū shè rén. lèi zhì bīng bù shì láng xué shì chéng zhǐ. huì chāng mò, tóng píng zhāng shì, jiān xíng bù shàng shū jí xián shǐ guǎn dà xué shì. xuān zōng jí wèi, jiā yòu pú shè jīn zǐ guāng lù dài fū tài qīng gōng shǐ tài yuán jùn kāi guó gōng shí yì èr qiān hù. jí lǐ dé yù zài biǎn lǐng nán, mǐn zhōng jū sì fǔ zhī shǒu, léi tóng huǐ yù, wú yī yán shēn lǐ, tè lùn zuì zhī. wǔ nián, bà xiāng, jiǎn xiào sī kōng, chū wèi bīn zhōu cì shǐ bīn níng jié dù zhāo fǔ dǎng xiàng dōu zhì zhì děng shǐ. qī nián, jìn wèi tè jìn chéng dū yǐn jiàn nán xī chuān jié dù fù dà shǐ zhī jié dù děng shì. shí yī nián èr yuè, jiǎn xiào sī tú píng zhāng shì jiāng líng yǐn jīng nán jié dù shǐ. yì zōng jí wèi, zhēng bài sī tú mén xià shì láng píng zhāng shì, fù fǔ zhèng. xún jiā shì zhōng. sān nián bà xiāng, wèi hé zhōng yǐn hé zhōng jìn jiàng jié dù shǐ. lèi qiān zhōng shū lìng. tài zǐ tài shī zhì shì, zú.
武宗皇帝素聞居易之名,及即位,欲徵用之。宰相李德裕言居易衰病,不任朝 謁,因言從弟敏中辭藝類居易,即日知制誥,召入翰林充學士,遷中書舍人。累至 兵部侍郎、學士承旨。會昌末,同平章事,兼刑部尚書、集賢史館大學士。宣宗即 位,加右僕射、金紫光祿大夫、太清宮使、太原郡開國公、食邑二千戶。及李德裕 再貶嶺南,敏中居四輔之首,雷同毀譽,無一言伸理,特論罪之。五年,罷相,檢 校司空,出為邠州刺史、邠寧節度、招撫党項都制置等使。七年,進位特進、成都 尹、劍南西川節度副大使、知節度等事。十一年二月,檢校司徒、平章事、江陵尹、 荊南節度使。懿宗即位,征拜司徒、門下侍郎、平章事,復輔政。尋加侍中。三年 罷相,為河中尹、河中晉絳節度使。累遷中書令。太子太師致仕,卒。
shǐ chén yuē: jǔ cái xuǎn shì zhī fǎ, shàng yǐ! zì hàn cè xián liáng, suí jiā shī fù, bà zhōng zhèng zhī fǎ, wěi quán jǔ zhī sī. yóu shì zhēng wù diāo chóng, hǎn qū hán zhàng, jiǎo shǒu jiē xī yú qū sòng, jià jiān bìng nǐ yú fēng sāo. huò móu zhēn què zhī piān, huò xiào bǔ wáng zhī jù. xián yù zī zhū cǎi gé, kāng bǐ huái shā, jiào lì zǎo yú bì jī, dòu xīn qí yú bái fèng. jì biān zhī jiǎn dú, bō zài guǎn xián, wèi táo jì xù zhī dǐ hē, shú wàng zǐ xū zhī chēng shǎng? dài jīn qiān zài, bù fá cí rén, tǒng lùn liù yì zhī yuán, jiào qí sān biàn zhī tǐ, rú èr bān zhě gài guǎ, lèi qī zǐ zhě jǐ hé? zhì pān lù qíng zhì zhī wén, bào xiè qīng biàn zhī zuò, dài yú xú yǔ, zhǒng lì zēng huá, zuǎn zǔ chéng ér yào yǐ zhū jī, yáo tái gòu ér jiān zhī jīn bì. guó chū kāi wén guǎn, gāo zōng lǐ mào cái, yú xǔ shàn jià yú qián, sū lǐ chí shēng yú hòu. huò wèi shēng tái dǐng, xué jì tiān rén, rùn sè zhī wén, xián bù biān jí. rán ér xiàng gǔ zhě shāng yú tài pì, xùn huá zhě huò zhì bù jīng, wò chuò zhě jú yú gōng shāng, fàng zòng zhě liú yú zhèng wèi. ruò pǐn diào lǜ dù, yáng què gǔ jīn, xián bù xiào jiē shǎng qí wén, wèi rú yuán bái zhī shèng yě. xī jiàn ān cái zǐ, shǐ dìng bà yú cáo liú yǒng míng cí zōng, xiān ràng gōng yú shěn xiè. yuán hé zhǔ méng, wēi zhī lè tiān ér yǐ. chén guān yuán zhī zhì cè, bái zhī zòu yì, jí wén zhāng zhī hú ào, jǐn zhì luàn zhī gēn gāi. fēi tú yáo sòng zhī piàn yán, pán yú zhī xiǎo shuō. jiù wén guān xíng, jū yì wèi yōu, fàng xīn yú zì dé zhī chǎng, zhì qì yú bì ān zhī dì, yōu yóu zú suì, bù yì xián hū.
史臣曰:舉才選士之法,尚矣!自漢策賢良,隋加詩賦,罷中正之法,委銓舉 之司。由是爭務雕蟲,罕趨函丈,矯首皆希於屈、宋,駕肩並擬於《風》、《騷》。 或侔箴闕之篇,或斆補亡之句。咸欲錙銖《采葛》,糠秕《懷沙》,較麗藻於碧雞, 斗新奇於白鳳。暨編之簡牘,播在管弦,未逃季緒之詆訶,孰望《子虛》之稱賞? 迨今千載,不乏辭人,統論六義之源,較其三變之體,如二班者蓋寡,類七子者幾 何?至潘、陸情致之文,鮑、謝清便之作,迨於徐、庾,踵麗增華,纂組成而耀以 珠璣,瑤台構而間之金碧。國初開文館,高宗禮茂才,虞、許擅價於前,蘇、李馳 聲於後。或位升台鼎,學際天人,潤色之文,咸布編集。然而向古者傷於太僻,徇 華者或至不經,齷齪者局於宮商,放縱者流於鄭、衛。若品調律度,揚搉古今,賢 不肖皆賞其文,未如元、白之盛也。昔建安才子,始定霸於曹、劉;永明辭宗,先 讓功於沈、謝。元和主盟,微之、樂天而已。臣觀元之制策,白之奏議,極文章之 壺奧,盡治亂之根荄。非徒謠頌之片言,盤盂之小說。就文觀行,居易為優,放心 於自得之場,置器於必安之地,優遊卒歲,不亦賢乎。
zàn yuē: wén zhāng xīn tǐ, jiàn ān yǒng míng. shěn xiè jì wǎng, yuán bái tǐng shēng. dàn liú jīn shí, zhǎng yǒu jīng yīng. bù xí sūn wú, yān zhī yòng bīng?
贊曰:文章新體,建安、永明。沈、謝既往,元、白挺生。但留金石,長有 《莖英》。不習孫、吳,焉知用兵?