yuán zhěn páng yán fù
○元稹 庞严附
bái jū yì dì xíng jiǎn mǐn zhōng fù
白居易 弟行简 敏中附
yuán zhěn, zì wēi zhī, hé nán rén. hòu wèi zhāo chéng huáng dì, zhěn shí dài zǔ yě. bīng bù shàng shū chāng píng gōng yán, liù dài zǔ yě. zēng zǔ yán jǐng, qí zhōu cān jūn. zǔ fěi, nán dùn chéng. fù kuān, bǐ bù láng zhōng shū wáng fǔ zhǎng shǐ, yǐ zhěn guì, zèng zuǒ pú yè.
元稹,字微之,河南人。后魏昭成皇帝,稹十代祖也。兵部尚书、昌平公岩, 六代祖也。曾祖延景,岐州参军。祖悱,南顿丞。父宽,比部郎中、舒王府长史, 以稹贵,赠左仆射。
zhěn bā suì sàng fù. qí mǔ zhèng fū rén, xián míng fù rén yě jiā pín, wèi zhěn zì shòu shū, jiào zhī shū xué. zhěn jiǔ suì néng zhǔ wén. shí wǔ liǎng jīng zhuó dì. èr shí sì diào pàn rù dì sì děng, shòu mì shū shěng jiào shū láng. èr shí bā yìng zhì jǔ cái shí jiān mào míng yú tǐ yòng kē, dēng dì zhě shí bā rén, zhěn wèi dì yī, yuán hé yuán nián sì yuè yě. zhì xià, chú yòu shí yí.
稹八岁丧父。其母郑夫人,贤明妇人也;家贫,为稹自授书,教之书学。稹九 岁能属文。十五两经擢第。二十四调判入第四等,授秘书省校书郎。二十八应制举 才识兼茂、明于体用科,登第者十八人,稹为第一,元和元年四月也。制下,除右 拾遗。
zhěn xìng fēng ruì, jiàn shì fēng shēng. jì jū jiàn yuán, bù yù lù lù zì zhì, shì wú bù yán, jí rì shàng shū lùn jiàn zhí. yòu yǐ qián shí wáng shū wén wáng pī yǐ wěi xiè dài zhào, méng xìng tài zǐ, yǒng zhēn zhī jì, dà náo cháo zhèng. shì yǐ xùn dǎo tài zǐ gōng guān, yí xuǎn zhèng rén. nǎi xiàn jiào běn shū yuē:
稹性锋锐,见事风生。既居谏垣,不欲碌碌自滞,事无不言,即日上疏论谏职。 又以前时王叔文、王伾以猥亵待诏,蒙幸太子,永贞之际,大挠朝政。是以训导太 子宫官,宜选正人。乃献《教本书》曰:
chén fú jiàn bì xià jiàng míng zhào, xiū fèi xué, zēng zhòu zǐ, xuǎn sī chéng. dà zāi, yáo zhī wèi jūn, bó yí diǎn lǐ, kuí jiào zhòu zǐ zhī shēn zhǐ yě! rán ér shì yǒu wàn wàn yú cǐ zhě, chén gǎn mào mèi shū sǐ ér yán zhī. chén wén zhū jiǎ shēng yuē: " sān dài zhī jūn, rén qiě jiǔ zhě, jiào zhī rán yě." chéng zāi shì yán! qiě fú zhōu chéng wáng, rén zhī zhōng cái yě, jìn guǎn cài zé chán rù, yǒu zhōu zhào zé yì wén, qǐ kě wèi tiān cōng míng zāi? rán ér kè zhōng yú dào zhě, dé bù wèi jiào zhī rán yé? bǐ bó qín táng shū yǔ zhī yóu, lǐ yuè shī shū wèi zhī xí, mù bù dé yuè yín yàn yāo yòu zhī sè, ěr bù dé wén yōu xiào líng luàn zhī yīn, kǒu bù dé xí cāo duàn jī bó zhī shū, jū bù dé jìn róng shùn yīn xié zhī dǎng, yóu bù dé zòng zhuī qín zhú shòu zhī lè, wán bù dé yǒu xiá yì pì jué zhī zhēn. fán cǐ shù zhě, fēi wèi bèi zhī yú qián ér bù wéi yě, yì jiāng bù dé jiàn zhī yǐ. jí qí zhǎng ér wèi jūn yě, xuè qì jì dìng, yóu xí jì chéng, suī yǒu fàng xīn kuài jǐ zhī shì rì chén yú qián, gù bù néng duó yǐ chéng zhī xí yǐ dìng zhī xīn yǐ. zé bǐ zhōng zhí dào dé zhī yán, gù wú zhī suǒ xí wén yě, chén zhī zhě yǒu yǐ yù yān bǐ yōng nìng wéi dào zhī shuō, gù wú zhī suǒ jī jù yě, chǎn zhī zhě yǒu yǐ biàn yān. rén zhī qíng, mò bù yù yào qí suǒ néng ér dǎng qí suǒ jìn gǒu jiāng dé zhì, zé bì kuài qí suǒ yùn yǐ. wù zhī xìng yì rán. shì yǐ yú dé shuǐ ér yóu, mǎ yì jià ér zǒu, niǎo dé fēng ér xiáng, huǒ dé xīn ér chì. cǐ jiē wù zhī kuài qí suǒ yùn yě. jīn fū chéng wáng suǒ yùn dào dé yě, suǒ jìn shèng xián yě. shì yǐ jǔ qí jìn, zé zhōu gōng zuǒ ér zhào gōng yòu, bó qín lǔ ér tài gōng qí. kuài qí yùn, zé xìng lǐ yuè ér cháo zhū hóu, cuò xíng fá ér měi jiào huà. jiào zhī zhì yě, kě bù wèi xìn rán zāi!
臣伏见陛下降明诏,修废学,增胄子,选司成。大哉,尧之为君,伯夷典礼, 夔教胄子之深旨也!然而事有万万于此者,臣敢冒昧殊死而言之。臣闻诸贾生曰: “三代之君,仁且久者,教之然也。”诚哉是言!且夫周成王,人之中才也,近管、 蔡则谗入,有周、召则义闻,岂可谓天聪明哉?然而克终于道者,得不谓教之然耶? 俾伯禽、唐叔与之游,《礼》、《乐》、《诗》、《书》为之习,目不得阅淫艳妖 诱之色,耳不得闻优笑凌乱之音,口不得习操断击博之书,居不得近容顺阴邪之党, 游不得纵追禽逐兽之乐,玩不得有遐异僻绝之珍。凡此数者,非谓备之于前而不为 也,亦将不得见之矣。及其长而为君也,血气既定,游习既成,虽有放心快己之事 日陈于前,固不能夺已成之习、已定之心矣。则彼忠直道德之言,固吾之所习闻也, 陈之者有以谕焉;彼庸佞违道之说,固吾之所积惧也,谄之者有以辨焉。人之情, 莫不欲耀其所能而党其所近;苟将得志,则必快其所蕴矣。物之性亦然。是以鱼得 水而游,马逸驾而走,鸟得风而翔,火得薪而炽。此皆物之快其所蕴也。今夫成王 所蕴道德也,所近圣贤也。是以举其近,则周公左而召公右,伯禽鲁而太公齐。快 其蕴,则兴礼乐而朝诸侯,措刑罚而美教化。教之至也,可不谓信然哉!
jí fū qín zé bù rán. miè xiān wáng zhī xué, yuē jiāng yǐ yú tiān xià chù shī bǎo zhī wèi, yuē jiāng yǐ míng jūn chén. hú hài zhī shēng yě, shī shū bù dé wén, shèng xián bù dé jìn. bǐ zhào gāo zhě, zhà huàn zhī lù rén yě ér fù zhī yǐ cán rěn qiāng zéi zhī shù, qiě yuē zì suī tiān xià yǐ wéi guì, mò jiàn qí miàn yǐ wéi zūn. shì yǐ tiān xià zhī rén rén wèi jǐn yú, ér hú hài gù yǐ bù néng fēn shòu chù yǐ. zhào gāo zhī wēi shè tiān xià, ér hú hài gù yǐ zì yōu yú shēn gōng yǐ. bǐ lǐ sī, qín zhī chǒng chéng xiàng yě. yīn chán yuān sǐ, wú suǒ zì míng, ér kuàng yú shū yuǎn zhī chén shù hū! ruò rán, zé qín zhī wáng yǒu yǐ zhì zhī yě.
及夫秦则不然。灭先王之学,曰将以愚天下;黜师保之位,曰将以明君臣。胡 亥之生也,《诗》、《书》不得闻,圣贤不得近。彼赵高者,诈宦之戮人也;而傅 之以残忍戕贼之术,且曰恣睢天下以为贵,莫见其面以为尊。是以天下之人人未尽 愚,而胡亥固已不能分兽畜矣。赵高之威慑天下,而胡亥固已自幽于深宫矣。彼李 斯,秦之宠丞相也。因谗冤死,无所自明,而况于疏远之臣庶乎!若然,则秦之亡 有以致之也。
hàn gāo chéng zhī yǐ bīng gé, hàn wén shǒu zhī yǐ lián jǐn, zú bù néng sū fù dà xùn. shì yǐ jǐng wǔ zhāo xuān, tiān zī shén měi, cái kě yǐ miǎn huò luàn āi píng zhī jiān, zé bù néng yú cuàn shì yǐ. rán ér huì dì fèi yì zhī jì, yóu lài yǔ yì yǐ shèng xié xīn. shì hòu yǒu guó zhī jūn, yì jiào huà zhě, mò bù yǐ xìng lián jǔ xiào shè xué chóng rú wèi yì, céng bù zhī jiào huà zhī bù xíng, zì guì shǐ. lüè qí guì zhě, jiào qí jiàn zhě, wú nǎi lín yú dào zhì hū?
汉高承之以兵革,汉文守之以廉谨,卒不能苏复大训。是以景、武、昭、宣, 天资甚美,才可以免祸乱;哀、平之间,则不能虞篡弑矣。然而惠帝废易之际,犹 赖羽翼以胜邪心。是后有国之君,议教化者,莫不以兴廉举孝、设学崇儒为意,曾 不知教化之不行,自贵始。略其贵者,教其贱者,无乃邻于倒置乎?
jì wǒ tài zōng wén huáng dì zhī zài fān dǐ, yǐ zhì yú wèi tài zǐ yě, xuǎn zhī dào dé zhě shí bā rén yǔ zhī yóu xí. jí wèi zhī hòu, suī yóu yàn yǐn shí zhī jiān, ruò shí bā rén zhě, shí zài qí zhōng. shàng shī wú bù yán, xià qíng wú bù dá. bù sì sān nián ér míng gāo shèng gǔ, qǐ yī rì èr rì ér zhì shì hū? yóu xí zhī jiàn yě! zhēn guān yǐ hái, shī fū jiē zǎi xiàng jiān lǐng, qí yú gōng liáo, yì shén zhòng yān. mǎ zhōu yǐ wèi gāo hèn bù dé wèi sī yì láng, cǐ qí yàn yě. wén huáng zhī hòu, jiàn shū jiàn zhī. yòng zhì mǔ hòu lín cháo, jiǎn qì wáng shì. dāng zhōng ruì èr shèng qín láo zhī jì, suī yǒu gǔ gěng gǎn yán zhī shì, jì bù dé zài tiáo hù bǎo ān zhī zhí, zhōng bù néng tǔ fú wèi zhī yī cí. ér lìng yī jiàng ān jīn cáng pōu fù yǐ míng zhī, qǐ bù dà āi yě yé?
洎我太宗文皇帝之在籓邸,以至于为太子也,选知道德者十八人与之游习。即 位之后,虽游宴饮食之间,若十八人者,实在其中。上失无不言,下情无不达。不 四三年而名高盛古,岂一日二日而致是乎?游习之渐也!贞观已还,师傅皆宰相兼 领,其余宫僚,亦甚重焉。马周以位高恨不得为司议郎,此其验也。文皇之后,渐 疏贱之。用至母后临朝,翦弃王室。当中、睿二圣勤劳之际,虽有骨鲠敢言之士, 既不得在调护保安之职,终不能吐扶卫之一辞。而令医匠安金藏剖腹以明之,岂不 大哀也耶?
bīng xìng yǐ lái, zī bì yóu shén. shī zī bǎo fù zhī guān, fēi jí fèi mào kuì bù rèn shì zhě wèi zhī, jí xiū róng bà shuài bù zhī shū zhě chù zhī. zhì yú yǒu yù zàn yì zhī tú, shū rǒng sǎn jiàn zhī shèn zhě, jìn shēn chǐ yóu zhī. fū yǐ pǐ shì zhī ài qí zi zhě, yóu qiú míng zhé cí huì zhī shī yǐ jiào zhī, zhí liàng duō wén zhī yǒu yǐ chéng zhī. qǐ tiān xià zhī yuán liáng, ér kě yǐ jí fèi mào kuì bù zhī shū zhě wèi zhī shī hū? shū rǒng sǎn jiàn bù shì yòng zhě wèi zhī yǒu hū? cǐ hé bù jí shàng gǔ zhī shén yě! jìn zhì, gōng liáo zhī wài, wǎng wǎng yǐ chén zhì pì lǎo zhī rú, chōng shì zhí shì dú zhī xuǎn, ér yòu shū qì chì zhú zhī, yuè yuè yú shí, bù dé zhào jiàn, bǐ yòu ān néng fù chéng dào dé ér bǎo yǎng qí shēn gōng zāi? chén yǐ wéi jī cǐ bì zhě, qǐ bù yǐ huáng tiān juàn yòu, zuò wǒ táng dé, yǐ shùn jì yáo, chuán bì xià shí yī shèng yǐ, mò bù shēng ér shén míng, zhǎng ér rén shèng, yǐ shì wèi xiè xiè xí yí zhě gù bù zhī shěng ěr. chén dú yǐ wéi yú liè shèng zhī móu zé kě yě, jì chuán hòu sì zé bù kě. tuō huò wàn dài zhī hòu, ruò yǒu zhōu chéng zhī zhōng cái, ér yòu shēng yú shēn gōng yōu xiào zhī jiān, wú zhōu zhào bǎo zhù zhī jiào, zé jiāng bù néng zhī xǐ nù āi yuè zhī suǒ zì yǐ, kuàng jià sè jiān nán hū?
兵兴已来,兹弊尤甚。师资保傅之官,非疾废眊聩不任事者为之,即休戎罢帅 不知书者处之。至于友谕赞议之徒,疏冗散贱之甚者,缙绅耻由之。夫以匹士之爱 其子者,犹求明哲慈惠之师以教之,直谅多闻之友以成之。岂天下之元良,而可以 疾废眊聩不知书者为之师乎?疏冗散贱不适用者为之友乎?此何不及上古之甚也! 近制,宫僚之外,往往以沉滞僻老之儒,充侍直、侍读之选,而又疏弃斥逐之,越 月逾时,不得召见,彼又安能傅成道德而保养其身躬哉?臣以为积此弊者,岂不以 皇天眷佑,祚我唐德,以舜继尧,传陛下十一圣矣,莫不生而神明,长而仁圣,以 是为屑屑习仪者故不之省耳。臣独以为于列圣之谋则可也,计传后嗣则不可。脱或 万代之后,若有周成之中才,而又生于深宫优笑之间,无周、召保助之教,则将不 能知喜怒哀乐之所自矣,况稼穑艰难乎?
jīn bì xià yǐ shàng shèng zhī zī, zhào lín hǎi nèi, shì tiān xià zhī rén qīng ěr zhù xīn zhī rì. tè yuàn bì xià sī chéng wáng xùn dǎo zhī gōng, niàn wén huáng yóu xí zhī jiàn, xuǎn zhòng shī bǎo, shèn zé gōng liáo, jiē yòng bó hòu hóng shēn zhī rú, ér yòu míng dá jī wù zhě wèi zhī. gèng xiāng jìn jiàn, rì jiù yuè jiāng. yīn lìng huáng tài zǐ jù zhū shēng, dìng chǐ zhòu jiǎng yè zhī yí, xíng yán shī wèn dào zhī lǐ. zhì dé yào dào yǐ chéng zhī, chè shàn jì guò yǐ jǐng zhī. xuè qì wèi dìng, zé qù qín sè zhī yú yǐ jiù xué shèng zhì yǐ bèi, zé zī yóu xí zhī shàn yǐ hóng dé. cǐ suǒ wèi" yī rén yuán liáng, wàn fāng yǐ zhēn" zhī huà yě. qǐ zhí xiū fèi xué, xuǎn sī chéng, ér zú lún pǐ qí shèng zāi? ér yòu bǐ zé bǎi wáng, mò bù yòu tóng shī, zhǎng tóng shù, shí jūn dào zhī sù dìng, zhī tiān lún zhī zì rán, rán hòu xuǎn yòng xián liáng, shù wèi fān píng. chū zé yǒu jìn zhèng lǔ wèi zhī shèng, rù zé yǒu dōng móu zhū xū zhī qiáng, gài suǒ wèi zōng zi wéi chéng quǎn yá pán shí zhī shì yě, yòu qǐ yǔ fū wèi jìn yǐ jiàng, qiú jiàn qí xiōng dì ér zì jiǎn qí běn zhī zhě, tóng nián ér yǔ zāi?
今陛下以上圣之资,肇临海内,是天下之人倾耳注心之日。特愿陛下思成王训 导之功,念文皇游习之渐,选重师保,慎择宫僚,皆用博厚弘深之儒,而又明达机 务者为之。更相进见,日就月将。因令皇太子聚诸生,定齿胄讲业之仪,行严师问 道之礼。至德要道以成之,彻膳记过以警之。血气未定,则去禽色之娱以就学;圣 质已备,则资游习之善以弘德。此所谓“一人元良,万方以贞”之化也。岂直修废 学,选司成,而足伦匹其盛哉?而又俾则百王,莫不幼同师,长同术,识君道之素 定,知天伦之自然,然后选用贤良,树为籓屏。出则有晋、郑、鲁、卫之盛,入则 有东牟、硃虚之强,盖所谓宗子维城、犬牙盘石之势也,又岂与夫魏、晋以降,囚 贱其兄弟而自翦其本枝者,同年而语哉?
xiàn zōng lǎn zhī shén yuè.
宪宗览之甚悦。
yòu lùn xī běi biān shì, jiē cháo zhèng zhī dà zhě. xiàn zōng zhào duì, wèn fāng lüè. wèi zhí zhèng suǒ jì, chū wèi hé nán xiàn wèi. dīng mǔ yōu, fú chú, bài jiān chá yù shǐ.
又论西北边事,皆朝政之大者。宪宗召对,问方略。为执政所忌,出为河南县 尉。丁母忧,服除,拜监察御史。
sì nián, fèng shǐ dōng shǔ, hé zòu gù jiàn nán dōng chuān jié dù shǐ yán lì wéi zhì shàn fù, yòu jí mò tú shān fǔ děng lì mín bā shí bā hù tián zhái yī bǎi yī shí yī nú bì èr shí qī rén cǎo qiān wǔ bǎi shù qián qī qiān guàn. shí lì yǐ sǐ, qī zhōu cì shǐ jiē zé fá. zhěn suī jǔ zhí, ér zhí zhèng yǒu yǔ lì hòu zhě è zhī. shǐ hái, lìng fēn wù dōng tái. zhè xī guān chá shǐ hán gāo fēng zhàng jué hú zhōu ān jí lìng sūn xiè, sì rì nèi sǐ. xú zhōu jiān jūn shǐ mèng shēng zú, jié dù shǐ wáng shào chuán sòng shēng sàng jiù hái jīng, gěi quàn chéng yì, réng yú yóu shě ān sàng jiù. zhěn bìng hé zòu yǐ fǎ. hé nán yǐn fáng shì wèi bù fǎ shì, zhěn yù zhuī shè, shàn lìng tíng wù. jì fēi biǎo wén zòu, fá shì yī yuè fèng, réng zhào zhěn hái jīng. sù fū shuǐ yì, nèi guān liú shì yuán hòu zhì, zhēng. shì yuán nù, pái qí hù, zhěn wà ér zǒu hòu. shì yuán zhuī zhī, hòu yǐ chuí jī zhěn shāng miàn. zhí zhèng yǐ zhěn shào nián hòu bèi, wù zuò wēi fú, biǎn wèi jiāng líng fǔ shì cáo cān jūn.
四年,奉使东蜀,劾奏故剑南东川节度使严砺违制擅赋,又籍没涂山甫等吏民 八十八户田宅一百一十一、奴婢二十七人、草千五百束、钱七千贯。时砺已死,七 州刺史皆责罚。稹虽举职,而执政有与砺厚者恶之。使还,令分务东台。浙西观察 使韩皋封杖决湖州安吉令孙澥,四日内死。徐州监军使孟升卒,节度使王绍传送升 丧柩还京,给券乘驿,仍于邮舍安丧柩。稹并劾奏以法。河南尹房式为不法事,稹 欲追摄,擅令停务。既飞表闻奏,罚式一月俸,仍召稹还京。宿敷水驿,内官刘士 元后至,争。士元怒,排其户,稹袜而走后。士元追之,后以棰击稹伤面。执 政以稹少年后辈,务作威福,贬为江陵府士曹参军。
zhěn cōng jǐng jué rén, nián shào yǒu cái míng, yǔ tài yuán bái jū yì yǒu shàn. gōng wèi shī, shàn zhuàng yǒng fēng tài wù sè, dāng shí yán shī zhě, chēng yuán bái yān. zì yì guān shì zǐ, zhì lǘ yán xià lǐ, xī chuán fěng zhī, hào wèi" yuán hé tǐ". jì yǐ jùn shuǎng bù róng yú cháo, liú fàng jīng mán zhě jǐn shí nián. é ér bái jū yì yì biǎn jiāng zhōu sī mǎ, zhěn liàng yí tōng zhōu sī mǎ. suī tōng jiāng xuán miǎo, ér èr rén lái wǎng zèng dá. fán suǒ wéi shī, yǒu zì sān shí wǔ shí yùn nǎi zhì bǎi yùn zhě. jiāng nán rén shì, chuán dào fěng sòng, liú wén què xià, lǐ xiàng xiāng chuán, wèi zhī zhǐ guì. guān qí liú lí fàng zhú zhī yì, mí bù qī wǎn.
稹聪警绝人,年少有才名,与太原白居易友善。工为诗,善状咏风态物色,当 时言诗者,称元、白焉。自衣冠士子,至闾阎下俚,悉传讽之,号为“元和体”。 既以俊爽不容于朝,流放荆蛮者仅十年。俄而白居易亦贬江州司马,稹量移通州司 马。虽通、江悬邈,而二人来往赠答。凡所为诗,有自三十、五十韵乃至百韵者。 江南人士,传道讽诵,流闻阙下,里巷相传,为之纸贵。观其流离放逐之意,靡不 凄惋。
shí sì nián, zì guó zhōu zhǎng shǐ zhēng hái, wèi shàn bù yuán wài láng. zǎi xiàng líng hú chǔ yī dài wén zōng, yǎ zhī zhěn zhī cí xué, wèi zhěn yuē:" cháng lǎn zú xià zhì zuò, suǒ hèn bù duō, chí zhī jiǔ yǐ. qǐng chū qí suǒ yǒu, yǐ huō yǔ qíng." zhěn yīn xiàn qí wén, zì xù yuē:
十四年,自虢州长史征还,为膳部员外郎。宰相令狐楚一代文宗,雅知稹之辞 学,谓稹曰:“尝览足下制作,所恨不多,迟之久矣。请出其所有,以豁予情。” 稹因献其文,自叙曰:
zhěn chū bù hǎo wén, tú yǐ shì wú tā qí, qiáng yóu kē shì. jí yǒu zuì qiǎn qì zhī hòu, zì yǐ wéi fèi zhì liáo dǎo, bù fù wéi wén zì yǒu wén yú rén yǐ. céng bù zhī hào shì zhě jué tī chú wú, chén dú zūn zhòng. qiè chéng xiàng gōng tè yú láng miào jiān dào zhěn shī jù, zuó yòu miàn fèng jiào yuē, lìng xiàn jiù wén. zhàn hàn sǒng yǒng, cán tiǎn wú dì.
稹初不好文,徒以仕无他歧,强由科试。及有罪谴弃之后,自以为废滞潦倒, 不复为文字有闻于人矣。曾不知好事者抉擿刍芜,尘渎尊重。窃承相公特于廊庙间 道稹诗句,昨又面奉教约,令献旧文。战汗悚踊,惭靦无地。
zhěn zì yù shǐ fǔ zhé guān, yú jīn shí yú nián yǐ. xián dàn wú shì, suì zhuān lì yú shī zhāng. rì yì yuè zī, yǒu shī jù qiān yú shǒu. qí jiān gǎn wù yù yì, kě bèi méng gǔ zhī fēng zhě yǒu zhī. cí zhí qì cū, zuì yóu shì jù, gù bù gǎn chén lù yú rén. wéi bēi jiǔ guāng jǐng jiān, lǚ wèi xiǎo suì piān zhāng, yǐ zì yín chàng. rán yǐ wéi lǜ tǐ bēi bì, gé lì bù yáng, gǒu wú zī tài, zé xiàn liú sú. cháng yù de sī shēn yǔ jìn, yùn lǜ diào xīn, shǔ duì wú chà, ér fēng qíng wǎn rán, ér bìng wèi néng yě. jiāng hú jiān duō xīn jìn xiǎo shēng, bù zhī tiān xià wén yǒu zōng zhǔ, wàng xiāng fàng xiào, ér yòu cóng ér shī zhī, suì zhì yú zhī lí biǎn qiǎn zhī cí, jiē mù wèi yuán hè shī tǐ.
稹自御史府谪官,于今十余年矣。闲诞无事,遂专力于诗章。日益月滋,有诗 句千余首。其间感物寓意,可备矇瞽之风者有之。辞直气粗,罪尤是惧,固不敢陈 露于人。唯杯酒光景间,屡为小碎篇章,以自吟暢。然以为律体卑痹,格力不扬, 苟无姿态,则陷流俗。常欲得思深语近,韵律调新,属对无差,而风情宛然,而病 未能也。江湖间多新进小生,不知天下文有宗主,妄相放效,而又从而失之,遂至 于支离褊浅之辞,皆目为元和诗体。
zhěn yǔ tóng mén shēng bái jū yì yǒu shàn. jū yì yǎ néng shī, jiù zhōng ài qū jià wén zì, qióng jí shēng yùn, huò wèi qiān yán, huò wǔ bǎi yán lǜ shī, yǐ xiāng tóu jì. xiǎo shēng zì shěn bù néng guò zhī, wǎng wǎng xì pái jiù yùn, bié chuàng xīn cí, míng wéi cì yùn xiāng chóu, gài yù yǐ nán xiāng pái. zì ěr jiāng hú jiān wèi shī zhě, fù xiāng fàng xiào, lì huò bù zú, zé zhì yú diān dǎo yǔ yán, chóng fù shǒu wěi, yùn tóng yì děng, bù yì qián piān, yì mù wèi yuán hè shī tǐ. ér sī wén zhě kǎo biàn yǎ zhī yóu, wǎng wǎng guī jiù yú zhěn. cháng yǐ wéi diāo chóng xiǎo shì, bù zú yǐ zì míng. shǐ wén xiàng gōng jì yì, lèi xún yǐ lái, shí lǜ fèn tǔ zhī qiáng, bì zhī yǐ dà shà, shǐ bù fù pò huài, yǒng wèi bǎn zhù zhě zhī wù. zhé xiě gǔ tǐ gē shī yī bǎi shǒu, bǎi yùn zhì liǎng yùn lǜ shī yī bǎi shǒu, wèi wǔ juǎn, fèng qǐ guì chén. huò xī gòu shà zhī yú, yī cì guān lǎn, zhī xiǎo shēng yú zhāng jù zhōng luán lú cuī jué zhī cái, jǐn céng liáng dù, zé shí yú nián zhī zhān huí, bù wéi wú yòng yǐ.
稹与同门生白居易友善。居易雅能诗,就中爱驱驾文字,穷极声韵,或为千言, 或五百言律诗,以相投寄。小生自审不能过之,往往戏排旧韵,别创新辞,名为次 韵相酬,盖欲以难相排。自尔江湖间为诗者,复相放效,力或不足,则至于颠倒语 言,重复首尾,韵同意等,不异前篇,亦目为元和诗体。而司文者考变雅之由,往 往归咎于稹。尝以为雕虫小事,不足以自明。始闻相公记忆,累旬已来,实虑粪土 之墙,庇之以大厦,使不复破坏,永为板筑者之误。辄写古体歌诗一百首,百韵至 两韵律诗一百首,为五卷,奉启跪陈。或希构厦之余,一赐观览,知小生于章句中 栾栌榱桷之材,尽曾量度,则十余年之邅回,不为无用矣。
chǔ shēn chēng shǎng, yǐ wéi jīn dài zhī bào xiè yě.
楚深称赏,以为今代之鲍、谢也。
mù zōng huáng dì zài dōng gōng, yǒu fēi pín zuǒ yòu cháng sòng zhěn gē shī yǐ wéi yuè qǔ zhě, zhī zhěn suǒ wéi, cháng chēng qí shàn, gōng zhōng hū wèi yuán cái zǐ. jīng nán jiān jūn cuī tán jùn shén lǐ jiē zhěn, bù yǐ yuàn lì yù zhī, cháng zhēng qí shī shén fěng sòng zhī. cháng qìng chū, tán jùn guī cháo, chū zhěn lián chāng gōng cí děng bǎi yú piān zòu yù. mù zōng dà yuè, wèn zhěn ān zài. duì yuē: " jīn wèi nán gōng sàn láng." jí rì zhuǎn cí bù láng zhōng zhī zhì gào. cháo tíng yǐ shū mìng bù yóu xiāng fǔ, shén bǐ zhī. rán cí gào suǒ chū, xiòng rán yǔ gǔ wèi móu, suì shèng chuán yú dài, yóu shì jí chéng ēn gù. cháng wèi cháng qìng gōng cí shù shí bǎi piān, jīng shī jìng xiāng chuán chàng. jū wú hé, zhào rù hàn lín, wèi zhōng shū shè rén chéng zhǐ xué shì. zhōng rén yǐ tán jùn zhī gù, zhēng yǔ zhěn jiāo, ér zhī shū mì wèi hóng jiǎn yóu yǔ zhěn xiāng shàn, mù zōng yù shēn zhì zhòng. hé dōng jié dù shǐ péi dù sān shàng shū, yán zhěn yǔ hóng jiǎn wèi wěn jǐng zhī jiāo, móu luàn cháo zhèng, yán shén jī jié. mù zōng gù zhōng wài rén qíng, nǎi bà zhěn nèi zhí, shòu gōng bù shì láng. shàng ēn gù wèi shuāi. cháng qìng èr nián, bài píng zhāng shì. zhào xià zhī rì, cháo yě wú bù qīng xiào zhī.
穆宗皇帝在东宫,有妃嫔左右尝诵稹歌诗以为乐曲者,知稹所为,尝称其善, 宫中呼为元才子。荆南监军崔潭峻甚礼接稹,不以掾吏遇之,常征其诗什讽诵之。 长庆初,潭峻归朝,出稹《连昌宫辞》等百余篇奏御。穆宗大悦,问稹安在。对曰: “今为南宫散郎。”即日转祠部郎中、知制诰。朝廷以书命不由相府,甚鄙之。然 辞诰所出,夐然与古为侔,遂盛传于代,由是极承恩顾。尝为《长庆宫辞》数十百 篇,京师竞相传唱。居无何,召入翰林,为中书舍人、承旨学士。中人以潭峻之故, 争与稹交,而知枢密魏弘简尤与稹相善,穆宗愈深知重。河东节度使裴度三上疏, 言稹与弘简为刎颈之交,谋乱朝政,言甚激讦。穆宗顾中外人情,乃罢稹内职,授 工部侍郎。上恩顾未衰。长庆二年,拜平章事。诏下之日,朝野无不轻笑之。
shí wáng tíng còu zhū kè róng lián bīng wéi niú yuán yì yú shēn zhōu, cháo tíng jù shè qí zuì, cì jié yuè, lìng bà bīng, jù bù fèng zhào. zhěn yǐ tiān zǐ fēi cì bá zhuó, yù yǒu suǒ lì yǐ bào shàng. yǒu hé wáng fù yú fāng zhě, gù sī kōng dí zhī zǐ, gàn jìn yú zhěn. yán yǒu qí shì wáng zhāo wáng yǒu míng èr rén, cháng kè yú yān zhào jiān, pō yǔ zéi dǎng tōng shú, kě yǐ fǎn jiān ér chū yuán yì. réng zì yǐ jiā cái zī qí xíng, réng lù bīng lì bù lìng shǐ wèi chū gào shēn èr shí tōng, yǐ pián yí gěi cì, zhěn jiē rán zhī. yǒu lǐ shǎng zhě, zhī yú fāng zhī móu, yǐ zhěn yǔ péi dù yǒu xì, nǎi gào dù yún:" yú fāng wèi zhěn suǒ shǐ, yù jié kè wáng zhāo děng cì dù." dù yǐn ér bù fā. jí shén cè jūn zhōng wèi zòu yú fāng zhī shì, nǎi zhào sān sī shǐ hán gāo děng xùn jū, ér hài péi shì wú yàn, ér qián shì jǐn lù. suì jù bà zhěn dù píng zhāng shì, nǎi chū zhěn wèi tóng zhōu cì shǐ, dù shǒu pú yè. jiàn guān shàng shū, yán zé dù tài zhòng, zhěn tài qīng. shàng xīn lián zhěn, zhǐ xuē cháng chūn gōng shǐ.
时王廷凑、硃克融连兵围牛元翼于深州,朝廷俱赦其罪,赐节钺,令罢兵,俱 不奉诏。稹以天子非次拔擢,欲有所立以报上。有和王傅于方者,故司空頔之子, 干进于稹。言有奇士王昭、王友明二人,尝客于燕、赵间,颇与贼党通熟,可以反 间而出元翼。仍自以家财资其行,仍赂兵吏部令史为出告身二十通,以便宜给赐, 稹皆然之。有李赏者,知于方之谋,以稹与裴度有隙,乃告度云:“于方为稹所使, 欲结客王昭等刺度。”度隐而不发。及神策军中尉奏于方之事,乃诏三司使韩皋等 讯鞫,而害裴事无验,而前事尽露。遂俱罢稹、度平章事,乃出稹为同州刺史,度 守仆射。谏官上疏,言责度太重,稹太轻。上心怜稹,止削长春宫使。
zhěn chū bà xiāng, sān sī yù wèi zòu, jīng zhào yǐn liú zūn gǔ qiǎn fāng suǒ yóu qián luó zhěn jū dì, zhěn zòu sù zhī. shàng nù, fá zūn gǔ, qiǎn zhōng rén fǔ yù zhěn. zhěn zhì tóng zhōu, yīn biǎo xiè shàng, zì xù yuē:
稹初罢相,三司狱未奏,京兆尹刘遵古遣坊所由潜逻稹居第,稹奏诉之。上怒, 罚遵古,遣中人抚谕稹。稹至同州,因表谢上,自叙曰:
chén zhěn gū fù shèng míng, rǔ lèi ēn jiǎng, biàn hé zì qiú sǐ suǒ, qǐ wèi shàng tiǎn guān róng? chén zhěn sǐ zuì.
臣稹辜负圣明,辱累恩奖,便合自求死所,岂谓尚忝官荣?臣稹死罪。
chén bā suì sàng fù, jiā pín wú yè. mǔ xiōng qǐ gài yǐ gōng zī yǎng. yī bù bù tǐ, shí bù chōng cháng. yòu xué zhī nián, bù méng shī xùn. yīn gǎn lín lǐ ér zhì yǒu fù xiōng wèi kāi xué xiào, tì yàn fā fèn, yuàn zhī shī shū. cí mǔ āi chén, qīn wèi jiào shòu. nián shí yǒu wǔ, dé míng jīng chū shēn, yóu shì kǔ xīn wéi wén, sù yè qiáng xué. nián èr shí sì, dēng lì bù yǐ kē, shòu jiào shū láng. nián èr shí bā, méng zhì jǔ shǒu xuǎn, shòu zuǒ shí yí. shǐ zì wéi xué, zhì yú shēng cháo, wú péng yǒu wèi chén chuī xū, wú qīn qī wèi chén yuán bì. mò fēi kǔ jǐ, shí bù yīn rén, dú lì xìng chéng, suì wú jiāo jié. rèn shí yí rì, lǚ chén shí zhèng, méng xiān huáng dì zhào wèn yú yán yīng. xuán wèi zǎi xiàng suǒ zēng, chū chén hé nán xiàn wèi. jí wèi jiān chá yù shǐ, yòu bù guī bì, zhuān xīn jiū shéng, fù wèi zǎi xiàng nù chén xià bì qīn dǎng, yīn yǐ tā shì biǎn chén jiāng líng pàn sī. fèi qì shí nián, fēn sǐ gōu dú.
臣八岁丧父,家贫无业。母兄乞丐以供资养。衣不布体,食不充肠。幼学之年, 不蒙师训。因感邻里兒稚有父兄为开学校,涕咽发愤,愿知《诗》、《书》。慈母 哀臣,亲为教授。年十有五,得明经出身,由是苦心为文,夙夜强学。年二十四, 登吏部乙科,授校书郎。年二十八,蒙制举首选,授左拾遗。始自为学,至于升朝, 无朋友为臣吹嘘,无亲戚为臣援庇。莫非苦己,实不因人,独立性成,遂无交结。 任拾遗日,屡陈时政,蒙先皇帝召问于延英。旋为宰相所憎,出臣河南县尉。及为 监察御史,又不规避,专心纠绳,复为宰相怒臣下庇亲党,因以他事贬臣江陵判司。 废弃十年,分死沟渎。
yuán hé shí sì nián, xiàn zōng huáng dì kāi shì yǒu zuì, shǐ shòu chén shàn bù yuán wài láng. yǔ chén tóng shěng shǔ zhě, duō shì chén dēng cháo shí jǔ rén rèn qīng xiàng zhě, bàn shì chén tóng jiàn yuàn shí shí yí bǔ quē. yú chén jì bù liào bì xià tiān tīng guò bēi, zhī chén báo yì, zhū shū shòu chén zhì gào, yán yīng zhào chén cì fēi. zǎi xiàng è chén bù chū qí mén, yóu shì bǎi wàn qīn huǐ. bì xià chá chén wú zuì, chǒng jiǎng yú shēn, zhào chén gù shòu shè rén, qiǎn chōng chéng zhǐ hàn lín xué shì, jīn zhāng zǐ fú, guāng shì lòu qū, rén shēng zhī róng, chén yì zhì yǐ. rán chén yì zāo fěi bàng, rì yè yōu wēi. wéi bì xià shèng jiàn zhāo lín, mí jiā bǎo rèn, jìng pái qún yì, zhuó shòu tái sī. chén tiǎn yǒu fèi gān, qǐ bìng xún cháng zǎi xiàng? kuàng dāng háng yíng tuì sàn zhī hòu, niú yuán yì wèi chū zhī jiān, měi wén bì xià zhěn niàn zhī yán, yú chén hèn bù shēn xiān shì zú. suǒ wèn yú fāng jì cè, qiǎn wáng yǒu míng děng jiù jiě shēn zhōu, gài yù shàng fù shèng qíng, qǐ shì bié huái tā yì? bù liào jiān rén yí chén shā hài péi dù, wàng yǒu gào lùn, chén dú shèng cōng, kuì xiū tiān dì. chén běn dài biàn míng yī liǎo, biàn nǐ shā shēn xiè zé, qǐ liào shèng cí shàng jiā, báo biǎn tóng zhōu. suī wéi zhǐ chǐ zhī jiān, bù yuǎn jiāo qí zhī jìng, fú liào bì shì chén zhōng dú duàn, qǐ chén cǐ guān. ruò qiǎn tā rén shāng liáng, zhà kě yǔ chén yuǎn chǔ fāng zhèn, qǐ kěn qiǎn chén fǔ jìn quē tíng?
元和十四年,宪宗皇帝开释有罪,始授臣膳部员外郎。与臣同省署者,多是臣 登朝时举人;任卿相者,半是臣同谏院时拾遗、补阙。愚臣既不料陛下天听过卑, 知臣薄艺,硃书授臣制诰,延英召臣赐绯。宰相恶臣不出其门,由是百万侵毁。陛 下察臣无罪,宠奖逾深,召臣固授舍人,遣充承旨翰林学士,金章紫服,光饰陋躯, 人生之荣,臣亦至矣。然臣益遭诽谤,日夜忧危。唯陛下圣鉴昭临,弥加保任,竟 排群议,擢授台司。臣忝有肺肝,岂并寻常宰相?况当行营退散之后,牛元翼未出 之间,每闻陛下轸念之言,愚臣恨不身先士卒。所问于方计策,遣王友明等救解深 州,盖欲上副圣情,岂是别怀他意?不料奸人疑臣杀害裴度,妄有告论,尘渎圣聪, 愧羞天地。臣本待辨明一了,便拟杀身谢责,岂料圣慈尚加,薄贬同州。虽违咫尺 之间,不远郊圻之境,伏料必是宸衷独断,乞臣此官。若遣他人商量,乍可与臣远 处方镇,岂肯遣臣俯近阙廷?
suǒ hèn jīn yuè sān rì, shàng méng zhào duì yán yīng. cǐ shí bù jiě qì xuè, yǎng cí tiān yán, nǎi zhì jīn rì cuàn zhú. chén zì lí jīng guó, mù duàn hún xiāo. měi zhì wǔ gēng cháo yè zhī shí, shí zhì lèi bù yǐ. chén ruò yú shēng wèi sǐ, tā shí wàn yī guī huán, bù gǎn gèng wàng dé jiàn tiān yán, dàn dé zài wén jīng chéng zhōng gǔ zhī yīn, chén suī huáng tǔ fù miàn, wú hèn jiǔ quán. chén wú rèn zì hèn zì cán, pān liàn shèng cí zhī zhì.
所恨今月三日,尚蒙召对延英。此时不解泣血,仰辞天颜,乃至今日窜逐。臣 自离京国,目断魂销。每至五更朝谒之时,实制泪不已。臣若余生未死,他时万一 归还,不敢更望得见天颜,但得再闻京城钟鼓之音,臣虽黄土覆面,无恨九泉。臣 无任自恨自惭,攀恋圣慈之至。
zài jùn èr nián, gǎi shòu yuè zhōu cì shǐ jiān yù shǐ dài fū jiàn dōng guān chá shǐ. kuài jī shān shuǐ qí xiù, zhěn suǒ pì mù zhí, jiē dāng shí wén shì, ér jìng hú qín wàng zhī yóu, yuè sān sì yān. ér fěng yǒng shī shén, dòng yíng juàn zhì. fù shǐ dòu gǒng, hǎi nèi shī míng, yǔ zhěn chóu chàng zuì duō, zhì jīn chēng lán tíng jué chàng. zhěn jì fàng yì yú yóu, shāo bù xiū biān fú, yǐ dú huò wén yú shí. fán zài yuè bā nián.
在郡二年,改授越州刺史、兼御史大夫、渐东观察使。会稽山水奇秀,稹所辟 幕职,皆当时文士,而镜湖、秦望之游,月三四焉。而讽咏诗什,动盈卷帙。副使 窦巩,海内诗名,与稹酬唱最多,至今称兰亭绝唱。稹既放意娱游,稍不修边幅, 以渎货闻于时。凡在越八年。
tài hé chū, jiù jiā jiǎn jiào lǐ bù shàng shū. sān nián jiǔ yuè, rù wèi shàng shū zuǒ chéng. zhèn jǔ jì gāng, chū láng guān pō guāi gōng yì zhě qī rén. rán yǐ zhěn sù wú jiǎn cāo, rén qíng bù yàn fú. huì zǎi xiàng wáng bō cāng cù ér zú, zhěn dà wéi lù qí, jīng yíng xiàng wèi. sì nián zhēng yuè, jiǎn jiào hù bù shàng shū, jiān è zhōu cì shǐ yù shǐ dài fū wǔ chāng jūn jié dù shǐ. wǔ nián qī yuè èr shí èr rì bào jí, yī rì ér zú yú zhèn, shí nián wǔ shí sān, zèng shàng shū yòu pú yè. yǒu zǐ yuē dào hù, shí nián sān suì. zhěn zhòng xiōng sī nóng shǎo qīng jī, yíng hù sāng shì. suǒ zhe shī fù zhào cè míng lěi lùn yì děng zá wén yī bǎi juǎn, hào yuē yuán shì cháng qìng jí. yòu zhe gǔ jīn xíng zhèng shū sān bǎi juǎn, hào lèi jí, bìng xíng yú dài.
太和初,就加检校礼部尚书。三年九月,入为尚书左丞。振举纪纲,出郎官颇 乖公议者七人。然以稹素无检操,人情不厌服。会宰相王播仓卒而卒,稹大为路歧, 经营相位。四年正月,检校户部尚书,兼鄂州刺史、御史大夫、武昌军节度使。五 年七月二十二日暴疾,一日而卒于镇,时年五十三,赠尚书右仆射。有子曰道护, 时年三岁。稹仲兄司农少卿积,营护丧事。所著诗赋、诏册、铭诔、论议等杂文一 百卷,号曰《元氏长庆集》。又著古今刑政书三百卷,号《类集》,并行于代。
zhěn cháng qìng mò yīn biān shān qí wén gǎo, zì xù yuē:
稹长庆末因编删其文稿,《自叙》曰:
liú xīn yún: zhì bù kě xuē. yǔ yǐ wéi yǒu kě dé ér xuē zhī zhě, gòng móu yóu, chí shì yù, jūn yǒu zhī zé yù guī yú shàng, chén zhuān zhī zé yù guī yú xià. gǒu ér cún zhī, qí rǎng yě, fēi dào yě. jīng zhì dù, míng lì hài, qū xié zhèng, biàn xián huò, cún zhī zé shì fēn zhe, qù zhī zé shì fēi mǐn. gǒu ér xuē zhī, qí guò yě, fēi dào yě.
刘歆云:制不可削。予以为有可得而削之者,贡谋猷,持嗜欲,君有之则誉归 于上,臣专之则誉归于下。苟而存之,其攘也,非道也。经制度,明利害,区邪正, 辨嫌惑,存之则事分著,去之则是非冺。苟而削之,其过也,非道也。
yuán hé chū, zhāng wǔ huáng dì xīn jí wèi, chén xià wèi yǒu yǐ yán guā shì tīng zhě. yǔ shí shǐ yǐ duì zhào zài shí yí zhōng gōng fèng, yóu shì xiàn jiào běn shū jiàn zhí lùn shì děng biǎo shí shù tōng, réng wèi péi dù lǐ zhèng cí wéi xūn sòng suǒ yán dāng, ér zǎi xiàng qū dào shàng yǔ. shàng pō wù, zhào jiàn wèn zhuàng. zǎi xiàng dà è zhī, bù yī yuè, chū wèi hé nán wèi. hòu lèi suì, bǔ yù shǐ, shǐ dōng chuān. jǐn yǐ yuán hé shè shū, hé jié dù shǐ yán lì jí tú shān fǔ děng bā shí bā jiā, guò fù zǐ suì zhī mín shù bǎi wàn. cháo tíng yì zhī, duó qī cì shǐ liào, xī yǐ suǒ jí guī yú rén. huì pān mèng yáng dài lì wèi jié dù shǐ, tān guò lì, qiě yǒu suǒ chéng yíng, suī bù gǎn jǐn fèi zhào, yīn mìng dāng de suǒ jí zhě jiē rù zī. zī guò qí chēng, què xīn dào fù wú bù wéi, réng wèi lì mì zhuàng bù dàng dé chǒu shì. yǔ zì dōng chuān hái, péng lì zhě qián qiè chǐ yǐ.
元和初,章武皇帝新即位,臣下未有以言刮视听者。予时始以对诏在拾遗中供 奉,由是献《教本书》、《谏职》、《论事》等表十数通,仍为裴度、李正辞、韦 熏讼所言当,而宰相曲道上语。上颇悟,召见问状。宰相大恶之,不一月,出为河 南尉。后累岁,补御史,使东川。谨以元和赦书,劾节度使严砺籍涂山甫等八十八 家,过赋梓、遂之民数百万。朝廷异之,夺七刺史料,悉以所籍归于人。会潘孟阳 代砺为节度使,贪过砺,且有所承迎,虽不敢尽废诏,因命当得所籍者皆入资。资 过其称,榷薪盗赋无不为,仍为砺密状不当得丑谥。予自东川还,朋砺者潜切齿矣。
wú hé, fēn lì dōng dōu tái. tiān zǐ jiǔ bù zài dōu, dū xià duō bù fǎ zhě. bǎi sī jiē láo yù, yǒu cái jiē lì xiè rén yú suì ér tái fǔ bù dé ér zhī zhī zhě, yǔ yīn fēi zòu jué bǎi sī zhuān jìn gù. hé nán wèi pàn guān, yǔ hé zhī, wǔ zǎi xiāng zhǐ. jiān xú shǐ sǐ yú jūn, xú shuài yóu chuán qí jiù, jiù zhì luò, qí xià ōu gòu zhǔ yóu lì, yǔ mìng lì xǐ jiù yú wài, bù dé fù chéng chuán. zhè xī guān chá shǐ fēng zhàng jué ān jí lìng zhì sǐ hé nán yǐn wū zòu shū shēng yǐn tài jiē qǐng sǐ zhī fēi lóng shǐ yòu zhào shí jiā táo nú wèi yǎng zǐ tián jì ān dào qǔ luò yáng yì guān nǚ biàn zhōu mò rù sǐ shāng qián qiě qiān wàn huá zhōu fù yú mín yǐ qiān, shòu yú rén yǐ bā bǎi cháo tíng kuì dōng shī, zhǔ jì zhě wù mìng niú chē sì qiān sān bǎi chéng fēi chú yuè tài xíng. lèi shì shù shí shì, huò yí huò zòu, jiē zhǔ zhī. zhēn yuán yǐ lái, bù guàn yòng wén fǎ, nèi wài chǒng chén jiē yīn wū. huì hé nán yǐn fáng shì zhà xuān shì fā, zòu shè zhī. qián suǒ yīn wū zhě jiào zào. zǎi xiàng sù yǐ hé pàn guān shì xiāng xián, chéng shì chù yǔ jiāng líng yuàn. hòu shí nián, shǐ wèi shàn bù yuán wài láng.
无何,分莅东都台。天子久不在都,都下多不法者。百司皆牢狱,有裁接吏械 人逾岁而台府不得而知之者,予因飞奏绝百司专禁锢。河南尉判官,予劾之,忤宰 相旨。监徐使死于军,徐帅邮传其柩,柩至洛,其下欧诟主邮吏,予命吏徙柩于外, 不得复乘传。浙西观察使封杖决安吉令至死;河南尹诬奏书生尹太阶请死之;飞龙 使诱赵寔家逃奴为养子;田季安盗娶洛阳衣冠女;汴州没入死商钱且千万;滑州赋 于民以千,授于人以八百;朝廷馈东师,主计者误命牛车四千三百乘飞刍越太行。 类是数十事,或移或奏,皆主之。贞元已来,不惯用文法,内外宠臣皆喑呜。会河 南尹房式诈谖事发,奏摄之。前所喑呜者叫噪。宰相素以劾叛官事相衔,乘是黜予 江陵掾。后十年,始为膳部员外郎。
mù zōng chū, zǎi xiàng gèng xiāng yòng shì, chéng xiàng duàn gōng yī rì dú de duì, yīn qǐng jí yòng bīng bù láng zhōng xuē cún qìng kǎo gōng yuán wài láng niú sēng rú, yǔ yì zài qǐng zhōng, shàng rán zhī. bù shí shù rì cì yòng wèi gěi shě, tā fèn hèn zhě rì yè gòu fēi yǔ, yǔ jù zuì, bǐ shàng shū zì míng. shàng lián zhī, sān zhào yǔ yǔ. yǔ jí bīng fù jì xī běi biān shì, yīn mìng jīng jì zhī. shì hòu shū zòu jí jìn jiàn, jiē yán tiān xià shì, wài jiān bù zhī, duō yì duó. bì xià yì lián qí bù lòu jìn zhōng yǔ, zhào rù jìn lín, qiě yù jí yòng wèi zǎi xiàng. shì shí péi dù zài tài yuán, yì yǒu zǎi xiàng wàng, qiǎo zhě móu yù jù fèi zhī, nǎi yǐ yǔ suǒ wú gòu yú péi. péi zòu zhì, yàn zhī jiē shī shí. shàng yǐ péi fāng wò bīng, bù yù xiào qū zhí, chū yǔ wèi gōng bù shì láng, ér xiāng péi zhī qī yì shuāi yǐ. bù lěi yuè, shàng jǐn dé suǒ gòu zhě, suī bù néng bào yáng zhī, suì guǒ chū yì, zú yòng yǔ yǔ péi jù wèi zǎi xiàng. fù yǒu gòu kuáng mín gào yǔ jiè kè cì péi zhě, jū zhī fù wú zhuàng, ér péi yǔ yǔ yǐ gù jù bà miǎn.
穆宗初,宰相更相用事,丞相段公一日独得对,因请亟用兵部郎中薛存庆、考 功员外郎牛僧孺,予亦在请中,上然之。不十数日次用为给、舍,他忿恨者日夜构 飞语,予惧罪,比上书自明。上怜之,三召与语。语及兵赋洎西北边事,因命经纪 之。是后书奏及进见,皆言天下事,外间不知,多臆度。陛下益怜其不漏禁中语, 召入禁林,且欲亟用为宰相。是时裴度在太原,亦有宰相望,巧者谋欲俱废之,乃 以予所无构于裴。裴奏至,验之皆失实。上以裴方握兵,不欲校曲直,出予为工部 侍郎,而相裴之期亦衰矣。不累月,上尽得所构者,虽不能暴扬之,遂果初意,卒 用予与裴俱为宰相。复有购狂民告予借客刺裴者,鞫之复无状,而裴与予以故俱罢 免。
shǐ yuán hé shí wǔ nián bā yuè dé jiàn shàng, zhì shì wèi èr suì, jiàn tiǎn ēn chǒng, wú shì zhī sù zhě zāo lí bàng jiù, yì wú shì zhī shèn zhě. shì yǐ xīn fù shèn cháng, mí fèi yú fú wèi wēi wáng zhī bù xiá, yòu è xiá jīng jì bì xià zhī suǒ fù zāi! rán ér zào cì diān pèi zhī zhōng, qián hòu liè shàng bīng fù biān fáng zhī zhuàng, kě dé ér cún zhě yī bǎi yī shí wǔ. gǒu ér xuē zhī, shì shāng xiān dì zhī qì shǐ yě. zhì yú chén chàng biàn bàng zhī zhāng, qù zhī zé wú yǐ zì míng yú péng yǒu yǐ. qí yú jùn xiàn zhī zòu qǐng, hè qìng zhī lǐ, yīn yì fù yú jiàn mù. shǐ jiào běn shū, zhì yú wéi rén zá zòu, èr shí yǒu qī zhóu, fán èr bǎi èr shí yǒu qī zòu. zhōng mò wú shì, yí zhī zǐ sūn shì, suǒ yǐ míng jīng zhì zhī nán xíng, ér xiāo huǐ zhī yì zhì yě.
始元和十五年八月得见上,至是未二岁,僭忝恩宠,无是之速者;遭罹谤咎, 亦无是之甚者。是以心腹肾肠,糜费于扶卫危亡之不暇,又恶暇经纪陛下之所付哉! 然而造次颠沛之中,前后列上兵赋边防之状,可得而存者一百一十五。苟而削之, 是伤先帝之器使也。至于陈暢辨谤之章,去之则无以自明于朋友矣。其余郡县之奏 请,贺庆之礼,因亦附于件目。始《教本书》,至于为人杂奏,二十有七轴,凡二 百二十有七奏。终殁吾世,贻之子孙式,所以明经制之难行,而销毁之易至也。
qí zì xù rú cǐ, yù zhī qí zuò zhě zhī yì, bèi yú cǐ piān.
其自叙如此,欲知其作者之意,备于此篇。
zhěn wén yǒu yǔ bái jū yì zuì shàn. hòu jìn zhī shì, zuì zhòng páng yán, yán qí wén tǐ lèi jǐ, bǎo jiàn zhī.
稹文友与白居易最善。后进之士,最重庞严,言其文体类己,保荐之。
páng yán zhě, shòu chūn rén. fù jǐng zhāo. yán yuán hé zhōng dēng jìn shì dì, cháng qìng yuán nián yìng zhì jǔ xián liáng fāng zhèng néng zhí yán jí jiàn kē, cè rù sān děng, guān zhì kē zhī shǒu. shì yuè, bài zuǒ shí yí. cōng mǐn jué rén, wén zhāng qiào lì. hàn lín xué shì yuán zhěn lǐ shēn pō zhī zhī. míng nián èr yuè, zhào rù hàn lín wéi xué shì. zhuǎn zuǒ bǔ quē, zài qiān jià bù láng zhōng zhī zhì gào. yán yǔ yòu shí yí jiǎng fáng jù wèi zhěn shēn bǎo jiàn, zhì jiàn guān nèi zhí.
庞严者,寿春人。父景昭。严元和中登进士第,长庆元年应制举贤良方正、能 直言极谏科,策入三等,冠制科之首。是月,拜左拾遗。聪敏绝人,文章峭丽。翰 林学士元稹、李绅颇知之。明年二月,召入翰林为学士。转左补阙,再迁驾部郎中、 知制诰。严与右拾遗蒋防俱为稹、绅保荐,至谏官内职。
sì nián, zhāo mǐn jí wèi, lǐ shēn wèi zǎi xiàng lǐ féng jí suǒ pái, biǎn duān zhōu sī mǎ. yán zuò lèi, chū wèi jiāng zhōu cì shǐ. jǐ shì zhōng yú áo sù yǔ yán shàn, zhì jì xià, áo fēng hái, shí rén lǐn rán xiāng gù yuē:" yú jǐ shì fàn zǎi xiàng nù ér wèi zhī jǐ, bù yì wēi hū!" jí fù zhì chū, nǎi zhī áo bó zhì shū biǎn yán tài qīng, zhōng wài wú bù chī qiào, yǐ wéi kǒu shí. chū lǐ shēn zhé guān, cháo guān jiē hè féng jí, wéi yòu shí yí wú sī bù hè. féng jí nù, gǎi wéi diàn zhōng shì yù shǐ, chōng rù fān gào āi shǐ. yán fù rù wèi kù bù láng zhōng.
四年,昭愍即位,李绅为宰相李逢吉所排,贬端州司马。严坐累,出为江州刺 史。给事中于敖素与严善,制既下,敖封还,时人凛然相顾曰:“于给事犯宰相怒 而为知己,不亦危乎!”及覆制出,乃知敖驳制书贬严太轻,中外无不嗤诮,以为 口实。初李绅谪官,朝官皆贺逢吉,唯右拾遗吴思不贺。逢吉怒,改为殿中侍御史, 充入蕃告哀使。严复入为库部郎中。
tài hé èr nián èr yuè, shàng shì zhì jǔ rén, mìng yán yǔ zuǒ sàn qí cháng shì féng sù tài cháng shǎo qīng jiǎ sù wèi shì guān, yǐ péi xiū wèi jiǎ děng zhì kē zhī shǒu. yǒu yīng zhí yán jí jiàn jǔ rén liú fén, tiáo duì jī qiè, fán shù qiān yán. bù zhòng xuǎn, rén xián yǐ wéi qū. qí suǒ duì cè, dà xíng yú shí, dēng kē zhě yǒu qǐng yǐ shēn míng shòu fén zhě. yán zài qiān tài cháng shǎo qīng.
太和二年二月,上试制举人,命严与左散骑常侍冯宿、太常少卿贾餗为试官, 以裴休为甲等制科之首。有应直言极谏举人刘蕡,条对激切,凡数千言。不中选, 人咸以为屈。其所对策,大行于时,登科者有请以身名授蕡者。严再迁太常少卿。
wǔ nián, quán zhī jīng zhào yǐn, yǐ qiáng gàn bù bì quán háo chēng, rán wú shì jūn zǐ zhī jiǎn cāo, tān shì shì lì. yīn zuì ér zú.
五年,权知京兆尹,以强干不避权豪称,然无士君子之检操,贪势嗜利。因醉 而卒。
bái jū yì, zì lè tiān, tài yuán rén. běi qí wǔ bīng shàng shū jiàn zhī réng sūn. jiàn shēng shì tōng, huáng cháo lì zhōu dū du. shì tōng shēng zhì shàn, shàng yī fèng yù. zhì shàn shēng wēn, jiǎn jiào dōu guān láng zhōng. wēn shēng huáng, lì suān zǎo gǒng èr xiàn lìng. huáng shēng jì gēng, jiàn zhōng chū wèi péng chéng lìng. shí lǐ zhèng jǐ jù hé nán shí yú zhōu pàn. zhèng jǐ zōng rén wěi wèi xú zhōu cì shǐ, jì gēng shuō wěi yǐ péng mén guī guó, yīn shòu cháo sàn dài fū dà lǐ shǎo qīng xú zhōu bié jià, cì fēi yú dài, jiān xú sì guān chá pàn guān. lì qú zhōu xiāng zhōu bié jià. zì huáng zhì jì gēng, shì dūn rú yè, jiē yǐ míng jīng chū shēn. jì gēng shēng jū yì. chū, jiàn lì gōng yú gāo qí, cì tián yú hán chéng, zǐ sūn jiā yān, suì yí jí tóng zhōu. zhì wēn xǐ yú xià guī, jīn wéi xià guī rén yān.
白居易,字乐天,太原人。北齐五兵尚书建之仍孙。建生士通,皇朝利州都督。 士通生志善,尚衣奉御。志善生温,检校都官郎中。温生锽,历酸枣、巩二县令。 锽生季庚,建中初为彭城令。时李正己据河南十余州叛。正己宗人洧为徐州刺史, 季庚说洧以彭门归国,因授朝散大夫、大理少卿、徐州别驾,赐绯鱼袋,兼徐泗观 察判官。历衢州、襄州别驾。自锽至季庚,世敦儒业,皆以明经出身。季庚生居易。 初,建立功于高齐,赐田于韩城,子孙家焉,遂移籍同州。至温徙于下邽,今为下 邽人焉。
jū yì yòu cōng huì jué rén, jīn huái hóng fàng. nián shí wǔ liù shí, xiù wén yī biān, tóu zhù zuò láng wú rén gù kuàng. kuàng néng wén, ér xìng fú báo, hòu jìn wén zhāng wú kě yì zhě. lǎn jū yì wén, bù jué yíng mén lǐ yù, yuē:" wú wèi sī wén suì jué, fù dé wú zi yǐ."
居易幼聪慧绝人,襟怀宏放。年十五六时,袖文一编,投著作郎吴人顾况。况 能文,而性浮薄,后进文章无可意者。览居易文,不觉迎门礼遇,曰:“吾谓斯文 遂绝,复得吾子矣。”
zhēn yuán shí sì nián, shǐ yǐ jìn shì jiù shì, lǐ bù shì láng gāo yǐng zhuó shēng jiǎ kē, lì bù pàn rù děng, shòu mì shū shěng jiào shū láng. yuán hé yuán nián sì yuè, xiàn zōng cè shì zhì jǔ rén, yīng cái shí jiān mào míng yú tǐ yòng kē, cè rù dì sì děng, shòu zhōu zhì xiàn wèi jí xián xiào lǐ.
贞元十四年,始以进士就试,礼部侍郎高郢擢升甲科,吏部判入等,授秘书省 校书郎。元和元年四月,宪宗策试制举人,应才识兼茂、明于体用科,策入第四等, 授盩厔县慰、集贤校理。
jū yì wén cí fù yàn, yóu jīng yú shī bǐ. zì chóu xiào zhì jié shòu jī diān, suǒ zhe gē shī shù shí bǎi piān, jiē yì cún fěng fù, zhēn shí zhī bìng, bǔ zhèng zhī quē. ér shì jūn zǐ duō zhī, ér wǎng wǎng liú wén jìn zhōng. zhāng wǔ huáng dì nà jiàn sī lǐ, kě wén dǎng yán, èr nián shí yī yuè, zhào rù hàn lín wéi xué shì. sān nián wǔ yuè, bài zuǒ shí yí. jū yì zì yǐ féng hǎo wén zhī zhǔ, fēi cì bá zhuó, yù yǐ shēng píng suǒ zhù, yǎng chóu ēn zào. bài mìng zhī rì, xiàn shū yán shì yuē:
居易文辞富艳,尤精于诗笔。自雠校至结绶畿甸,所著歌诗数十百篇,皆意存 讽赋,箴时之病,补政之缺。而士君子多之,而往往流闻禁中。章武皇帝纳谏思理, 渴闻谠言,二年十一月,召入翰林为学士。三年五月,拜左拾遗。居易自以逢好文 之主,非次拔擢,欲以生平所贮,仰酬恩造。拜命之日,献疏言事曰:
méng ēn shòu chén zuǒ shí yí, yī qián hàn lín xué shì, yǐ yǔ cuī qún tóng zhuàng chén xiè. dàn yán tiǎn mào, wèi tǔ zhōng chéng. jīn zài dú chén yán, fú wéi zhòng cì xiáng lǎn. chén jǐn àn liù diǎn, zuǒ yòu shí yí, zhǎng gòng fèng fěng jiàn, fán fā lìng jǔ shì, yǒu bù biàn yú shí bù hé yú dào zhě, xiǎo zé shàng fēng, dà zé tíng zhēng. qí xuǎn shén zhòng, qí zhì shén bēi, suǒ yǐ rán zhě, yì yǒu yóu yě. dà fán rén zhī qíng, wèi gāo zé xī qí wèi, shēn guì zé ài qí shēn xī wèi zé tōu hé ér bù yán, ài shēn zé gǒu róng ér bù jiàn, cǐ bì rán zhī lǐ yě. gù shí yí zhī zhì, suǒ yǐ bēi qí zhì zhě, shǐ wèi wèi zú xī, shēn wèi zú ài yě. suǒ yǐ zhòng qí xuǎn zhě, shǐ xià bù rěn fù xīn, shàng bù rěn fù ēn yě. fū wèi bù zú xī, ēn bù rěn fù, rán hòu néng yǒu quē bì guī, yǒu wéi bì jiàn. cháo tíng dé shī wú bù chá, tiān xià lì bìng wú bù yán. cǐ guó cháo zhì shí yí zhī běn yì yě. yóu shì ér yán, qǐ xiǎo chén yú liè àn nuò suǒ yí jū zhī zāi?
蒙恩授臣左拾遗,依前翰林学士,已与崔群同状陈谢。但言忝冒,未吐衷诚。 今再渎宸严,伏惟重赐详览。臣谨按《六典》,左右拾遗,掌供奉讽谏,凡发令举 事,有不便于时、不合于道者,小则上封,大则廷诤。其选甚重,其秩甚卑,所以 然者,抑有由也。大凡人之情,位高则惜其位,身贵则爱其身;惜位则偷合而不言, 爱身则苟容而不谏,此必然之理也。故拾遗之置,所以卑其秩者,使位未足惜,身 未足爱也。所以重其选者,使下不忍负心,上不忍负恩也。夫位不足惜,恩不忍负, 然后能有阙必规,有违必谏。朝廷得失无不察,天下利病无不言。此国朝置拾遗之 本意也。由是而言,岂小臣愚劣暗懦所宜居之哉?
kuàng chén běn xiāng xiào shù rú, fǔ xiàn zǒu lì, wěi xīn ní zǐ, jué wàng yān xiāo. qǐ yì shèng cí, zhuó jū jìn zhí, měi yàn yǐn wú bù xiān yù, měi qìng cì wú bù xiān zhān, zhōng jiù zhī mǎ dài qí láo, nèi chú zhī shàn gěi qí shí. cháo cán xī tì, yǐ yú bàn nián, chén kuàng jiàn shēn, yōu kuì mí jù. wèi shēn wēi xiào, yòu zhuó qīng bān. chén suǒ yǐ shòu guān yǐ lái jǐn jīng shí rì, shí bù zhī wèi, qǐn bù huáng ān. wéi sī fěn shēn yǐ dá shū chǒng, dàn wèi huò fěn shēn zhī suǒ ěr.
况臣本乡校竖儒,府县走吏,委心泥滓,绝望烟霄。岂意圣慈,擢居近职,每 宴饮无不先预,每庆赐无不先沾,中厩之马代其劳,内厨之膳给其食。朝惭夕惕, 已逾半年,尘旷渐深,忧愧弥剧。未申微效,又擢清班。臣所以授官已来仅经十日, 食不知味,寝不遑安。唯思粉身以答殊宠,但未获粉身之所耳。
jīn bì xià zhào lín huáng jí, chū shòu hóng míng, sù yè yōu qín, yǐ qiú zhì lǐ. měi shī yī zhèng jǔ yī shì, wú bù hé yú dào biàn yú shí zhě. wàn yī shì yǒu bù biàn yú shí zhě, bì xià qǐ bù yù wén zhī hū? wàn yī zhèng yǒu bù hé yú dào zhě, bì xià qǐ bù yù zhī zhī hū? tǎng bì xià yán dòng zhī jì, zhào lìng zhī jiān, xiǎo yǒu quē yí, shāo guān sǔn yì, chén bì mì chén suǒ jiàn, qián xiàn suǒ wén, dàn zài shèng xīn cái duàn ér yǐ. chén yòu zhí zài jìn zhōng, bù tóng wài sī, yù jié yú chéng, hé xiān chén lù. fú xī tiān jiàn, shēn chá chì chéng.
今陛下肇临皇极,初受鸿名,夙夜忧勤,以求致理。每施一政、举一事,无不 合于道、便于时者。万一事有不便于时者,陛下岂不欲闻之乎?万一政有不合于道 者,陛下岂不欲知之乎?倘陛下言动之际,诏令之间,小有阙遗,稍关损益,臣必 密陈所见,潜献所闻,但在圣心裁断而已。臣又职在禁中,不同外司,欲竭愚诚, 合先陈露。伏希天鉴,深察赤诚。
jū yì yǔ hé nán yuán zhěn xiāng shàn, tóng nián dēng zhì jǔ, jiāo qíng lóng hòu. zhěn zì jiān chá yù shǐ zhé wèi jiāng líng fǔ shì cáo yuàn, hàn lín xué shì lǐ jiàng cuī qún shàng qián miàn lùn zhěn wú zuì, jū yì lèi shū qiè jiàn yuē:
居易与河南元稹相善,同年登制举,交情隆厚。稹自监察御史谪为江陵府士曹 掾,翰林学士李绛、崔群上前面论稹无罪,居易累疏切谏曰:
chén zuó yuán yuán zhěn zuǒ jiàng, pín yǐ zòu wén. chén nèi chá shì qíng, wài tīng zhòng yì, yuán zhěn zuǒ jiàng yǒu bù kě zhě sān. hé zhě? yuán zhěn shǒu guān zhèng zhí, rén suǒ gòng zhī. zì shòu yù shǐ yǐ lái, jǔ zòu bù bì quán shì, zhī rú zòu lǐ zuǒ gōng děng shì, duō shì cháo tíng qīn qíng. rén shuí wú sī, yīn yǐ xié hèn, huò jiǎ gōng yì, jiāng bào sī xián, suì shǐ wū bàng zhī shēng, shàng wén tiān tīng. chén kǒng yuán zhěn zuǒ jiàng yǐ hòu, fán zài wèi zhě, měi yù jǔ zhí, bì xiān yǐ zhěn wèi jiè, wú rén kěn wèi bì xià dāng guān shǒu fǎ, wú rén kěn wèi bì xià jí è shéng qiān. nèi wài quán guì qīn dǎng, zòng yǒu dà guò dà zuì zhě, bì xiāng róng yǐn ér yǐ, bì xià cóng cǐ wú yóu de zhī. cǐ qí bù kě zhě yī yě.
臣昨缘元稹左降,频已奏闻。臣内察事情,外听众议,元稹左降有不可者三。 何者?元稹守官正直,人所共知。自授御史已来,举奏不避权势,只如奏李佐公等 事,多是朝廷亲情。人谁无私,因以挟恨,或假公议,将报私嫌,遂使诬谤之声, 上闻天听。臣恐元稹左降已后,凡在位者,每欲举职,必先以稹为诫,无人肯为陛 下当官守法,无人肯为陛下嫉恶绳愆。内外权贵亲党,纵有大过大罪者,必相容隐 而已,陛下从此无由得知。此其不可者一也。
zuó yuán zhěn suǒ zhuī kān fáng shì zhī shì, xīn suī xùn gōng, shì shāo guò dāng. jì cóng zhòng fá, zú yǐ chéng wéi, kuàng jīng xiè ēn, xuán yòu zuǒ jiàng. suī yǐn qián shì yǐ wéi zé cí, rán wài yì xuān xuān, jiē yǐ wéi zhěn yǔ zhōng shǐ liú shì yuán zhēng, yīn cǐ huò zuì. zhì yú zhēng shì lǐ, yǐ jù qián zhuàng zòu chén. kuàng wén shì yuán tà pò yì mén, duó jiāng ān mǎ, réng suǒ gōng jiàn, xià rǔ cháo guān, chéng qián yǐ lái, wèi yǒu cǐ shì. jīn zhōng guān yǒu zuì, wèi wén chǔ zhì yù shǐ wú guò, què xiān biǎn guān. yuǎn jìn wén zhī, shí sǔn shèng dé. chén kǒng cóng jīn yǐ hòu, zhōng guān chū shǐ, zòng bào yì shén cháo guān shòu rǔ, bì bù gǎn yán. zòng yǒu bèi líng rǔ ōu dǎ zhě, yì yǐ yuán zhěn wèi jiè, dàn tūn shēng ér yǐ. bì xià cóng cǐ wú yóu de wén. cǐ qí bù kě èr yě.
昨元稹所追勘房式之事,心虽徇公,事稍过当。既从重罚,足以惩违,况经谢 恩,旋又左降。虽引前事以为责辞,然外议喧喧,皆以为稹与中使刘士元争,因 此获罪。至于争事理,已具前状奏陈。况闻士元蹋破驿门,夺将鞍马,仍索弓箭, 吓辱朝官,承前已来,未有此事。今中官有罪,未闻处置;御史无过,却先贬官。 远近闻知,实损圣德。臣恐从今已后,中官出使,纵暴益甚;朝官受辱,必不敢言。 纵有被凌辱殴打者,亦以元稹为戒,但吞声而已。陛下从此无由得闻。此其不可二 也。
chén yòu fǎng wén yuán zhěn zì qù nián yǐ lái, jǔ zòu yán lì zài dōng chuān rì wǎng fǎ, mò rù píng rén zī chǎn bā shí yú jiā yòu zòu wáng zhǎo wéi fǎ gěi quàn, lìng jiān jūn yā jiù jí jiā kǒu rù yì yòu zòu péi bīn wéi chì zhēng bǎi xìng cǎo yòu zòu hán gāo shǐ jūn jiāng fēng zhàng dǎ shā xiàn lìng. rú cǐ zhī shì, qián hòu shén duō, shǔ cháo tíng fǎ xíng, xī yǒu chéng fá. jì tiān xià fāng zhèn, jiē nù yuán zhěn shǒu guān. jīn biǎn wèi jiāng líng pàn sī, jí shì sòng yǔ fāng zhèn, cóng cǐ fāng biàn bào yuàn, cháo tíng hé yóu de zhī? chén fú wén dé zōng shí yǒu cuī shàn zhēn zhě, gào lǐ qí bì fǎn, dé zōng bù xìn, sòng yǔ lǐ qí, qí jué kēng chì huǒ, shāo shā shàn zhēn. céng wèi shù nián, lǐ qí guǒ fǎn, zhì jīn tiān xià wèi zhī tòng xīn. chén kǒng yuán zhěn biǎn guān, fāng zhèn yǒu guò, wú rén gǎn yán, bì xià wú yóu de zhī bù fǎ zhī shì. cǐ qí bù kě zhě sān yě.
臣又访闻元稹自去年已来,举奏严砺在东川日枉法,没入平人资产八十余家; 又奏王沼违法给券,令监军押柩及家口入驿;又奏裴玢违敕征百姓草;又奏韩皋使 军将封杖打杀县令。如此之事,前后甚多,属朝廷法行,悉有惩罚。计天下方镇, 皆怒元稹守官。今贬为江陵判司,即是送与方镇,从此方便报怨,朝廷何由得知? 臣伏闻德宗时有崔善贞者,告李锜必反,德宗不信,送与李锜,锜掘坑炽火,烧杀 善贞。曾未数年,李锜果反,至今天下为之痛心。臣恐元稹贬官,方镇有过,无人 敢言,陛下无由得知不法之事。此其不可者三也。
ruò wú cǐ sān bù kě, jiǎ rú cháo tíng wù zuǒ jiàng yī yù shǐ, gài shì xiǎo shì, chén ān gǎn fán dú shèng tīng, zhì yú zài sān! chéng yǐ suǒ sǔn zhě shēn, suǒ guān zhě dà, yǐ cǐ sī lǜ, gǎn bù jí yán!
若无此三不可,假如朝廷误左降一御史,盖是小事,臣安敢烦渎圣听,至于再 三!诚以所损者深,所关者大,以此思虑,敢不极言!
shū rù bù bào.
疏入不报。
yòu zī qīng jié dù shǐ lǐ shī dào jìn juàn, wèi wèi zhēng zǐ sūn shú zhái. jū yì jiàn yuē:" zhēng shì bì xià xiān cháo zǎi xiàng, tài zōng cháng cì diàn cái chéng qí zhèng shì, yóu yǔ zhū jiā dì zhái bù tóng. zǐ sūn diǎn tiē, qí qián bù duō, zì kě guān zhōng wèi zhī shōu shú, ér lìng shī dào lüè měi, shì shí fēi yí." xiàn zōng shēn rán zhī.
又淄青节度使李师道进绢,为魏徵子孙赎宅。居易谏曰:“徵是陛下先朝宰相, 太宗尝赐殿材成其正室,尤与诸家第宅不同。子孙典贴,其钱不多,自可官中为之 收赎,而令师道掠美,事实非宜。”宪宗深然之。
shàng yòu yù jiā hé dōng wáng è píng zhāng shì, jū yì jiàn yuē:" zǎi xiàng shì bì xià fǔ chén, fēi xián liáng bù kě dāng cǐ wèi. è zhū bō mín cái, yǐ shì ēn zé, bù kě shǐ sì fāng zhī rén wèi bì xià de wáng è jìn fèng, ér yǔ zhī zǎi xiàng, shēn wú yì yú shèng cháo." nǎi zhǐ.
上又欲加河东王锷平章事,居易谏曰:“宰相是陛下辅臣,非贤良不可当此位。 锷诛剥民财,以市恩泽,不可使四方之人谓陛下得王锷进奉,而与之宰相,深无益 于圣朝。”乃止。
wáng chéng zōng jù mìng, shàng lìng shén cè zhōng wèi tǔ tū chéng cuǐ wèi zhāo tǎo shǐ, jiàn guān shàng zhāng zhě shí qī bā. jū yì miàn lùn, cí qíng qiē zhì. jì ér yòu qǐng bà hé běi yòng bīng, fán shù qiān bǎi yán, jiē rén zhī nán yán zhě, shàng duō tīng nà. wéi jiàn chéng cuǐ shì qiè, shàng pō bù yuè, wèi lǐ jiàng yuē:" bái jū yì xiǎo zi, shì zhèn bá zhuó zhì míng wèi, ér wú lǐ yú zhèn, zhèn shí nán nài." jiàng duì yuē:" jū yì suǒ yǐ bù bì sǐ wáng zhī zhū, shì wú jù xì bì yán zhě, gài chóu bì xià tè lì bá zhuó ěr, fēi qīng yán yě. bì xià yù kāi jiàn zhēng zhī lù, bù yí zǔ jū yì yán." shàng yuē:" qīng yán shì yě." yóu shì duō jiàn tīng nà.
王承宗拒命,上令神策中尉吐突承璀为招讨使,谏官上章者十七八。居易面论, 辞情切至。既而又请罢河北用兵,凡数千百言,皆人之难言者,上多听纳。唯谏承 璀事切,上颇不悦,谓李绛曰:“白居易小子,是朕拔擢致名位,而无礼于朕,朕 实难奈。”绛对曰:“居易所以不避死亡之诛,事无巨细必言者,盖酬陛下特力拔 擢耳,非轻言也。陛下欲开谏诤之路,不宜阻居易言。”上曰:“卿言是也。”由 是多见听纳。
wǔ nián, dāng gǎi guān, shàng wèi cuī qún yuē:" jū yì guān bēi fèng báo, jū yú zī dì, bù néng chāo děng, qí guān kě tīng zì biàn zòu lái." jū yì zòu yuē:" chén wén jiāng gōng fǔ wèi nèi zhí, qiú wèi jīng fǔ pàn sī, wèi fèng qīn yě. chén yǒu lǎo mǔ, jiā pín yǎng báo, qǐ rú gōng fǔ lì." yú shì, chú jīng zhào fǔ hù cáo cān jūn. liù nián sì yuè, dīng mǔ chén fū rén zhī sàng, tuì jū xià guī. jiǔ nián dōng, rù cháo, shòu tài zǐ zuǒ zàn shàn dài fū.
五年,当改官,上谓崔群曰:“居易官卑俸薄,拘于资地,不能超等,其官可 听自便奏来。”居易奏曰:“臣闻姜公辅为内职,求为京府判司,为奉亲也。臣有 老母,家贫养薄,乞如公辅例。”于是,除京兆府户曹参军。六年四月,丁母陈夫 人之丧,退居下邽。九年冬,入朝,授太子左赞善大夫。
shí nián qī yuè, dào shā zǎi xiàng wǔ yuán héng, jū yì shǒu shàng shū lùn qí yuān, jí qǐng bǔ zéi yǐ xuě guó chǐ. zǎi xiàng yǐ gōng guān fēi jiàn zhí, bù dàng xiān jiàn guān yán shì. huì yǒu sù è jū yì zhě, jǐ zhí jū yì, yán fú huá wú xíng, qí mǔ yīn kàn huā duò jǐng ér sǐ, ér jū yì zuò shǎng huā jí xīn jǐng shī, shén shāng míng jiào, bù yí zhì bǐ zhōu xíng. zhí zhèng fāng è qí yán shì, zòu biǎn wèi jiāng biǎo cì shǐ. zhào chū, zhōng shū shè rén wáng yá shàng shū lùn zhī, yán jū yì suǒ fàn zhuàng jī, bù yí zhì jùn, zhuī zhào shòu jiāng zhōu sī mǎ.
十年七月,盗杀宰相武元衡,居易首上疏论其冤,急请捕贼以雪国耻。宰相以 宫官非谏职,不当先谏官言事。会有素恶居易者,掎摭居易,言浮华无行,其母因 看花堕井而死,而居易作《赏花》及《新井》诗,甚伤名教,不宜置彼周行。执政 方恶其言事,奏贬为江表刺史。诏出,中书舍人王涯上疏论之,言居易所犯状迹, 不宜治郡,追诏授江州司马。
jū yì rú xué zhī wài, yóu tōng shì diǎn, cháng yǐ wàng huái chù shùn wèi shì, dōu bù yǐ qiān zhé jiè yì. zài pén chéng, lì yǐn shě yú lú shān yí ài sì, cháng yú rén shū yán zhī yuē:" yǔ qù nián qiū shǐ yóu lú shān, dào dōng xī èr lín jiān xiāng lú fēng xià, jiàn yún mù quán shí, shèng jué dì yī. ài bù néng shě, yīn lì cǎo táng. qián yǒu qiáo sōng shí shù zhū, xiū zhú qiān yú gān, qīng luó wèi qiáng yuán, bái shí wèi qiáo dào, liú shuǐ zhōu yú shè xià, fēi quán luò yú yán jiān, hóng liú bái lián, luó shēng chí qì." jū yì yǔ còu mǎn lǎng huì sì chán shī, zhuī yǒng yuǎn zōng léi zhī jī, wéi rén wài zhī jiāo. měi xiāng cuī yóu yǒng, jī wēi dēng xiǎn, jí lín quán zhī yōu suì. zhì yú xiāo rán shùn shì zhī jì, jī yù wàng qí xíng hái. huò jīng shí bù guī, huò yú yuè ér fǎn, jùn shǒu yǐ cháo guì yù zhī, bù zhī zé.
居易儒学之外,尤通释典,常以忘怀处顺为事,都不以迁谪介意。在湓城,立 隐舍于庐山遗爱寺,尝与人书言之曰:“予去年秋始游庐山,到东西二林间香炉峰 下,见云木泉石,胜绝第一。爱不能舍,因立草堂。前有乔松十数株,修竹千余竿, 青罗为墙援,白石为桥道,流水周于舍下,飞泉落于檐间,红榴白莲,罗生池砌。” 居易与凑、满、朗、晦四禅师,追永、远、宗、雷之迹,为人外之交。每相摧游咏, 跻危登险,极林泉之幽邃。至于翛然顺适之际,几欲忘其形骸。或经时不归,或逾 月而返,郡守以朝贵遇之,不之责。
shí yuán zhěn zài tōng zhōu, piān yǒng zèng dá wǎng lái, bù yǐ shù qiān lǐ wèi yuǎn. cháng yǔ zhěn shū, yīn lùn zuò wén zhī dà zhǐ yuē:
时元稹在通州,篇咏赠答往来,不以数千里为远。尝与稹书,因论作文之大旨 曰:
fū wén, shàng yǐ, sān cái gè yǒu wén. tiān zhī wén sān guāng shǒu zhī dì zhī wén wǔ cái shǒu zhī rén zhī wén liù jīng dào zhī. jiù liù jīng yán, shī yòu shǒu zhī. hé zhě? shèng rén gǎn rén xīn ér tiān xià hé píng. gǎn rén xīn zhě, mò xiān hū qíng, mò shǐ hū yán, mò qiè hū shēng, mò shēn hū yì. shī zhě, gēn qíng, miáo yán, huá shēng, shí yì. shàng zì xián shèng, xià zhì yú ái, wēi jí tún yú, yōu jí guǐ shén. qún fēn ér qì tóng, xíng yì ér qíng yī. wèi yǒu shēng rù ér bù yīng qíng jiāo ér bù gǎn zhě. shèng rén zhī qí rán, yīn qí yán, jīng zhī yǐ liù yì yuán qí shēng, wěi zhī yǐ wǔ yīn. yīn yǒu yùn, yì yǒu lèi. yùn xié zé yán shùn, yán shùn zé shēng yì rù lèi jǔ zé qíng jiàn, qíng jiàn zé gǎn yì jiāo. yú shì hū yùn dà hán shēn, guàn wēi dòng mì, shàng xià tōng ér èr qì tài, yōu lè hé ér bǎi zhì xī. èr dì sān wáng suǒ yǐ zhí dào ér xíng chuí gǒng ér lǐ zhě, jiē cǐ yǐ wéi dà bǐng, jué cǐ yǐ wéi dà dòu yě. gù wén" yuán shǒu míng, gǔ gōng liáng" zhī gē, zé zhī yú dào chāng yǐ. wén wǔ zǐ luò ruì zhī gē, zé zhī xià zhèng huāng yǐ. yán zhě wú zuì, wén zhě zuò jiè, yán zhě wén zhě mò bù liǎng jǐn qí xīn yān.
夫文,尚矣,三才各有文。天之文三光首之;地之文五材首之;人之文《六经》 道之。就《六经》言,《诗》又首之。何者?圣人感人心而天下和平。感人心者, 莫先乎情,莫始乎言,莫切乎声,莫深乎义。诗者,根情,苗言,华声,实义。上 自贤圣,下至愚騃,微及豚鱼,幽及鬼神。群分而气同,形异而情一。未有声入而 不应、情交而不感者。圣人知其然,因其言,经之以六义;缘其声,纬之以五音。 音有韵,义有类。韵协则言顺,言顺则声易入;类举则情见,情见则感易交。于是 乎孕大含深,贯微洞密,上下通而二气泰,忧乐合而百志熙。二帝三王所以直道而 行、垂拱而理者,揭此以为大柄,决此以为大窦也。故闻“元首明,股肱良”之歌, 则知虞道昌矣。闻五子洛汭之歌,则知夏政荒矣。言者无罪,闻者作诫,言者闻者 莫不两尽其心焉。
jì zhōu shuāi qín xìng, cǎi shī guān fèi, shàng bù yǐ shī bǔ chá shí zhèng, xià bù yǐ gē xiè dǎo rén qíng. yòng zhì yú chǎn chéng zhī fēng dòng, jiù shī zhī dào quē. yú shí liù yì shǐ zì yǐ. guó fēng biàn wéi sāo cí, wǔ yán shǐ yú sū lǐ. shī sāo jiē bù yù zhě, gè xì qí zhì, fā ér wéi wén. gù hé liáng zhī jù, zhǐ yú shāng bié zé pàn zhī yín, guī yú yuàn sī. páng huáng yì yù, bù xiá jí tā ěr. rán qù shī wèi yuǎn, gěng gài shàng cún. gù xìng lí bié zé yǐn shuāng fú yī yàn wèi yù, fěng jūn zǐ xiǎo rén zé yǐn xiāng cǎo è niǎo wèi bǐ. suī yì lèi bù jù, yóu dé fēng rén zhī shén èr sān yān. yú shí liù yì shǐ quē yǐ. jìn sòng yǐ hái, dé zhě gài guǎ. yǐ kāng lè zhī ào bó, duō nì yú shān shuǐ yǐ yuān míng zhī gāo gǔ, piān fàng yú tián yuán. jiāng bào zhī liú, yòu xiá yú cǐ. rú liáng hóng wǔ yī zhī lì zhě, bǎi wú yī èr. yú shí liù yì jìn wēi yǐ! líng yí zhì yú liáng chén jiān, lǜ bù guò cháo fēng xuě nòng huā cǎo ér yǐ. yī! fēng xuě huā cǎo zhī wù, sān bǎi piān zhōng qǐ shě zhī hū? gù suǒ yòng hé rú ěr. shè rú" běi fēng qí liáng", jiǎ fēng yǐ cì wēi nüè " yǔ xuě fēi fēi", yīn xuě yǐ mǐn zhēng yì" táng dì zhī huá", gǎn huá yǐ fěng xiōng dì" cǎi cǎi fú yǐ", měi cǎo yǐ lè yǒu zi yě. jiē xīng fā yú cǐ ér yì guī yú bǐ. fǎn shì zhě, kě hū zāi! rán zé" yú xiá sàn chéng qǐ, chéng jiāng jìng rú liàn"," guī huā xiān wěi lù, bié yè zhà cí fēng" zhī shén, lì zé lì yǐ, wú bù zhī qí suǒ fěng yān. gù pū suǒ wèi cháo fēng xuě nòng huā cǎo ér yǐ. yú shí liù yì jǐn qù yǐ.
洎周衰秦兴,采诗官废,上不以诗补察时政,下不以歌泄导人情。用至于谄成 之风动,救失之道缺。于时六义始剚矣。《国风》变为《骚辞》,五言始于苏、李。 《诗》、《骚》皆不遇者,各系其志,发而为文。故河梁之句,止于伤别;泽畔之 吟,归于怨思。彷徨抑郁,不暇及他耳。然去《诗》未远,梗概尚存。故兴离别则 引双凫一雁为喻,讽君子小人则引香草恶鸟为比。虽义类不具,犹得风人之什二三 焉。于时六义始缺矣。晋、宋已还,得者盖寡。以康乐之奥博,多溺于山水;以渊 明之高古,偏放于田园。江、鲍之流,又狭于此。如梁鸿《五噫》之例者,百无一 二。于时六义浸微矣!陵夷至于梁、陈间,率不过嘲风雪、弄花草而已。噫!风雪 花草之物,三百篇中岂舍之乎?顾所用何如耳。设如“北风其凉”,假风以刺威虐; “雨雪霏霏”,因雪以愍征役;“棠棣之华”,感华以讽兄弟;“采采芣苡”,美 草以乐有子也。皆兴发于此而义归于彼。反是者,可乎哉!然则“余霞散成绮,澄 江净如练”,“归花先委露,别叶乍辞风”之什,丽则丽矣,吾不知其所讽焉。故 仆所谓嘲风雪、弄花草而已。于时六义尽去矣。
táng xìng èr bǎi nián, qí jiān shī rén bù kě shèng shǔ. suǒ kě jǔ zhě, chén zǐ áng yǒu gǎn yù shī èr shí shǒu, bào fáng gǎn xīng shī shí wǔ piān. yòu shī zhī háo zhě, shì chēng lǐ dù. lǐ zhī zuò, cái yǐ! qí yǐ! rén bù dài yǐ! suǒ qí fēng yǎ bǐ xīng, shí wú yī yān. dù shī zuì duō, kě chuán zhě qiān yú shǒu. zhì yú guàn chuān gǔ jīn, luó lǚ gé lǜ, jǐn gōng jǐn shàn, yòu guò yú lǐ yān. rán cuō qí xīn ān shí háo tóng guān lì lú zi guān huā mén zhī zhāng," zhū mén jiǔ ròu chòu, lù yǒu dòng sǐ gǔ" zhī jù, yì bù guò shí sān sì. dù shàng rú cǐ, kuàng bù dài dù zhě hū? pū cháng tòng shī dào bēng huài, hū hū fèn fā, huò fèi shí chuò qǐn, bù liàng cái lì, yù fú qǐ zhī. jiē hū! shì yǒu dà miù zhě, yòu bù kě yī èr ér yán, rán yì bù néng bù cū chén yú zuǒ yòu.
唐兴二百年,其间诗人不可胜数。所可举者,陈子昂有《感遇诗》二十首,鲍 防《感兴诗》十五篇。又诗之豪者,世称李、杜。李之作,才矣!奇矣!人不迨矣! 索其风雅比兴,十无一焉。杜诗最多,可传者千余首。至于贯穿古今,覙缕格律, 尽工尽善,又过于李焉。然撮其《新安》、《石壕》、《潼关吏》、《芦子关》、 《花门》之章,“硃门酒肉臭,路有冻死骨”之句,亦不过十三四。杜尚如此,况 不迨杜者乎?仆常痛诗道崩坏,忽忽愤发,或废食辍寝,不量才力,欲扶起之。嗟 乎!事有大谬者,又不可一二而言,然亦不能不粗陈于左右。
pū shǐ shēng liù qī yuè shí, rǔ mǔ bào nòng yú shū píng xià, yǒu zhǐ" zhī" zì" wú" zì shì pū zhě, pū kǒu wèi néng yán, xīn yǐ mò shí. hòu yǒu wèn cǐ èr zì zhě, suī bǎi shí qí shì, ér zhǐ zhī bù chà. zé zhī pū sù xí zhī yuán, yǐ zài wén zì zhōng yǐ. jí wǔ liù suì, biàn xué wèi shī. jiǔ suì ān shí shēng yùn. shí wǔ liù, shǐ zhī yǒu jìn shì, kǔ jié dú shū. èr shí yǐ lái, shū kè fù, yè kè shū, jiān yòu kè shī, bù huáng qǐn xī yǐ. yǐ zhì yú kǒu shé chéng chuāng, shǒu zhǒu chéng zhī. jì zhuàng ér fū gé bù fēng yíng, wèi lǎo ér chǐ fā zǎo shuāi bái mào rán rú fēi yíng chuí zhū zài móu zǐ zhōng zhě, dòng yǐ wàn shù, gài yǐ kǔ xué lì wén zhī suǒ zhì!
仆始生六七月时,乳母抱弄于书屏下,有指“之”字、“无”字示仆者,仆口 未能言,心已默识。后有问此二字者,虽百十其试,而指之不差。则知仆宿习之缘, 已在文字中矣。及五六岁,便学为诗。九岁谙识声韵。十五六,始知有进士,苦节 读书。二十已来,书课赋,夜课书,间又课诗,不遑寝息矣。以至于口舌成疮,手 肘成胝。既壮而肤革不丰盈,未老而齿发早衰白;瞀然如飞蝇垂珠在眸子中者,动 以万数,盖以苦学力文之所致!
yòu zì bēi jiā pín duō gù, nián èr shí qī, fāng cóng xiāng fù. jì dì zhī hòu, suī zhuān yú kē shì, yì bù fèi shī. jí shòu jiào shū láng shí, yǐ yíng sān sì bǎi shǒu. huò chū shì jiāo yǒu rú zú xià bèi, jiàn jiē wèi zhī gōng, qí shí wèi kuī zuò zhě zhī yù ěr. zì dēng zhāo lái, nián chǐ jiàn zhǎng, yuè shì jiàn duō. měi yú rén yán, duō xún shí wù měi dú shū shǐ, duō qiú lǐ dào. shǐ zhī wén zhāng hé wéi shí ér zhe, gē shī hé wéi shì ér zuò. shì shí huáng dì chū jí wèi, zǎi fǔ yǒu zhèng rén, lǚ jiàng xǐ shū, fǎng rén jí bìng.
又自悲家贫多故,年二十七,方从乡赋。既第之后,虽专于科试,亦不废诗。 及授校书郎时,已盈三四百首。或出示交友如足下辈,见皆谓之工,其实未窥作者 之域耳。自登朝来,年齿渐长,阅事渐多。每与人言,多询时务;每读书史,多求 理道。始知文章合为时而著,歌诗合为事而作。是时皇帝初即位,宰府有正人,屡 降玺书,访人急病。
pū dāng cǐ rì, zhuó zài hàn lín, shēn shì jiàn guān, yuè qǐng jiàn zhǐ. qǐ zòu zhī jiān, yǒu kě yǐ jiù jì rén bìng, bì bǔ shí quē, ér nán yú zhǐ yán zhě, zhé yǒng gē zhī, yù shāo shāo jìn wén yú shàng. shàng yǐ guǎng chén tīng, fù yōu qín cì yǐ chóu ēn jiǎng, sāi yán zé xià yǐ fù wú píng shēng zhī zhì. qǐ tú zhì wèi jiù ér huǐ yǐ shēng, yán wèi wén ér bàng yǐ chéng yǐ!
仆当此日,擢在翰林,身是谏官,月请谏纸。启奏之间,有可以救济人病,裨 补时阙,而难于指言者,辄咏歌之,欲稍稍进闻于上。上以广宸听,副忧勤;次以 酬恩奖,塞言责;下以复吾平生之志。岂图志未就而悔已生,言未闻而谤已成矣!
yòu qǐng wèi zuǒ yòu zhōng yán zhī. fán wén pū hè yǔ shī, zhòng kǒu jí jí, yǐ wéi fēi yí yǐ wén pū kū kǒng kān shī, zhòng miàn mò mò, jǐn bù yuè yǐ wén qín zhōng yín, zé quán háo guì jìn zhě, xiāng mù ér biàn sè yǐ wén dēng lè yóu yuán jì zú xià shī, zé zhí zhèng bǐng zhě è wàn yǐ wén sù zǐ gé cūn shī, zé wò jūn yào zhě qiè chǐ yǐ! dà shuài rú cǐ, bù kě biàn jǔ. bù xiāng yǔ zhě, hào wèi gū yù, hào wèi dǐ jié, hào wèi shàn bàng. gǒu xiāng yǔ zhě, zé rú niú sēng rú zhī jiè yān. nǎi zhì gǔ ròu qī nú, jiē yǐ wǒ wèi fēi yě. qí bù wǒ fēi zhě, jǔ shì bù guò sān liǎng rén. yǒu dèng fáng zhě, jiàn pū shī ér xǐ, wú hé fáng sǐ. yǒu táng qú zhě, jiàn pū shī ér qì, wèi jǐ ér qú sǐ. qí yú jí zú xià. zú xià yòu shí nián lái kùn zhì ruò cǐ. wū hū! qǐ liù yì sì shǐ zhī fēng, tiān jiàng pò huài, bù kě zhī chí yé? yì yòu bù zhī tiān yì bù yù shǐ xià rén bìng kǔ wén yú shàng yé? bù rán, hé yǒu zhì yú shī zhě, bù lì ruò cǐ zhī shén yě!
又请为左右终言之。凡闻仆《贺雨诗》,众口籍籍,以为非宜矣;闻仆《哭孔 戡诗》,众面脉脉,尽不悦矣;闻《秦中吟》,则权豪贵近者,相目而变色矣;闻 《登乐游园》寄足下诗,则执政柄者扼腕矣;闻《宿紫阁村》诗,则握军要者切齿 矣!大率如此,不可遍举。不相与者,号为沽誉,号为诋讦,号为讪谤。苟相与者, 则如牛僧孺之诫焉。乃至骨肉妻孥,皆以我为非也。其不我非者,举世不过三两人。 有邓鲂者,见仆诗而喜,无何鲂死。有唐衢者,见仆诗而泣,未几而衢死。其余即 足下。足下又十年来困踬若此。呜呼!岂六义四始之风,天将破坏,不可支持耶? 抑又不知天意不欲使下人病苦闻于上耶?不然,何有志于诗者,不利若此之甚也!
rán pū yòu zì sī guān dōng yī nán zǐ ěr, chú dú shū zhǔ wén wài, qí tā měng rán wú zhī, nǎi zhì shū huà qí bó, kě yǐ jiē qún jū zhī huān zhě, yī wú tōng xiǎo, jí qí yú zhuō kě zhī yǐ! chū yīng jìn shì shí, zhōng cháo wú sī má zhī qīn, dá guān wú bàn miàn zhī jiù cè jiǎn bù yú lì zú zhī tú, zhāng kōng quán yú zhàn wén zhī chǎng. shí nián zhī jiān, sān dēng kē dì, míng luò zhòng ěr, jī shēng qīng guàn, chū jiāo xián jùn, rù shì miǎn liú. shǐ dé míng yú wén zhāng, zhōng dé zuì yú wén zhāng, yì qí yí yě.
然仆又自思关东一男子耳,除读书属文外,其他懵然无知,乃至书画棋博,可 以接群居之欢者,一无通晓,即其愚拙可知矣!初应进士时,中朝无缌麻之亲,达 官无半面之旧;策蹇步于利足之途,张空拳于战文之场。十年之间,三登科第,名 落众耳,迹升清贯,出交贤俊,入侍冕旒。始得名于文章,终得罪于文章,亦其宜 也。
rì zhě wén qīn yǒu jiān shuō, lǐ lì bù jǔ xuǎn rén, duō yǐ pū sī shì fù pàn wéi zhǔn de. qí yú shī jù, yì wǎng wǎng zài rén kǒu zhōng. pū nǜ rán zì kuì, bù zhī xìn yě. jí zài lái cháng ān, yòu wén yǒu jūn shǐ gāo xiá yù zhě, yù pìn chàng jì, jì dà kuā yuē:" wǒ sòng dé bái xué shì cháng hèn gē, qǐ tóng tā zāi?" yóu shì zēng jià. yòu zú xià shū yún: dào tōng zhōu rì, jiàn jiāng guǎn zhù jiān yǒu tí pū shī zhě. hé rén zāi? yòu zuó guò hàn nán rì, shì yù zhǔ rén jí zhòng yú lè, tā bīn zhū jì jiàn pū lái, zhǐ ér xiāng gù yuē: cǐ shì qín zhōng yín cháng hèn gē zhǔ ěr. zì cháng ān dǐ jiāng xī sān sì qiān lǐ, fán xiāng xiào fó sì nì lǚ xíng zhōu zhī zhōng, wǎng wǎng yǒu tí pū shī zhě shì shù sēng tú shuāng fù chǔ nǚ zhī kǒu, měi yǒu yǒng pū shī zhě. cǐ chéng diāo zhuàn zhī xì, bù zú wèi duō, rán jīn shí sú suǒ zhòng, zhèng zài cǐ ěr. suī qián xián rú yuān yún zhě, qián bèi rú lǐ dù zhě, yì wèi néng wàng qíng yú qí jiān.
日者闻亲友间说,礼、吏部举选人,多以仆私试赋判为准的。其余诗句,亦往 往在人口中。仆恧然自愧,不之信也。及再来长安,又闻有军使高霞寓者,欲聘倡 妓,妓大夸曰:“我诵得白学士《长恨歌》,岂同他哉?”由是增价。又足下书云: 到通州日,见江馆柱间有题仆诗者。何人哉?又昨过汉南日,适遇主人集众娱乐, 他宾诸妓见仆来,指而相顾曰:此是《秦中吟》、《长恨歌》主耳。自长安抵江西 三四千里,凡乡校、佛寺、逆旅、行舟之中,往往有题仆诗者;士庶、僧徒、孀妇、 处女之口,每有咏仆诗者。此诚雕篆之戏,不足为多,然今时俗所重,正在此耳。 虽前贤如渊、云者,前辈如李、杜者,亦未能忘情于其间。
gǔ rén yún:" míng zhě gōng qì, bù kě duō qǔ." pū shì hé zhě, qiè shí zhī míng yǐ duō. jì qiè shí míng, yòu yù qiè shí zhī fù guì, shǐ jǐ wèi zào wù zhě, kěn jiān yǔ zhī hū? jīn zhī tún qióng, lǐ gù rán yě. kuàng shī rén duō jiǎn, rú chén zǐ áng dù fǔ, gè shòu yī shí yí, ér tún bō zhì sǐ. mèng hào rán bèi bù jí yī mìng, qióng cuì zhōng shēn. jìn rì mèng jiāo liù shí, zhōng shì xié lǜ zhāng jí wǔ shí, wèi lí yī tài zhù. bǐ hé rén zāi! kuàng pū zhī cái yòu bù dài bǐ. jīn suī zhé zuǒ yuǎn jùn, ér guān pǐn zhì dì wǔ, yuè fèng sì wǔ wàn, hán yǒu yī, jī yǒu shí, gěi shēn zhī wài, shī jí jiā rén. yì kě wèi bù fù bái shì zi yǐ. wēi zhī, wēi zhī! wù niàn wǒ zāi!
古人云:“名者公器,不可多取。”仆是何者,窃时之名已多。既窃时名,又 欲窃时之富贵,使己为造物者,肯兼与之乎?今之屯穷,理固然也。况诗人多蹇, 如陈子昂、杜甫,各授一拾遗,而屯剥至死。孟浩然辈不及一命,穷悴终身。近日 孟郊六十,终试协律;张籍五十,未离一太祝。彼何人哉!况仆之才又不迨彼。今 虽谪佐远郡,而官品至第五,月俸四五万,寒有衣,饥有食,给身之外,施及家人。 亦可谓不负白氏子矣。微之,微之!勿念我哉!
pū shù yuè lái, jiǎn tǎo náng zhì zhōng, dé xīn jiù shī, gè yǐ lèi fēn, fēn wéi juǎn mù. zì shí yí lái, fán suǒ yù suǒ gǎn, guān yú měi cì xìng bǐ zhě yòu zì wǔ dé zhì yuán hé, yīn shì lì tí, tí wèi xīn yuè fǔ zhě, gòng yī bǎi wǔ shí shǒu, wèi zhī fěng yù shī. yòu huò tuì gōng, huò wò bìng xián jū, zhī zú bǎo hé, yín wán xìng qíng zhě yī bǎi shǒu, wèi zhī xián shì shī. yòu yǒu shì wù qiān yú wài, qíng lǐ dòng yú nèi, suí gǎn yù ér xíng yú tàn yǒng zhě yī bǎi shǒu, wèi zhī gǎn shāng shī. yòu yǒu wǔ yán qī yán cháng jù jué jù, zì bǎi yùn zhì liǎng yùn zhě, sì bǎi yú shǒu, wèi zhī zá lǜ shī. fán wèi shí wǔ juǎn, yuē bā bǎi shǒu. yì shí xiāng jiàn, dāng jìn zhì yú zhí shì.
仆数月来,检讨囊帙中,得新旧诗,各以类分,分为卷目。自拾遗来,凡所遇 所感,关于美刺兴比者;又自武德至元和,因事立题,题为《新乐府》者,共一百 五十首,谓之讽谕诗。又或退公,或卧病闲居,知足保和,吟玩性情者一百首,谓 之闲适诗。又有事物牵于外,情理动于内,随感遇而形于叹咏者一百首,谓之感伤 诗。又有五言、七言、长句、绝句,自百韵至两韵者,四百余首,谓之杂律诗。凡 为十五卷,约八百首。异时相见,当尽致于执事。
wēi zhī, gǔ rén yún:" qióng zé dú shàn qí shēn, dá zé jiān jì tiān xià." pū suī bù xiào, cháng shī cǐ yǔ. dà zhàng fū suǒ shǒu zhě dào, suǒ dài zhě shí. shí zhī lái yě, wèi yún lóng, wèi fēng péng, bó rán tū rán, chén lì yǐ chū shí zhī bù lái yě, wèi wù bào, wèi míng hóng, jì xī liáo xī, fèng shēn ér tuì. jìn tuì chū chǔ, hé wǎng ér bù zì dé zāi! gù pū zhì zài jiān jì, xíng zài dú shàn, fèng ér shǐ zhōng zhī zé wèi dào, yán ér fā míng zhī zé wèi shī. wèi zhī fěng yù shī, jiān jì zhī zhì yě wèi zhī xián shì shī, dú shàn zhī yì yě. gù lǎn pū shī zhě, zhī pū zhī dào yān. qí yú zá lǜ shī, huò yòu yú yī shí yī wù, fā yú yī xiào yī yín, shuài rán chéng zhāng, fēi píng shēng suǒ shàng zhě, dàn yǐ qīn péng hé sàn zhī jì, qǔ qí shì hèn zuǒ huān, jīn quán cì zhī jiān, wèi néng shān qù. tā shí yǒu wéi wǒ biān jí sī wén zhě, lüè zhī kě yě.
微之,古人云:“穷则独善其身,达则兼济天下。”仆虽不肖,常师此语。大 丈夫所守者道,所待者时。时之来也,为云龙,为风鹏,勃然突然,陈力以出;时 之不来也,为雾豹,为冥鸿,寂兮寥兮,奉身而退。进退出处,何往而不自得哉! 故仆志在兼济,行在独善,奉而始终之则为道,言而发明之则为诗。谓之讽谕诗, 兼济之志也;谓之闲适诗,独善之义也。故览仆诗者,知仆之道焉。其余杂律诗, 或诱于一时一物,发于一笑一吟,率然成章,非平生所尚者,但以亲朋合散之际, 取其释恨佐欢,今铨次之间,未能删去。他时有为我编集斯文者,略之可也。
wēi zhī, fū guì ěr jiàn mù, róng gǔ lòu jīn, rén zhī dà qíng yě. pū bù néng yuǎn zhēng gǔ jiù, rú jìn suì wéi sū zhōu gē xíng, cái lì zhī wài, pō jìn xìng fěng qí wǔ yán shī, yòu gāo yǎ xián dàn, zì chéng yī jiā zhī tǐ, jīn zhī bǐng bǐ zhě shuí néng jí zhī? rán dāng sū zhōu zài shí, rén yì wèi shén ài zhòng, bì dài shēn hòu, rén shǐ guì zhī. jīn pū zhī shī, rén suǒ ài zhě, xī bù guò zá lǜ shī yǔ cháng hèn gē yǐ xià ěr. shí zhī suǒ zhòng, pū zhī suǒ qīng. zhì yú fěng yù zhě, yì jī ér yán zhì xián shì zhě, sī dàn ér cí yū. yǐ zhì hé yū, yí rén zhī bù ài yě. jīn suǒ ài zhě, bìng shì ér shēng, dú zú xià ěr. rán bǎi qiān nián hòu, ān zhī fù wú rú zú xià zhě chū, ér zhī ài wǒ shī zāi? gù zì bā jiǔ nián lái, yǔ zú xià xiǎo tōng zé yǐ shī xiāng jiè, xiǎo qióng zé yǐ shī xiāng miǎn, suǒ jū zé yǐ shī xiāng wèi, tóng chǔ zé yǐ shī xiāng yú. zhī wú zuì wú, lǜ yǐ shī yě.
微之,夫贵耳贱目,荣古陋今,人之大情也。仆不能远征古旧,如近岁韦苏州 歌行,才丽之外,颇近兴讽;其五言诗,又高雅闲淡,自成一家之体,今之秉笔者 谁能及之?然当苏州在时,人亦未甚爱重,必待身后,人始贵之。今仆之诗,人所 爱者,悉不过杂律诗与《长恨歌》已下耳。时之所重,仆之所轻。至于讽谕者,意 激而言质;闲适者,思澹而辞迂。以质合迂,宜人之不爱也。今所爱者,并世而生, 独足下耳。然百千年后,安知复无如足下者出,而知爱我诗哉?故自八九年来,与 足下小通则以诗相戒,小穷则以诗相勉,索居则以诗相慰,同处则以诗相娱。知吾 罪吾,率以诗也。
rú jīn nián chūn yóu chéng nán shí, yǔ zú xià mǎ shàng xiàng xì, yīn gè sòng xīn yàn xiǎo lǜ, bù zá tā piān, zì huáng zǐ bēi guī zhāo guó lǐ, dié yín dì chàng, bù jué shēng zhě èr shí lǐ yú. pān lǐ zài bàng, wú suǒ cuò kǒu. zhī wǒ zhě yǐ wéi shī xiān, bù zhī wǒ zhě yǐ wéi shī mó. hé zé? láo xīn líng, yì shēng qì, lián cháo jiē xī, bù zì zhī qí kǔ, fēi mó ér hé? ǒu tóng rén dāng měi jǐng, huò huā shí yàn bà, huò yuè yè jiǔ hān, yī yǒng yī yín, bù jué lǎo zhī jiāng zhì. suī cān luán hè yóu péng yíng zhě zhī shì, wú yǐ jiā yú cǐ yān, yòu fēi xiān ér hé? wēi zhī, wēi zhī! cǐ wú suǒ yǐ yǔ zú xià wài xíng hái tuō zōng jī ào xuān dǐng qīng rén huán zhě, yòu yǐ cǐ yě.
如今年春游城南时,与足下马上相戏,因各诵新艳小律,不杂他篇,自皇子陂 归昭国里,迭吟递唱,不绝声者二十里余。攀、李在傍,无所措口。知我者以为诗 仙,不知我者以为诗魔。何则?劳心灵,役声气,连朝接夕,不自知其苦,非魔而 何?偶同人当美景,或花时宴罢,或月夜酒酣,一咏一吟,不觉老之将至。虽骖鸾 鹤、游蓬瀛者之适,无以加于此焉,又非仙而何?微之,微之!此吾所以与足下外 形骸、脱踪迹、傲轩鼎、轻人寰者,又以此也。
dāng cǐ zhī shí, zú xià xìng yǒu yú lì, qiě yù yǔ pū xī suǒ huán wǎng zhōng shī, qǔ qí yóu zhǎng zhě, rú zhāng shí bā gǔ yuè fǔ, lǐ èr shí xīn gē xíng, lú yáng èr mì shū lǜ shī, dòu qī yuán bā jué jù, bó sōu jīng duō, biān ér cì zhī, hào wèi yuán bái wǎng huán jí. zhòng jūn zǐ dé nǐ yì yú cǐ zhě, mò bù yǒng yuè xīn xǐ, yǐ wéi shèng shì. jiē hū! yán wèi zhōng ér zú xià zuǒ zhuǎn, bù shù yuè ér pū yòu jì xíng, xīn qī suǒ rán, hé rì chéng jiù? yòu kě wèi zhī tài xī yǐ!
当此之时,足下兴有余力,且欲与仆悉索还往中诗,取其尤长者,如张十八古 乐府,李二十新歌行,卢、杨二秘书律诗,窦七、元八绝句,博搜精掇,编而次之, 号为《元白往还集》。众君子得拟议于此者,莫不踊跃欣喜,以为盛事。嗟乎!言 未终而足下左转,不数月而仆又继行,心期索然,何日成就?又可为之太息矣!
pū cháng yǔ zú xià, fán rén wéi wén, sī yú zì shì, bù rěn yú gē jié, huò shī yú fán duō. qí jiān yán chī, yì yòu zì huò. bì dài jiāo yǒu yǒu gōng jiàn wú gū xī zhě, tǎo lùn ér xuē duó zhī, rán hòu fán jiǎn dāng fǒu, dé qí zhōng yǐ. kuàng pū yǔ zú xià, wéi wén yóu huàn qí duō. jǐ shàng bìng, kuàng tā rén hū? jīn qiě gè zuǎn shī bǐ, cū wèi juàn dì, dài yǔ zú xià xiāng jiàn rì, gè chū suǒ yǒu, zhōng qián zhì yān. yòu bù zhī xiāng yù shì hé nián, xiāng jiàn shì hé dì, kè rán ér zhì, zé rú zhī hé? wēi zhī zhī wǒ xīn zāi!
仆常语足下,凡人为文,私于自是,不忍于割截,或失于繁多。其间妍媸,益 又自惑。必待交友有公鉴无姑息者,讨论而削夺之,然后繁简当否,得其中矣。况 仆与足下,为文尤患其多。己尚病,况他人乎?今且各纂诗笔,粗为卷第,待与足 下相见日,各出所有,终前志焉。又不知相遇是何年,相见是何地,溘然而至,则 如之何?微之知我心哉!
xún yáng là yuè, jiāng fēng kǔ hán, suì mù xiān huān, yè zhǎng shǎo shuì. yǐn bǐ pù zhǐ, qiǎo rán dēng qián, yǒu niàn zé shū, yán wú quán cì. wù yǐ fán zá wèi juàn, qiě yǐ dài yī xī zhī huà yán yě.
浔阳腊月,江风苦寒,岁暮鲜欢,夜长少睡。引笔铺纸,悄然灯前,有念则书, 言无铨次。勿以繁杂为倦,且以代一夕之话言也。
jū yì zì xù rú cǐ, wén shì yǐ wéi xìn rán.
居易自叙如此,文士以为信然。
shí sān nián dōng, liàng yí zhōng zhōu cì shǐ. zì xún yáng fú jiāng shàng xiá. shí sì nián sān yuè, yuán zhěn huì jū yì yú xiá kǒu, tíng zhōu yí líng sān rì. shí jì dì xíng jiǎn cóng xíng, sān rén yú xiá zhōu xī èr shí lǐ huáng niú xiá kǒu shí dòng zhōng, zhì jiǔ fù shī, liàn liàn bù néng jué. nán bīn jùn dāng xiá lù zhī shēn xiǎn chù yě, huā mù duō qí. jū yì zài jùn, wèi mù lián lì zhī tú, jì cháo zhōng qīn yǒu, gè jì qí zhuàng yuē:" lì zhī shēng bā xiá jiān, xíng yuán rú wéi gài. yè rú guì, dōng qīng huá rú jú, chūn róng shí rú dān, xià shú. duǒ rú pú táo, hé rú pí pá, ké rú hóng zēng, mó rú zǐ xiāo, ráng ròu yíng bái rú xuě, jiāng yè gān suān rú lǐ lào. dà lüè rú cǐ, qí shí guò zhī. ruò lí běn zhī, yī rì ér sè biàn, èr rì ér xiāng biàn, sān rì ér wèi biàn, sì wǔ rì wài, sè xiāng wèi jǐn qù yǐ."" mù lián dà zhě gāo sì wǔ zhàng, bā mín hū wèi huáng xīn shù, jīng dōng bù diāo. shēn rú qīng yáng, yǒu bái wén. yè rú guì, hòu dà wú jí. huā rú lián, xiāng sè yàn nì jiē tóng, fáng dú ruǐ yǒu yì. sì yuè chū shǐ kāi, zì kāi dài xiè, jǐn èr shí rì. yuán hé shí sì nián xià, mìng dào shì wú qiū yuán zhì xiě zhī. xī qí xiá pì, yīn yǐ sān jué fù zhī." yǒu" tiān jiào pāo zhì zài shēn shān" zhī jù, xián chuán yú dū xià, hǎo shì zhě xuān rán mó xiě.
十三年冬,量移忠州刺史。自浔阳浮江上峡。十四年三月,元稹会居易于峡口, 停舟夷陵三日。时季弟行简从行,三人于峡州西二十里黄牛峡口石洞中,置酒赋诗, 恋恋不能诀。南宾郡当峡路之深险处也,花木多奇。居易在郡,为《木莲荔枝图》, 寄朝中亲友,各记其状曰:“荔枝生巴、峡间,形圆如帷盖。叶如桂,冬青;华如 橘,春荣;实如丹,夏熟。朵如蒲萄,核如枇杷,壳如红缯,膜如紫绡,瓤肉莹白 如雪,浆液甘酸如醴酪。大略如此,其实过之。若离本枝,一日而色变,二日而香 变,三日而味变,四五日外,色香味尽去矣。”“木莲大者高四五丈,巴民呼为黄 心树,经冬不凋。身如青杨,有白文。叶如桂,厚大无脊。花如莲,香色艳腻皆同, 房独蕊有异。四月初始开,自开迨谢,仅二十日。元和十四年夏,命道士毋丘元志 写之。惜其遐僻,因以三绝赋之。”有“天教抛掷在深山”之句,咸传于都下,好 事者喧然模写。
qí nián dōng, zhào hái jīng shī, bài sī mén yuán wài láng. míng nián, zhuǎn zhǔ kè láng zhōng zhī zhì gào, jiā cháo sàn dài fū, shǐ zhe fēi. shí yuán zhěn yì zhēng hái wèi shàng shū láng zhī zhì gào, tóng zài lún gé. cháng qìng yuán nián sān yuè, shòu zhào yǔ zhōng shū shè rén wáng qǐ fù, shì lǐ bù shì láng qián huī xià jí dì rén zhèng lǎng děng yī shí sì rén. shí yuè, zhuǎn zhōng shū shè rén. shí yī yuè, mù zōng qīn shì zhì jǔ rén, yòu yǔ jiǎ sù chén hù wèi kǎo cè guān. fán cháo tíng wén zì zhī zhí, wú bù shǒu jū qí xuǎn, rán duō wèi pái bìn, bù de yòng qí cái.
其年冬,召还京师,拜司门员外郎。明年,转主客郎中、知制诰,加朝散大夫, 始著绯。时元稹亦征还为尚书郎、知制诰,同在纶阁。长庆元年三月,受诏与中书 舍人王起覆,试礼部侍郎钱徽下及第人郑朗等一十四人。十月,转中书舍人。十一 月,穆宗亲试制举人,又与贾餗、陈岵为考策官。凡朝廷文字之职,无不首居其选, 然多为排摈,不得用其才。
shí tiān zǐ huāng zòng bù fǎ, zhí zhèng fēi qí rén, zhì yù guāi fāng, hé shuò fù luàn. jū yì lèi shàng shū lùn qí shì, tiān zi bù néng yòng, nǎi qiú wài rèn. qī yuè, chú háng zhōu cì shǐ. é ér yuán zhěn bà xiāng, zì féng yì zhuǎn zhè dōng guān chá shǐ. jiāo qì sù shēn, háng yuè lín jìng, piān yǒng wǎng lái, bù jiān xún jiā. cháng huì yú jìng shàng, shù rì ér bié. zhì mǎn, chú tài zǐ zuǒ shù zǐ, fēn sī dōng dōu. bǎo lì zhōng, fù chū wèi sū zhōu cì shǐ. wén zōng jí wèi, zhēng bài mì shū jiān, cì jīn zǐ. jiǔ yuè shàng dàn jié, zhào jū yì yǔ sēng wéi chéng dào tǔ zhào cháng yíng duì yù jiǎng lùn yú lín dé diàn. jū yì lùn nàn fēng qǐ, cí biàn quán zhù, shàng yí sù gòu, shēn jiē yì zhī. tài hé èr nián zhēng yuè, zhuǎn xíng bù shì láng, fēng jìn yáng xiàn nán, shí yì sān bǎi hù. sān nián, chēng bìng dōng guī, qiú wèi fēn sī guān, xún chú tài zǐ bīn kè.
时天子荒纵不法,执政非其人,制御乖方,河朔复乱。居易累上疏论其事,天 子不能用,乃求外任。七月,除杭州刺史。俄而元稹罢相,自冯翊转浙东观察使。 交契素深,杭、越邻境,篇咏往来,不间旬浃。尝会于境上,数日而别。秩满,除 太子左庶子,分司东都。宝历中,复出为苏州刺史。文宗即位,征拜秘书监,赐金 紫。九月上诞节,召居易与僧惟澄、道土赵常盈对御讲论于麟德殿。居易论难锋起, 辞辨泉注,上疑宿构,深嗟挹之。太和二年正月,转刑部侍郎,封晋阳县男,食邑 三百户。三年,称病东归,求为分司官,寻除太子宾客。
jū yì chū duì cè gāo dì, zhuó rù hàn lín, méng yīng zhǔ tè dá gù yù, pō yù fèn lì xiào bào, gǒu zhì shēn yú xū mó zhī dì, zé jiān jì shēng líng, xù yì wèi guǒ, wàng fēng wèi dāng lù zhě suǒ jǐ, liú xǐ jiāng hú. sì wǔ nián jiān, jǐ lún mán zhàng. zì shì huàn qíng shuāi luò, wú yì yú chū chù, wéi yǐ xiāo yáo zì dé, yín yǒng qíng xìng wèi shì. tài hé yǐ hòu, lǐ zōng mǐn lǐ dé yù péng dǎng shì qǐ, shì fēi pái xiàn, cháo shēng mù chù, tiān zǐ yì wú rú zhī hé. yáng yǐng shì yáng yú qīng yǔ zōng mǐn shàn, jū yì qī, yǐng shì cóng fù mèi yě. jū yì yù bù zì ān, jù yǐ dǎng rén jiàn chì, nǎi qiú zhì shēn sàn dì, jì yú yuǎn hài. fán suǒ jū guān, wèi cháng zhōng zhì, lǜ yǐ bìng miǎn, gù qiú fēn wù, shí zhě duō zhī. wǔ nián, chú hé nán yǐn. qī nián, fù shòu tài zǐ bīn kè fēn sī.
居易初对策高第,擢入翰林,蒙英主特达顾遇,颇欲奋厉效报,苟致身于訏谟 之地,则兼济生灵,蓄意未果,望风为当路者所挤,流徙江湖。四五年间,几沦蛮 瘴。自是宦情衰落,无意于出处,唯以逍遥自得,吟咏情性为事。太和已后,李宗 闵、李德裕朋党事起,是非排陷,朝升暮黜,天子亦无如之何。杨颖士、杨虞卿与 宗闵善,居易妻,颖士从父妹也。居易愈不自安,惧以党人见斥,乃求致身散地, 冀于远害。凡所居官,未尝终秩,率以病免,固求分务,识者多之。五年,除河南 尹。七年,复授太子宾客分司。
chū, jū yì bà háng zhōu, guī luò yáng. yú lǚ dào lǐ dé gù sàn qí cháng shì yáng píng zhái, zhú mù chí guǎn, yǒu lín quán zhī zhì. jiā jì fán sù mán zǐ zhě, néng gē shàn wǔ. jū yì jì yǐ yǐn zhèng bà guī, měi dú zhuó fù yǒng yú zhōu zhōng, yīn wèi chí shàng piān yuē:
初,居易罢杭州,归洛阳。于履道里得故散骑常侍杨凭宅,竹木池馆,有林泉 之致。家妓樊素、蛮子者,能歌善舞。居易既以尹正罢归,每独酌赋咏于舟中,因 为《池上篇》曰:
dōng dōu fēng tǔ shuǐ mù zhī shèng zài dōng nán piān, dōng nán zhī shèng zài lǚ dào lǐ, lǐ zhī shèng zài xī běi yú, xī hàn běi yuán dì yī dì, jí bái shì sǒu lè tiān tuì lǎo zhī dì. dì fāng shí qī mǔ, wū shì sān zhī yī, shuǐ wǔ zhī yī, zhú jiǔ zhī yī, ér dǎo shù qiáo dào jiān zhī. chū lè tiān jì wéi zhǔ, xǐ qiě yuē:" suī yǒu chí tái, wú sù bù néng shǒu yě", nǎi zuò chí dōng sù lǐn. yòu yuē:" suī yǒu zǐ dì, wú shū bù néng xùn yě." nǎi zuò chí běi shū kù. yòu yuē:" suī yǒu bīn péng, wú qín jiǔ bù néng yú yě", nǎi zuò chí xī qín tíng, jiā shí zūn yān.
东都风土水木之胜在东南偏,东南之胜在履道里,里之胜在西北隅,西闬北垣 第一第,即白氏叟乐天退老之地。地方十七亩,屋室三之一,水五之一,竹九之一, 而岛树桥道间之。初乐天既为主,喜且曰:“虽有池台,无粟不能守也”,乃作池 东粟廪。又曰:“虽有子弟,无书不能训也。”乃作池北书库。又曰:“虽有宾朋, 无琴酒不能娱也”,乃作池西琴亭,加石樽焉。
lè tiān bà háng zhōu cì shǐ, dé tiān zhú shí yī huá tíng hè èr yǐ guī. shǐ zuò xī píng qiáo, kāi huán chí lù. bà sū zhōu cì shǐ shí, dé tài hú shí wǔ bái lián zhé yāo líng qīng bǎn fǎng yǐ guī, yòu zuò zhōng gāo qiáo, tōng sān dǎo jìng. bà xíng bù shì láng shí, yǒu sù qiān hú, shū yī chē, jì zāng huò zhī xí guǎn qìng xián gē zhě zhǐ bǎi yǐ guī. xiān shì yǐng chuān chén xiào xiān yǔ niàng jiǔ fǎ, wèi shèn jiā bó líng cuī huì shū yǔ qín, yùn shén qīng shǔ kè jiāng fā shòu qiū sī, shēng shén dàn hóng nóng yáng zhēn yī yǔ qīng shí sān, fāng cháng píng huá, kě yǐ zuò wò.
乐天罢杭州刺史,得天竺石一、华亭鹤二以归。始作西平桥,开环池路。罢苏 州刺史时,得太湖石五、白莲、折腰菱、青板舫以归,又作中高桥,通三岛迳。罢 刑部侍郎时,有粟千斛,书一车,洎臧获之习管磬弦歌者指百以归。先是颍川陈孝 仙与酿酒法,味甚佳;博陵崔晦叔与琴,韵甚清;蜀客姜发授《秋思》,声甚淡; 弘农杨贞一与青石三,方长平滑,可以坐卧。
tài hé sān nián xià, lè tiān shǐ de qǐng wèi tài zǐ bīn kè, fēn zhì yú luò xià, xī gōng yú chí shàng. fán sān rèn suǒ de, sì rén suǒ yǔ, jì wú bù cái shēn, jīn lǜ wèi chí zhōng wù. měi zhì chí fēng chūn, chí yuè qiū, shuǐ xiāng lián kāi zhī dàn, lù qīng hè lì zhī xī, fú yáng shí, jǔ chén jiǔ, yuán cuī qín, dàn qiū sī, tuí rán zì shì, bù zhī qí tā. jiǔ hān qín bà, yòu mìng lè tóng dēng zhōng dǎo tíng, hán zòu ní cháng sàn xù, shēng suí fēng piāo, huò níng huò sàn, yōu yáng yú zhú yān bō yuè zhī jì zhě jiǔ zhī. qū wèi jìng, ér lè tiān táo rán shí shàng yǐ. shuì qǐ ǒu yǒng, fēi shī fēi fù, ā guī wò bǐ, yīn tí shí jiān. shì qí cū chéng yùn zhāng, mìng wèi chí shàng piān yún:
太和三年夏,乐天始得请为太子宾客,分秩于洛下,息躬于池上。凡三任所得, 四人所与,洎吾不才身,今率为池中物。每至池风春,池月秋,水香莲开之旦,露 清鹤唳之夕,拂杨石,举陈酒,援崔琴,弹《秋思》,颓然自适,不知其他。酒酣 琴罢,又命乐童登中岛亭,含奏《霓裳散序》,声随风飘,或凝或散,悠扬于竹烟 波月之际者久之。曲未竟,而乐天陶然石上矣。睡起偶咏,非诗非赋,阿龟握笔, 因题石间。视其粗成韵章,命为《池上篇》云:
shí mǔ zhī zhái, wǔ mǔ zhī yuán, yǒu shuǐ yī chí, yǒu zhú qiān gān. wù wèi tǔ xiá, wù wèi dì piān, zú yǐ róng xī, zú yǐ xī jiān. yǒu táng yǒu tíng, yǒu qiáo yǒu chuán, yǒu shū yǒu jiǔ, yǒu gē yǒu xián. yǒu sǒu zài zhōng, bái xū sà rán, shí fēn zhī zú, wài wú qiú yān. rú niǎo zé mù, gū wù cháo ān rú wā zuò kǎn, bù zhī hǎi kuān. líng què guài shí, zǐ líng bái lián, jiē wú suǒ hǎo, jǐn zài wǒ qián. shí yǐn yī bēi, huò yín yī piān. qī nú xī xī, jī quǎn xián xián. yōu zāi yóu zāi, wú jiāng lǎo hū qí jiān.
十亩之宅,五亩之园,有水一池,有竹千竿。勿谓土狭,勿谓地偏,足以容膝, 足以息肩。有堂有亭,有桥有船,有书有酒,有歌有弦。有叟在中,白须飒然,识 分知足,外无求焉。如鸟择木,姑务巢安;如蛙作坎,不知海宽。灵鹊怪石,紫菱 白莲,皆吾所好,尽在我前。时引一杯,或吟一篇。妻孥熙熙,鸡犬闲闲。优哉游 哉,吾将老乎其间。
yòu xiào táo qián wǔ liǔ xiān shēng chuán, zuò zuì yín xiān shēng chuán yǐ zì kuàng. wén zhāng kuàng dá, jiē cǐ lèi yě.
又效陶潜《五柳先生传》,作《醉吟先生传》以自况。文章旷达,皆此类也。
tài hé mò, lǐ xùn gòu huò, yì guān tú dì, shì lín shāng gǎn, jū yì yù wú huàn qíng. kāi chéng yuán nián, chú tóng zhōu cì shǐ, cí jí bù bài. xún shòu tài zǐ shǎo fù, jìn fēng féng yì xiàn kāi guó hóu. sì nián dōng, dé fēng bìng, fú zhěn zhě lèi yuè, nǎi fàng zhū jì nǚ fán mán děng, réng zì wèi mù zhì, bìng zhōng yín yǒng bù chuò. zì yán yuē:" yǔ nián liù shí yǒu bā, shǐ huàn fēng bì zhī jí, tǐ xì shǒu xián, zuǒ zú bù zhī. gài lǎo bìng xiāng chéng, yǒu shí ér zhì ěr. yǔ qī xīn shì fàn, làng jī lǎo zhuāng, yīn jí guān shēn, guǒ yǒu suǒ de. hé zé? wài xíng hái ér nèi wàng yōu huàn, xiān chán guān ér hòu shùn yī zhì. xún yuè yǐ huán, jué jí shǎo jiàn, dù mén gāo zhěn, dàn rán ān xián. yín yǒng xìng lái, yì bù néng è, suì wèi bìng zhōng shī shí wǔ piān yǐ zì yù."
太和末,李训构祸,衣冠涂地,士林伤感,居易愈无宦情。开成元年,除同州 刺史,辞疾不拜。寻授太子少傅,进封冯翊县开国侯。四年冬,得风病,伏枕者累 月,乃放诸妓女樊、蛮等,仍自为墓志,病中吟咏不辍。自言曰:“予年六十有八, 始患风痹之疾,体郤首胘,左足不支。盖老病相乘,有时而至耳。予栖心释梵,浪 迹老、庄,因疾观身,果有所得。何则?外形骸而内忘忧患,先禅观而后顺医治。 旬月以还,厥疾少间,杜门高枕,淡然安闲。吟咏兴来,亦不能遏,遂为《病中诗》 十五篇以自谕。”
huì chāng zhōng, qǐng bà tài zǐ shǎo fù, yǐ xíng bù shàng shū zhì shì. yǔ xiāng shān sēng rú mǎn jié xiāng huǒ shè, měi jiān yú wǎng lái, bái yī jiū zhàng, zì chēng xiāng shān jū shì.
会昌中,请罢太子少傅,以刑部尚书致仕。与香山僧如满结香火社,每肩舆往 来,白衣鸠杖,自称香山居士。
dà zhōng yuán nián zú, shí nián qī shí liù, zèng shàng shū yòu pú yè. yǒu wén jí qī shí wǔ juǎn, jīng shǐ shì lèi sān shí juǎn, bìng xíng yú shì. cháng qìng mò, zhè dōng guān chá shǐ yuán zhěn, wèi jū yì jí xù yuē:
大中元年卒,时年七十六,赠尚书右仆射。有文集七十五卷,《经史事类》三 十卷,并行于世。长庆末,浙东观察使元稹,为居易集序曰:
lè tiān shǐ wèi yán, shì zhǐ" zhī"" wú" zì, néng bù wù. shǐ jì yán, dú shū qín mǐn, yǔ tā ér yì. wǔ liù suì shí shēng yùn, shí wǔ zhì cí fù, èr shí qī jǔ jìn shì. zhēn yuán mò, jìn shì shàng chí jìng, bù shàng wén, jiù zhōng liù jí yóu bìn luò. lǐ bù shì láng gāo yǐng shǐ yòng jīng yì wèi jìn tuì, lè tiān yī jǔ zhuó shàng dì. míng nián, zhōng bá cuì jiǎ kē, yóu shì xìng xí xiāng jìn yuǎn xuán zhū zhǎn bái shé jiàn děng fù jì bǎi jié pàn, xīn jìn shì jìng xiāng chuán yú jīng shī. huì xiàn zōng huáng dì cè zhào tiān xià shì, duì zhào chēng zhǐ, yòu dēng jiǎ kē. wèi jǐ, xuǎn rù hàn lín, zhǎng zhì gào. bǐ bǐ shàng shū yán dé shī, yīn wèi hè yǔ shī qín zhōng yín děng shù shí zhāng, zhǐ yán tiān xià shì, shí rén bǐ zhī fēng sāo yān.
乐天始未言,试指“之”、“无”字,能不误。始既言,读书勤敏,与他兒异。 五六岁识声韵,十五志辞赋,二十七举进士。贞元末,进士尚驰竞,不尚文,就中 六籍尤摈落。礼部侍郎高郢始用经艺为进退,乐天一举擢上第。明年,中拔萃甲科, 由是《性习相近远》、《玄珠》、《斩白蛇剑》等赋洎百节判,新进士竞相传于京 师。会宪宗皇帝策召天下士,对诏称旨,又登甲科。未几,选入翰林,掌制诰。比 比上书言得失,因为《贺雨诗》、《秦中吟》等数十章,指言天下事,时人比之 《风》、《骚》焉。
yǔ shǐ yǔ lè tiān tóng mì shū, qián hòu duō yǐ shī zhāng xiāng zèng dá. yǔ qiǎn yuàn jiāng líng, lè tiān yóu zài hàn lín, jì yǔ bǎi yùn lǜ tǐ jí zá tǐ, qián hòu shù shí shī. shì hòu gè zuǒ jiāng tōng, fù xiāng chóu jì. bā shǔ jiāng chǔ jiān jì cháng ān zhōng shào nián, dì xiāng fǎng xiào, jìng zuò xīn cí, zì wèi wèi yuán hè shī. ér lè tiān qín zhōng yín hè yǔ fěng yù xián shì děng piān, shí rén hǎn néng zhī zhě. rán ér èr shí nián jiān, jìn shěng guān sì yóu hòu qiáng bì zhī shàng wú bù shū wáng gōng qiè fù niú tóng mǎ zǒu zhī kǒu wú bù dào. qí shàn xiě mó lēi, xuàn mài yú shì jǐng, huò yīn zhī yǐ jiāo jiǔ míng zhě, chǔ chù jiē shì. qí shén yǒu zhì dào qiè míng xìng, gǒu qiú zì shòu, zá luàn jiān cè, wú kě nài hé. yǔ cháng yú píng shuǐ shì zhōng, jiàn cūn xiào zhū tóng, jìng xí gē yǒng, zhào ér wèn zhī, jiē duì yuē:" xiān shēng jiào wǒ lè tiān wēi zhī shī." gù yì bù zhī yǔ wèi wēi zhī yě. yòu jī lín gǔ rén qiú shì pō qiè, zì yún:" běn guó zǎi xiàng, měi yǐ yī jīn huàn yī piān, shén wěi zhě, zǎi xiàng zhé néng biàn bié zhī." zì piān zhāng yǐ lái, wèi yǒu rú shì liú chuán zhī guǎng zhě.
予始与乐天同秘书,前后多以诗章相赠答。予谴掾江陵,乐天犹在翰林,寄予 百韵律体及杂体,前后数十诗。是后各佐江、通,复相酬寄。巴、蜀、江、楚间洎 长安中少年,递相仿效,竞作新辞,自谓为元和诗。而乐天《秦中吟》、《贺雨》 讽谕闲适等篇,时人罕能知者。然而二十年间,禁省观寺、邮候墙壁之上无不书; 王公妾妇、牛童马走之口无不道。其缮写模勒,炫卖于市井,或因之以交酒茗者, 处处皆是。其甚有至盗窃名姓,苟求自售,杂乱间厕,无可奈何。予尝于平水市中, 见村校诸童,竞习歌咏,召而问之,皆对曰:“先生教我乐天、微之诗。”固亦不 知予为微之也。又鸡林贾人求市颇切,自云:“本国宰相,每以一金换一篇,甚伪 者,宰相辄能辨别之。”自篇章已来,未有如是流传之广者。
cháng qìng sì nián, lè tiān zì háng zhōu cì shǐ yǐ yòu shù zǐ zhào hái, yǔ shí cì kuài jī, yīn dé jǐn zhēng qí wén, shǒu zì pái zuǎn, chéng wǔ shí juǎn, fán èr qiān èr bǎi wǔ shí yī shǒu. qián bèi duō yǐ qián jí zhōng jí wéi míng, yǔ yǐ wéi bì xià míng nián dāng gǎi yuán, cháng qìng qì yú shì yǐ, yīn hào bái shì cháng qìng jí.
长庆四年,乐天自杭州刺史以右庶子召还,予时刺会稽,因得尽征其文,手自 排缵,成五十卷,凡二千二百五十一首。前辈多以前集、中集为名,予以为陛下明 年当改元,长庆讫于是矣,因号《白氏长庆集》。
dà fán rén zhī wén gè yǒu suǒ cháng, lè tiān cháng kě yǐ wéi duō yǐ. fū fěng yù zhī shī cháng yú jī, xián shì zhī shí cháng yú qiǎn, gǎn shāng zhī shī cháng yú qiè, wǔ zì lǜ shī bǎi yán ér shàng cháng yú shàn, wǔ zì qī zì bǎi yán ér xià cháng yú qíng, fù zàn zhēn jiè zhī lèi cháng yú dāng, bēi jì xù shì zhì gào cháng yú shí, qǐ zòu biǎo zhuàng cháng yú zhí, shū xí cí cè pōu pàn cháng yú jǐn. zǒng ér yán zhī, bù yì duō hū zāi!
大凡人之文各有所长,乐天长可以为多矣。夫讽谕之诗长于激,闲适之时长于 遣,感伤之诗长于切,五字律诗百言而上长于赡,五字、七字百言而下长于情,赋 赞箴诫之类长于当,碑记叙事制诰长于实,启奏表状长于直,书檄辞册剖判长于尽。 总而言之,不亦多乎哉!
rén yǐ wéi zhěn xù jǐn qí néng shì.
人以为稹序尽其能事。
jū yì cháng xiě qí wén jí, sòng jiāng zhōu dōng xī èr lín sì luò chéng xiāng shān shèng shàn děng sì, rú fó shū zá chuán lì liú xíng zhī. wú zi, yǐ qí zhí sūn sì. yí mìng bù guī xià guī, kě zàng yú xiāng shān rú mǎn shī tǎ zhī cè, jiā rén cóng mìng ér zàng yān.
居易尝写其文集,送江州东西二林寺、洛城香山圣善等寺,如佛书杂传例流行 之。无子,以其侄孙嗣。遗命不归下邽,可葬于香山如满师塔之侧,家人从命而葬 焉。
xíng jiǎn, zì zhī tuì. zhēn yuán mò, dēng jìn shì dì, shòu mì shū shěng jiào shū láng. yuán hé zhōng, lú tǎn zhèn dōng shǔ, pì wèi zhǎng shū jì. fǔ bà, guī xún yáng. jū yì shòu jiāng zhōu sī mǎ, cóng xiōng zhī jùn. shí wǔ nián, jū yì rù cháo wèi shàng shū láng, xíng jiǎn yì shòu zuǒ shí yí. lèi qiān sī mén yuán wài láng zhǔ kè láng zhōng. cháng qìng mò, zhèn wǔ zòu shuǐ yùn yíng tián shǐ hè bá zhì yán yíng tián shù guò shí, zhào lìng xíng jiǎn àn fù zhī. bù shí, zhì hóng, zì cì sǐ. xíng jiǎn bǎo lì èr nián dōng bìng zú, yǒu wén jí yī shí juǎn. xíng jiǎn wén bǐ yǒu xiōng fēng, cí fù yóu chēng jīng mì, wén shì jiē shī fǎ zhī. jū yì yǒu ài guò rén, xiōng dì xiāng dài rú bīn kè. xíng jiǎn zi guī ér, duō zì jiào xí, yǐ zhì chéng míng. dāng shí yǒu tì, wú yǐ bǐ yān.
行简,字知退。贞元末,登进士第,授秘书省校书郎。元和中,卢坦镇东蜀, 辟为掌书记。府罢,归浔阳。居易授江州司马,从兄之郡。十五年,居易入朝为尚 书郎,行简亦授左拾遗。累迁司门员外郎、主客郎中。长庆末,振武奏水运营田使 贺拔志言营田数过实,诏令行简按覆之。不实,志弘,自刺死。行简宝历二年冬病 卒,有文集一十卷。行简文笔有兄风,辞赋尤称精密,文士皆师法之。居易友爱过 人,兄弟相待如宾客。行简子龟兒,多自教习,以至成名。当时友悌,无以比焉。
mǐn zhōng, zì yòng huì, jū yì cóng fù dì yě. zǔ lín, wèi zhōng yáng fǔ lù shì cān jūn. fù jì kāng, lì yáng lìng. mǐn zhōng shǎo gū, wèi zhū xiōng zhī suǒ xùn lì. cháng qìng chū, dēng jìn shì dì, zuǒ lǐ tīng, lì hé dōng zhèng huá bīn níng sān fǔ jié dù zhǎng shū jì, shì dà lǐ píng shì. dà hé qī nián, dīng mǔ yōu, tuì jū xià guī. huì chāng chū, wèi diàn zhōng shì yù shǐ, fēn sī dōng dōu. xún chú hù bù yuán wài láng, hái jīng.
敏中,字用晦,居易从父弟也。祖鏻,位终扬府录事参军。父季康,溧阳令。 敏中少孤,为诸兄之所训历。长庆初,登进士第,佐李听,历河东、郑滑、邠宁三 府节度掌书记,试大理评事。大和七年,丁母忧,退居下邽。会昌初,为殿中侍御 史,分司东都。寻除户部员外郎,还京。
wǔ zōng huáng dì sù wén jū yì zhī míng, jí jí wèi, yù zhēng yòng zhī. zǎi xiàng lǐ dé yù yán jū yì shuāi bìng, bù rèn cháo yè, yīn yán cóng dì mǐn zhōng cí yì lèi jū yì, jí rì zhī zhì gào, zhào rù hàn lín chōng xué shì, qiān zhōng shū shè rén. lèi zhì bīng bù shì láng xué shì chéng zhǐ. huì chāng mò, tóng píng zhāng shì, jiān xíng bù shàng shū jí xián shǐ guǎn dà xué shì. xuān zōng jí wèi, jiā yòu pú yè jīn zǐ guāng lù dài fu tài qīng gōng shǐ tài yuán jùn kāi guó gōng shí yì èr qiān hù. jí lǐ dé yù zài biǎn lǐng nán, mǐn zhōng jū sì fǔ zhī shǒu, léi tóng huǐ yù, wú yī yán shēn lǐ, tè lùn zuì zhī. wǔ nián, bà xiāng, jiǎn xiào sī kōng, chū wèi bīn zhōu cì shǐ bīn níng jié dù zhāo fǔ dǎng xiàng dōu zhì zhì děng shǐ. qī nián, jìn wèi tè jìn chéng dū yǐn jiàn nán xī chuān jié dù fù dà shǐ zhī jié dù děng shì. shí yī nián èr yuè, jiǎn jiào sī tú píng zhāng shì jiāng líng yǐn jīng nán jié dù shǐ. yì zōng jí wèi, zhēng bài sī tú mén xià shì láng píng zhāng shì, fù fǔ zhèng. xún jiā shì zhōng. sān nián bà xiāng, wèi hé zhōng yǐn hé zhōng jìn jiàng jié dù shǐ. lèi qiān zhōng shū lìng. tài zǐ tài shī zhì shì, zú.
武宗皇帝素闻居易之名,及即位,欲征用之。宰相李德裕言居易衰病,不任朝 谒,因言从弟敏中辞艺类居易,即日知制诰,召入翰林充学士,迁中书舍人。累至 兵部侍郎、学士承旨。会昌末,同平章事,兼刑部尚书、集贤史馆大学士。宣宗即 位,加右仆射、金紫光禄大夫、太清宫使、太原郡开国公、食邑二千户。及李德裕 再贬岭南,敏中居四辅之首,雷同毁誉,无一言伸理,特论罪之。五年,罢相,检 校司空,出为邠州刺史、邠宁节度、招抚党项都制置等使。七年,进位特进、成都 尹、剑南西川节度副大使、知节度等事。十一年二月,检校司徒、平章事、江陵尹、 荆南节度使。懿宗即位,征拜司徒、门下侍郎、平章事,复辅政。寻加侍中。三年 罢相,为河中尹、河中晋绛节度使。累迁中书令。太子太师致仕,卒。
shǐ chén yuē: jǔ cái xuǎn shì zhī fǎ, shàng yǐ! zì hàn cè xián liáng, suí jiā shī fù, bà zhōng zhèng zhī fǎ, wěi quán jǔ zhī sī. yóu shì zhēng wù diāo chóng, hǎn qū hán zhàng, jiǎo shǒu jiē xī yú qū sòng, jià jiān bìng nǐ yú fēng sāo. huò móu zhēn quē zhī piān, huò xiào bǔ wáng zhī jù. xián yù zī zhū cǎi gé, kāng bǐ huái shā, jiào lì zǎo yú bì jī, dòu xīn qí yú bái fèng. jì biān zhī jiǎn dú, bō zài guǎn xián, wèi táo jì xù zhī dǐ hē, shú wàng zǐ xū zhī chēng shǎng? dài jīn qiān zǎi, bù fá cí rén, tǒng lùn liù yì zhī yuán, jiào qí sān biàn zhī tǐ, rú èr bān zhě gài guǎ, lèi qī zǐ zhě jǐ hé? zhì pān lù qíng zhì zhī wén, bào xiè qīng biàn zhī zuò, dài yú xú yǔ, zhǒng lì zēng huá, zuǎn zǔ chéng ér yào yǐ zhū jī, yáo tái gòu ér jiān zhī jīn bì. guó chū kāi wén guǎn, gāo zōng lǐ mào cái, yú xǔ shàn jià yú qián, sū lǐ chí shēng yú hòu. huò wèi shēng tái dǐng, xué jì tiān rén, rùn sè zhī wén, xián bù biān jí. rán ér xiàng gǔ zhě shāng yú tài pì, xùn huá zhě huò zhì bù jīng, wò chuò zhě jú yú gōng shāng, fàng zòng zhě liú yú zhèng wèi. ruò pǐn diào lǜ dù, yáng què gǔ jīn, xián bù xiào jiē shǎng qí wén, wèi rú yuán bái zhī shèng yě. xī jiàn ān cái zǐ, shǐ dìng bà yú cáo liú yǒng míng cí zōng, xiān ràng gōng yú shěn xiè. yuán hé zhǔ méng, wēi zhī lè tiān ér yǐ. chén guān yuán zhī zhì cè, bái zhī zòu yì, jí wén zhāng zhī hú ào, jǐn zhì luàn zhī gēn gāi. fēi tú yáo sòng zhī piàn yán, pán yú zhī xiǎo shuō. jiù wén guān xíng, jū yì wèi yōu, fàng xīn yú zì dé zhī chǎng, zhì qì yú bì ān zhī dì, yōu yóu zú suì, bù yì xián hū.
史臣曰:举才选士之法,尚矣!自汉策贤良,隋加诗赋,罢中正之法,委铨举 之司。由是争务雕虫,罕趋函丈,矫首皆希于屈、宋,驾肩并拟于《风》、《骚》。 或侔箴阙之篇,或敩补亡之句。咸欲锱铢《采葛》,糠秕《怀沙》,较丽藻于碧鸡, 斗新奇于白凤。暨编之简牍,播在管弦,未逃季绪之诋诃,孰望《子虚》之称赏? 迨今千载,不乏辞人,统论六义之源,较其三变之体,如二班者盖寡,类七子者几 何?至潘、陆情致之文,鲍、谢清便之作,迨于徐、庾,踵丽增华,纂组成而耀以 珠玑,瑶台构而间之金碧。国初开文馆,高宗礼茂才,虞、许擅价于前,苏、李驰 声于后。或位升台鼎,学际天人,润色之文,咸布编集。然而向古者伤于太僻,徇 华者或至不经,龌龊者局于宫商,放纵者流于郑、卫。若品调律度,扬搉古今,贤 不肖皆赏其文,未如元、白之盛也。昔建安才子,始定霸于曹、刘;永明辞宗,先 让功于沈、谢。元和主盟,微之、乐天而已。臣观元之制策,白之奏议,极文章之 壶奥,尽治乱之根荄。非徒谣颂之片言,盘盂之小说。就文观行,居易为优,放心 于自得之场,置器于必安之地,优游卒岁,不亦贤乎。
zàn yuē: wén zhāng xīn tǐ, jiàn ān yǒng míng. shěn xiè jì wǎng, yuán bái tǐng shēng. dàn liú jīn shí, zhǎng yǒu jīng yīng. bù xí sūn wú, yān zhī yòng bīng?
赞曰:文章新体,建安、永明。沈、谢既往,元、白挺生。但留金石,长有 《茎英》。不习孙、吴,焉知用兵?