strong qīn cháng bǎi cǎo liáo mín jí strong
亲尝百草疗民疾
què shuō shén nóng shì jì jiào bǎi xìng gēng zhòng, yì lì yú mín, mín xīn dà yuè. yī rì, dì tóng bǎi guān chū liè, jiàn bǎi xìng miàn jiē huáng zhǒng, yǒu fēng shī zhī bìng. dì xīn bù ān, shén lián zhī, huí cháo shēng diàn, qún chén shì lì, dì yuē:" zhèn chū xún sì jiāo, jiàn mín liǎn yǒu huáng sè, shēn shì fú zhǒng, bì yǒu jí bìng, huò xū zhě shí zhě hán zhě rè zhě, huò hán rè xiāng bàn zhě, zhèn xiǎng fēi yào bù zhì. xū biàn cǎi tiān xià yì cǎo, zhèn qīn cháng zhī, ruò xìng hán zhě, huì zhì rè bìng xìng rè zhě, huì zhì hán bìng qí tǐ xū zhě yòng bǔ yào, shí zhě yòng qīng yào. rú cǐ, mín bù zhì yú yāo sǐ yě." qún chén tīng bà, jiē zài bài ér zòu yuē:" wǒ zhǔ tiān ēn shī jí rén mín, wú yǒu jí bìng zhī kǔ, suī sān huáng zhì jīn wèi yǒu rú shì zhě, shèng shàng mò dà zhī gōng, wàn shì gǎn dài yǐ!" dì dà yuè, chuán zhǐ xiǎo yù tiān xià: fán dì zhōng suǒ chū gè sè cǎo mù, jù yào lián gēn shōu qǔ jiě zhì jīng dū. qún chén jiē sàn cháo ér chū.
却说神农氏既教百姓耕种,益利于民,民心大悦。一日,帝同百官出猎,见百姓面皆黄肿,有风湿之病。帝心不安,甚怜之,回朝升殿,群臣侍立,帝曰:“朕出巡四郊,见民脸有黄色,身似浮肿,必有疾病,或虚者、实者、寒者、热者,或寒热相半者,朕想非药不治。须遍采天下异草,朕亲尝之,若性寒者,汇治热病;性热者,汇治寒病;其体虚者用补药,实者用清药。如此,民不至于夭死也。”群臣听罢,皆再拜而奏曰:“我主天恩施及人民,无有疾病之苦,虽三皇至今未有如是者,圣上莫大之功,万世感戴矣!”帝大悦,传旨晓谕天下:凡地中所出各色草木,俱要连根收取解至京都。群臣皆散朝而出。
shǐ chén lǐng zhǐ wǎng gè zhèn zhū hóu chù, zhòng zhū hóu jiē zhǐ, chuán yǔ shǒu tǔ guān yuán, zhe xiāng mín qǔ cǎi cǎo mù yè gēn qián lái jiāo nà. bù yī zài, zhòng zhū hóu gè jiāng tiān xià cǎo mù yè gēn zhī pí jù qǔ qí jiě rù jīng dū. yán dì shè cháo, qún chén shān hū lǐ bì, chuán shì guān zòu yuē:" qǐ shàng wǒ zhǔ! jīn yǒu gè chù zhū hóu jiě dào yào cǎo, jiàn zài cháo mén wài hòu zhǐ." dì mìng xuān rù. gè jiě guān chéng shàng cǎo mù děng yào, huò yǒu bǎi yàng zhě, huò yǒu wǔ qī shí yàng zhě, huò nèi yǒu xiāng tóng zhě, dì yú lóng shū àn shàng yī yī guān kàn, dà yuè. mìng nèi shǐ káng rù hòu gōng, hòu shǎng jiě guān ér huí.
使臣领旨往各镇诸侯处,众诸侯接旨,传与守土官员,着乡民取采草木叶根前来交纳。不一载,众诸侯各将天下草木叶根枝皮俱取齐解入京都。炎帝设朝,群臣山呼礼毕,传事官奏曰:“启上我主!今有各处诸侯解到药草,见在朝门外候旨。”帝命宣入。各解官呈上草木等药,或有百样者,或有五七十样者,或内有相同者,帝于龙书案上一一观看,大悦。命内使扛入后宫,厚赏解官而回。
cháo sàn, bǎi guān tuì chū, dì rù hòu gōng. mǎng shì jiē jià lǐ bì, hòu yuē:" zhǔ shàng tuì cháo hé yàn?" dì yuē:" zhèn qián chū xún huāng jiāo, yīn jiàn mín rén huáng zhǒng yǒu bìng, fēi rè jí hán, fēi xū jí shí, gù cǐ shēng jí. zhèn sī dì zhōng cǎo mù gēn yè bì yǒu lěng rè wēn liáng zhī xìng, zhèn qiǎn shǐ mìng tiān xià zhū hóu, fán yǒu cǎo mù zhī shí, jù jiě rù cháo. zuó gè chù jiē jìn zhì yǐ, jīn lìng káng rù hòu gōng. zhèn bì qīn zì cháng zhī, xián qīng wú lí zhèn páng. tǎng yù yǒu dú zhī yào, yǐ biàn zhì jiě." hòu lǐng nuò. dì mìng pái xiāng huā dēng zhú, bài gào tiān dì. qí dǎo yǐ bì, zuò yú pán lóng yù zuò zhī shàng, jí mìng zuǒ yòu jìn shì jiāng gè chù jìn lái zhī yào yī yī jiǎn shì. tóng zhě, qù zhī bù tóng zhě, jiē qīn cháng zhī. dàn jiàn qí xiān shì cháng gān cǎo, wèi gān píng wú dú, shàn néng jiě zhū yào dú, yào zhōng zuì liáng zhě, gù shǒu zài zhī běn cǎo.
朝散,百官退出,帝入后宫。莽氏接驾礼毕,后曰:“主上退朝何晏?”帝曰:“朕前出巡荒郊,因见民人黄肿有病,非热即寒,非虚即实,故此生疾。朕思地中草木根叶必有冷热温凉之性,朕遣使命天下诸侯,凡有草木枝实,俱解入朝。昨各处皆进至矣,今令扛入后宫。朕必亲自尝之,贤卿无离朕旁。倘遇有毒之药,以便制解。”后领诺。帝命排香花灯烛,拜告天地。祈祷已毕,坐于蟠龙御座之上,即命左右近侍将各处进来之药一一拣视。同者,去之;不同者,皆亲尝之。但见其先试尝甘草,味甘平无毒,善能解诸药毒,药中最良者,故首载之《本草》。
cì jué wū méi, jù chǐ suān ér jīn yè shēng.
次嚼乌梅,遽齿酸而津液生。
cái jí zào jiǎo, rù bí tì yǐ qì tōng,
才及皂角,入鼻嚏以气通,
niè huā jiāo ér qì kāi dàn là jiè zé tì lèi,
啮花椒而气开;啖辣芥则涕泪,
zī yīn jiāo zhī jū fā suǒ zài, xiāo wèi jiù nǎo tòng yù wáng,
滋阴膠知疽发所在,硝未救脑痛欲亡,
guī niào jiě dú, shǔ gǔ shēng yá,
龟尿解毒,鼠骨生牙,
xuè tóu ǒu ér bù níng, qī dé xiè ér zì sàn,
血投藕而不凝,漆得蟹而自散,
lóng suǐ kě áo guì zuò shuǐ, chán gāo nǎi ruǎn jiē rú ní.
龙髓可熬桂作水,蟾膏乃软癤如泥。
ruò cǐ zhī lèi, bù kě méi jǔ. yī rì yù dú yào shí èr wèi, shén ér huà zhī. mìng hòu jiāng cǐ bǔ xiè wēn liáng hán rè děng yào gè fàng yī chù, dì biàn qí jūn chén zuǒ shǐ zhī yì. suì zuò fāng shū yǐ liáo mín jí, ér yī dào lì yǐ.
若此之类,不可枚举。一日遇毒药十二味,神而化之。命后将此补泻温凉寒热等药各放一处,帝辨其君臣佐使之义。遂作方书以疗民疾,而医道立矣。
dì bǎi yào cháng wán, yī rì shēng diàn. qún chén cháo bì. dì yuē:" zhèn jīn jiāng zhū cǎo běn guǒ yè gēn pí, jù qīn cháng guò, jiē shí mǒu yào zhì mǒu bìng, bǔ xiè wēn liáng hán rè lěng zào, wú yǒu bù bié fēn wéi jūn chén zuǒ shǐ zhī yòng, yǐ liáo mín jí. zuò yǒu fāng shū kě fǎ, bān bù tiān xià, shǐ wàn mín yǒng bù shòu qí bìng kǔ yǐ. yòu lìng mín yòng shān shuǐ wèi yǐn, shuǐ bù kě yǐn zhě, zhèn yì wèi zhī biàn bié. fán quán shuǐ fēi zì chū zhě, shēn yuān zhī chù jiǔ zhì bù gàn wū zhuó dú jù zhī shuǐ, qiè bù kě yǐn. rén ruò yǐn zhī, bù sǐ jí bìng. wéi kāi dì shēn zhàng yú, zì rán shuǐ chū, míng yuē quán shuǐ, qīng ér qiě tián, fāng kě yǐn zhī, zé jí bìng bù shēng yǐ." qún chén zòu yuē:" zì sān huáng jì lì, mín wù suī huǒ huǒ, dài yǒu zhì zuò, rú rú cǎo mù zhī shí, shí qín shòu zhī ròu, zì ruò yě: zì wǒ zhǔ chū dé tiān xià, jí xìng jiù mín zhī xīn, yōu mín zhī shí, mǐn mín zhī bìng, duàn mù wèi sì, róu mù wèi lěi, jiào mín shù yì wǔ gǔ, gōng qīn quǎn mǔ, gēng zhòng shōu cáng, nóng shì yǒu lài yǐ. yòu jiàn tiān shí hán yù, mín cháng huàn zhī, wǒ zhǔ qīn cháng yào wèi, chá hán wēn píng rè zhī sì děng, biàn jūn chén xiāng zuǒ zhī èr qū. yī rì zhī jiān yù shí èr dú, xìng tiān huà zhī, bù shòu cán hài. nǎi zuò fāng shū, yǐ xìng yī dào, mín yǒu jí bìng, jiē méng shèng huì. fù chuān dì wèi quán, bù zhì dú shuǐ zhī rǎn, ēn chuí wàn shì, lài wú qióng gōng dé yǐ!" dì wén zòu dà yuè, zhòng shǎng qún chén ér sàn.
帝百药尝完,一日升殿。群臣朝毕。帝曰:“朕今将诸草本果叶根皮,俱亲尝过,皆识某药治某病,补泻、温凉、寒热、冷燥,无有不别分为君臣佐使之用,以疗民疾。作有方书可法,颁布天下,使万民永不受其病苦矣。又令民用山水为饮,水不可饮者,朕亦为之辨别。凡泉水非自出者,深渊之处、久滞不干、污浊毒聚之水,切不可饮。人若饮之,不死即病。惟开地深丈余,自然水出,名曰泉水,清而且甜,方可饮之,则疾病不生矣。”群臣奏曰:“自三皇继立,民物虽夥伙,代有制作,如茹草木之实,食禽兽之肉,自若也:自我主初得天下,即兴救民之心,忧民之食,闵民之病,断木为耜,揉木为耒,教民树艺五谷,躬亲畎亩,耕种收藏,农事有赖矣。又见天时寒燠,民常患之,我主亲尝药味,察寒温平热之四等,辨君臣相佐之二区。一日之间遇十二毒,幸天化之,不受残害。乃作《方书》,以兴医道,民有疾病,皆蒙圣惠。复穿地为泉,不致毒水之染,恩垂万世,赖无穷功德矣!”帝闻奏大悦,重赏群臣而散。
zì yán dì zhì shì yǐ lái, qí sú pǔ zhòng duān què. bù fèn zhēng ér cái zú, wú zhì lìng ér mín cóng wēi lì ér bù shā, fǎ shěng ér bù fán. lì tiān xià zhī mín, jù tiān xià zhī huò, rì zhōng wéi shì, jiāo yì ér tuì, gè dé qí suǒ. tiān shí rén shì, kě chēng shèng shì. bù zhī hòu lái rú hé, qiě tīng xià huí fēn jiě.
自炎帝治世以来,其俗朴重端悫。不忿争而财足,无制令而民从;威厉而不杀,法省而不烦。利天下之民,聚天下之货,日中为市,交易而退,各得其所。天时人事,可称圣世。不知后来如何,且听下回分解。