kǒng zǐ wèi lǔ sī kòu, yǔ yú là. jì bīn shì bì, nǎi chū yóu yú guān zhī shàng, kuì rán ér tàn. yán yǎn shì, yuē: fū zǐ hé tàn yě? kǒng zǐ yuē: xī dà dào zhī xíng, yǔ sān dài zhī yīng, wú wèi zhī dǎi yě, ér yǒu jì yān.
孔子為魯司寇，與於蠟。既賓事畢，乃出遊於觀之上，喟然而嘆。言偃侍，曰：「夫子何嘆也？」孔子曰：「昔大道之行，與三代之英，吾未之逮也，而有記焉。」

dà dào zhī xíng, tiān xià wèi gōng, xuǎn xián yǔ néng, jiǎng xìn xiū mù. gù rén bù dú qīn qí qīn, bù dú zi qí zi. lǎo yǒu suǒ zhōng, zhuàng yǒu suǒ yòng, jīn guǎ gū jí jiē yǒu suǒ yǎng. huò è qí qì yú dì, bù bì cáng yú jǐ lì è qí bù chū yú shēn, bù bì wèi rén. shì yǐ jiān móu bì ér bù xìng, dào qiè luàn zéi bù zuò. gù wài hù ér bù bì, wèi zhī dà tóng.
「大道之行，天下為公，選賢與能，講信修睦。故人不獨親其親，不獨子其子。老有所終，壯有所用，矜寡孤疾皆有所養。貨惡其棄於地，不必藏於己；力惡其不出於身，不必為人。是以奸謀閉而不興，盜竊亂賊不作。故外戶而不閉，謂之大同。」

jīn dà dào jì yǐn, tiān xià wèi jiā, gè qīn qí qīn, gè zi qí zi. huò zé wèi jǐ, lì zé wèi rén. dà rén shì jí yǐ wèi cháng, chéng guō gōu chí yǐ wèi gù. yǔ tāng wén wǔ, chéng wáng zhōu gōng, yóu cǐ ér xuǎn, wèi yǒu bù jǐn yú lǐ. lǐ zhī suǒ xìng, yǔ tiān dì bìng. rú yǒu bù yóu lǐ ér zài wèi zhě, zé yǐ wèi yāng.
「今大道既隱，天下為家，各親其親，各子其子。貨則為己，力則為人。大人世及以為常，城郭溝池以為固。禹湯文武，成王周公，由此而選，未有不謹於禮。禮之所興，與天地並。如有不由禮而在位者，則以為殃。」

yán yǎn fù wèn yuē: rú cǐ hū, lǐ zhī jí yě.
言偃復問曰：「如此乎，禮之急也。」

kǒng zǐ yuē: fū lǐ, xiān wáng suǒ yǐ chéng tiān zhī dào, yǐ zhì rén zhī qíng. liè qí guǐ shén, dá yú sàng jì xiāng shè guān hūn cháo pìn. gù shèng rén yǐ lǐ shì zhī, zé tiān xià guó jiā kě dé yǐ lǐ zhèng yǐ.
孔子曰：「夫禮，先王所以承天之道，以治人之情。列其鬼神，達於喪、祭、鄉射、冠、婚、朝聘。故聖人以禮示之，則天下國家可得以禮正矣。」

yán yǎn yuē: jīn zhī zài wèi, mò zhī yóu lǐ, hé yě?
言偃曰：「今之在位，莫知由禮，何也？」

kǒng zǐ yuē: wū hū āi zāi! wǒ guān zhōu dào, yōu lì shāng yě. wú shě lǔ hé shì? fū lǔ zhī jiāo jí dì jiē fēi lǐ, zhōu gōng qí yǐ shuāi yǐ. qǐ zhī jiāo yě yǔ, sòng zhī jiāo yě qì, shì tiān zǐ zhī shì shǒu yě. tiān zǐ yǐ qǐ sòng èr wáng zhī hòu. zhōu gōng shè zhèng zhì tài píng, ér yǔ tiān zǐ tóng shì lǐ yě. zhū hóu jì shè jì zōng miào, shàng xià jiē fèng qí diǎn, ér zhù gǔ mò gǎn yì qí cháng fǎ, shì wèi dà jiā.
孔子曰：「嗚呼哀哉！我觀周道，幽厲傷也。吾舍魯何適？夫魯之郊及禘皆非禮，周公其已衰矣。杞之郊也禹，宋之郊也契，是天子之事守也。天子以杞、宋二王之後。周公攝政致太平，而與天子同是禮也。諸侯祭社稷宗廟，上下皆奉其典，而祝嘏莫敢易其常法，是謂大嘉。」

jīn shǐ zhù gǔ cí shuō, tú cáng yú zōng zhù wū shǐ, fēi lǐ yě, shì wèi yōu guó zhǎn jiǎ jí shī jūn, fēi lǐ yě, shì wèi jiàn jūn miǎn biàn bīng chē, cáng yú sī jiā, fēi lǐ yě, shì wèi xié jūn dài fū jù guān, jì qì bù jiǎ, shēng lè jiē jù, fēi lǐ yě, shì wèi luàn guó. gù shì yú gōng yuē chén, shì yú jiā yuē pū. sān nián zhī sàng, yǔ xīn yǒu hūn zhě, qī bù shǐ yě. yǐ shuāi shang rù cháo, yǔ jiā pú zá jū qí chǐ, fēi lǐ yě, shì wèi chén yǔ jūn gòng guó tiān zǐ yǒu tián, yǐ chù qí zi sūn, zhū hóu yǒu guó, yǐ chù qí zi sūn, dài fū yǒu cǎi, yǐ chù qí zi sūn, shì wèi zhì dù tiān zǐ shì zhū hóu, bì shě qí zōng miào, ér bù lǐ jí rù, shì wèi tiān zǐ huài fǎ luàn jì. zhū hóu fēi wèn jí diào sàng, ér rù zhū chén zhī jiā, shì wèi jūn chén wèi xuè.
「今使祝嘏辭說，徒藏於宗祝巫史，非禮也，是謂幽國；醆斝及屍君，非禮也，是謂僭君；冕弁兵車，藏於私家，非禮也，是謂脅君；大夫具官，祭器不假，聲樂皆具，非禮也，是為亂國。故仕於公曰臣，仕於家曰仆。三年之喪，與新有婚者，期不使也。以衰裳入朝，與家僕雜居齊齒，非禮也，是謂臣與君共國；天子有田，以處其子孫，諸侯有國，以處其子孫，大夫有采，以處其子孫，是謂制度；天子適諸侯，必舍其宗廟，而不禮籍入，是謂天子壞法亂紀。諸侯非問疾弔喪，而入諸臣之家，是謂君臣為謔。」

gù fū lǐ zhě, jūn zhī bǐng, suǒ yǐ bié xián míng wēi, bīn guǐ shén, kǎo zhì dù, liè rén yì, lì zhèng jiào, ān jūn chén shàng xià yě. gù zhèng bù zhèng zé jūn wèi wēi, jūn wèi wēi zé dà chén bèi, xiǎo chén qiè, xíng sù ér sú bì zé fǎ wú cháng, fǎ wú cháng zé lǐ wú bié, lǐ wú bié zé shì bù shì, mín bù guī, shì wèi cī guó.
「故夫禮者，君之柄，所以別嫌明微，儐鬼神，考制度，列仁義，立政教，安君臣上下也。故政不正則君位危，君位危則大臣倍，小臣竊，刑肅而俗弊則法無常，法無常則禮無別，禮無別則士不仕，民不歸，是謂疵國。

shì gù fū zhèng zhě, jūn zhī suǒ yǐ cáng shēn yě. bì běn zhī tiān, xiào yǐ jiàng mìng, mìng jiàng yú shè, zhī wèi xiào dì, suǒ wèi yīn dì zhī lì jiàng yú zǔ miào zhī wèi rén yì, jiàng yú shān chuān zhī wèi xìng zuò, jiàng yú wǔ sì zhī wèi zhì dù, cǐ shèng rén suǒ yǐ cáng shēn zhī gù yě. shèng rén cān yú tiān dì, bìng yú guǐ shén yǐ zhì zhèng yě. chù qí suǒ cún, lǐ zhī xù yě, wán qí suǒ lè, mín zhī zhì yě. tiān shēng shí, dì shēng cái, rén qí fù shēng ér shī jiào zhī, sì zhě jūn yǐ zhèng yòng zhī, suǒ yǐ lì yú wú guò zhī dì.
「是故夫政者，君之所以藏身也。必本之天，效以降命，命降於社，之謂效地，所謂因地之利降於祖廟之謂仁義，降於山川之謂興作，降於五祀之謂制度，此聖人所以藏身之固也。聖人參於天地，並於鬼神以治政也。處其所存，禮之序也，翫其所樂，民之治也。天生時，地生財，人其父生而師教之，四者君以政用之，所以立於無過之地。

jūn zhě, rén suǒ míng, fēi míng rén zhě yě rén suǒ yǎng, fēi yǎng rén zhě yě rén suǒ shì, fēi shì rén zhě yě. fū jūn zhě, míng rén zé yǒu guò, yǎng rén zé bù zú, shì rén zé shī wèi, gù bǎi xìng míng jūn yǐ zì zhì, yǎng jūn yǐ zì ān, shì jūn yǐ zì xiǎn, shì yǐ lǐ dá ér fēn dìng. rén jiē ài qí sǐ, ér huàn qí shēng. shì gù yòng rén zhī zhì qù qí zhà, yòng rén zhī yǒng qù qí nù, yòng rén zhī rén qù qí tān. guó yǒu huàn, jūn sǐ shè jì wèi zhī yì, dài fū sǐ zōng miào wèi zhī biàn. fán shèng rén néng yǐ tiān xià wèi yī jiā, yǐ zhōng guó wèi yī rén, fēi yì zhī, bì zhī qí qíng, cóng yú qí yì, míng yú qí lì, dá yú qí huàn, rán hòu wèi zhī.
「君者，人所明，非明人者也；人所養，非養人者也；人所事，非事人者也。夫君者，明人則有過，養人則不足，事人則失位，故百姓明君以自治，養君以自安，事君以自顯，是以禮達而分定。人皆愛其死，而患其生。是故用人之智去其詐，用人之勇去其怒，用人之仁去其貪。國有患，君死社稷為之義，大夫死宗廟為之變。凡聖人能以天下為一家，以中國為一人，非意之，必知其情，從於其義，明於其利，達於其患，然後為之。

hé wèi rén qíng? xǐ nù āi jù ài è yù, qī zhě fú xué ér néng hé wèi rén yì? fù cí zǐ xiào, xiōng liáng dì tì, fū yì fù tīng, zhǎng huì yòu shùn, jūn rén chén zhōng, shí zhě wèi zhī rén yì jiǎng xìn xiū mù, wèi zhī rén lì, zhēng duó xiāng shā, wèi zhī rén huàn shèng rén zhī suǒ yǐ zhì rén qī qíng, xiū shí yì, jiǎng xìn xiū mù, shàng cí ràng, qù zhēng duó, shě lǐ hé yǐ zhì zhī yǐn shí nán nǚ, rén zhī dà yù cún yān, sǐ wáng pín kǔ, rén zhī dà è cún yān. yù è zhě, rén zhī dà duān, rén cáng qí xīn, bù kě cè dù, měi è jiē zài qí xīn, bù jiàn qí sè, yù yǐ qióng zhī, shě lǐ hé yǐ zāi?
「何謂人情？喜怒哀懼愛惡欲，七者弗學而能；何謂人義？父慈子孝，兄良弟悌，夫義婦聽，長惠幼順，君仁臣忠，十者謂之人義；講信修睦，謂之人利，爭奪相殺，謂之人患；聖人之所以治人七情，修十義，講信修睦，尚辭讓，去爭奪，舍禮何以治之；飲食男女，人之大欲存焉，死亡貧苦，人之大惡存焉。欲惡者，人之大端，人藏其心，不可測度，美惡皆在其心，不見其色，欲以——窮之，舍禮何以哉？

gù rén zhě, tiān dì zhī dé, yīn yáng zhī jiāo, guǐ shén zhī huì, wǔ xíng zhī xiù. tiān bǐng yáng, chuí rì xīng dì bǐng yīn, zài yú shān chuān, bō wǔ xíng yú sì shí, hé sì qì ér hòu yuè shēng, shì yǐ sān wǔ ér yíng, sān wǔ ér quē. wǔ xíng zhī dòng, gòng xiāng jié yě. wǔ xíng sì qì shí èr yuè, hái xiāng wèi běn wǔ shēng wǔ lǜ shí èr guǎn, hái xiāng wèi gōng wǔ wèi liù hé shí èr shí, hái xiāng wèi zhì wǔ sè liù zhāng shí èr yī, hái xiāng wèi zhǔ. gù rén zhě, tiān dì zhī xīn, ér wǔ xíng zhī duān, shí wèi bié shēng bèi sè ér shēng zhě yě.
「故人者，天地之德，陰陽之交，鬼神之會，五行之秀。天秉陽，垂日星；地秉陰，載於山川，播五行於四時，和四氣而後月生，是以三五而盈，三五而缺。五行之動，共相竭也。五行四氣十二月，還相為本；五聲五律十二管，還相為宮；五味六和十二食，還相為質；五色六章十二衣，還相為主。故人者，天地之心，而五行之端，食味別聲被色而生者也。

shèng rén zuò zé, bì yǐ tiān dì wèi běn, yǐ yīn yáng wèi duān, yǐ sì shí wèi bǐng, yǐ rì xīng wèi jì, yuè yǐ wèi liàng, guǐ shén yǐ wèi tú, wǔ xíng yǐ wèi zhì, lǐ yì yǐ wèi qì, rén qíng yǐ wèi tián, sì líng yǐ wèi chù. yǐ tiān dì wèi běn, gù wù kě jǔ, yǐ yīn yáng wèi duān, gù qíng kě dǔ yǐ sì shí wèi bǐng, gù shì kě quàn yǐ rì xīng wèi jì, gù yè kě bié yǐ yuè wèi liàng, gù gōng yǒu yì guǐ shén yǐ wèi tú, gù shì yǒu shǒu wǔ xíng yǐ wèi zhì, gù shì kě fù yě lǐ yì yǐ wèi qì, gù shì xíng yǒu kǎo rén qíng yǐ wèi tián, gù rén yǐ wèi ào yě sì líng yǐ wèi chù, zé yǐn shí kě yòng.
「聖人作則，必以天地為本，以陰陽為端，以四時為柄，以日星為紀，月以為量，鬼神以為徒，五行以為質，禮義以為器，人情以為田，四靈以為畜。以天地為本，故物可舉，以陰陽為端，故情可睹；以四時為柄，故事可勸；以日星為紀，故業可別；以月為量，故功有藝；鬼神以為徒，故事有守；五行以為質，故事可復也；禮義以為器，故事行有考；人情以為田，故人以為奧也；四靈以為畜，則飲食可用。

hé wèi sì líng? lín fèng guī lóng wèi zhī sì líng. gù lóng yǐ wèi chù, ér yú wěi bù shěn lín yǐ wèi chù, ér shòu bù xuè guī yǐ wèi chù, ér rén qíng bù shī. xiān wáng bǐng shī guī, liè jì sì, yì, zēng, xuān zhù gǔ, shè zhì dù, gù guó yǒu lǐ, guān yǒu yù, shì yǒu zhí, lǐ yǒu xù.
「何謂四靈？麟鳳龜龍謂之四靈。故龍以為畜，而魚鮪不諗；麟以為畜，而獸不狘；龜以為畜，而人情不失。先王秉蓍龜，列祭祀，瘞，繒，宣祝嘏，設制度，故國有禮，官有御，事有職，禮有序。

xiān wáng huàn lǐ zhī bù dá yú xià, gù xiǎng dì yú jiāo, suǒ yǐ dìng tiān wèi yě sì shè yú guó, suǒ yǐ liè dì lì yě dì zǔ miào, suǒ yǐ běn rén yě lǚ shān chuān, suǒ yǐ bīn guǐ shén yě jì wǔ sì, suǒ yǐ běn shì yě. gù zōng zhù zài miào, sān gōng zài cháo, sān lǎo zài xué, wáng yǎng sān lǎo zài xué wáng qián wū ér hòu shǐ, bo shī gǔ yòu, jiē zài zuǒ yòu, wáng zhōng xīn wú wèi yě, yǐ shǒu zhì zhèng. shì yǐ lǐ xíng yú jiāo, ér bǎi shén shòu zhí, lǐ xíng yú shè, ér bǎi huò kě jí, lǐ xíng yú zǔ miào, ér xiào cí fú yān, lǐ xíng yú wǔ sì, ér zhèng fǎ zé yān. gù jiāo shè zōng miào shān chuān wǔ sì, yì zhī xiū ér lǐ zhī cáng.
「先王患禮之不達於下，故饗帝於郊，所以定天位也；祀社於國，所以列地利也；禘祖廟，所以本仁也；旅山川，所以儐鬼神也；祭五祀，所以本事也。故宗祝在廟，三公在朝，三老在學，王養三老在學王前巫而後史，卜蓍瞽侑，皆在左右，王中心無為也，以守至正。是以禮行於郊，而百神受職，禮行於社，而百貨可極，禮行於祖廟，而孝慈服焉，禮行於五祀，而正法則焉。故郊社宗廟山川五祀，義之修而禮之藏。

fū lǐ bì běn yú tài yī, fēn ér wèi tiān dì, zhuǎn ér wèi yīn yáng, biàn ér wèi sì shí, liè ér wèi guǐ shén, qí jiàng yuē mìng, qí guān yú tiān yě, xié yú fēn yì, yì lǐ qí jū yú rén yě, yuē yǎng. suǒ yǐ jiǎng xìn xiū mù, ér gù rén zhī jī fū zhī huì, jīn hái zhī shù zhě suǒ yǐ yǎng shēng sòng sǐ, shì guǐ shén zhī dà duān suǒ yǐ dá tiān dào, shùn rén qíng zhī dà dòu. wéi shèng rén wèi zhī lǐ zhī bù kě yǐ yǐ yě, gù pò guó sàng jiā wáng rén, bì xiān qù qí lǐ. lǐ zhī yú rén, yóu jiǔ zhī yǒu niè yě, jūn zǐ yǐ hòu, xiǎo rén yǐ báo. shèng rén xiū yì zhī bǐng, lǐ zhī xù, yǐ zhì rén qíng.
「夫禮必本於太一，分而為天地，轉而為陰陽，變而為四時，列而為鬼神，其降曰命，其官於天也，協於分藝，藝理其居於人也，曰養。所以講信修睦，而固人之肌膚之會，筋骸之束者；所以養生送死，事鬼神之大端；所以達天道，順人情之大竇。唯聖人為知禮之不可以已也，故破國喪家亡人，必先去其禮。禮之於人，猶酒之有櫱也，君子以厚，小人以薄。聖人修義之柄，禮之序，以治人情。

rén qíng zhě, shèng wáng zhī tián yě, xiū lǐ yǐ gēng zhī, chén yì yǐ zhǒng zhī, jiǎng xué yǐ nòu zhī, běn rén yǐ jù zhī, bō lè yǐ ān zhī. gù lǐ zhě, yì zhī shí yě, xié zhū yì ér xié zé lǐ, suī xiān wáng wèi yǒu kě yǐ yì qǐ yān yì zhě yì zhī fēn, rén zhī jié, xié yú yì, jiǎng yú rén, dé zhī zhě qiáng, shī zhī zhě sàng rén zhě yì zhī běn, shùn zhī tǐ, dé zhī zhě zūn. gù zhì guó bù yǐ lǐ, yóu wú sì ér gēng wèi lǐ ér bù běn yú yì, yóu gēng zhī ér fú zhǒng wèi ér bù jiǎng yú xué, yóu zhǒng ér fú nòu jiǎng zhī yǐ xué, ér bù hé yǐ rén, yóu nòu ér bù huò hé zhī yǐ rén, ér bù ān zhī yǐ lè, yóu huò ér fú shí ān zhī yǐ lè, ér bù dá yú shùn, yóu shí ér bù féi.
「人情者，聖王之田也，修禮以耕之，陳義以種之，講學以耨之，本仁以聚之，播樂以安之。故禮者，義之實也，協諸義而協則禮，雖先王未有可以義起焉；義者藝之分，仁之節，協於藝，講於仁，得之者強，失之者喪；仁者義之本，順之體，得之者尊。故治國不以禮，猶無耜而耕；為禮而不本於義，猶耕之而弗種；為而不講於學，猶種而弗耨；講之以學，而不合以仁，猶耨而不獲；合之以仁，而不安之以樂，猶獲而弗食；安之以樂，而不達於順，猶食而不肥。

sì tǐ jì zhèng, fū gé chōng yíng, rén zhī féi yě fù zǐ dǔ, xiōng dì mù, fū fù hé, jiā zhī féi yě dà chén fǎ, xiǎo chén lián, guān zhí xiāng xù, jūn chén xiāng zhèng, guó zhī féi yě tiān zǐ yǐ dé wèi chē, yǐ lè wèi yù, zhū hóu yǐ lǐ xiāng yǔ, dài fū yǐ fǎ xiāng xù, shì yǐ xìn xiāng kǎo, bǎi xìng yǐ mù xiāng shǒu, tiān xià zhī féi yě. shì wèi dà shùn. shùn zhě, suǒ yǐ yǎng shēng sòng sǐ, shì guǐ shén zhī cháng yě. gù shì dà jī yān ér bù yuàn, yuàn zhì jī yě bìng xíng ér bù miù, xì xíng ér bù shī, shēn ér tōng, mào ér yǒu jiān, yán yǒu lǐ yě lián ér bù xiāng jí, yán yǒu xù yě dòng ér bù xiāng hài, cǐ shùn zhī zhì yě. míng yú shùn, rán hòu nǎi néng shǒu wēi.
「四體既正，膚革充盈，人之肥也；父子篤，兄弟睦，夫婦和，家之肥也；大臣法，小臣廉，官職相序，君臣相正，國之肥也；天子以德為車，以樂為御，諸侯以禮相與，大夫以法相序，士以信相考，百姓以睦相守，天下之肥也。是謂大順。順者，所以養生送死，事鬼神之常也。故事大積焉而不苑，苑滯積也並行而不謬，細行而不失，深而通，茂而有間，言有理也連而不相及，言有敘也動而不相害，此順之至也。明於順，然後乃能守危。

fū lǐ zhī bù tóng bù fēng shā, suǒ yǐ chí qíng ér hé wēi yě. shān zhě bù shǐ jū chuān, zhǔ zhě bù shǐ jū yuán, yòng shuǐ huǒ jīn mù, yǐn shí bì shí, dōng hé nán nǚ, chūn bān jué wèi, bì dāng nián dé, jiē suǒ shùn yě. yòng mín bì shùn, gù wú shuǐ hàn kūn chóng zhī zāi, mín wú xiōng jī yāo niè zhī jí. tiān bù ài qí dào, dì bù ài qí bǎo, rén bù ài qí qíng, shì yǐ tiān jiàng gān lù, dì chū lǐ quán, shān chū qì chē, hé chū mǎ tú, fèng huáng qí lín, jiē zài jiāo zhōu, guī lóng zài gōng zhǎo, qí yú niǎo shòu jí luǎn tāi, jiē kě fǔ ér kuī yě. zé shì wú gù, xiān wáng néng xún lǐ yǐ dá yì, tǐ xìn yǐ dá shùn, cǐ shùn zhī shí yě.
「夫禮之不同不豐殺，所以持情而合危也。山者不使居川，渚者不使居原，用水火金木，飲食必時，冬合男女，春頒爵位，必當年德，皆所順也。用民必順，故無水旱昆蟲之災，民無凶飢妖孽之疾。天不愛其道，地不愛其寶，人不愛其情，是以天降甘露，地出醴泉，山出器車，河出馬圖，鳳凰麒麟，皆在郊掫，龜龍在宮沼，其餘鳥獸及卵胎，皆可俯而窺也。則是無故，先王能循禮以達義，體信以達順，此順之實也。」