kāi fǔ yí tóng sān sī shàng zhù guó lù jūn guó zhòng shì zhōng shū yòu chéng xiàng jiān xiū guó shǐ lǐng jīng yán shì chén tuì tuì yán: qiè wéi tiān wén mò yàn yú jī héng, rén wén mò zhèng yú jiǎn cè. rén zhǔ jiān tiān xiàng zhī xiū jiù, zé bì chá hū jī héng zhī jīng jiān rén shì zhī dé shī, zé bì kǎo hū jiǎn cè zhī xìn. shì yǐ èr zhě suǒ zhǎng, jù yǒu tài shǐ zhī chēng. rán tiān dào yōu ér nán zhī, rén qíng xiǎn ér yì jiàn. dòng jìng zhě jí xiōng zhī zhào, jìng dài zhě xīng wáng zhī jī. shǐ chén suī shù qián dài zhī shè shī, dà yì yǒu zhù rén jūn zhī jiàn jiè.
开府仪同三司、上柱国、录军国重事、中书右丞相、监修国史、领经筵事臣脱脱言:窃惟天文莫验于玑衡,人文莫证于简策。人主监天象之休咎,则必察乎玑衡之精;监人事之得失,则必考乎简策之信。是以二者所掌,俱有太史之称。然天道幽而难知,人情显而易见。动静者吉凶之兆,敬怠者兴亡之机。史臣虽述前代之设施,大意有助人君之鉴戒。
liáo zì táng jì, jī yú shuò fāng. zào bāng běn xí yú gān gē, zhì zhì néng zī yú fǔ fú. jìng tiān zūn zǔ, ér chū rù bì jì qīn rén shàn lín, ér hé zhàn yǐ yí. nán fǔ zhì mín, běi fǔ zhì bīng. chūn shòu shěng gēng, qiū shòu shěng liǎn. lì kè měi yán yú chú mù, suì jī lǚ cì hū tián zū. zhì ruò guān shì shè zuì, zé wěn hé liù diǎn zhī guī lín xuān cè shì, zé kè zūn sān suì zhī zhì. xiǎng guó èr bǎi yī shí jiǔ zài, zhèng xíng rì jǔ, pǐn shì bèi jù, gài yǒu zú shàng zhě yān. dài fū zǐ sūn shī yù, shàng xià lí xīn. jiāo yíng shèng ér xìn xì shēng, chán zéi xìng ér gēn běn cù. biàn qiáng wèi ruò, yì yú fǎn zhǎng. xū! kě wèi zāi!
辽自唐季,基于朔方。造邦本席于干戈,致治能资于黼黻。敬天尊祖,而出入必祭;亲仁善邻,而和战以宜。南府治民,北府治兵。春狩省耕,秋狩省敛。吏课每严于刍牧,岁饥屡赐乎田租。至若观市赦罪,则吻合六典之规;临轩策士,则恪遵三岁之制。享国二百一十九载,政刑日举,品式备具,盖有足尚者焉。迨夫子孙失御,上下离心。骄盈盛而衅隙生,谗贼兴而根本蹙。变强为弱,易于反掌。吁!可畏哉!
tiān zuò zì jué, dà shí gǒu yán. guó jì qiū xū, shǐ yì wú fú. yē lǜ yǎn yǔ duō bì jì, chén dà rèn cí fá jīng xiáng. wǔ dài shǐ xì zhī zhōng piān, sòng jiù shǐ liè zhū zài jì. yǔ duó gè xùn qí zhǔ, chuán wén kuàng shī qí zhēn. wǒ shì zǔ huáng dì yī shì tóng rén, shēn jiā mǐn cè. cháng chì cí chén, zhuàn cì sān shǐ, shǒu jí yú liáo. liù shí yú nián, suì yuè yīn xún, zào wù yǒu dài.
天祚自绝,大石苟延。国既丘墟,史亦芜茀。耶律俨语多避忌,陈大任辞乏精详。《五代史》系之终篇,宋旧史埒诸载记。予夺各徇其主,传闻况失其真。我世祖皇帝一视同仁,深加愍恻。尝敕词臣,撰次三史,首及于辽。六十余年,岁月因循,造物有待。
chén tuì tuì chéng huáng chéng kǒng dùn shǒu: qīn wéi huáng dì bì xià, rú yáo jī gǔ, ér jiǎn kuān róng zhòng ruò shùn hǎo wèn, ér jùn zhé guān lún. jiǎng jīng jiān sòng hū zǔ mó, fǎng zhì páng qiú hū wǎng dié. zī xiū shǐ shì, duàn zì chén zhōng. ruì zhǐ xià ér zhēng pìn xíng, cháo shì hè ér yí yì qǐ. yú shì mìng chén tuì tuì yǐ zhōng shū yòu chéng xiàng lǐng dōu zǒng cái, zhōng shū píng zhāng zhèng shì chén tiě mù ěr dá shì zhōng shū yòu chéng jīn píng zhāng zhèng shì chén hè wéi yī yù shǐ zhōng chéng jīn hàn lín xué shì chéng zhǐ chén zhāng qǐ yán, hàn lín xué shì chén ōu yáng xuán shì yù shǐ jīn jí xián shì jiǎng xué shì jiān guó zǐ jì jiǔ chén lǚ sī chéng hàn lín shì jiǎng xué shì chén jiē xī sī fèng mìng wèi zǒng cái guān. zhōng shū lín xuǎn rú chén zōng wén tài jiàn jīn bīng bù shàng shū chén lián huì shān hǎi yá hàn lín zhí xué shì chén wáng yí mì shū zhù zuò zuǒ láng chén xú bǐng guó shǐ yuàn biān xiū guān chén chén yì céng fēn zhuàn liáo shǐ. qǐ zhì zhèng sān nián sì yuè, qì sì nián sān yuè. fā gù fǔ zhī dú cáng, jí xiá fāng zhī guǐ xiàn, sōu luó tī jué, shān rùn yán mó. jì zhì biǎo chuán, bèi chéng yī dài zhī shū zāng pǐ shì fēi, bù mí qiān zǎi zhī shí. chén tuì tuì dāo chéng lóng jì, xìng dǔ chéng gōng. zài xuān rì yuè zhī guāng huá, yuàn xiào juān āi zhī bǔ bào. wǒ cháo zhī lùn yì guī zhèng, qì zhī zhí zé cí zhī chāng liáo guó zhī jūn chén yǒu zhī, shàn zhě xǐ ér è zhě jù. suǒ zhuàn běn jì sān shí juǎn zhì sān shí èr juǎn biǎo bā juǎn liè zhuàn sì shí liù juǎn, gè zhe lùn zàn, jù cún tǐ cái, suí biǎo yǐ wén. shàng chén tiān lǎn, xià qíng wú rèn cán jù zhàn hàn bīng yíng zhī zhì. chén tuì tuì chéng huáng chéng jù dùn shǒu dùn shǒu jǐn yán.
臣脱脱诚惶诚恐顿首:钦惟皇帝陛下,如尧稽古,而简宽容众;若舜好问,而浚哲冠伦。讲经兼诵乎祖谟,访治旁求乎往牒。兹修史事,断自宸衷。睿旨下而征聘行,朝士贺而遗逸起。于是命臣脱脱以中书右丞相领都总裁,中书平章政事臣铁睦尔达世、中书右丞今平章政事臣贺惟一、御史中丞今翰林学士承旨臣张起岩,翰林学士臣欧阳玄、侍御史今集贤侍讲学士兼国子祭酒臣吕思诚、翰林侍讲学士臣揭傒斯奉命为总裁官。中书遴选儒臣宗文太监今兵部尚书臣廉惠山海牙、翰林直学士臣王沂、秘书著作佐郎臣徐昺、国史院编修官臣陈绎曾分撰《辽史》。起至正三年四月,迄四年三月。发故府之椟藏,集遐方之匦献,搜罗剔抉,删润研劘。纪志表传,备成一代之书;臧否是非,不迷千载之实。臣脱脱叨承隆寄,幸睹成功。载宣日月之光华,愿效涓埃之补报。我朝之论议归正,气之直则辞之昌;辽国之君臣有知,善者喜而恶者惧。所撰本纪三十卷、志三十二卷、表八卷、列传四十六卷,各著论赞,具存体裁,随表以闻。上尘天览,下情无任惭惧战汗屏营之至。臣脱脱诚惶诚惧顿首顿首谨言。