gāo lì
高麗
gāo lì zì yǒu guó yǐ lái, chuán cì jiǔ jìn, rén mín tǔ tián, lì dài gè yǒu qí zhì, rán gāo lì yǔ liáo, xiāng wèi zhōng shǐ èr bǎi yú nián. zì tài zǔ huáng dì shén cè jiān, gāo lì qiǎn shǐ jìn bǎo jiàn. tiān zàn sān nián, lái gòng. tài zōng tiān xiǎn èr nián, lái gòng. huì tóng èr nián, shòu jìn shàng zūn hào cè, qiǎn shǐ wǎng bào. shèng zōng tǒng hé sān nián qiū qī yuè, zhào zhū dào gè wán róng qì, yǐ bèi dōng zhēng gāo lì. bā yuè, yǐ liáo zé jù rù, bà shī. shí nián, yǐ dōng jīng liú shǒu xiāo héng dé fá gāo lì. shí yī nián, wáng zhì qiǎn pǔ liáng róu fèng biǎo qǐng zuì, zhào qǔ nǚ zhí guó yā lù jiāng dōng shù bǎi lǐ dì cì zhī. shí èr nián, rù gòng. sān yuè, wáng zhì qiǎn shǐ qǐng suǒ fú shēng kǒu, zhào shú hái zhī, réng qiǎn shǐ fǔ yù. shí èr yuè, wáng zhì jìn jì lè, zhào què zhī. shí sān nián, zhì qiǎn lǐ zhōu zhēn lái gòng, yòu jìn yīng. shí yuè, qiǎn lǐ zhī bái fèng gòng. shí yī yuè, qiǎn shǐ cè zhì wèi wáng. qiǎn tóng zǐ shí rén lái xué běn guó yǔ. shí sì nián, wáng zhì biǎo qǐ wèi hūn yīn, yǐ dōng jīng liú shǒu fù mǎ xiāo héng dé nǚ xià jià zhī. liù yuè, qiǎn shǐ lái wèn qǐ jū. zì shì zhì zhě wú shí.
高麗自有國以來,傳次久近,人民土田,歷代各有其志,然高麗與遼,相為終始二百餘年。自太祖皇帝神冊間,高麗遣使進寶劍。天贊三年,來貢。太宗天顯二年,來貢。會同二年,受晉上尊號冊,遣使往報。聖宗統和三年秋七月,詔諸道各完戎器,以備東征高麗。八月,以遼澤沮洳,罷師。十年,以東京留守蕭恆德伐高麗。十一年,王治遣朴良柔奉表請罪,詔取女直國鴨淥江東數百里地賜之。十二年,入貢。三月,王治遣使請所俘生口,詔贖還之,仍遣使撫諭。十二月,王治進妓樂,詔卻之。十三年,治遣李周楨來貢,又進鷹。十月,遣李知白奉貢。十一月,遣使冊治為王。遣童子十人來學本國語。十四年,王治表乞為婚姻,以東京留守駙馬蕭恆德女下嫁之。六月,遣使來問起居。自是至者無時。
shí wǔ nián, hán yàn jìng lái nà pìn bì, diào fù mǎ xiāo héng dé qī yuè guó gōng zhǔ hōng. shí yī yuè, zhì hōng, qí zhí sòng qiǎn wáng tóng yǐng lái gào. shí èr yuè, qiǎn shǐ zhì jì, zhào qí zhí sòng quán zhī guó shì. shí liù nián, qiǎn shǐ cè sòng wèi wáng. èr shí nián, sòng qiǎn shǐ hè fá sòng zhī jié. qī yuè, lái gòng běn guó dì lǐ tú. èr shí èr nián, yǐ nán fá shì zhào yù zhī. èr shí sān nián, gāo lì wén yǔ sòng hé, qiǎn shǐ lái hè. èr shí liù nián, jìn lóng xū cǎo xí, jí hè zhōng jīng chéng. èr shí qī nián, chéng tiān huáng tài hòu bēng, qiǎn shǐ bào yǐ guó āi. èr shí bā nián, sòng qiǎn wèi shǒu yú děng lái jì. sān yuè, shǐ lái huì zàng.
十五年,韓彥敬來納聘幣,吊駙馬蕭恆德妻越國公主薨。十一月,治薨,其侄誦遣王同穎來告。十二月,遣使致祭,詔其侄誦權知國事。十六年,遣使冊誦為王。二十年,誦遣使賀伐宋之捷。七月,來貢本國《地里圖》。二十二年,以南伐事詔諭之。二十三年,高麗聞與宋和,遣使來賀。二十六年,進龍鬚草蓆,及賀中京城。二十七年,承天皇太后崩,遣使報以國哀。二十八年,誦遣魏守愚等來祭。三月,使來會葬。
wǔ yuè, gāo lì xī jīng liú shǒu kāng zhào shì qí zhǔ sòng, shàn lì sòng cóng xiōng xún. bā yuè, shèng zōng zì jiāng fá gāo lì, bào sòng, qiǎn yǐn jìn shǐ hán qǐ xuān wèn xún. xún fèng biǎo qǐ bà shī, bù xǔ. shí yī yuè, dà jūn dù yā lù jiāng, kāng zhào jù zhàn yú tóng zhōu, bài zhī. zhào fù chū, yòu pí shì xiáng wěn yē lǜ dí lǔ qín zhào děng, zhuī bēn shù shí lǐ, huò suǒ qì liáng xiǎng kǎi zhàng, tóng huò guì níng děng zhōu jiē jiàng. xún shàng biǎo qǐng cháo, xǔ zhī, jìn jūn shì fú lüè. yǐ zhèng shì shè rén mǎ bǎo yòu wèi kāi jīng liú shǒu, ān zhōu tuán liàn shǐ wáng bā wèi fù liú shǒu. tài zǐ tài shī yǐ lǐn jiāng qí bīng yī qiān, sòng bǎo yòu děng fù jīng. shǒu jiāng zhuō sī zhèng shā wǒ shǐ zhě hán xǐ sūn děng shí rén, lǐng bīng chū jù, bǎo yòu děng fù hái. yǐ lǐn lǐng bīng jī zhī, sī zhèng suì bēn xī jīng. wéi zhī wǔ rì, bù kè, zhù bì yú chéng xī fó sì. gāo lì lǐ bù láng zhōng bó hǎi tuó shī lái jiàng. qiǎn pái yā pén nú gōng kāi jīng, yù dí yú jīng xī, bài zhī. xún qì chéng dùn zǒu, suì fén kāi jīng, zhì qīng jiāng ér hái. èr shí jiǔ nián zhēng yuè, bān shī, suǒ jiàng zhū chéng fù pàn. zhì guì zhōu nán lǐng gǔ, dà yǔ lián rì, jì nǎi dé dù, mǎ tuó jiē pí fá, jiǎ zhàng duō yí qì. cì yā lù jiāng, yǐ suǒ fú rén fēn zhì zhū líng miào, yú cì nèi qī dà chén.
五月,高麗西京留守康肇弒其主誦,擅立誦從兄詢。八月,聖宗自將伐高麗,報宋,遣引進使韓杞宣問詢。詢奉表乞罷師,不許。十一月,大軍渡鴨淥江,康肇拒戰於銅州,敗之。肇復出,右皮室詳穩耶律敵魯擒肇等,追奔數十里,獲所棄糧餉、鎧仗,銅、霍、貴、寧等州皆降。詢上表請朝,許之,禁軍士俘掠。以政事舍人馬保祐為開京留守,安州團練使王八為副留守。太子太師乙凜將騎兵一千,送保祐等赴京。守將卓思正殺我使者韓喜孫等十人,領兵出拒,保祐等復還。乙凜領兵擊之,思正遂奔西京。圍之五日,不克,駐蹕於城西佛寺。高麗禮部郎中渤海陀失來降。遣排押、盆奴攻開京,遇敵於京西,敗之。詢棄城遁走,遂焚開京,至清江而還。二十九年正月,班師,所降諸城復叛。至貴州南嶺谷,大雨連日,霽乃得渡,馬駝皆疲乏,甲仗多遺棄。次鴨淥江,以所俘人分置諸陵廟,余賜內戚、大臣。
kāi tài yuán nián, xún qiǎn cài zhōng shùn lái qǐ chēng chén rú jiù, zhào xún qīn cháo. bā yuè, qiǎn tián gǒng zhī fèng biǎo, chēng bìng bù néng cháo. zhào fù qǔ liù zhōu zhī dì. èr nián, yē lǜ zī zhōng shǐ gāo lì qǔ dì, wèi jǐ hái. sān nián, zī zhōng fù shǐ, rú qián suǒ dì. wǔ yuè, zhào guó jiù xiáng wěn xiāo dí liè dōng jīng liú shǒu yē lǜ tuán shí děng zào fú liáng yú yā lù jiāng, chéng bǎo xuān yì dìng yuǎn děng zhōu. sì nián, mìng běi fǔ zǎi xiàng liú shèn xíng wèi dōu tǒng, shū mì shǐ yē lǜ shì liáng wèi fù, diàn qián dōu diǎn jiǎn xiāo xū liè wèi dōu jiān. shèn xíng qiè jiā biān shàng, zhì huǎn shī qī, zhuī hái zhī, yǐ shì liáng xū liè zǒng bīng fá gāo lì. wǔ nián, shì liáng děng yǔ gāo lì zhàn yú guō zhōu xī, pò zhī. liù nián, shū mì shǐ xiāo hé zhuō wèi dōu tǒng, hàn rén xíng gōng dōu bù shǔ wáng jì zhōng wèi fù, diàn qián dōu diǎn jiǎn xiāo xū liè wèi dōu jiān jìn tǎo. xiāo hé zhuō gōng xìng huà jūn bù kè, shī hái. qī nián, zhào dōng píng jùn wáng xiāo pái yā wèi dōu tǒng, xiāo xū liè wèi fù tǒng, dōng jīng liú shǒu yē lǜ bā gē wèi dōu jiān, fù fá gāo lì. shí èr yuè, xiāo pái yā yǔ zhàn yú chá tuó èr hé zhī jiān, wǒ jūn bù lì, tiān yún yòu pí shì èr jūn méi nì zhě zhòng, tiān yún jūn xiáng wěn hǎi lǐ yáo niǎn zhàng xiáng wěn ā guǒ dá kè shěng shǐ zhuó gǔ bó hǎi xiáng wěn gāo qīng míng děng jiē méi yú zhèn. bā nián, zhào shù pái yā tǎo gāo lì zuì, shì zhī. jiā yǒu gōng jiāng xiào, yì fēng zhàn méi jiāng xiào zhī qī, lù qí zǐ dì. yǐ nán pí shì jūn xiào yǒu gōng, cì yī wù yín juàn yǒu chà, chū jīn bó cì yáo lǐ niè gē èr xī jūn. bā yuè, qiǎn láng jūn hé bù lǚ děng lǜ zhū bù bīng, huì dà jūn tóng tǎo gāo lì. xún qiǎn shǐ lái qǐ gòng fāng wù. jiǔ nián, zī zhōng hái, yǐ xún jiàng biǎo jìn, shì xún zuì.
開泰元年,詢遣蔡忠順來乞稱臣如舊,詔詢親朝。八月,遣田拱之奉表,稱病不能朝。詔復取六州之地。二年,耶律資忠使高麗取地,未幾還。三年,資忠復使,如前索地。五月,詔國舅詳穩蕭敵烈、東京留守耶律團石等造浮梁於鴨淥江,城保、宣義、定遠等州。四年,命北府宰相劉慎行為都統,樞密使耶律世良為副,殿前都點檢蕭虛烈為都監。慎行挈家邊上,致緩師期,追還之,以世良、虛烈總兵伐高麗。五年,世良等與高麗戰於郭州西,破之。六年,樞密使蕭合卓為都統,漢人行宮都部署王繼忠為副,殿前都點檢蕭虛烈為都監進討。蕭合卓攻興化軍不克,師還。七年,詔東平郡王蕭排押為都統,蕭虛烈為副統,東京留守耶律八哥為都監,復伐高麗。十二月,蕭排押與戰於茶、陀二河之間,我軍不利,天雲、右皮室二軍沒溺者眾,天雲軍詳穩海里、遙輦帳詳穩阿果達、客省使酌古、渤海詳穩高清明等皆沒於陣。八年,詔數排押討高麗罪,釋之。加有功將校,益封戰沒將校之妻,錄其子弟。以南皮室軍校有功,賜衣物銀絹有差,出金帛賜餚里、涅哥二奚軍。八月,遣郎君曷不呂等率諸部兵,會大軍同討高麗。詢遣使來乞貢方物。九年,資忠還,以詢降表進,釋詢罪。
tài píng yuán nián, xún hōng, qiǎn shǐ lái bào sì wèi, jí qiǎn shǐ cè wáng qīn wèi wáng. jiǔ nián, cì qīn wù. shí yī nián, shèng zōng bēng, qiǎn shǐ gào āi. qī yuè, shǐ lái wèi diàn. xìng zōng zhòng xī qī nián, lái gòng. shí èr nián sān yuè, yǐ jiā shang zūn hào, lái hè. shí sān nián, qiǎn shǐ lái gòng. shí sì nián sān yuè, yòu lái gòng. shí wǔ nián, rù gòng. bā yuè, wáng qīn hōng, qiǎn shǐ lái gào. shí liù nián, lái gòng. míng nián, yòu lái gòng. shí jiǔ nián, fù gòng. liù yuè, qiǎn shǐ lái hè fá xià zhī jié. èr shí èr nián, rù gòng. èr shí sān nián sì yuè, wáng huī qǐng guān qí zi, zhào jiā jiǎn xiào tài wèi. xìng zōng bēng, dào zōng jí wèi, qīng níng yuán nián bā yuè, qiǎn shǐ bào guó āi, yǐ xiān dì yí liú wù cì zhī. shí yī yuè, shǐ lái huì zàng. èr nián sān nián, jiē lái gòng. sì nián chūn, qiǎn shǐ bào tài huáng tài hòu āi. wǔ yuè, shǐ lái huì zàng. xián yōng qī nián bā nián, lái gòng. shí èr yuè, yǐ fú jīng yī cáng cì huī. jiǔ nián shí nián, lái gòng. dà kāng èr nián sān yuè, huáng tài hòu bēng, qiǎn shǐ bào āi. liù yuè, shǐ lái diào jì. sì nián, wáng huī qǐ cì yā lù jiāng yǐ dōng dì, bù xǔ. jiǔ nián bā yuè, wáng huī hōng, yǐ huī zi sān hán guó gōng xūn quán zhī guó shì. shí èr yuè, xūn hōng. dà ān yuán nián, cè xūn zi yùn wèi guó wáng. èr nián, qiǎn shǐ lái xiè fēng cè. sān nián, lái gòng. sì nián sān yuè, miǎn suì gòng. wǔ nián liù nián, lián gòng. jiǔ nián, cì wáng yùn yáng. shí nián, yùn hōng, zi yù qiǎn shǐ lái gào, jí fù zèng. shòu lóng yuán nián, lái gòng. shí yī yuè, wáng yù bìng, mìng qí zi yóng quán zhī guó shì. èr nián, lái gòng. sān nián sān yuè, wáng yù hōng. wǔ nián, wáng yóng qǐ fēng cè. liù nián, fēng yóng wèi sān hán guó gōng. qī nián, dào zōng bēng, tiān zuò jí wèi, gǎi wèi gān tǒng yuán nián, bào dào zōng āi, shǐ lái wèi diàn. shí èr yuè, qiǎn shǐ lái hè. wǔ nián, sān hán guó gōng yóng hōng, zi yǔ qiǎn shǐ lái gào. bā nián, fēng yǔ wèi sān hán guó gōng, zèng qí fù yóng wèi guó wáng. shí èr yuè, qiǎn shǐ lái xiè. jiǔ nián, lái gòng. tiān qìng èr nián, wáng yǔ mǔ hōng, lái gào, qiǎn shǐ zhì jì, qǐ fù. sān nián, qiǎn shǐ lái xiè zhì jì, yòu lái xiè qǐ fù. shí nián, qǐ bīng yú gāo lì yǐ yù jīn, ér jīn rén zé zhī. zhì shì liáo guó wáng yǐ.
太平元年,詢薨,遣使來報嗣位,即遣使冊王欽為王。九年,賜欽物。十一年,聖宗崩,遣使告哀。七月,使來慰奠。興宗重熙七年,來貢。十二年三月,以加上尊號,來賀。十三年,遣使來貢。十四年三月,又來貢。十五年,入貢。八月,王欽薨,遣使來告。十六年,來貢。明年,又來貢。十九年,復貢。六月,遣使來賀伐夏之捷。二十二年,入貢。二十三年四月,王徽請官其子,詔加檢校太尉。興宗崩,道宗即位,清寧元年八月,遣使報國哀,以先帝遺留物賜之。十一月,使來會葬。二年、三年,皆來貢。四年春,遣使報太皇太后哀。五月,使來會葬。咸雍七年、八年,來貢。十二月,以佛經一藏賜徽。九年、十年,來貢。大康二年三月,皇太后崩,遣使報哀。六月,使來弔祭。四年,王徽乞賜鴨淥江以東地,不許。九年八月,王徽薨,以徽子三韓國公勛權知國事。十二月,勛薨。大安元年,冊勛子運為國王。二年,遣使來謝封冊。三年,來貢。四年三月,免歲貢。五年、六年,連貢。九年,賜王運羊。十年,運薨,子昱遣使來告,即賻贈。壽隆元年,來貢。十一月,王昱病,命其子顒權知國事。二年,來貢。三年三月,王昱薨。五年,王顒乞封冊。六年,封顒為三韓國公。七年,道宗崩,天祚即位,改為乾統元年,報道宗哀,使來慰奠。十二月,遣使來賀。五年,三韓國公顒薨,子俁遣使來告。八年,封俁為三韓國公,贈其父顒為國王。十二月,遣使來謝。九年,來貢。天慶二年,王俁母薨,來告,遣使致祭,起復。三年,遣使來謝致祭,又來謝起復。十年,乞兵於高麗以御金,而金人責之。至是遼國亡矣。
xī xià
西夏
xī xià, běn wèi tuò bá shì hòu, qí dì zé hè lián guó yě. yuǎn zǔ sī gōng, táng jì shòu cì xìng yuē lǐ, shè wǔ dài zhì sòng, shì yǒu qí dì. zhì lǐ jì qiān shǐ dà, jù xià yín suī yòu jìng wǔ zhōu, yuán jìng qī zhèn, qí dōng xī èr shí wǔ yì, nán běi shí yú yì. zi dé míng, xiǎo fú shū, tōng fǎ lǜ, cháng guān tài yī jīn jiàn jué yě zhàn gē, zhì fān shū shí èr juǎn, yòu zhì zì ruò fú zhuàn.
西夏,本魏拓跋氏後,其地則赫連國也。遠祖思恭,唐季受賜姓曰李,涉五代至宋,世有其地。至李繼遷始大,據夏、銀、綏、宥、靜五州,緣境七鎮,其東西二十五驛,南北十餘驛。子德明,曉佛書,通法律,嘗觀《太一金鑒訣》、《野戰歌》,制番書十二卷,又制字若符篆。
qí sú, yī bái zhǎi shān, zhān guān, guān hòu chuí hóng jié shòu. zì hào wéi míng, shè guān fēn wén wǔ. qí guān yòng jīn lǚ tiē, jiān qǐ yún, yín zhǐ tiē, fēi yī, jīn tú yín dài, pèi dié xiè jiě zhuī duǎn dāo gōng shǐ, chuān xuē, tū fà, ěr zhòng huán, zǐ xuán lán liù xí. chū rù chéng mǎ, zhāng qīng gài, yǐ èr qí qián yǐn, cóng zhě bǎi yú qí. mín shù yī qīng lǜ. gé lè zhī wǔ yīn wèi yī yīn, cái lǐ zhī jiǔ bài wèi sān bài. fán chū bīng xiān bo, yǒu sì: yī zhì bó jiāo, yǐ ài zhuó yáng jiǎ gǔ èr pǐ suàn, pǐ zhú yú dì yǐ qiú shù, ruò dié shī rán sān zhòu yáng, qí yè qiān yáng, fén xiāng dǎo zhī, yòu fén gǔ huǒ yú yě, cì chén tú yáng, cháng wèi tōng zé jí, yáng xīn yǒu xuè zé bài sì shǐ jī xián, tīng qí shēng, zhī shèng fù jí dí zhì zhī qī. bìng zhě bù yòng yī yào, zhào wū zhě sòng guǐ, xī xià yǔ yǐ wū wèi sī yě huò qiān tā shì, wèi zhī shǎn bìng. xǐ bào chóu, yǒu sàng zé bù fá rén, fù jiǎ yè yú bèi shí zhī. chóu jiě, yòng jī zhū quǎn xuè hé jiǔ, zhù yú dú lóu zhōng yǐn zhī, nǎi shì yuē: ruò fù bào chóu, gǔ mài bù shōu, nán nǚ tū lài, liù chù sǐ, shé rù zhàng. yǒu lì xiǎo bù néng fù chóu zhě, jí zhuàng fù, xiǎng yǐ niú yáng jiǔ shí, qū chóu jiā zòng huǒ, fén qí lú shě. sú yuē dí nǚ bīng bù xiáng, zhé bì qù. sù yú guān, guān zé shé biàn qì zhí zhī rén wèi hé duàn, guān tīng qí qū zhí. shā rén zhě, nà mìng jià qián bǎi èr shí qiān.
其俗,衣白窄衫,氈冠,冠後垂紅結綬。自號嵬名,設官分文武。其冠用金縷貼,間起雲,銀紙帖,緋衣,金塗銀帶,佩蹀躞、解錐、短刀、弓矢,穿靴,禿髮,耳重環,紫旋襴六襲。出入乘馬,張青蓋,以二旗前引,從者百餘騎。民庶衣青綠。革樂之五音為一音,裁禮之九拜為三拜。凡出兵先卜,有四:一炙勃焦,以艾灼羊胛骨;二擗算,擗竹於地以求數,若揲蓍然;三咒羊,其夜牽羊,焚香禱之,又焚谷火於野,次晨屠羊,腸胃通則吉,羊心有血則敗;四矢擊弦,聽其聲,知勝負及敵至之期。病者不用醫藥,召巫者送鬼,西夏語以巫為「廝」也;或遷他室,謂之「閃病」。喜報仇,有喪則不伐人,負甲葉於背識之。仇解,用雞豬犬血和酒,貯於髑髏中飲之,乃誓曰:「若復報仇,谷麥不收,男女禿癩,六畜死,蛇入帳。」有力小不能復仇者,集壯婦,享以牛羊酒食,趨讎家縱火,焚其廬舍。俗曰敵女兵不祥,輒避去。訴於官,官擇舌辯氣直之人為和斷,官聽其屈直。殺人者,納命價錢百二十千。
tǔ chǎn dà mài bì dòu qīng kē hào zi gǔ zi màn jiǎn dì péng shí cōng róng miáo xiǎo wú tí xí jī cǎo zi dì huáng yè dēng xiāng cǎo shā cōng yě jiǔ jù huī bái hāo jiǎn dì sōng shí.
土產大麥、蓽豆、青稞、皞子、古子蔓、鹼地蓬實、蓯蓉苗、小蕪荑、席雞草子、地黃葉、登廂草、沙蔥、野韭、拒灰、白蒿、鹼地松實。
mín nián shí wǔ wèi dīng. yǒu èr dīng zhě, qǔ yī wèi zhèng jūn. fù dān zá shǐ yī rén wèi chāo, sì dīng wèi liǎng chāo. yú rén dé shè tā dīng, jiē xí zhàn dòu. zhèng jūn mǎ tuó gè yī, měi jiā zì zhì yī zhàng. tuán liàn shǐ shàng, zhàng gōng shǐ gè yī, mǎ wǔ bǎi pǐ, tái tuó yī, qí gǔ wǔ, qiāng jiàn gùn bàng chǎo dài yǔ zhān hún tuō qiāo jiàn pái tiě zhào lí gè yī cì shǐ yǐ xià, rén gè yī tuó, jiàn sān bǎi, máo mù yī yú bīng sān rén gòng yī mù. yǒu pào shǒu èr bǎi rén, hào pō xǐ. yǒng jiàn zhě hào zhuàng lìng láng. jī liáng bù guò yī xún. zhòu zé jǔ yān yáng chén, yè zé gōu huǒ wèi hòu. ruò huò rén mǎ, shè zhī, hào yuē shā guǐ zhāo hún. huò shè cǎo fù rén. chū jūn yòng dān rì, bì huì rì. duō lì xū zhài, shè fú bīng. yī zhòng jiǎ, chéng shàn mǎ, yǐ tiě qí wèi qián fēng, yòng gōu suǒ jiǎo lián, suī sǐ mǎ shàng bù là. qí mín sú yǒng hàn, yì guān qí chéng tǔ chǎn pǐn wù zi xìng chuán guó, yì lüè zhī qí dà gài ěr.
民年十五為丁。有二丁者,取一為正軍。負擔雜使一人為抄,四丁為兩抄。餘人得射它丁,皆習戰鬥。正軍馬駝各一,每家自置一帳。團練使上,帳、弓、矢各一,馬五百匹,台駝一,旗鼓五,槍、劍、棍棓、炒袋、雨氈、渾脫、鍬、、箭牌、鐵笊籬各一;刺史以下,人各一駝,箭三百,毛幕一;余兵三人共一幕。有炮手二百人,號「潑喜」。勇健者號「撞令郎」。齎糧不過一旬。晝則舉煙、揚塵,夜則篝火為候。若獲人馬,射之,號曰殺鬼招魂。或射草縛人。出軍用單日,避晦日。多立虛寨,設伏兵。衣重甲,乘善馬,以鐵騎為前鋒,用鈎索絞聯,雖死馬上不落。其民俗勇悍,衣冠、騎乘、土產品物、子姓傳國,亦略知其大概耳。
chū, xī xià chén sòng yǒu nián, cì xìng yuē zhào dài liáo shèng zōng tǒng hé sì nián, jì qiān pàn sòng, shǐ lái fù liáo, shòu tè jìn jiǎn xiào tài shī dū du xià zhōu zhū jūn shì, suì fù xìng lǐ. shí yuè, qiǎn shǐ lái gòng. liù nián, rù gòng. qī nián, lái gòng, yǐ wáng zǐ zhàng yē lǜ xiāng zhī nǚ fēng yì chéng gōng zhǔ, xià jià jì qiān. bā nián zhēng yuè, lái xiè. sān yuè, yòu lái gòng. jiǔ yuè, jì qiān qiǎn shǐ xiàn sòng fú. shí yuè, yǐ bài sòng jūn lái gào. shí èr yuè, xià sòng lín fū děng zhōu, lái gào, qiǎn shǐ fēng jì qiān wèi xià guó wáng. jiǔ nián èr yuè, qiǎn shǐ gào fá sòng zhī jié. sì yuè, qiǎn lǐ zhī bái lái xiè fēng cè. qī yuè, fù suī yín èr zhōu, lái gào. shí yuè, jì qiān yǐ sòng suǒ shòu chì mìng, qiǎn shǐ lái shàng. shì yuè, dìng nán jūn jié dù shǐ lǐ jì pěng lái fù, shòu kāi fǔ yí tóng sān sī jiǎn xiào tài shī, jiān shì zhōng, fēng xī píng wáng, réng cì tuī zhōng xiào shùn qǐ shèng dìng nán gōng chén. shí èr yuè, jì qiān qián fù yú sòng, qiǎn hán dé wēi chí zhào yù zhī. shí nián èr yuè, hán dé wēi hái, zòu jì qiān tuō gù bù chū, zhì líng zhōu fú lüè yǐ hái. xī xià qiǎn shǐ lái zòu dé wēi fú lüè, cì zhào fǔ yù. shí yuè, lái gòng. shí èr nián, rù gòng. shí sān nián, bài sòng shī, qiǎn shǐ lái gào. shí sì nián, yòu lái gòng. shí wǔ nián sān yuè, yǐ pò sòng bīng lái gào, fēng jì qiān wèi xī píng wáng. liù yuè, qiǎn shǐ lái xiè fēng cè. shí liù nián, lái gòng. shí bā nián, shòu jì qiān zi dé míng shuò fāng jūn jié dù shǐ. shí jiǔ nián, qiǎn lǐ wén jì lái gòng. liù yuè, zòu xià sòng héng huán qìng sān zhōu, cì zhào bāo měi. èr shí nián, qiǎn shǐ lái jìn mǎ tuó. liù yuè, qiǎn liú rén xù lái gào xià líng zhōu. èr shí yī nián, jì qiān hōng, qí zi dé zhāo qiǎn shǐ lái gào. liù yuè, zèng jì qiān shàng shū lìng, qiǎn xī shàng gé mén shǐ dīng zhèn diào wèi. bā yuè, dé zhāo qiǎn shǐ lái xiè diào zèng. èr shí èr nián sān yuè, dé zhāo qiǎn shǐ shàng jì qiān yí liú wù. qī yuè, fēng dé zhāo wèi xī píng wáng. shí yuè, qiǎn shǐ lái xiè fēng cè. èr shí sān nián, xià sòng qīng chéng, lái gào. èr shí wǔ nián, dé zhāo mǔ hōng, qiǎn shǐ diào jì, qǐ fù. èr shí qī nián, chéng tiān huáng tài hòu bēng, qiǎn shǐ bào āi yú xià. èr shí bā nián, qiǎn shǐ cè dé zhāo wèi xià guó wáng. kāi tài yuán nián, dé zhāo qiǎn shǐ jìn liáng mǎ. èr nián, qiǎn shǐ yǐn jìn shǐ lǐ yán hóng cì xià guó wáng lǐ dé zhāo jí yì chéng gōng zhǔ chē mǎ. tài píng yuán nián, lái gòng. shí yī nián, shèng zōng bēng, bào āi yú xià, dé zhāo qiǎn shǐ lái jìn fù bì.
初,西夏臣宋有年,賜姓曰趙;迨遼聖宗統和四年,繼遷叛宋,始來附遼,授特進檢校太師、都督夏州諸軍事,遂複姓李。十月,遣使來貢。六年,入貢。七年,來貢,以王子帳耶律襄之女封義成公主,下嫁繼遷。八年正月,來謝。三月,又來貢。九月,繼遷遣使獻宋俘。十月,以敗宋軍來告。十二月,下宋麟、鄜等州,來告,遣使封繼遷為夏國王。九年二月,遣使告伐宋之捷。四月,遣李知白來謝封冊。七月,復綏、銀二州,來告。十月,繼遷以宋所授敕命,遣使來上。是月,定難軍節度使李繼捧來附,授開府儀同三司、檢校太師,兼侍中,封西平王,仍賜推忠效順啟聖定難功臣。十二月,繼遷潛附於宋,遣韓德威持詔諭之。十年二月,韓德威還,奏繼遷託故不出,至靈州俘掠以還。西夏遣使來奏德威俘掠,賜詔撫諭。十月,來貢。十二年,入貢。十三年,敗宋師,遣使來告。十四年,又來貢。十五年三月,以破宋兵來告,封繼遷為西平王。六月,遣使來謝封冊。十六年,來貢。十八年,授繼遷子德明朔方軍節度使。十九年,遣李文冀來貢。六月,奏下宋恆、環、慶三州,賜詔褒美。二十年,遣使來進馬、駝。六月,遣劉仁勖來告下靈州。二十一年,繼遷薨,其子德昭遣使來告。六月,贈繼遷尚書令,遣西上閣門使丁振弔慰。八月,德昭遣使來謝吊贈。二十二年三月,德昭遣使上繼遷遺留物。七月,封德昭為西平王。十月,遣使來謝封冊。二十三年,下宋青城,來告。二十五年,德昭母薨,遣使弔祭,起復。二十七年,承天皇太后崩,遣使報哀於夏。二十八年,遣使冊德昭為夏國王。開泰元年,德昭遣使進良馬。二年,遣使引進使李延弘賜夏國王李德昭及義成公主車馬。太平元年,來貢。十一年,聖宗崩,報哀於夏,德昭遣使來進賻幣。
xìng zōng jí wèi, yǐ xìng píng gōng zhǔ xià jià lǐ yuán hào, yǐ yuán hào wèi fù mǎ dū wèi. zhòng xī yuán nián, xià guó qiǎn shǐ lái hè. lǐ dé zhāo hōng, cè qí zi xià guó gōng yuán hào wèi wáng. èr nián, lái gòng. shí èr yuè, jìn xià guó shǐ yán lù sī shì jīn tiě. qī nián, lái gòng. lǐ yuán hào yǔ píng gōng zhǔ bù xié, gōng zhǔ hōng, qiǎn běi yuàn chéng zhǐ yē lǜ shù chéng chí zhào wèn zhī. jiǔ nián, sòng qiǎn guō zhēn yǐ fá xià lái bào. shí nián, xià guó xiàn suǒ fú sòng jiāng jí shēng kǒu. shí yī nián, qiǎn shǐ wèn sòng xìng shī fá xià zhī yóu. shí èr yuè, jìn tǔ hún yù mǎ yú xià, yán biān zhú zhàng sāi yǐ fáng zhī. shí èr nián zhēng yuè, qiǎn tóng zhī xī jīn fǔ shì yē lǜ dí liè shū mì dōu chéng zhǐ wáng wéi jí yù xià guó yǔ sòng hé. èr yuè, yuán hào yǐ jiā shang zūn hào, qiǎn shǐ lái hè. yē lǜ dí liè děng shǐ xià guó hái, zòu yuán hào bà bīng, qiǎn shǐ bào sòng. sì yuè, xià guó qiǎn shǐ jìn mǎ tuó. qī yuè, yuán hào shàng biǎo qǐng fá sòng, bù cóng. shí yuè, xià rén qīn dǎng xiàng, qiǎn yán chāng gōng shǐ gāo jiā nú ràng zhī. shí sān nián sì yuè, dǎng xiàng jí shān xī bù zú jié dù shǐ qū liè yǐ wǔ bù pàn rù xī xià, zhào zhēng zhū dào bīng tǎo zhī. liù yuè, zǔ bo qiú zhǎng wū bā qiǎn qí zi zhí yuán hào suǒ qiǎn qiú yuán shǐ wā yì gǎi lái. bā yuè, xià shǐ duì bù yǐ qíng, jī zhī. shǐ fù lái, xún shì yí bù shí duì, chī zhī. shí yuè, yuán hào shàng biǎo xiè zuì, yù shōu jí pàn dǎng yǐ xiàn, cóng zhī. jìn fāng wù, mìng běi yuàn shū mì fù shǐ xiāo gé yà zhī. yuán hào qīn lǜ dǎng xiàng sān bù lái jiàng, jié qí nà pàn bèi méng, yuán hào fú zuì. chū, xià rén zhí xiāo hú dǔ, zhì shì, qǐng yǐ bèi zhí zhě lái guī. zhào suǒ liú xià shǐ yì hái qí guó. shí èr yuè, hú dǔ lái guī, yòu qiǎn shǐ lái gòng.
興宗即位,以興平公主下嫁李元昊,以元昊為駙馬都尉。重熙元年,夏國遣使來賀。李德昭薨,冊其子夏國公元昊為王。二年,來貢。十二月,禁夏國使沿路私市金鐵。七年,來貢。李元昊與平公主不諧,公主薨,遣北院承旨耶律庶成持詔問之。九年,宋遣郭禎以伐夏來報。十年,夏國獻所俘宋將及生口。十一年,遣使問宋興師伐夏之由。十二月,禁吐渾鬻馬於夏,沿邊築障塞以防之。十二年正月,遣同知析津府事耶律敵烈、樞密都承旨王惟吉諭夏國與宋和。二月,元昊以加上尊號,遣使來賀。耶律敵烈等使夏國還,奏元昊罷兵,遣使報宋。四月,夏國遣使進馬、駝。七月,元昊上表請伐宋,不從。十月,夏人侵党項,遣延昌宮使高家奴讓之。十三年四月,党項及山西部族節度使屈烈以五部叛入西夏,詔征諸道兵討之。六月,阻卜酋長烏八遣其子執元昊所遣求援使窊邑改來。八月,夏使對不以情,羈之。使復來,詢事宜不實對,笞之。十月,元昊上表謝罪,欲收集叛黨以獻,從之。進方物,命北院樞密副使蕭革迓之。元昊親率党項三部來降,詰其納叛背盟,元昊伏罪。初,夏人執蕭胡睹,至是,請以被執者來歸。詔所留夏使亦還其國。十二月,胡睹來歸,又遣使來貢。
shí qī nián, yuán hào hōng, qí zi liàng zuò qiǎn shǐ lái gào, shàng qí fù yí liú wù. tiě bù dé guó qǐ yǐ běn bù jūn zhù gōng xià guó, bù xǔ. shí bā nián, fù yì fá xià, liú qí hè zhèng shǐ bù qiǎn, qiǎn běi yuàn shū mì fù shǐ xiāo wéi xìn yǐ fá xià gào sòng. liù yuè, xià guó qiǎn shǐ lái gòng, liú zhī. qī yuè, qīn zhēng. bā yuè, dù hé, xià rén dùn. jiǔ yuè, xiāo huì wèi xià rén suǒ bài. shí yuè, zhāo tǎo shǐ yē lǜ dí gǔ lǜ zǔ bo jūn zhì hè lán shān, huò yuán hào qī jí qí guān shǔ. yù qí jūn sān qiān lái jù, yì zhī xiáng wěn xiāo cí shì nú nán kè yē lǜ wò lǐ mò yú zhèn. shí jiǔ nián zhēng yuè, qiǎn shǐ wèn zuì yú xià. xià jiāng wā pǔ děng gōng jīn sù chéng, yē lǜ gāo jiā nú děng pò zhī, wā pǔ bèi chuàng dùn qù, shā wěi huò yǐ líng jì. sān yuè, diàn qián dōu diǎn jiǎn xiāo dié lǐ dé yǔ xià jūn zhàn yú sān jiǎo chuān, bài zhī. zhāo tǎo shǐ xiāo pú nú běi yuàn dài wáng yí xīn děng shuài shī fá xià, dōu bù shǔ bié gǔ dé wèi jiān zhàn. wǔ yuè, xiāo pú nú děng rù xià jìng, bù yù dí, zòng jūn fú lüè ér hái. xià guó wā pǔ lái jiàng. shí yuè, lǐ liàng zuò mǔ qiǎn shǐ qǐ yī jiù chēng chén. shí èr yuè, liàng zuò shàng biǎo rú mǔ xùn. èr shí nián èr yuè, qiǎn shǐ suǒ dǎng xiàng pàn hù. wǔ yuè, xiāo yáo kuò shǐ xià huí, jìn liàng zuò mǔ biǎo, qǐ dài dǎng xiàng quán jìn mǎ tuó niú yáng děng wù yòu qiú táng lóng zhèn, réng qǐ bà suǒ jiàn chéng yì. yǐ zhào dá zhī. liù yuè, huò yuán hào qī, jí fú dào xià rén zhì yú sū zhōu. èr shí yī nián shí yuè, liàng zuò qiǎn shǐ qǐ chí biān bèi, qiǎn yáo kuò jī zhào yù zhī. èr shí èr nián qī yuè, liàng zuò jìn jiàng biǎo, qiǎn lín yá gāo jiā nú jī zhào fǔ yù. èr shí sān nián zhēng yuè, gòng fāng wù. wǔ yuè, qǐ jìn mǎ tuó, zhào suì gòng zhī. qī yuè, liàng zuò qiǎn shǐ qiú hūn. shí yuè, jìn shì biǎo. èr shí sì nián, xìng zōng bēng, qiǎn shǐ bào āi yú xià.
十七年,元昊薨,其子諒祚遣使來告,上其父遺留物。鐵不得國乞以本部軍助攻夏國,不許。十八年,複議伐夏,留其賀正使不遣,遣北院樞密副使蕭惟信以伐夏告宋。六月,夏國遣使來貢,留之。七月,親征。八月,渡河,夏人遁。九月,蕭惠為夏人所敗。十月,招討使耶律敵古率阻卜軍至賀蘭山,獲元昊妻及其官屬。遇其軍三千來拒,殪之;詳穩蕭慈氏奴、南克耶律斡里歿於陣。十九年正月,遣使問罪於夏。夏將窪普等攻金肅城,耶律高家奴等破之,窪普被創遁去,殺猥貨乙靈紀。三月,殿前都點檢蕭迭里得與夏軍戰於三角川,敗之。招討使蕭蒲奴、北院大王宜新等帥師伐夏,都部署別古得為監戰。五月,蕭蒲奴等入夏境,不遇敵,縱軍俘掠而還。夏國窪普來降。十月,李諒祚母遣使乞依舊稱臣。十二月,諒祚上表如母訓。二十年二月,遣使索党項叛戶。五月,蕭爻括使夏回,進諒祚母表,乞代党項權進馬駝牛羊等物;又求唐隆鎮,仍乞罷所建城邑。以詔答之。六月,獲元昊妻,及俘到夏人置於蘇州。二十一年十月,諒祚遣使乞弛邊備,遣爻括齎詔諭之。二十二年七月,諒祚進降表,遣林牙高家奴齎詔撫諭。二十三年正月,貢方物。五月,乞進馬駝,詔歲貢之。七月,諒祚遣使求婚。十月,進誓表。二十四年,興宗崩,遣使報哀於夏。
dào zōng jí wèi, qīng níng yuán nián, qiǎn shǐ lái hè. jiǔ yuè, yǐ xiān dì yí wù cì xià. sì nián sì yuè, qiǎn shǐ huì zàng. jiǔ nián zhēng yuè, jìn mín yù tóng yú xià. xián yōng yuán nián wǔ yuè, lái gòng. sān nián shí yī yuè, qiǎn shǐ jìn huí gú sēng jīn fú fàn jué jīng. shí èr yuè, liàng zuò hōng. sì nián èr yuè, liàng zuò zi bǐng cháng qiǎn shǐ bào āi, jí qiǎn shǐ diào jì. bǐng cháng shàng qí fù yí wù. shí yuè, cè bǐng cháng wèi xià guó wáng. shí èr yuè, lái gòng. wǔ nián qī yuè, qiǎn shǐ lái xiè fēng cè, rùn shí yī yuè, bǐng cháng qǐ cì yìn shòu. jiǔ nián, qiǎn shǐ lái gòng. dà kāng èr nián zhēng yuè, rén yì huáng hòu bēng, qiǎn shǐ bào āi yú xià, yǐ huáng tài hòu yí wù cì zhī. qiǎn shǐ lái diào jì. wǔ nián, lái gòng. bā nián èr yuè, qiǎn shǐ yǐ suǒ huò sòng jiāng zhāng tiān yì lái xiàn. dà ān yuán nián shí yuè, bǐng cháng qiǎn shǐ bào qí mǔ āi. èr nián shí yuè, bǐng cháng hōng, qiǎn shǐ zhào qí zi gān shùn zhī guó shì. shí èr yuè, lǐ gān shùn qiǎn shǐ shàng qí fù bǐng cháng yí wù. sì nián qī yuè, cè gān shùn wèi xià guó wáng. wǔ nián liù yuè, qiǎn shǐ lái xiè fēng cè. bā nián liù yuè, xià wèi sòng suǒ qīn, qiǎn shǐ qǐ yuán. shòu lóng sān nián liù yuè, yǐ sòng rén zhì bì lěi yú yào dì, qiǎn shǐ lái gào. sì nián liù yuè, qiú yuán. shí yī yuè, qiǎn shū mì zhí xué shì yē lǜ yǎn shǐ sòng, fěng yǔ xià hé. xià fù qiǎn shǐ lái qiú yuán. wǔ nián zhēng yuè, zhào gān shùn fá bá sī mǔ děng bù. shí yī yuè, xià yǐ sòng rén bà bīng, qiǎn shǐ lái xiè. liù nián shí yī yuè, qiǎn shǐ qǐng shàng gōng zhǔ. qī nián, dào zōng bēng, qiǎn shǐ gào āi yú xià. qiǎn shǐ lái wèi diàn.
道宗即位,清寧元年,遣使來賀。九月,以先帝遺物賜夏。四年四月,遣使會葬。九年正月,禁民鬻銅於夏。咸雍元年五月,來貢。三年十一月,遣使進回鶻僧、金佛、《梵覺經》。十二月,諒祚薨。四年二月,諒祚子秉常遣使報哀,即遣使弔祭。秉常上其父遺物。十月,冊秉常為夏國王。十二月,來貢。五年七月,遣使來謝封冊,閏十一月,秉常乞賜印綬。九年,遣使來貢。大康二年正月,仁懿皇后崩,遣使報哀於夏,以皇太后遺物賜之。遣使來弔祭。五年,來貢。八年二月,遣使以所獲宋將張天益來獻。大安元年十月,秉常遣使報其母哀。二年十月,秉常薨,遣使詔其子乾順知國事。十二月,李乾順遣使上其父秉常遺物。四年七月,冊乾順為夏國王。五年六月,遣使來謝封冊。八年六月,夏為宋所侵,遣使乞援。壽隆三年六月,以宋人置壁壘於要地,遣使來告。四年六月,求援。十一月,遣樞密直學士耶律儼使宋,諷與夏和。夏復遣使來求援。五年正月,詔乾順伐拔思母等部。十一月,夏以宋人罷兵,遣使來謝。六年十一月,遣使請尚公主。七年,道宗崩,遣使告哀於夏。遣使來慰奠。
tiān zuò jí wèi, gān tǒng yuán nián, xià qiǎn shǐ lái hè. èr nián, fù qǐng shàng gōng zhǔ. yòu yǐ wèi sòng suǒ qīn, qiǎn lǐ zào fú tián ruò shuǐ lái qiú yuán. sān nián, fù qiǎn shǐ qǐng shàng gōng zhǔ. shí yuè, shǐ fù lái qiú yuán. sì nián wǔ nián, lǐ zào fú děng zhì, qǐ yuán. yǐ zú nǚ nán xiān fēng chéng ān gōng zhǔ xià jià gān shùn. liù nián zhēng yuè, qiǎn niú wēn shū shǐ sòng, lìng guī suǒ qīn xià dì. liù yuè, qiǎn lǐ zào fú lái xiè. bā nián, gān shùn yǐ chéng ān gōng zhǔ shēng zǐ, qiǎn shǐ lái gào. jiǔ nián, yǐ sòng bù guī dì lái gào. shí nián, qiǎn lǐ zào fú děng lái gòng. tiān qìng sān nián liù yuè, lái gòng. bǎo dà èr nián, tiān zuò bō qiān, gān shùn lǜ bīng lái yuán, wèi jīn shī suǒ bài, gān shùn qǐng lín qí guó. liù yuè, qiǎn shǐ cè gān shùn wèi xià guó huáng dì, ér tiān zuò bèi zhí guī jīn yǐ.
天祚即位,乾統元年,夏遣使來賀。二年,復請尚公主。又以為宋所侵,遣李造福、田若水來求援。三年,復遣使請尚公主。十月,使復來求援。四年、五年,李造福等至,乞援。以族女南仙封成安公主下嫁乾順。六年正月,遣牛溫舒使宋,令歸所侵夏地。六月,遣李造福來謝。八年,乾順以成安公主生子,遣使來告。九年,以宋不歸地來告。十年,遣李造福等來貢。天慶三年六月,來貢。保大二年,天祚播遷,乾順率兵來援,為金師所敗,乾順請臨其國。六月,遣使冊乾順為夏國皇帝,而天祚被執歸金矣。
lùn yuē: gāo lì xī xià zhī shì liáo, suī cháng qǐng hūn xià jià, wū zú yǐ dé qí gù zhì zāi? sān hán jiē rǎng, fǎn fù yì zhī liáng zhōu fù yuǎn, nà pàn qīn jiāng. chéng xì zhé dòng, gòng shǐ fāng wǎng, shì xìn suí shēng. xìng shī wèn zuì, lǚ fán qīn zhēng, qǔ shèng gù duō, bài yì yí huǐ. xī wú zhào zī duì wèi zhī yán yuē: dà guó yǒu zhēng fá zhī bīng, xiǎo guó yǒu bèi yù zhī gù. qǐ qí rán hū! xiān wáng róu yuǎn, yǐ dé ér bù yǐ lì, shàng yǐ. liáo wáng, qiú yuán èr guó, suī néng chū shī, qǐ jīn dí zāi!
論曰:高麗、西夏之事遼,雖嘗請婚下嫁,烏足以得其固志哉?三韓接壤,反覆易知;涼州負遠,納叛侵疆。乘隙輒動,貢使方往,事釁隨生。興師問罪,屢煩親征,取勝固多,敗亦貽悔。昔吳趙咨對魏之言曰:「大國有征伐之兵,小國有備御之固。」豈其然乎!先王柔遠,以德而不以力,尚矣。遼亡,求援二國,雖能出師,豈金敵哉!