nì chén xià
◎逆臣下
xiāo hú dǔ xiāo dié lǐ dé gǔ dié yē lǜ sā lá zhú xī huí lí bǎo xiāo tè liè
○蕭胡睹 蕭迭里得 古迭 耶律撒剌竹 奚回離保 蕭特烈
xiāo hú dǔ, zì yǐ xīn. kǒu chī, shì xié, fà juǎn, bó fù xiào mù jiàn zhī yuē: shì ér zhuàng mào, zú zhōng wèi cháng yǒu. jí zhuàng, kuí wú jié ào, hǎo yáng rén è. zhòng xī zhōng, wèi zhī hòu láng jūn. é qiān xìng shèng gōng shǐ, shàng qín guó zhǎng gōng zhǔ, shòu fù mǎ dū wèi. yǐ bù xié lí hūn, fù shàng qí guó gōng zhǔ, wèi běi miàn lín yá. qīng níng zhōng, lì běi nán yuàn shū mì fù shǐ, dài zú xiōng shù zhé wèi xī běi lù zhāo tǎo shǐ. shí xiāo gé yǔ xiāo ā lá jù wèi shū mì shǐ, bù xié, gé yǐ shù zhé wèi ā lá suǒ ài, jí zhī. shù zhé shòu dài fù què, xiān cháng jiè guān sù, liú zhí ér qù. hú dǔ xī gé yì, fā qí shì, shù zhé yīn dé zuì. hú dǔ yòu yù yào quán, suì shí xiàn yí zhēn wán chù chǎn yú gé, èr rén xiāng ài guò yú xiōng dì. hú dǔ zú dì dí liè wèi běi kè, jiàn guó jiù xiáng wěn xiāo hú dǔ yú hú dǔ, hú dǔ jiàn qí biàn gěi zhuàng yǒng, qīng xīn jiāo jié. měi yù xiū mù, yán lùn zhōng rì, rén jiē guài zhī. huì hú dǔ tóng zhī běi yuàn shū mì shì, zòu hú dǔ jí dí liè kě yòng, dì yǐ dí liè wèi qí gǔ zhuāi lá xiáng wěn, hú dǔ wèi sù zhí guān. jí gé gòu xiàn qí xiōng ā lá, hú dǔ yīn wèi zhī zhù, shí rén chǒu zhī.
蕭胡睹,字乙辛。口吃,視斜,髮捲,伯父孝穆見之曰:「是兒狀貌,族中未嘗有。」及壯,魁梧桀傲,好揚人惡。重熙中,為祗候郎君。俄遷興聖宮使,尚秦國長公主,授駙馬都尉。以不諧離婚,復尚齊國公主,為北面林牙。清寧中,歷北、南院樞密副使,代族兄術哲為西北路招討使。時蕭革與蕭阿剌俱為樞密使,不協,革以術哲為阿剌所愛,嫉之。術哲受代赴闕,先嘗借官粟,留直而去。胡睹希革意,發其事,術哲因得罪。胡睹又欲要權,歲時獻遺珍玩、畜產於革,二人相愛過於兄弟。胡睹族弟敵烈為北克,薦國舅詳穩蕭胡篤於胡睹,胡睹見其辨給壯勇,傾心交結。每遇休沐,言論終日,人皆怪之。會胡睹同知北院樞密事,奏胡篤及敵烈可用,帝以敵烈為旗鼓拽剌詳穩,胡篤為宿直官。及革構陷其兄阿剌,胡篤陰為之助,時人丑之。
yē lǜ yǐ xīn zhī běi yuàn shū mì shì, hú dǔ wèi zài yǐ xīn xià, yì yàng yàng bù píng. chū, hú dǔ cháng yǔ zhòng yuán zǐ niè lǔ gǔ móu nì, yù qí sù fā. huì chē jià liè tài zǐ shān, suì yǔ niè lǔ gǔ xié nǔ shǒu jūn fàn xíng gōng. jì zhàn, niè lǔ gǔ zhōng liú shǐ ér bì, zhòng jiē táo sàn. shí tóng dǎng yē lǜ sā lá zhú shì zài wéi chǎng, wén luàn, lǜ liè fū lái yuán. qí dǎng wèi hú dǔ děng yuē: wǒ jūn shén zhòng, chéng qí wú bèi, zhōng yè jué zhàn, shì jì yǒu chéng ruò zhì míng rì, qí shuí cóng wǒ? hú dǔ yuē: cāng cù zhòng hēi bái bù biàn, ruò nèi wài jūn xiāng yīng, zé wú shì qù yǐ. lí míng ér fā, hé chí zhī yǒu! zhòng yuán tīng hú dǔ zhī jì, lìng sì miàn xún jǐng dài dàn. shì yè, tóng dǎng lì zhòng yuán tiě wèi hào, hú dǔ zì wèi shū mì shǐ. míng rì zhàn bài, hú dǔ bèi chuàng, dān qí dùn zǒu, zhì shí qī luò, tóu shuǐ sǐ. wǔ zǐ, tóng rì zhū zhī.
耶律乙辛知北院樞密事,胡睹位在乙辛下,意怏怏不平。初,胡睹嘗與重元子涅魯古謀逆,欲其速發。會車駕獵太子山,遂與涅魯古脅弩手軍犯行宮。既戰,涅魯古中流矢而斃,眾皆逃散。時同黨耶律撒剌竹適在圍場,聞亂,率獵夫來援。其黨謂胡睹等曰:「我軍甚眾,乘其無備,中夜決戰,事冀有成;若至明日,其誰從我?」胡睹曰:「倉卒中黑白不辨,若內外軍相應,則吾事去矣。黎明而發,何遲之有!」重元聽胡睹之計,令四面巡警待旦。是夜,同黨立重元僣位號,胡睹自為樞密使。明日戰敗,胡睹被創,單騎遁走,至十七濼,投水死。五子,同日誅之。
xiāo dié lǐ dé, zì hú dǔ jǐn, guó jiù shǎo fù fáng zhī hòu. fù shuāng gǔ, shàng tián nì gōng zhǔ, shì zhì guó jiù xiáng wěn. dié lǐ dé yòu jǐng mǐn bù jī, hǎo shè liè. tài píng zhōng, yǐ wài qī bǔ zhī hòu láng jūn, lì yán chāng gōng shǐ diàn qián fù diǎn jiǎn. zhòng xī shí sān nián fá xià, dié lǐ dé jiāng piān shī shǒu rù dí jìng, duō suǒ fú lüè, qiān dōu diǎn jiǎn, gǎi wū gǔ dí liè bù dōu xiáng wěn. shí bā nián, zài jǔ xī fá, dié lǐ dé zòu: jūn mǎ qì xiè zhī shì, wù zài xuǎn jiāng, xià rén qǐ wèi nán zhì, dàn yán shè chì hòu, bù yòng yǎn xí jì, hé lǜ bù shèng? dì yuē: qīng qí sù xíng, wú hòu jūn qī. jì ér dié lǐ dé shī lì hái, fù wèi dōu diǎn jiǎn. shí jiǔ nián, xià rén lái qīn jīn sù jūn, shàng qiǎn dié lǐ dé lǜ qīng bīng dū zhàn, zhì hé nán sān jiǎo chuān, zhǎn hòu zhě bā rén, qín guān chá shǐ, yǐ gōng mìng zhī hàn rén xíng gōng dōu bù shǔ shì, chū wèi xī nán miàn zhāo tǎo shǐ. zú dì huáng bā jiā nú gào qí zhǔ sī yì gōng yē shì, dié lǐ dé qǐn zhī. shì jué, jué dà zhàng, xuē jué wèi mín. qīng níng zhōng, shàng yǐ suǒ zuò shì fēi dié lǐ dé suǒ fàn, qǐ wèi nán jīng tǒng jūn shǐ. zhì shì, cóng zhòng yuán zǐ niè lǔ gǔ děng luàn, bài zǒu bèi qín, fú zhū.
蕭迭里得,字胡睹堇,國舅少父房之後。父雙古,尚鈿匿公主,仕至國舅詳穩。迭里得幼警敏不羈,好射獵。太平中,以外戚補祗候郎君,歷延昌宮使、殿前副點檢。重熙十三年伐夏,迭里得將偏師首入敵境,多所俘掠,遷都點檢,改烏古敵烈部都詳穩。十八年,再舉西伐,迭里得奏:「軍馬器械之事,務在選將,夏人豈為難制,但嚴設斥堠,不用掩襲計,何慮不勝?」帝曰:「卿其速行,無後軍期。」既而迭里得失利還,復為都點檢。十九年,夏人來侵金肅軍,上遣迭里得率輕兵督戰,至河南三角川,斬候者八人,擒觀察使,以功命知漢人行宮都部署事,出為西南面招討使。族弟黃八家奴告其主私議宮掖事,迭里得寢之。事覺,決大杖,削爵為民。清寧中,上以所坐事非迭里得所犯,起為南京統軍使。至是,從重元子涅魯古等亂,敗走被擒,伏誅。
gǔ dié, běn gōng fēn rén, bù zhī xìng shì. hǎo xì xiá, bù xǐ shéng jiǎn. lǚ lì guò rén, shàn jī jū. zhòng xī chū, wèi hù wèi, lì sù zhí guān. shí sān nián, xī zhēng, yǐ gǔ dié wèi xiān fēng. xià rén fú bīng yǎn zhī, gǔ dié lì zhàn, huī xià shì duō mò, nǎi dān qí tū chū. yù xià wáng lǐ yuán hào lái wéi, shì shén jí. gǔ dié chí shè, yīng xián zhé pū, yuè mǎ zhí jī zhōng jiān, xià bīng bù néng dāng, bū nǎi hái yíng. gǎi xìng shèng gōng tài bǎo. qīng níng jiǔ nián, cóng zhòng yuán niè lǔ gǔ luàn, yǔ hù cóng bīng zhàn, bài ér dùn, zhuī qín zhī, líng chí ér sǐ.
古迭,本宮分人,不知姓氏。好戲狎,不喜繩檢。膂力過人,善擊鞠。重熙初,為護衛,歷宿直官。十三年,西征,以古迭為先鋒。夏人伏兵掩之,古迭力戰,麾下士多歿,乃單騎突出。遇夏王李元昊來圍,勢甚急。古迭馳射,應弦輒仆,躍馬直擊中堅,夏兵不能當,晡乃還營。改興聖宮太保。清寧九年,從重元、涅魯古亂,與扈從兵戰,敗而遁,追擒之,陵遲而死。
sā lá zhú, mèng fù fáng dí liè zhī sūn. xìng xiōng bào. qīng níng zhōng, lèi qiān xuān huī shǐ, gǎi diàn qián dōu diǎn jiǎn, shǒu yǔ zhòng yuán móu luàn. huì dì liè luán hé, zhòng yuán kǒng shì xiè, yǔ hù cóng jūn cāng zú ér zhàn. qí zi niè lǔ gǔ jì sǐ, tóng dǎng kuì sàn. sā lá zhú shì zài tián suǒ, wén luàn, jié liè fū yǐ yuán. jì zhì, zhī niè lǔ gǔ yǐ sǐ, dà huǐ hèn zhī, wèi yuē: wǒ bèi wéi yǒu sǐ zhàn, hú wèi ruò ér xì, zì qǔ yǔn miè? jīn xíng gōng wú bèi, chéng yè jié zhī, dà shì kě jì. ruò qí míng dàn, bǐ jiāng yǒu bèi, ān zhī wǒ zhòng bù xié èr? yī shī jī huì, huǐ jiāng wú jí. zhòng yuán xiāo hú dǔ děng yuē: jīn xī dàn kě sì miàn wéi zhī, wù lìng wài jūn dé rù, bǐ hé néng bèi! bù cóng. chí míng, tóu zhàng ér zǒu, sā lá zhú zhàn sǐ.
撒剌竹,孟父房滌冽之孫。性凶暴。清寧中,累遷宣徽使,改殿前都點檢,首與重元謀亂。會帝獵灤河,重元恐事泄,與扈從軍倉卒而戰。其子涅魯古既死,同黨潰散。撒剌竹適在畋所,聞亂,劫獵夫以援。既至,知涅魯古已死,大悔恨之,謂曰:「我輩惟有死戰,胡為若兒戲,自取殞滅?今行宮無備,乘夜劫之,大事可濟。若俟明旦,彼將有備,安知我眾不攜貳?一失機會,悔將無及。」重元、蕭胡睹等曰:「今夕但可四面圍之,勿令外軍得入,彼何能備!」不從。遲明,投仗而走,撒剌竹戰死。
xī huí lí bǎo, yī míng hàn, zì ruá lǎn, xī wáng tè lín zhī hòu. shàn qí shè, qiáo jié ér yǒng, yǔ qí xiōng biē lǐ lá qí míng. dà ān zhōng, chē jià xìng zhōng jīng, bǔ hù wèi, shāo qiān tiě yào jūn xiáng wěn. tiān qìng jiān, xǐ běi nǚ zhí xiáng wěn, jiān zhī xián zhōu lù bīng mǎ shì, gǎi dōng jīng tǒng jūn. jì ér zhū fān rù kòu, fān pò zhī, qiān xī liù bù dài wáng, jiān zǒng zhī dōng lù bīng mǎ shì. bǎo dà èr nián, jīn bīng zhì, tiān zuò bō qiān, huí lí bǎo lǜ lì mín lì qín jìn guó wáng chún wèi dì. chún wěi shǔ huí lí bǎo zhī běi yuàn shū mì shì, jiān zhū jūn dōu tǒng, lǚ bài sòng bīng. chún sǐ, qí qī pǔ xián nǚ shè shì. shì nián, jīn bīng yóu jū yōng guān rù, huí lí bǎo zhī běi yuàn, jí jiàn gǎn shān zì lì, hào xī guó huáng dì, gǎi yuán tiān fù, shè xī hàn bó hǎi sān shū mì yuàn, gǎi dōng xī jié dù shǐ wèi èr wáng, fēn sī jiàn guān. shí xī rén bā zhé hán jiā nú děng yǐn bīng jī fù jìn qì dān bù luò, jié lüè rén chù, qún qíng dà hài. huì huí lí bǎo wèi guō yào shī suǒ bài, yī jūn lí xīn, qí dǎng yē lǜ ā gǔ zhé yǔ qí shēng yǐ shì bā jīn děng shā zhī, wěi lì fán bā yuè.
奚回離保,一名翰,字挼懶,奚王忒鄰之後。善騎射,趫捷而勇,與其兄鱉里剌齊名。大安中,車駕幸中京,補護衛,稍遷鐵鷂軍詳穩。天慶間,徙北女直詳穩,兼知咸州路兵馬事,改東京統軍。既而諸蕃入寇,番破之,遷奚六部大王,兼總知東路兵馬事。保大二年,金兵至,天祚播遷,回離保率吏民立秦晉國王淳為帝。淳偽署回離保知北院樞密事,兼諸軍都統,屢敗宋兵。淳死,其妻普賢女攝事。是年,金兵由居庸關入,回離保知北院,即箭笴山自立,號奚國皇帝,改元天復,設奚、漢、渤海三樞密院,改東、西節度使為二王,分司建官。時奚人巴輒、韓家奴等引兵擊附近契丹部落,劫掠人畜,群情大駭。會回離保為郭藥師所敗,一軍離心,其黨耶律阿古哲與其甥乙室八斤等殺之,偽立凡八月。
xiāo tè liè, zì é dōu wǎn, yáo niǎn wā kè hán gōng fēn rén. gān tǒng zhōng rù sù wèi, chū wèi shùn yì jūn jié dù shǐ. tiān qìng sì nián, tóng zhī xián zhōu lù bīng mǎ shì. wǔ nián, yǐ bīng bài duó jié dù shǐ. bǎo dà yuán nián, qiān kuí gǔ bù jié dù shǐ. jí tiān zuò zài shān xī jí qún mù bīng, tè liè wèi fù tǒng jūn. wén jīn bīng jiāng zhì, tè liè yù shì zú yǐ jūn chén zhī yì, sǐ zhàn yú shí niǎn duó. jīn bīng bù zhàn, tè liè cì jiān yù gōng zhī. tiān zuò xǐ shén, zhào pín yù zhū zi dēng gāo tóng guān, jiāng chà zhī. jīn bīng wàng rì yuè qí, zhī tiān zuò zài qí xià, yǐ jìn bīng zhí qū fèn jī, wú gǎn dāng zhě, tiān zuò dùn zǒu. tè liè suǒ zhì, zhāo jí sàn wáng, xún wèi zhōng jūn dōu tǒng, fù bài yú tī yǐ shān. tiān zuò jué yì dù hé bēn xià, cóng chén qiè jiàn bù tīng, rén qíng huáng jù bù zhī suǒ wèi. tè liè yīn wèi yē lǜ wù zhí yuē: shì shì rú cǐ, yì zhào lí xīn, zhèng wǒ bèi xiào jié zhī qiū. bù zǎo wèi jì, nài shè jì hé! suì gòng jié liáng wáng yǎ lǐ, bēn xī běi zhū bù, wěi lì wèi dì, tè liè zì wèi shū mì shǐ. yǎ lǐ zú, yù zé kě lì zhě. huì yē lǜ wù zhí yán shù liè cái dé chún bèi, jiān xìng zōng zhī sūn, zhòng jiē yuē kě, suì tiě lì yān, tè liè wěi zhí rú gù. wèi sān xún, yǔ shù liè jù wèi luàn bīng suǒ shā.
蕭特烈,字訛都碗,遙輦窪可汗宮分人。乾統中入宿衛,出為順義軍節度使。天慶四年,同知咸州路兵馬事。五年,以兵敗奪節度使。保大元年,遷隗古部節度使。及天祚在山西集群牧兵,特烈為副統軍。聞金兵將至,特烈諭士卒以君臣之義,死戰於石輦鐸。金兵不戰,特烈伺間欲攻之。天祚喜甚,召嬪御諸子登高同觀,將詫之。金兵望日月旗,知天祚在其下,以勁兵直趨奮擊,無敢當者,天祚遁走。特烈所至,招集散亡,尋為中軍都統,復敗於梯已山。天祚決意渡河奔夏,從臣切諫不聽,人情惶懼不知所為。特烈陰謂耶律兀直曰:「事勢如此,億兆離心,正我輩效節之秋。不早為計,奈社稷何!」遂共劫梁王雅里,奔西北諸部,偽立為帝,特烈自為樞密使。雅里卒,欲擇可立者。會耶律兀直言術烈才德純備,兼興宗之孫,眾皆曰可,遂僣立焉,特烈偽職如故。未三旬,與術烈俱為亂兵所殺。
lùn yuē: liáo zhī bǐng guó jūn, wò bīng bǐng, jié zhì zhū bù zhàng, fēi zōng shì wài qī bù shǐ, qǐ bù yǐ wèi dì wáng jiǔ zhǎng wàn shì zhī jì zāi. jí fū sì pàn nì, zhì luàn wáng, jiē shì rén yě. yǒu guó jiā zhě, kě bù shēn jiè yǐ hū!
論曰:遼之秉國鈞,握兵柄,節制諸部帳,非宗室外戚不使,豈不以為帝王久長萬世之計哉。及夫肆叛逆,致亂亡,皆是人也。有國家者,可不深戒矣乎!