shì zōng
世宗
shì zōng xiào hé zhuāng xiàn huáng dì, huì ruǎn, xiǎo zì wù yù. ràng guó huáng dì zhǎng zǐ, mǔ róu zhēn huáng hòu xiāo shì. dì yí guān fēng wěi, nèi kuān wài yán, shàn qí shè, lè shī yǔ, rén wàng guī zhī. tài zōng ài zhī rú zi. huì tóng jiǔ nián, cóng fá jìn. dà tóng yuán nián èr yuè, fēng yǒng kāng wáng.
世宗孝和庄宪皇帝,讳阮,小字兀欲。让国皇帝长子,母柔贞皇后萧氏。帝仪观丰伟,内宽外严,善骑射,乐施予,人望归之。太宗爱之如子。会同九年,从伐晋。大同元年二月,封永康王。
xià sì yuè dīng chǒu, tài zōng bēng yú luán chéng. wù yín, zǐ gōng cì zhèn yáng, jí huáng dì wèi yú jiù qián. jiǎ shēn, cì dìng zhōu, mìng tiān dé shuò gǔ jiě lǐ děng hù zǐ gōng xiān fù shàng jīng. tài hòu wén dì jí wèi, qiǎn tài dì lǐ hú lǜ bīng jù zhī. liù yuè jiǎ yín shuò, cì nán jīng, wǔ yuàn yí lí jǐn ān duān xiáng wěn liú gē qiǎn rén chí bào, qǐng wèi qián fēng zhì tài dé quán, yù lǐ hú jūn, zhàn bài zhī. shàng qiǎn láng jūn qín dé děng yì liǎng jūn yù jiě. qiū rùn qī yuè, cì huáng hé, tài hòu lǐ hú zhěng bīng jù yú héng dù, xiāng chí shù rì. yòng wū zhì zhī móu, gè bà bīng qū shàng jīng. jì ér wén tài hòu lǐ hú fù yǒu yì móu, qiān yú zǔ zhōu. zhū sī tú huà shè jí chǔ bǔ lǐ. bā yuè rén wǔ shuò, zūn mǔ xiāo shì wèi huáng tài hòu, yǐ tài hòu zú lá zhǐ sā gǔ lǔ wèi guó jiù zhàng, lì xiáng wěn yǐ zǒng yān. yǐ chóng dé gōng hù fēn cì yì dài gōng chén, jí běi yuàn dài wáng wā nán yuàn dài wáng hǒu gè wǔ shí, ān tuán chǔ bǔ gè bǎi. de lǔ tiě lá zǐ sūn xiān yǐ fēi zuì jí mò zhě guī zhī. guǐ wèi, shǐ zhì běi yuàn shū mì shǐ, yǐ ān tuán wèi zhī. jiǔ yuè rén zǐ shuò, zàng sì shèng huáng dì yú huái líng. dīng mǎo, xíng chái cè lǐ, qún chén shàng zūn hào yuē tiān shòu huáng dì. dà shè, gǎi dà tóng yuán nián wèi tiān lù yuán nián. zhuī shì huáng kǎo yuē ràng guó huáng dì. yǐ ān duān zhǔ dōng dān guó, fēng míng wáng, chá gē wèi tài níng wáng, liú gē wèi tì yǐn, gāo xūn wèi nán yuàn shū mì shǐ.
夏四月丁丑,太宗崩于栾城。戊寅,梓宫次镇阳,即皇帝位于柩前。甲申,次定州,命天德、朔古、解里等护梓宫先赴上京。太后闻帝即位,遣太弟李胡率兵拒之。六月甲寅朔,次南京,五院夷离堇安端、详稳刘哥遣人驰报,请为前锋;至泰德泉,遇李胡军,战败之。上遣郎君勤德等诣两军谕解。秋闰七月,次潢河,太后、李胡整兵拒于横渡,相持数日。用屋质之谋,各罢兵趋上京。既而闻太后、李胡复有异谋,迁于祖州。诛司徒划设及楚补里。八月壬午朔,尊母萧氏为皇太后,以太后族剌只撒古鲁为国舅帐,立详稳以总焉。以崇德宫户分赐翼戴功臣,及北院大王洼、南院大王吼各五十,安抟、楚补各百。的鲁、铁剌子孙先以非罪籍没者归之。癸未,始置北院枢密使,以安抟为之。九月壬子朔,葬嗣圣皇帝于怀陵。丁卯,行柴册礼,群臣上尊号曰天授皇帝。大赦,改大同元年为天禄元年。追谥皇考曰让国皇帝。以安端主东丹国,封明王,察割为泰宁王,刘哥为惕隐,高勋为南院枢密使。
èr nián chūn zhēng yuè, tiān dé xiāo hàn liú gē pén dōu děng móu fǎn. zhū tiān dé, zhàng xiāo hàn, qiān liú gē yú biān, fá pén dōu shǐ xiá jiá sī guó. hàn zhǔ liú zhī yuǎn cú, zi chéng yòu lì. xià sì yuè gēng chén shuò, nán táng qiǎn lǐ lǎng wáng zuò lái wèi qiě hè, jiān fèng là wán shū, yì gōng hàn. qiū qī yuè rén shēn, huáng zǐ xián shēng. dōng shí yuè rén wǔ, nán jīng liú shǒu wèi wáng zhào yán shòu hōng, yǐ zhōng tái shěng yòu xiāng dié chóng gé wèi nán jīng liú shǒu, fēng yàn wáng. shí yī yuè, zhù bì zhāng wǔ nán.
二年春正月,天德、萧翰、刘哥、盆都等谋反。诛天德,杖萧翰,迁刘哥于边,罚盆都使辖戛斯国。汉主刘知远殂,子承祐立。夏四月庚辰朔,南唐遣李朗、王祚来慰且贺,兼奉蜡丸书,议攻汉。秋七月壬申,皇子贤生。冬十月壬午,南京留守魏王赵延寿薨,以中台省右相牒〈虫葛〉为南京留守,封燕王。十一月,驻跸彰武南。
sān nián chūn zhēng yuè, xiāo hàn jí gōng zhǔ ā bù lǐ yǔ fǎn, hàn fú zhū, ā bù lǐ yǔ sǐ yù zhōng. gēng shēn, sì shè. nèi wài guān gè jìn yī jiē. xià liù yuè wù yín, yǐ chǎng shǐ yē lǜ hú lí zhěn wèi běi yuàn dài wáng. jǐ mǎo, tì yǐn tuí yù fēng qī shuǐ jùn wáng. qiū jiǔ yuè xīn chǒu shuò, zhào qún chén yì nán fá. dōng shí yuè, qiǎn zhū jiàng lǜ bīng gōng xià bèi zhōu gāo lǎo zhèn, xùn dì yè dōu nán gōng táng yáng, shā shēn zhōu cì shǐ shǐ wàn shān, fú huò shén zhòng.
三年春正月,萧翰及公主阿不里瘐反,翰伏诛,阿不里庾死狱中。庚申,肆赦。内外官各进一阶。夏六月戊寅,以敞史耶律胡离轸为北院大王。己卯,惕隐颓昱封漆水郡王。秋九月辛丑朔,召群臣议南伐。冬十月,遣诸将率兵攻下贝州高老镇,徇地邺都、南宫、堂阳,杀深州刺史史万山,俘获甚众。
sì nián chūn èr yuè xīn wèi, tài níng wáng chá gē lái zhāo, liú shì. shì yuè, jiàn zhèng shì shěng. sān yuè wù xū shuò, nán táng qiǎn zhào yán sì zhāng fú děng lái hè nán zhēng jié. qiū jiǔ yuè yǐ chǒu shuò, rú shān xī. dōng shí yuè, zì jiāng nán fá, gōng xià ān píng nèi qiū shù lù děng chéng, dà huò ér hái. shì suì, cè huáng hòu xiāo shì.
四年春二月辛未,泰宁王察割来朝,留侍。是月,建政事省。三月戊戌朔,南唐遣赵延嗣、张福等来贺南征捷。秋九月乙丑朔,如山西。冬十月,自将南伐,攻下安平、内丘、束鹿等城,大获而还。是岁,册皇后萧氏。
wǔ nián chūn zhēng yuè guǐ hài shuò, rú bǎi quán hú. hàn guō wēi shì qí zhǔ zì lì, guó hào zhōu, qiǎn zhū xiàn lái gào. jí qiǎn shǐ zhì liáng mǎ. hàn liú chóng zì lì yú tài yuán. èr yuè, zhōu qiǎn yáo hàn yīng huá zhāo yìn lái, yǐ shū cí kàng lǐ, liú hàn yīng děng. xià wǔ yuè rén xū shuò, tài zǐ tài fù zhào yíng hōng, chuò cháo yī rì, mìng guī zàng yú biàn. zhào zhōu xiàn lù shì cān jūn zhǔ bù wěi zhèng shì shěng quán zhù. liù yuè xīn mǎo shuò, liú chóng wèi zhōu suǒ gōng, qiǎn shǐ chēng, qǐ yuán, qiě qiú fēng cè. jí qiǎn yàn wáng dié chóng gé shū mì shǐ gāo xūn cè wèi dà hàn shén wǔ huáng dì. nán táng qiǎn jiǎng hóng lái, qǐ jǔ bīng yìng yuán. shì xià, qīng shǔ bǎi quán lǐng. jiǔ yuè gēng shēn shuò, zì jiāng nán fá. rén xū, cì guī huà zhōu xiáng gǔ shān. guǐ hài, jì ràng guó huáng dì yú xíng gōng. qún chén jiē zuì, chá gē fǎn, dì yù shì, nián sān shí sì. yīng lì yuán nián, zàng yú xiǎn zhōu xī shān, líng yuē xiǎn líng. èr nián, shì xiào hé huáng dì, miào hào shì zōng. tǒng hé èr shí liù nián qī yuè, jiā shì xiào hé zhuāng xiàn huáng dì.
五年春正月癸亥朔,如百泉湖。汉郭威弑其主自立,国号周,遣朱宪来告。即遣使致良马。汉刘崇自立于太原。二月,周遣姚汉英、华昭胤来,以书辞抗礼,留汉英等。夏五月壬戌朔,太子太傅赵莹薨,辍朝一日,命归葬于汴。诏州县录事参军、主簿委政事省铨注。六月辛卯朔,刘崇为周所攻,遣使称,乞援,且求封册。即遣燕王牒〈虫葛〉、枢密使高勋册为大汉神武皇帝。南唐遣蒋洪来,乞举兵应援。是夏,清暑百泉岭。九月庚申朔,自将南伐。壬戌,次归化州祥古山。癸亥,祭让国皇帝于行宫。群臣皆醉,察割反,帝遇弑,年三十四。应历元年,葬于显州西山,陵曰显陵。二年,谥孝和皇帝,庙号世宗。统和二十六年七月,加谥孝和庄宪皇帝。
zàn yuē: shì zōng zhōng cái zhī zhǔ yě, rù jì dà tǒng, céng wèi sān nián, nà táng wán shū, jí yì nán fá, jí fá chí zhòng, yí guāi zhōu fáng, gài yǒu zhì huò zhī dào yǐ. rán ér xiào yǒu kuān cí, yì yǒu jūn rén zhī dù yān. wèi jí shī hái, biàn qǐ chén miǎn, qǐ bù kě āi yě zāi!
赞曰:世宗中才之主也,入继大统,曾未三年,纳唐丸书,即议南伐,即乏持重,宜乖周防,盖有致祸之道矣。然而孝友宽慈,亦有君人之度焉。未及师还,变起沉湎,岂不可哀也哉!