zhí lì yǒu mù shēng, xiǎo zì chán gōng, shāng rén mù xiǎo huán zhī zǐ. cōng huì xǐ dú. nián shí liù, wēng yǐ wén yè yū, shǐ qù ér xué jiǎ, cóng fù zhì chǔ. měi zhōu zhōng wú shì, zhé biàn yín sòng. dǐ wǔ chāng, fù liú jū nì lǚ, shǒu qí jū jī. shēng chéng fù chū, zhí juǎn ó shī, yīn jié kēng qiǎng. zhé jiàn chuāng yǐng chōng chōng, shì yǒu rén qiè tīng zhī, ér yì wèi zhī yì yě.
直隸有慕生,小字蟾宮,商人慕小寰之子。聰惠喜讀。年十六,翁以文業迂,使去而學賈,從父至楚。每舟中無事,輒便吟誦。抵武昌,父留居逆旅,守其居積。生乘父出,執卷哦詩,音節鏗鏹。輒見窗影憧憧,似有人竊聽之,而亦未之異也。
yī xī wēng fù yǐn, jiǔ bù guī, shēng yín yì kǔ. yǒu rén pái huái chuāng wài, yuè yìng shén xī. guài zhī, jù chū kuī chān, zé shí wǔ liù qīng chéng zhī shū. wàng jiàn shēng, jí bì qù. yòu èr sān rì, zài huò běi xuán, mù pō hú bīn. fù shì tā chū, yǒu ǎo rù yuē: láng jūn shā wú nǚ yǐ! shēng jīng wèn zhī, dá yún: qiè bái xìng. yǒu xī nǚ qiū liàn, pō jiě wén zì. yán zài jùn chéng, dé tīng qīng yín, yú jīn jié niàn, zhì jué mián cān. yì yù fù wèi hūn yīn, bù dé fù jù. shēng xīn shí ài hǎo, dì lǜ fù chēn, yīn zhí yǐ qíng gào. ǎo bù shí xìn, wù yào méng yuē. shēng bù kěn, ǎo nù yuē: rén shì yīn hǎo, yǒu qiú wěi qín ér bù dé zhě. jīn lǎo shēn zì méi, fǎn bù jiàn nà, chǐ shú shén yān! qǐng wù xiǎng běi dù yǐ! suì qù. shǎo jiān fù guī, shàn qí cí yǐ gào zhī, yǐn jì chuí nà. ér fù yǐ shè yuǎn, yòu báo nǚ zǐ zhī huái chūn yě, xiào zhì zhī.
一夕翁赴飲,久不歸,生吟益苦。有人徘徊窗外,月映甚悉。怪之,遽出窺覘,則十五六傾城之姝。望見生,急避去。又二三日,載貨北旋,暮泊湖濱。父適他出,有媼入曰:「郎君殺吾女矣!」生驚問之,答云:「妾白姓。有息女秋練,頗解文字。言在郡城,得聽清吟,於今結念,至絕眠餐。意欲附為婚姻,不得復拒。」生心實愛好,第慮父嗔,因直以情告。媼不實信,務要盟約。生不肯,媼怒曰:「人世姻好,有求委禽而不得者。今老身自媒,反不見納,恥孰甚焉!請勿想北渡矣!」遂去。少間父歸,善其詞以告之,隱冀垂納。而父以涉遠,又薄女子之懷春也,笑置之。
pō zhōu chù shuǐ shēn méi zhào yè hū shā qì yōng qǐ, zhōu zhì bù dé dòng. hú zhōng měi suì kè zhōu bì yǒu liú zhù shǒu zhōu zhě, zhì cì nián táo huā shuǐ yì, tā huò wèi zhì, zhōu zhōng wù dāng bǎi bèi yú yuán zhí yě, yǐ gù wēng wèi shén yōu guài. dú jì míng suì nán lái, shàng xū jiē zī, yú shì liú zi zì guī. shēng qiè xǐ, huǐ bù jié ǎo jū lǐ. rì jì mù, ǎo yǔ yī bì fú nǚ láng zhì, zhǎn yī wò zhū tà shàng, xiàng shēng yuē: rén bìng zhì cǐ, mò gāo zhěn zuò wú shì zhě! suì qù. shēng chū wén ér jīng yí dēng shì nǚ, zé bìng tài hán jiāo, qiū bō zì liú. lüè zhì xùn jié, yān rán wēi xiào. shēng qiáng qí yī yǔ, yuē: wèi láng qiáo cuì què xiū láng, kě wèi qiè yǒng. shēng kuáng xǐ, yù jìn jiù zhī, ér lián qí rěn ruò. tàn shǒu yú huái, jiē wèi xì. nǚ bù jué huān rán zhǎn xuè, nǎi yuē: jūn wèi qiè sān yín wáng jiàn luó yī yè yè zhī zuò, bìng dāng yù. shēng cóng qí yán. fǔ liǎng guò, nǚ lǎn yī qǐ yuē: qiè yù yǐ! zài dú, zé jiāo chàn xiāng hè. shēng shén zhì yì fēi, suì miè zhú gòng qǐn. nǚ wèi shǔ yǐ qǐ, yuē: lǎo mǔ jiāng zhì yǐ. wèi jǐ ǎo guǒ zhì. jiàn nǚ níng zhuāng huān zuò, bù jué xīn wèi yāo nǚ qù, nǚ fǔ shǒu bù yǔ. ǎo jí zì qù, yuē: rǔ lè yǔ láng jūn xì, yì zì rèn yě. yú shì shēng shǐ yán wèn jū zhǐ. nǚ yuē: qiè yǔ jūn bù guò qīng gài zhī jiāo, hūn jià shàng wèi kě bì, hé xū lìng zhī jiā mén. rán liǎng rén hù xiāng ài yuè, yào shì liáng jiān.
泊舟處水深沒棹;夜忽沙磧擁起,舟滯不得動。湖中每歲客舟必有留住守洲者,至次年桃花水溢,他貨未至,舟中物當百倍於原直也,以故翁未甚憂怪。獨計明歲南來,尚須揭資,於是留子自歸。生竊喜,悔不詰媼居里。日既暮,媼與一婢扶女郎至,展衣臥諸榻上,向生曰:「人病至此,莫高枕作無事者!」遂去。生初聞而驚;移燈視女,則病態含嬌,秋波自流。略致訊詰,嫣然微笑。生強其一語,曰:「『為郎憔悴卻羞郎』,可為妾詠。」生狂喜,欲近就之,而憐其荏弱。探手於懷,接為戲。女不覺歡然展謔,乃曰:「君為妾三吟王建『羅衣葉葉』之作,病當愈。」生從其言。甫兩過,女攬衣起曰:「妾愈矣!」再讀,則嬌顫相和。生神志益飛,遂滅燭共寢。女未曙已起,曰:「老母將至矣。」未幾媼果至。見女凝妝歡坐,不覺欣慰;邀女去,女俯首不語。媼即自去,曰:「汝樂與郎君戲,亦自任也。」於是生始研問居止。女曰:「妾與君不過傾蓋之交,婚嫁尚未可必,何須令知家門。」然兩人互相愛悅,要誓良堅。
nǚ yī yè zǎo qǐ tiāo dēng, hū kāi juǎn qī rán lèi yíng, shēng qǐ jí wèn zhī. nǚ yuē: ā wēng xíng qiě zhì. wǒ liǎng rén shì, qiè shì yǐ juǎn bo, zhǎn zhī dé lǐ yì jiāng nán qǔ, cí yì fēi xiáng. shēng wèi jiě zhī, yuē: shǒu jù jià dé dí táng jiǎ, jí yǐ dà jí, hé bù xiáng zhī yǔ yǒu! nǚ nǎi shǎo huān, qǐ shēn zuò bié yuē: zàn qǐng fēn shǒu, tiān míng zé qiān rén zhǐ shì yǐ. shēng bǎ bì gěng yè, wèn: hǎo shì rú xié, hé chù kě yǐ xiāng bào? yuē: qiè cháng shǐ rén zhēn tàn zhī, xié fǒu wú bù wén yě. shēng jiāng xià zhōu sòng zhī, nǚ lì cí ér qù. wú hé mù guǒ zhì. shēng jiàn tǔ qí qíng, fù yí qí zhāo jì, nù jiā gòu lì. xì shěn zhōu zhōng cái wù, bìng wú kuī sǔn, qiào ā nǎi yǐ. yī xī wēng bù zài zhōu, nǚ hū zhì, xiāng jiàn yī yī, mò zhī jué cè. nǚ yuē: dī áng yǒu shù, qiě tú mù qián. gū liú jūn liǎng yuè, zài shāng háng zhǐ. lín bié, yǐ yín shēng zuò wèi xiāng huì zhī yuē. yóu cǐ zhí wēng tā chū, suì gāo yín, zé nǚ zì zhì. sì yuè xíng jǐn, wù jià shī shí, zhū jiǎ wú cè, liǎn zī dǎo hú shén zhī miào. duān yáng hòu, yǔ shuǐ dà zhì, zhōu shǐ tōng.
女一夜早起挑燈,忽開卷悽然淚瑩,生起急問之。女曰:「阿翁行且至。我兩人事,妾適以卷卜,展之得李益《江南曲》,詞意非祥。」生慰解之,曰:「首句『嫁得翟塘賈』,即已大吉,何不祥之與有!」女乃少歡,起身作別曰:「暫請分手,天明則千人指視矣。」生把臂哽咽,問:「好事如諧,何處可以相報?」曰:「妾常使人偵探之,諧否無不聞也。」生將下舟送之,女力辭而去。無何慕果至。生漸吐其情,父疑其招妓,怒加詬厲。細審舟中財物,並無虧損,譙呵乃已。一夕翁不在舟,女忽至,相見依依,莫知決策。女曰:「低昂有數,且圖目前。姑留君兩月,再商行止。」臨別,以吟聲作為相會之約。由此值翁他出,遂高吟,則女自至。四月行盡,物價失時,諸賈無策,斂資禱湖神之廟。端陽後,雨水大至,舟始通。
shēng jì guī, níng sī chéng jí. mù yōu zhī, wū yī bìng jìn. shēng sī gào mǔ yuē: bìng fēi yào ráng kě quán, wéi yǒu qiū liàn zhì ěr. wēng chū nù zhī jiǔ zhī zhī lí yì bèi, shǐ jù, lìn chē zài zi fù rù chǔ, pō zhōu gù chù. fǎng jū rén, bìng wú zhī bái ǎo zhě. huì yǒu ǎo cāo duò hú bīn, jí chū zì rèn. wēng dēng qí zhōu, kuī jiàn qiū liàn, xīn qiè xǐ, ér shěn jié bāng zú, zé fú jiā fàn zhái ér yǐ. yīn shí gào zi bìng yóu, jì nǚ dēng zhōu, gū yǐ jiě qí chén gù. ǎo yǐ hūn wú chéng yuē, fú xǔ. nǚ lù bàn miàn, yīn yīn kuī tīng, wén liǎng rén yán, zì lèi yù wàng. ǎo shì nǚ miàn, yīn wēng āi qǐng, jí yì xǔ zhī. zhì yè wēng chū, nǚ guǒ zhì, jiù tà wū qì yuē: xī nián qiè zhuàng jīn dào jūn yé! cǐ zhōng kuàng wèi, yào bù kě bù shǐ jūn zhī. rán léi dùn rú cǐ, jí qiè hé néng biàn chōu? qiè qǐng wèi jūn yī yín. shēng yì xǐ. nǚ yì yín wáng jiàn qián zuò. shēng yuē: cǐ qīng xīn shì, yī èr rén hé dé xiào? rán wén qīng shēng, shén yǐ shuǎng yǐ. shì wèi wǒ yín yáng liǔ qiān tiáo jǐn xiàng xī. nǚ cóng zhī. shēng zàn yuē: kuài zāi! qīng xī sòng shī yú, yǒu cǎi lián zi yún: hàn dàn xiāng lián shí qǐng dǒu. xīn shàng wèi wàng, fán yī màn shēng dù zhī. nǚ yòu cóng zhī. fǔ què, shēng yuè qǐ yuē: xiǎo shēng hé cháng bìng zāi! suì xiāng xiá bào, chén kē ruò shī. jì ér wèn: fù jiàn ǎo hé cí? shì dé xié fǒu? nǚ yǐ chá zhī wēng yì, zhí duì bù xié.
生既歸,凝思成疾。慕憂之,巫醫並進。生私告母曰:「病非藥禳可痊,惟有秋練至耳。」翁初怒之;久之支離益憊,始懼,賃車載子復入楚,泊舟故處。訪居人,並無知白媼者。會有媼操柁湖濱,即出自任。翁登其舟,窺見秋練,心竊喜,而審詰邦族,則浮家泛宅而已。因實告子病由,冀女登舟,姑以解其沉痼。媼以婚無成約,弗許。女露半面,殷殷窺聽,聞兩人言,眥淚欲望。媼視女面,因翁哀請,即亦許之。至夜翁出,女果至,就榻嗚泣曰:「昔年妾狀今到君耶!此中況味,要不可不使君知。然羸頓如此,急切何能便瘳?妾請為君一吟。」生亦喜。女亦吟王建前作。生曰:「此卿心事,醫二人何得效?然聞卿聲,神已爽矣。試為我吟『楊柳千條盡向西』。」女從之。生贊曰:「快哉!卿昔誦詩餘,有《採蓮子》云:『菡萏香蓮十頃陡。』心尚未忘,煩一曼聲度之。」女又從之。甫闋,生躍起曰:「小生何嘗病哉!」遂相狎抱,沉疴若失。既而問:「父見媼何詞?事得諧否?」女已察知翁意,直對「不諧」。
jì ér nǚ qù, fù lái, jiàn shēng yǐ qǐ, xǐ shén, dàn wèi miǎn zhī. yīn yuē: nǚ zǐ liáng jiā. rán zì zǒng jiǎo shí bǎ duò zhào gē, wú lùn wēi jiàn, yì yì bù zhēn. shēng bù yǔ. wēng jì chū, nǚ fù lái, shēng shù fù yì. nǚ yuē: qiè kuī zhī shěn yǐ: tiān xià shì, yù jí zé yù yuǎn, yù yíng zé yù jù. dāng shǐ yì zì zhuǎn, fǎn xiāng qiú. shēng wèn jì, nǚ yuē: fán shāng jiǎ zhī zhì zài yú lì ěr. qiè yǒu shù zhī wù jià. shì shì zhōu zhōng wù, bìng wú shǎo xī. wèi wǒ gào wēng: jū mǒu wù lì sān zhī mǒu wù shí zhī. guī jiā, qiè yán yàn, zé qiè wèi jiā fù yǐ. zài lái shí jūn shí bā, qiè shí qī, xiāng huān yǒu rì, hé yōu wèi! shēng yǐ suǒ yán wù jià gào fù. fù pō bù xìn, gū yǐ yú zī bàn cóng qí jiào. jì guī, suǒ zì mǎi huò, zī běn dà kuī xìng shǎo cóng nǚ yán, dé hòu xī, lüè xiāng zhǔn. yǐ shì fú qiū liàn zhī shén. shēng yì kuā zhāng zhī, wèi nǚ zì kuā, néng shǐ jǐ fù. wēng yú shì yì jiē zī ér nán. zhì hú, shù rì bù jiàn bái ǎo guò shù rì, shǐ jiàn qí pō zhōu liǔ xià, yīn wěi qín yān. ǎo xī bù shòu, dàn juān jí sòng nǚ guò zhōu. wēng lìng lìn yī zhōu, wèi zi hé jǐn.
既而女去,父來,見生已起,喜甚,但慰勉之。因曰:「女子良佳。然自總角時把柁棹歌,無論微賤,抑亦不貞。」生不語。翁既出,女復來,生述父意。女曰:「妾窺之審矣:天下事,愈急則愈遠,愈迎則愈拒。當使意自轉,反相求。」生問計,女曰:「凡商賈之志在於利耳。妾有術知物價。適視舟中物,並無少息。為我告翁:居某物利三之;某物十之。歸家,妾言驗,則妾為佳婦矣。再來時君十八,妾十七,相歡有日,何憂為!」生以所言物價告父。父頗不信,姑以余資半從其教。既歸,所自買貨,資本大虧;幸少從女言,得厚息,略相准。以是服秋練之神。生益誇張之,謂女自誇,能使己富。翁於是益揭資而南。至湖,數日不見白媼;過數日,始見其泊舟柳下,因委禽焉。媼悉不受,但涓吉送女過舟。翁另賃一舟,為子合卺。
nǚ nǎi shǐ wēng yì nán, suǒ yīng jū huò, xī jí fù zhī. ǎo nǎi yāo xù qù, jiā yú qí zhōu. wēng sān yuè ér fǎn. wù zhì chǔ, jià yǐ bèi xǐ. jiāng guī, nǚ qiú zài hú shuǐ jì guī, měi shí bì jiā shǎo xǔ, rú yòng xī jiàng yān. yóu shì měi nán xíng, bì wèi zhì shù tán ér guī. hòu sān sì nián, jǔ yī zi.
女乃使翁益南,所應居貨,悉籍付之。媼乃邀婿去,家於其舟。翁三月而返。物至楚,價已倍蓰。將歸,女求載湖水;既歸,每食必加少許,如用醯醬焉。由是每南行,必為致數壇而歸。後三四年,舉一子。
yī rì tì qì sī guī. wēng nǎi xié zi jí fù jù rù chǔ. zhì hú, bù zhī ǎo zhī suǒ zài. nǚ kòu xián hū mǔ, shén xíng sàng shī. cù shēng yán hú wèn xùn. huì yǒu diào xún huáng zhě, dé bái jì. shēng jìn shì zhī, jù wù yě, xíng quán lèi rén, rǔ yīn bì jù. qí zhī, guī yǐ gào nǚ. nǚ dà hài, wèi sù yǒu fàng shēng yuàn, zhǔ shēng shú fàng zhī. shēng wǎng shāng diào zhě, diào zhě suǒ zhí áng. nǚ yuē: qiè zài jūn jiā, móu jīn bù xià jù wàn, qū qū zhě hé suì jìn zhí yě! rú bì bù cóng, qiè jí tóu hú shuǐ sǐ ěr! shēng jù, bù gǎn gào fù, dào jīn shú fàng zhī. jì fǎn bù jiàn nǚ. sōu zhī bù dé, gèng jǐn shǐ zhì. wèn: hé wǎng? yuē: shì zhì mǔ suǒ. wèn: mǔ hé zài? tiǎn rán yuē: jīn bù dé bù shí gào yǐ: shì suǒ shú, jí qiè mǔ yě. xiàng zài dòng tíng, lóng jūn mìng sī xíng lǚ. jìn gōng zhōng yù xuǎn pín fēi, qiè bèi fú yán zhě suǒ chēng dào, suì chì qiè mǔ, zuò xiāng suǒ. qiè mǔ shí zòu zhī. lóng jūn bù tīng, fàng mǔ yú nán bīn, è yù sǐ, gù lí qián nán. jīn nán suī miǎn, ér fá wèi shì. jūn rú ài qiè, dài dǎo zhēn jūn kě miǎn. rú yǐ yì lèi jiàn zēng, qǐng yǐ ér zhì hái jūn. qiè zì qù, lóng gōng zhī fèng, wèi bì bù bǎi bèi jūn jiā yě. shēng dà jīng, lǜ zhēn jūn bù kě dé jiàn. nǚ yuē: míng rì wèi kè, zhēn jūn dāng zhì. jiàn yǒu bǒ dào shì, jí bài zhī, rù shuǐ yì cóng zhī. zhēn jūn xǐ wén shì, bì hé lián yǔn. nǎi chū yú fù líng yī fāng, yuē: rú wèn suǒ qiú, jí chū cǐ, qiú shū yī miǎn zì. shēng rú yán hòu zhī. guǒ yǒu dào shì bié sǎ ér zhì, shēng fú bài zhī. dào shì jí zǒu, shēng cóng qí hòu. dào shì yǐ zhàng tóu shuǐ, yuè dēng qí shàng. shēng jìng cóng zhī ér dēng, zé fēi zhàng yě, zhōu yě. yòu bài zhī, dào shì wèn: hé qiú? shēng chū luó qiú shū. dào shì zhǎn shì yuē: cǐ bái jì yì yě, zi hé yù zhī? chán gōng bù gǎn yǐn, xiáng chén shǐ mò. dào shì xiào yuē: cǐ wù shū fēng liú, lǎo lóng hé dé huāng yín! suì chū bǐ cǎo shū miǎn zì rú fú xíng, fǎn zhōu lìng xià. zé jiàn dào shì tà zhàng fú xíng, qǐng kè yǐ miǎo. guī zhōu nǚ xǐ, dàn zhǔ wù xiè yú fù mǔ.
一日涕泣思歸。翁乃偕子及婦俱入楚。至湖,不知媼之所在。女扣舷呼母,神形喪失。促生沿湖問訊。會有釣鱘鰉者,得白驥。生近視之,巨物也,形全類人,乳陰畢具。奇之,歸以告女。女大駭,謂夙有放生願,囑生贖放之。生往商釣者,釣者索直昂。女曰:「妾在君家,謀金不下巨萬,區區者何遂靳直也!如必不從,妾即投湖水死耳!」生懼,不敢告父,盜金贖放之。既返不見女。搜之不得,更盡始至。問:「何往?」曰:「適至母所。」問:「母何在?」腆然曰:「今不得不實告矣:適所贖,即妾母也。向在洞庭,龍君命司行旅。近宮中欲選嬪妃,妾被浮言者所稱道,遂敕妾母,坐相索。妾母實奏之。龍君不聽,放母於南濱,餓欲死,故罹前難。今難雖免,而罰未釋。君如愛妾,代禱真君可免。如以異類見憎,請以兒擲還君。妾自去,龍宮之奉,未必不百倍君家也。」生大驚,慮真君不可得見。女曰:「明日未刻,真君當至。見有跛道士,急拜之,入水亦從之。真君喜文士,必合憐允。」乃出魚腹綾一方,曰:「如問所求,即出此,求書一『免』字。」生如言候之。果有道士蹩躠而至,生伏拜之。道士急走,生從其後。道士以杖投水,躍登其上。生竟從之而登,則非杖也,舟也。又拜之,道士問:「何求?」生出羅求書。道士展視曰:「此白驥翼也,子何遇之?」蟾宮不敢隱,詳陳始末。道士笑曰:「此物殊風流,老龍何得荒淫!」遂出筆草書「免」字如符形,返舟令下。則見道士踏杖浮行,頃刻已渺。歸舟女喜,但囑勿泄於父母。
guī hòu èr sān nián, wēng nán yóu, shù yuè bù guī. hú shuǐ jù qìng, jiǔ dài bù zhì. nǚ suì bìng, rì yè chuǎn jí, zhǔ yuē: rú qiè sǐ, wù yì, dāng yú mǎo wǔ yǒu sān shí, yī yín dù fǔ mèng lǐ bái shī, sǐ dāng bù xiǔ. dài shuǐ zhì, qīng zhù pén nèi, bì mén huǎn qiè yī, bào rù jìn zhī, yí dé huó. chuǎn xī shù rì, yǎn rán suì bì. hòu bàn yuè, mù wēng zhì, shēng jí rú qí jiào, jìn yī shí xǔ, jiàn sū. zì shì měi sī nán xuán. hòu wēng sǐ, shēng cóng qí yì, qiān yú chǔ.
歸後二三年,翁南遊,數月不歸。湖水俱罄,久待不至。女遂病,日夜喘急,囑曰:「如妾死,勿瘞,當於卯、午、酉三時,一吟杜甫《夢李白》詩,死當不朽。待水至,傾注盆內,閉門緩妾衣,抱入浸之,宜得活。」喘息數日,奄然遂斃。後半月,慕翁至,生急如其教,浸一時許,漸蘇。自是每思南旋。後翁死,生從其意,遷於楚。