céng wēng, kūn yáng gù jiā yě. wēng chū sǐ wèi liàn, liǎng kuàng zhōng lèi chū rú shěn, yǒu zi liù, mò jiě suǒ yǐ. cì zǐ tì, zì yǒu yú, yì míng shì, yǐ wèi bù xiáng, jiè zhū xiōng dì gè zì tì, wù yí tòng yú xiān rén ér xiōng dì bàn yū xiào zhī.
曾翁,昆陽故家也。翁初死未殮,兩眶中淚出如沈,有子六,莫解所以。次子悌,字友於,邑名士,以為不祥,戒諸兄弟各自惕,勿貽痛於先人;而兄弟半迂笑之。
xiān shì wēng dí pèi shēng zhǎng zi chéng, zhì qī bā suì, mǔ zǐ wèi qiáng kòu lǔ qù. qǔ jì shì, shēng sān zi: yuē xiào, yuē zhōng, yuē xìn. qiè shēng sān zi: yuē tì, yuē rén, yuē yì. xiào yǐ tì děng chū shēn jiàn, bǐ bù chǐ, yīn lián jié zhōng xìn wèi dǎng. jí yǔ kè yǐn, tì děng guò táng xià, yì ào bù wèi lǐ. rén yì jiē fèn, yǔ yǒu yú móu yù xiāng chóu. yǒu yú bǎi cí kuān pì, bù cóng suǒ móu ér rén yì nián zuì shǎo, yīn xiōng yán yì suì zhǐ.
先是翁嫡配生長子成,至七八歲,母子為強寇擄去。娶繼室,生三子:曰孝,曰忠,曰信。妾生三子:曰悌,曰仁,曰義。孝以悌等出身賤,鄙不齒,因連結忠、信為黨。即與客飲,悌等過堂下,亦傲不為禮。仁、義皆忿,與友於謀欲相仇。友於百詞寬譬,不從所謀;而仁、義年最少,因兄言亦遂止。
xiào yǒu nǚ shì yì zhōu shì, bìng sǐ. jiū tì děng wǎng tà qí gū, tì bù cóng. xiào fèn rán, lìng zhōng xìn hé zú zhōng wú lài zi wǎng zhuō zhōu qī, bàng lüè wú suàn, pāo sù huǐ qì, àng yú wú cún. zhōu gào guān. guān nù, jū xiào děng qiú xì zhī, jiāng xíng shēn chù. yǒu yú jù, jiàn zǎi zì tóu. yǒu yú pǐn xíng, sù wèi zǎi zhòng, zhū xiōng dì yǐ shì de wú kǔ. yǒu yú nǎi yì zhōu suǒ fù jīng, zhōu yì qì zhòng yǒu yú, sòng suì zhǐ.
孝有女適邑周氏,病死。糾悌等往撻其姑,悌不從。孝憤然,令忠、信合族中無賴子、往捉周妻,搒掠無算,拋粟毀器,盎盂無存。周告官。官怒,拘孝等囚系之,將行申黜。友於懼,見宰自投。友於品行,素為宰重,諸兄弟以是得無苦。友於乃詣周所負荊,周亦器重友於,訟遂止。
xiào guī, zhōng bù dé yǒu yú. wú hé, yǒu yú mǔ zhāng fū rén zú, xiào děng bù wèi fú, yàn yǐn rú gù. rén yì yì fèn. yǒu yú yuē: cǐ bǐ zhī wú lǐ, yú wǒ hé sǔn yān. jí zàng, bǎ chí mù mén, bù shǐ hé cuò. yǒu yú nǎi yì mǔ suì dào zhōng. wèi jǐ xiào qī wáng, yǒu yú zhāo rén yì tóng wǎng bēn sàng. èr rén yuē: qī qiě bù lùn, gōng yú hé yǒu! zài quàn zhī, hōng rán sàn qù. yǒu yú nǎi zì wǎng, lín kū jǐn āi. gé qiáng wén rén yì gǔ qiě chuī, xiào nù, jiū zhū dì wǎng ōu zhī. yǒu yú cāo zhàng xiān cóng. rù qí jiā, rén jué xiān táo. xìng fāng yú yuán, yǒu yú zì hòu jī pū zhī. xiào děng quán zhàng jiāo jiā, ōu bù zhǐ. yǒu yú héng shēn zhàng zǔ zhī. xiào nù, ràng yǒu yú. yǒu yú yuē: zé zhī zhě yǐ qí wú lǐ yě, rán zuì gù bù zhì sǐ. wǒ bù hù dì è, yì bù zhù xiōng bào. rú nù bù jiě, yuàn yǐ shēn dài zhī. xiào suì fǎn zhàng tà yǒu yú, zhōng xìn yì xiāng zhù ōu xiōng, shēng zhèn lǐ dǎng, qún jí quàn jiě, nǎi sàn qù. yǒu yú jí fú zhàng yì xiōng qǐng zuì. xiào zhú qù zhī, bù lìng jū sàng cì. ér yì chuàng shén, bù fù shí yǐn. rén dài jù cí sòng guān, sù qí bù wèi shù mǔ xíng fú. guān qiān jū xiào zhōng xìn, ér lìng yǒu yú chén zhuàng. yǒu yú yǐ miàn mù sǔn shāng, bù néng yì shǔ, dàn zuò cí bǐng bái, āi qiú qǐn xī, zǎi suì xiāo àn. yì yì xún yù. yóu shì chóu yuàn yì shēn. rén yì jiē yòu ruò, zhé bèi qiāo chǔ. yuàn yǒu yú yuē: rén jiē yǒu xiōng dì, wǒ dú wú! yǒu yú yuē: cǐ liǎng yǔ, wǒ yí yán zhī, liǎng dì hé yún! yīn kǔ quàn zhī, zú bù tīng. yǒu yú suì jiōng hù, xié qī zǐ jiè yù tā suǒ, lí jiā wǔ shí yú lǐ, jì bù xiāng wén.
孝歸,終不德友於。無何,友於母張夫人卒,孝等不為服,宴飲如故。仁、義益忿。友於曰:「此彼之無禮,於我何損焉。」及葬,把持墓門,不使合厝。友於乃瘞母隧道中。未幾孝妻亡,友於招仁、義同往奔喪。二人曰:「『期』且不論,『功』於何有!」再勸之,哄然散去。友於乃自往,臨哭盡哀。隔牆聞仁、義鼓且吹,孝怒,糾諸弟往毆之。友於操杖先從。入其家,仁覺先逃。興方逾垣,友於自後擊仆之。孝等拳杖交加,毆不止。友於橫身障阻之。孝怒,讓友於。友於曰:「責之者以其無禮也,然罪固不至死。我不怙弟惡,亦不助兄暴。如怒不解,願以身代之。」孝遂反杖撻友於,忠、信亦相助毆兄,聲震里黨,群集勸解,乃散去。友於即扶杖詣兄請罪。孝逐去之,不令居喪次。而義創甚,不復食飲。仁代具詞訟官,訴其不為庶母行服。官簽拘孝、忠、信,而令友於陳狀。友於以面目損傷,不能詣署,但作詞稟白,哀求寢息,宰遂消案。義亦尋愈。由是仇怨益深。仁、義皆幼弱,輒被敲楚。怨友於曰:「人皆有兄弟,我獨無!」友於曰:「此兩語,我宜言之,兩弟何雲!」因苦勸之,卒不聽。友於遂扃戶,攜妻子借寓他所,離家五十餘里,冀不相聞。
yǒu yú zài jiā suī bù zhù dì, ér xiào děng shàng shāo yǒu gù jì jì qù, zhū xiōng yī bù dāng, zhé jiào mà qí mén, rǔ qīn mǔ huì. rén yì dù bù néng kàng, wéi dù mén sī chéng jiān cì shā zhī, xíng zé huái dāo.
友於在家雖不助弟,而孝等尚稍有顧忌;既去,諸兄一不當,輒叫罵其門,辱侵母諱。仁、義度不能抗,惟杜門思乘間刺殺之,行則懷刀。
yī rì kòu suǒ lüè zhǎng xiōng chéng, hū xié fù wáng guī. zhū xiōng dì yǐ jiā jiǔ xī, jù móu sān rì, jìng wú chù kě yǐ zhì zhī. rén yì qiè xǐ, zhāo qù gòng yǎng zhī. wǎng gào yǒu yú. yǒu yú xǐ, guī, gòng chū tián zhái jū chéng. zhū xiōng nù qí shì huì, dēng mén jiǒng rǔ. ér chéng jiǔ zài kòu zhōng, xí yú wēi měng, dà nù yuē: wǒ guī, gèng wú rén kěn zhì yī wū xìng sān dì niàn shǒu zú, yòu zuì zé zhī. shì yù zhú wǒ yé! yǐ shí tóu xiào, xiào pū. rén yì gè yǐ zhàng chū, zhuō zhōng xìn, tà wú shù. chéng nǎi sòng zǎi, zǎi yòu shǐ rén qǐng jiào yǒu yú. yǒu yú yì zǎi, fǔ shǒu bù yán, dàn yǒu liú tì. zǎi wèn zhī, yuē: wéi qiú gōng duàn. zǎi nǎi pàn xiào děng gè chū tián chǎn guī chéng, shǐ qī fēn xiàng zhǔn. zì cǐ rén yì yǔ chéng bèi jiā ài jìng, tán jí zàng mǔ shì, yīn bìng qì xià. chéng huì yuē: rú cǐ bù rén, zhēn qín shòu yě! suì yù qǐ kuàng gèng wèi gǎi zàng. rén bēn gào yǒu yú, yǒu yú jí guī jiàn zhǐ. chéng bù tīng, kè qī fā mù, zuò zhāi yú yíng. yǐ dāo xiāo shù, wèi zhū dì yuē: suǒ bù shuāi má xiāng cóng zhě, yǒu rú cǐ shù! zhòng wěi wěi. yú shì yī mén jiē kū lín, ān cuò jǐn lǐ. zì cǐ xiōng dì xiāng ān.
一日寇所掠長兄成,忽攜婦亡歸。諸兄弟以家久析,聚謀三日,竟無處可以置之。仁、義竊喜,招去共養之。往告友於。友於喜,歸,共出田宅居成。諸兄怒其市惠,登門窘辱。而成久在寇中,習於威猛,大怒曰:「我歸,更無人肯置一屋;幸三弟念手足,又罪責之。是欲逐我耶!」以石投孝,孝仆。仁、義各以杖出,捉忠、信,撻無數。成乃訟宰,宰又使人請教友於。友於詣宰,俯首不言,但有流涕。宰問之,曰:「惟求公斷。」宰乃判孝等各出田產歸成,使七分相准。自此仁、義與成倍加愛敬,談及葬母事,因並泣下。成恚曰:「如此不仁,真禽獸也!」遂欲啟壙更為改葬。仁奔告友於,友於急歸諫止。成不聽,刻期發墓,作齋於塋。以刀削樹,謂諸弟曰:「所不衰麻相從者,有如此樹!」眾唯唯。於是一門皆哭臨,安厝盡禮。自此兄弟相安。
ér chéng xìng gāng liè, zhé pī tà zhū dì, yú xiào yóu shén. wéi zhòng yǒu yú, suī shèng nù, yǒu yú zhì, yī yán jí jiě. xiào yǒu suǒ xíng, chéng zhé bù píng zhī, gù xiào wú yī rì bù zhì yǒu yú suǒ, qián duì yǒu yú gòu zǔ. yǒu yú wǎn jiàn, zú bù nà. yǒu yú bù kān qí rǎo, yòu qiān jū sān pō, qù jiā yì yuǎn, yīn jī suì shū. yòu èr nián, zhū dì jiē wèi chéng, jiǔ yì xiāng xí.
而成性剛烈,輒批撻諸弟,於孝尤甚。惟重友於,雖盛怒,友於至,一言即解。孝有所行,成輒不平之,故孝無一日不至友於所,潛對友於詬詛。友於婉諫,卒不納。友於不堪其擾,又遷居三泊,去家益遠,音跡遂疏。又二年,諸弟皆畏成,久亦相習。
ér xiào nián sì shí liù, shēng wǔ zǐ: zhǎng jì yè, sān jì dé, dí chū cì jì gōng, sì jì jī, shù chū yòu bì shēng jì zǔ. jiē chéng lì. xiào fù jiù xíng, gè wèi dǎng, rì xiāng jìng, xiào yì bù néng ā zhǐ. wéi zǔ wú xiōng dì, nián yòu zuì yòu, zhū xiōng jiē dé ér gòu lì zhī. yuè jiā jìn sān pō, huì yì yuè, yū dào yì shū. rù mén jiàn shū jiā liǎng xiōng yī dì, xián sòng yí yí, lè zhī, jiǔ jū bù yán guī. shū cù zhī, āi qiú jì jū. shū yuē: rǔ fù mǔ jiē bù zhī, wǒ qǐ xī ōu fàn piáo yǐn hū! nǎi guī. guò shù yuè fū qī wǎng shòu yuè mǔ, gào fù yuē: ér cǐ xíng bù guī yǐ. fù jié zhī, yīn tǔ wēi yǐn. fù lǜ yǔ shū yǒu sù xì, jì nán jiǔ jū. zǔ yuē: fù lǜ guò yǐ. èr shū shèng xián yě. suì qù, xié qī zhī sān pō. yǒu yú chú shě jū zhī, yǐ chǐ ér xíng, shǐ zhí juǎn cóng zhǎng zi jì shàn. zǔ zuì huì, jì jí sān pō nián yú, rù qù nán jùn xiáng. yǔ shàn bì hù yán dú, zǔ yòu fěng sòng zuì kǔ. yǒu yú shén ài zhī.
而孝年四十六,生五子:長繼業,三繼德,嫡出;次繼功,四繼績,庶出;又婢生繼祖。皆成立。效父舊行,各為黨,日相競,孝亦不能呵止。惟祖無兄弟,年又最幼,諸兄皆得而詬厲之。岳家近三泊,會詣岳,迂道詣叔。入門見叔家兩兄一弟,弦誦怡怡,樂之,久居不言歸。叔促之,哀求寄居。叔曰:「汝父母皆不知,我豈惜甌飯瓢飲乎!」乃歸。過數月夫妻往壽岳母,告父曰:「兒此行不歸矣。」父詰之,因吐微隱。父慮與叔有夙隙,計難久居。祖曰:「父慮過矣。二叔聖賢也。」遂去,攜妻之三泊。友於除舍居之,以齒兒行,使執卷從長子繼善。祖最慧,寄籍三泊年余,入去南郡庠。與善閉戶研讀,祖又諷誦最苦。友於甚愛之。
zì zǔ jū sān pō, jiā zhōng xiōng dì yì bù xiāng néng. yī rì wēi fǎn chún, yè gòu rǔ shù mǔ. gōng nù, cì shā yè. guān shōu gōng, zhòng xiè zhī, shù rì sǐ yù zhōng. yè qī féng shì, yóu rì yǐ mà dài kū. gōng qī liú wén zhī, nù yuē: rǔ jiā nán zǐ sǐ, shuí jiā nán zǐ huó yé! cāo dāo rù, jī shā féng, zì tóu jǐng sǐ. féng fù dà lì, dào nǚ sǐ cǎn, lǜ zhū zǐ dì, cáng bīng yī dǐ, wǎng zhuō xiào qiè, luǒ tà dào shàng yǐ rǔ zhī. chéng nù yuē: wǒ jiā sǐ rén rú má, féng shì hé dé fù ěr! hǒu bēn ér chū. zhū céng cóng zhī, zhū féng jǐn mí. chéng shǒu zhuō dà lì, gē qí liǎng ěr. qí zi hù jiù, jì jī yǐ tiě zhàng héng jī, zhé qí liǎng gǔ. zhū féng gè bèi yí shāng, hōng rán jǐn sàn. wéi féng zi yóu wò dào zhōu. chéng jiā zhī yǐ zhǒu, zhì zhū féng cūn ér hái. suì hū jī yì guān zì shǒu. féng zhuàng yì zhì. yú shì zhū céng bèi shōu.
自祖居三泊,家中兄弟益不相能。一日微反唇,業詬辱庶母。功怒,刺殺業。官收功,重械之,數日死獄中。業妻馮氏,猶日以罵代哭。功妻劉聞之,怒曰:「汝家男子死,誰家男子活耶!」操刀入,擊殺馮,自投井死。馮父大立,悼女死慘,率諸子弟,藏兵衣底,往捉孝妾,裸撻道上以辱之。成怒曰:「我家死人如麻,馮氏何得復爾!」吼奔而出。諸曾從之,諸馮盡靡。成首捉大立,割其兩耳。其子護救,繼、績以鐵杖橫擊,折其兩股。諸馮各被夷傷,哄然盡散。惟馮子猶臥道周。成夾之以肘,置諸馮村而還。遂呼績詣官自首。馮狀亦至。於是諸曾被收。
wéi zhōng wáng qù, zhì sān pō, pái huái mén wài. shì yǒu yú lǜ yī zi yī zhí xiāng shì guī, jiàn zhōng, jīng yuē: dì hé lái? zhōng wèi yǔ xiān lèi, zhǎng guì dào zuǒ. yǒu yú wò shǒu zhuāi rù, jié dé qí qíng, dà jīng yuē: shì cǐ nài hé! rán yī mén guāi lì, nì zhī qí huò jiǔ yǐ bù rán, wǒ hé yǐ cuàn jī zhì cǐ. dàn wǒ lí jiā jiǔ, yǔ dà lìng wú shēng qì zhī tōng, jīn jí fú fú ér wǎng, tú qǔ rǔ ěr. dàn dé féng fù zǐ shāng zhòng bù sǐ, wú sān rén zhōng xìng yǒu jié zhě, zé cǐ huò huò kě shǎo jiě. nǎi liú zhī, zhòu yǔ tóng cān, yè yǔ gòng qǐn. zhōng pō gǎn kuì. jū shí yú rì, jiàn qí shū zhí rú fù zǐ, xiōng dì rú tóng bāo, qī rán xià lèi yuē: jīn shǐ zhī cóng qián fēi rén yě. yǒu yú xǐ qí huǐ wù, xiāng duì suān cè. é bào yǒu yú fù zǐ tóng kē, zǔ yì fù bǎng, dà xǐ. bù fù lù míng, xiān guī zhǎn mù. míng jì kē jiǎ zuì zhòng, zhū féng jiē wèi liǎn xī. yǒu yú nǎi tuō qīn yǒu lù yǐ jīn sù, zī qí yī yào, sòng nǎi xī. jǔ jiā qì gǎn yǒu yú, qiú qí fù guī. yǒu yú nǎi yǔ xiōng dì fén xiāng yuē shì, bǐ gè dí lǜ zì xīn, suì yí jiā hái.
惟忠亡去,至三泊,徘徊門外。適友於率一子一侄鄉試歸,見忠,驚曰:「弟何來?」忠未語先淚,長跪道左。友於握手拽入,詰得其情,大驚曰:「似此奈何!然一門乖戾,逆知奇禍久矣;不然,我何以竄跡至此。但我離家久,與大令無聲氣之通,今即匐伏而往,徒取辱耳。但得馮父子傷重不死,吾三人中幸有捷者,則此禍或可少解。」乃留之,晝與同餐,夜與共寢。忠頗感愧。居十餘日,見其叔侄如父子,兄弟如同胞,悽然下淚曰:「今始知從前非人也。」友於喜其悔悟,相對酸惻。俄報友於父子同科,祖亦副榜,大喜。不赴鹿鳴,先歸展墓。明季科甲最重,諸馮皆為斂息。友於乃托親友賂以金粟,資其醫藥,訟乃息。舉家泣感友於,求其復歸。友於乃與兄弟焚香約誓,俾各滌慮自新,遂移家還。
zǔ cóng shū bù yuàn guī qí jiā. xiào nǎi wèi yǒu yú yuē: wǒ bù dé, bù yīng yǒu kàng zōng zhī zǐ dì yòu shàn jiào, bǐ gū wèi rǔ zi. yǒu cùn jìn shí, kě cì hái yě. yǒu yú cóng zhī. yòu sān nián, zǔ guǒ jǔ yú xiāng. shǐ yí jiā, fū qī jiē tòng kū ér qù. bù shù rì, zǔ yǒu zi fāng sān suì, wáng guī yǒu yú jiā, cáng bó jì shàn shì, bù kěn fǎn. zhuō qù zhé táo. xiào nǎi lìng zǔ yì jū, yǔ yǒu yú lín. zǔ kāi hù tōng shū jiā. liǎng jiān dìng shěng rú yī yān. shí chéng jiàn lǎo, jiā shì jiē qǔ jué yú yǒu yú. cóng cǐ mén tíng yōng mù, chēng xiào yǒu yān.
祖從叔不願歸其家。孝乃謂友於曰:「我不德,不應有亢宗之子;弟又善教,俾姑為汝子。有寸進時,可賜還也。」友於從之。又三年,祖果舉於鄉。使移家,夫妻皆痛哭而去。不數日,祖有子方三歲,亡歸友於家,藏伯繼善室,不肯返。捉去輒逃。孝乃令祖異居,與友於鄰。祖開戶通叔家。兩間定省如一焉。時成漸老,家事皆取決於友於。從此門庭雍穆,稱孝友焉。
yì shǐ shì yuē: tiān xià wéi qín shòu zhǐ zhī mǔ ér bù zhī fù, nài hé shī shū zhī jiā wǎng wǎng dǎo zhī yě! fū mén nèi zhī xíng, qí jiàn kuì zi sūn zhě, zhí rù gǔ suǐ. gǔ yún: qí fù dào, zi bì xíng jié, qí liú bì rán yě. xiào suī bù rén, qí bào yì cǎn, ér zú néng zì zhī fá dé, tuō zǐ yú dì, yí qí yǒu cāo xīn lǜ huàn zhī zǐ yě. ruò lùn guǒ bào yóu yū yě.
異史氏曰:「天下惟禽獸止知母而不知父,奈何詩書之家往往蹈之也!夫門內之行,其漸潰子孫者,直入骨髓。古云:其父盜,子必行劫,其流弊然也。孝雖不仁,其報亦慘,而卒能自知乏德,托子於弟,宜其有操心慮患之子也。若論果報猶迂也。」