duàn ruì huán, dà míng fù wēng yě. sì shí wú zi. qī lián shì zuì dù, yù mǎi qiè ér bù gǎn. sī yī bì, lián jué zhī, tà bì shù bǎi, yù zhū hé jiān luán shì zhī jiā. duàn rì yì lǎo, zhū zhí zhāo xī qǐ dài, yī yán bù xiāng yīng, nù zhēng shēng sè. duàn sī bù néng gěi qí qiú, ér yù sì yī zhí, zé qún zhí zǔ náo zhī, lián zhī hàn yì wú suǒ shī, shǐ dà huǐ. fèn yuē: wēng nián liù shí yú, ān jiàn bù néng shēng nán! suì mǎi liǎng qiè, tīng fū lín xìng, bù zhī wèn. jū nián yú, èr qiè jiē yǒu shēn, jǔ jiā jiē xǐ. yú shì qì xī jiàn shū, fán zhū zhí yǒu suǒ qiáng qǔ, zhé è shēng gěng jù zhī. wú hé, yī qiè shēng nǚ, yī qiè shēng nán ér shāng. fū qī shī wàng. yòu jiāng nián yú, duàn zhōng fēng bù qǐ, zhū zhí yì sì, niú mǎ shí wù jìng zì qǔ qù. lián gòu chì zhī, zhé fǎn chún xiāng jī. wú suǒ wèi jì, zhāo xī wū kū. duàn bìng yì jù, xún sǐ. zhū zhí jí jiù qián yì xī yí chǎn, lián suī tòng qiè, rán bù néng jìn zhǐ zhī. dàn liú wò shù yī suǒ, shàn yǎng lǎo zhì, zhí bèi bù kěn. lián yuē: rǔ děng cùn tǔ bù liú, jiāng lìng lǎo yù jí gū gū zhě è sǐ yé! rì bù jué, wéi fèn kū zì wō.
段瑞環,大名富翁也。四十無子。妻連氏最妒,欲買妾而不敢。私一婢,連覺之,撻婢數百,鬻諸河間欒氏之家。段日益老,諸侄朝夕乞貸,一言不相應,怒征聲色。段思不能給其求,而欲嗣一侄,則群侄阻撓之,連之悍亦無所施,始大悔。憤曰:「翁年六十餘,安見不能生男!」遂買兩妾,聽夫臨幸,不之問。居年余,二妾皆有身,舉家皆喜。於是氣息漸舒,凡諸侄有所強取,輒惡聲梗拒之。無何,一妾生女,一妾生男而殤。夫妻失望。又將年余,段中風不起,諸侄益肆,牛馬什物競自取去。連詬斥之,輒反唇相稽。無所為計,朝夕嗚哭。段病益劇,尋死。諸侄集柩前議析遺產,連雖痛切,然不能禁止之。但留沃墅一所,贍養老稚,侄輩不肯。連曰:「汝等寸土不留,將令老嫗及呱呱者餓死耶!」日不決,惟忿哭自撾。
hū yǒu kè rù diào, zhí qū líng suǒ, fǔ yǎng jǐn āi. āi yǐ, biàn jiù shān cì. zhòng jié wèi shuí, kè yuē: wáng zhě wú fù yě. zhòng yì hài. kè cóng róng zì chén. xiān shì, bì jià luán shì, yú wǔ liù yuè, shēng zǐ huái, luán fǔ zhī děng zhū nán. shí bā suì rù pàn. hòu luán zú, zhū xiōng xī chǎn zhì bù yǔ dǔ luán chǐ. huái wèn mǔ, shǐ zhī qí gù, yuē: jì shǔ liǎng xìng, gè yǒu zōng shí, hé bì zài cǐ chéng rén bǎi mǔ tián zāi! nǎi mìng qí yì duàn, ér duàn yǐ sǐ. yán zhī záo záo, què kě xìn jù. lián fāng fèn tòng, wén zhī dà xǐ, zhí chū yuē: wǒ jīn yì fù yǒu ér! zhū suǒ jiǎ qù niú mǎ shí wù, kě hǎo zì sòng hái bù rán, yǒu sòng xìng yě! zhū zhí xiāng gù shī sè, jiàn yǐn qù. huái nǎi xié qī lái, gòng jū fù yōu. zhū duàn bù píng, gòng móu zhú huái. huái zhī zhī, yuē: luán bù yǐ wèi luán, duàn fù bù yǐ wèi duàn, wǒ ān shì guī hū! fèn yù zhì guān, zhū qī dǎng wèi zhī pái jiě, qún móu yì qǐn.
忽有客入吊,直趨靈所,俯仰盡哀。哀已,便就苫次。眾詰為誰,客曰:「亡者吾父也。」眾益駭。客從容自陳。先是,婢嫁欒氏,逾五六月,生子懷,欒撫之等諸男。十八歲入泮。後欒卒,諸兄析產置不與堵欒齒。懷問母,始知其故,曰:「既屬兩姓,各有宗祏,何必在此承人百畝田哉!」乃命騎詣段,而段已死。言之鑿鑿,確可信據。連方忿痛,聞之大喜,直出曰:「我今亦復有兒!諸所假去牛馬什物,可好自送還;不然,有訟興也!」諸侄相顧失色,漸引去。懷乃攜妻來,共居父憂。諸段不平,共謀逐懷。懷知之,曰:「欒不以為欒,段復不以為段,我安適歸乎!」忿欲質官,諸戚黨為之排解,群謀亦寢。
ér lián yǐ niú mǎ gù bù kěn yǐ, huái quàn zhì zhī, lián yuē: wǒ fēi wèi niú mǎ yě, zá qì jí mǎn xiōng, rǔ fù yǐ fèn sǐ, wǒ suǒ yǐ tūn shēng rěn qì zhě, wèi wú ér ěr. jīn yǒu ér, hé wèi zāi! qián shì rǔ bù zhī zhuàng, dài yǔ zì zhì shěn. huái gù zhǐ zhī, bù tīng, jù cí fù zǎi kòng. zǎi jū zhū duàn, shěn zhuàng, lián qì zhí cí cè, tǔ chén quán yǒng. zǎi wèi dòng róng, bìng chéng zhū duàn, zhuī wù gěi zhǔ. jì guī, qí xiōng dì zhī zǐ yǒu bù yǔ dǎng móu zhě, zhāo zhī lái, yǐ suǒ zhuī wù jǐn sàn gěi zhī.
而連以牛馬故不肯已,懷勸置之,連曰:「我非為牛馬也,雜氣集滿胸,汝父以憤死,我所以吞聲忍泣者,為無兒耳。今有兒,何畏哉!前事汝不知狀,待予自質審。」懷固止之,不聽,具詞赴宰控。宰拘諸段,審狀,連氣直詞惻,吐陳泉涌。宰為動容,並懲諸段,追物給主。既歸,其兄弟之子有不與黨謀者,招之來,以所追物盡散給之。
lián qī shí yú suì, jiāng sǐ, hū nǚ jí sūn xí zhǔ yuē: rǔ děng zhì zhī: rú sān shí bù yù, biàn dāng diǎn zhì chāi ěr, wèi fū nà qiè. wú zi zhī qíng zhuàng shí nán kān yě! yì shǐ shì yuē: lián shì suī dù, ér néng jí zhuǎn, yí tiān yǐ yǒu hòu shēn qí qì yě. guān qí kāng kǎi jī fā, xū! yì jié yǐ zāi!
連七十餘歲,將死,呼女及孫媳囑曰:「汝等志之:如三十不育,便當典質釵珥,為夫納妾。無子之情狀實難堪也!」異史氏曰:「連氏雖妒,而能疾轉,宜天以有後伸其氣也。觀其慷慨激發,吁!亦傑矣哉!」
jì nán jiǎng jià, qí qī máo shì bù yù ér dù. sǎo měi quàn jiàn, bù tīng, yuē: níng jué sì, bù lìng sòng yǎn liú méi zhě fèn qì rén yě! nián jìn sì xún, pō yǐ sì xù wèi niàn. yù jì xiōng zi, xiōng sǎo jù nuò, ér gù yōu hū zhī. ér měi zhì shū suǒ, fū qī ěr yǐ gān cuì, wèn yuē: kěn lái wú jiā hū? ér yì yīng zhī. xiōng sī zhǔ ér yuē: tǎng bǐ zài wèn, dá yǐ bù kěn. rú wèn hé gù bù kěn, dá yún: dài rǔ sǐ hòu, hé chóu tián chǎn bù wèi wú yǒu. yī rì jià chū yuǎn jiǎ, ér fù lái. máo yòu wèn, ér jí yǐ fù yán duì. máo dà nù yuē: qī nú zài jiā, gù rì rì pán suàn wú tián chǎn yé! qí jì zuǒ yǐ! zhú ér chū, lì zhāo méi ǎo wèi fū mǎi qiè.
濟南蔣稼,其妻毛氏不育而妒。嫂每勸諫,不聽,曰:「寧絕嗣,不令送眼流眉者忿氣人也!」年近四旬,頗以嗣續為念。欲繼兄子,兄嫂俱諾,而故悠忽之。兒每至叔所,夫妻餌以甘脃,問曰:「肯來吾家乎?」兒亦應之。兄私囑兒曰:「倘彼再問,答以不肯。如問何故不肯,答云:『待汝死後,何愁田產不為吾有。』」一日稼出遠賈,兒復來。毛又問,兒即以父言對。毛大怒曰:「妻孥在家,固日日盤算吾田產耶!其計左矣!」逐兒出,立招媒媼為夫買妾。
jí fū guī, shí yǒu mài bì zhě qí jià áng, qīng zī bù néng qǔ yíng, shì jiāng nán chéng. qí xiōng kǒng chí ér biàn huǐ, suì àn yǐ jīn fù ǎo, wěi chēng wèi ǎo zhuǎn dài zhě yù chéng zhī. máo dà xǐ, suì mǎi bì guī. máo yǐ qíng gào fū, fū nù, yǔ xiōng jué. nián yú qiè shēng zǐ. fū qī dà xǐ.
及夫歸,時有賣婢者其價昂,傾資不能取盈,勢將難成。其兄恐遲而變悔,遂暗以金付媼,偽稱為媼轉貸者玉成之。毛大喜,遂買婢歸。毛以情告夫,夫怒,與兄絕。年余妾生子。夫妻大喜。
máo yuē: ǎo bù zhī jiǎ dài hé rén, nián yú jìng bù zhì wèn, cǐ dé bù kě wàng. jīn zi yǐ shēng, shàng bù cháng mǔ jià yě! jià nǎi náng jīn yì ǎo, ǎo xiào yuē: dāng dà xiè dà guān rén. lǎo shēn yī pín rú xǐ, shuí gǎn dài yī jīn zhě. jù yǐ shí gào. jià gǎn wù, guī gào qí qī, xiāng wèi gǎn qì. suì zhì jù yāo xiōng sǎo zhì, fū fù jiē xī xíng, chū jīn cháng xiōng, xiōng bù shòu, jǐn huān ér sàn. hòu jià shēng sān zi.
毛曰:「媼不知假貸何人,年余竟不置問,此德不可忘。今子已生,尚不償母價也!」稼乃囊金詣媼,媼笑曰:「當大謝大官人。老身一貧如洗,誰敢貸一金者。」具以實告。稼感悟,歸告其妻,相為感泣。遂治具邀兄嫂至,夫婦皆膝行,出金償兄,兄不受,盡歡而散。後稼生三子。