cáo zhōu lǐ xìng zhě, yì zhū shēng, jiā sù ráo, ér jū zhái gù bù shèn guǎng, shě hòu yǒu yuán shù mǔ, huāng zhì zhī. yī rì yǒu sǒu lái shuì wū, chū zhí bǎi jīn, lǐ yǐ wú wū wèi cí. sǒu yuē: qǐng shòu zhī, dàn wú fán lǜ. lǐ bù yù qí yì, gū shòu zhī, yǐ chān qí yì. yuè rì, cūn rén jiàn yú mǎ juàn kǒu rù lǐ jiā, fēn fēn shén huǒ, gòng yí lǐ dì wú ān dùn suǒ, wèn zhī. lǐ shū bù zì zhī, guī ér chá zhī, bìng wú jī xiǎng. guò shù rì sǒu hū lái yè, qiě yún: bì yǔ xià yǐ shù chén xī, shì shì dōu cǎo chuàng, qǐ lú zuò zào, wèi xiá yī xiū kè zi lǐ. jīn qiǎn ér nǚ bèi zuò shǔ, xìng yī chuí gù. lǐ cóng zhī, zé rù yuán zhōng, chuā jiàn shě yǔ huá hǎo, zhǎn rán yī xīn rù shì chén shè fāng lì, jiǔ dǐng fèi yú láng xià, chá yān niǎo yú chú zhōng. é ér xíng jiǔ jiàn zhuàn, bèi jí gān zhǐ, shí jiàn tíng xià shào nián rén, wǎng lái shén zhòng yòu wén ér nǚ yóng yóng, mù zhōng zuò xiào yǔ shēng jiā rén bì pú, shì yǒu shù shí bǎi kǒu. lǐ xīn zhī qí hú.
曹州李姓者,邑諸生,家素饒,而居宅故不甚廣,舍後有園數畝,荒置之。一日有叟來稅屋,出直百金,李以無屋為辭。叟曰:「請受之,但無煩慮。」李不喻其意,姑受之,以覘其異。越日,村人見輿馬眷口入李家,紛紛甚夥,共疑李第無安頓所,問之。李殊不自知,歸而察之,並無跡響。過數日叟忽來謁,且云:「庇宇下已數晨夕,事事都草創,起爐作灶,未暇一修客子禮。今遣兒女輩作黍,幸一垂顧。」李從之,則入園中,欻見舍宇華好,嶄然一新;入室陳設芳麗,酒鼎沸於廊下,茶煙裊於廚中。俄而行酒薦饌,備極甘旨,時見庭下少年人,往來甚眾;又聞兒女喁喁,幕中作笑語聲;家人婢僕,似有數十百口。李心知其狐。
xí zhōng ér guī, yīn huái shā xīn. měi rù shì, shì xiāo liú jī shù bǎi jīn, àn bù yuán zhōng dài mǎn. zhòu huǒ zhī, yàn gèn xiāo hàn, rú hēi líng zhī, fán chòu huī mī bù kě jìn, dàn wén míng tí háo dòng zhī shēng, cáo zá guā ěr. jì xī rù shì, zé sǐ hú mǎn dì, jiāo tóu làn é zhě bù kě shèng jì. fāng yuè shì jiān, sǒu zì wài lái, yán sè cǎn tòng, zé lǐ yuē: sù wú xián yuàn, huāng yuán bào suì bǎi jīn fēi shǎo hé rěn suì xiāng zú miè? cǐ qí cǎn zhī chóu wú bù bào zhě! fèn rán ér qù. yí qí zhì lì wèi yāng, ér nián yú wú shǎo guài yì. shí shùn zhì chū nián, shān zhōng qún dào qiè fā, xiào jù wàn yú rén, guān mò néng bǔ. shēng yǐ jiā kǒu duō, rì yōu lí luàn. shì cūn zhōng lái yī xīng zhě, zì hào nán shān wēng, yán rén xiū jiù, le ruò mù dǔ, míng dà zào, lǐ zhào zhì jiā, qiú tuī jiǎ zǐ. wēng è rán qǐ jìng, yuē: cǐ zhēn zhǔ yě! lǐ wén dà hài, yǐ wèi wàng wēng zhèng róng gù yán zhī. lǐ yí xìn bàn yān, nǎi yuē: qǐ yǒu bái shǒu shòu mìng ér dì zhě hū? wēng wèi: bù rán. zì gǔ dì wáng, lèi duō qǐ yú pǐ fū, shuí shì shēng ér tiān zǐ zhě? shēng huò zhī, qián xí ér qǐng. wēng yì rán yǐ wò lóng zì rèn. qǐng xiān bèi jiǎ zhòu shù qiān jù gōng nǔ shù qiān shì. lǐ lǜ rén mò zhī guī. wēng yuē: chén qǐng wèi dài wáng lián zhū shān, shēn xiāng jié. shǐ huā yán zhě wèi dài wáng zhēn tiān zǐ, shān zhōng shì zú, yí bì xiǎng yīng. lǐ xǐ, qiǎn wēng xíng. fā cáng qiǎng, zào jiǎ zhòu. wēng shù rì shǐ hái, yuē: jiè dài wáng wēi fú, jiā chén sān cùn shé, zhū shān mò bù yuàn zhí biān dí, cóng jǐ xià. jiā xún zhī jiān, guǒ guī mìng zhě shù qiān rén. yú shì bài wēng wèi jūn shī, jiàn dà dào, shè cǎi zhì ruò lín, jù shān lì shān, shēng shì zhèn dòng. yì lìng lǜ bīng lái tǎo, wēng zhǐ huī qún kòu dà pò zhī. lìng jù, gào jí yú yǎn. yǎn bīng yuǎn shè ér zhì, wēng yòu fú kòu jìn jī, bīng dà kuì, jiāng shì shā shāng zhě shén zhòng. shì yì zhèn, dǎng yǐ wàn jì, yīn zì lì wèi jiǔ shān wáng. wēng huàn mǎ shǎo, huì dōu zhōng jiě mǎ fù jiāng nán, qiǎn yī lǚ yào lù cuàn qǔ zhī. yóu shì jiǔ shān wáng zhī míng dà zào. jiā wēng wèi hù guó dà jiāng jūn. gāo wò shān cháo, gōng rán zì fù, yǐ wèi huáng páo zhī jiā, zhǐ rì kě qí yǐ. dōng fǔ yǐ duó mǎ gù, fāng jiāng jìn jiǎo, yòu dé yǎn bào, nǎi fā jīng bīng shù qiān, yǔ liù dào hé wéi ér jìn. jūn lǚ jīng qí, mí mǎn shān gǔ. jiǔ shān wáng dà jù, zhào wēng móu zhī, zé bù zhī suǒ wǎng. jiǔ shān wáng jiǒng jí wú shù, dēng shān ér wàng yuē: jīn ér zhī cháo tíng zhī shì dà yǐ! shān pò bèi qín, qī nú lù zhī. shǐ wù wēng jí lǎo hú, gài yǐ zú miè bào lǐ yě.
席終而歸,陰懷殺心。每入市,市硝硫積數百斤,暗布園中殆滿。驟火之,焰亘霄漢,如黑靈芝,燔臭灰眯不可近,但聞鳴啼嗥動之聲,嘈雜聒耳。既熄入視,則死狐滿地,焦頭爛額者不可勝計。方閱視間,叟自外來,顏色慘慟,責李曰:「夙無嫌怨,荒園報歲百金非少;何忍遂相族滅?此奇慘之仇無不報者!」忿然而去。疑其擲礫為殃,而年余無少怪異。時順治初年,山中群盜竊發,嘯聚萬餘人,官莫能捕。生以家口多,日憂離亂。適村中來一星者,自號「南山翁」,言人休咎,了若目睹,名大噪,李召至家,求推甲子。翁愕然起敬,曰:「此真主也!」李聞大駭,以為妄;翁正容固言之。李疑信半焉,乃曰:「豈有白手受命而帝者乎?」翁謂:「不然。自古帝王,類多起於匹夫,誰是生而天子者?」生惑之,前席而請。翁毅然以「臥龍」自任。請先備甲冑數千具、弓弩數千事。李慮人莫之歸。翁曰:「臣請為大王連諸山,深相結。使嘩言者謂大王真天子,山中士卒,宜必響應。」李喜,遣翁行。發藏鏹,造甲冑。翁數日始還,曰:「借大王威福,加臣三寸舌,諸山莫不願執鞭靮,從戟下。」浹旬之間,果歸命者數千人。於是拜翁為軍師,建大纛,設彩幟若林,據山立柵,聲勢震動。邑令率兵來討,翁指揮群寇大破之。令懼,告急於兗。兗兵遠涉而至,翁又伏寇進擊,兵大潰,將士殺傷者甚眾。勢益震,黨以萬計,因自立為「九山王」。翁患馬少,會都中解馬赴江南,遣一旅要路篡取之。由是「九山王」之名大噪。加翁為「護國大將軍」。高臥山巢,公然自負,以為黃袍之加,指日可俟矣。東撫以奪馬故,方將進剿,又得兗報,乃發精兵數千,與六道合圍而進。軍旅旌旗,彌滿山谷。「九山王」大懼,召翁謀之,則不知所往。「九山王」窘急無術,登山而望曰:「今而知朝廷之勢大矣!」山破被擒,妻孥戮之。始悟翁即老狐,蓋以族滅報李也。
yì shǐ shì yuē: fū rén yōng qī zǐ, bì mén kē tóu, hé chù dé shā? jí shā, yì hé yóu zú zāi? hú zhī móu yì qiǎo yǐ. ér rǎng wú qí zhǒng zhě, suī gài bù shēng bǐ qí shā hú zhī cán, fāng cùn yǐ yǒu dào gēn, gù hú dé zhǎng qí méng ér shī zhī bào. jīn shì zhí tú rén ér gào zhī yuē: rǔ wèi tiān zǐ! wèi yǒu bù hài ér zǒu zhě. míng míng dǎo yǐ zú miè zhī wèi, ér yóu lè tīng zhī, qī zǐ wèi lù, yòu hé zú yún? rán rén tīng fěi yán yě, shǐ wén zhī ér nù, jì ér yí, yòu jì ér xìn, dài zhì shēn míng jù yǔn, ér shǐ wù qí wù yě, dà shuài lèi cǐ yǐ.
異史氏曰:「夫人擁妻子,閉門科頭,何處得殺?即殺,亦何由族哉?狐之謀亦巧矣。而壤無其種者,雖溉不生;彼其殺狐之殘,方寸已有盜根,故狐得長其萌而施之報。今試執途人而告之曰:『汝為天子!』未有不駭而走者。明明導以族滅之為,而猶樂聽之,妻子為戮,又何足雲?然人聽匪言也,始聞之而怒,繼而疑,又既而信,迨至身名俱殞,而始悟其誤也,大率類此矣。