qīng zhōu jū mín fàn xiǎo shān, fàn bǐ wèi yè, xíng jiǎ wèi guī. sì yuè jiān, qī hè shì dú jū, yè wèi dào suǒ shā. shì yè wēi yǔ, ní zhōng yí shī shàn yī bǐng, nǎi wáng chéng zhī zèng wú fēi qīng zhě. chéng, bù zhī hé rén wú, yì dōu zhī sù fēng, yǔ fàn tóng lǐ, píng rì pō yǒu tiāo dá zhī xíng, gù lǐ dǎng gòng xìn zhī. jùn xiàn jū zhì, jiān bù fú, cǎn bèi xiè gù, wū yǐ chéng àn bó jiě wǎng fù, lì shí yú guān, gèng wú yì yì.
青州居民范小山,販筆為業,行賈未歸。四月間,妻賀氏獨居,夜為盜所殺。是夜微雨,泥中遺詩扇一柄,乃王晟之贈吳蜚卿者。晟,不知何人;吳,益都之素封,與范同里,平日頗有佻達之行,故里黨共信之。郡縣拘質,堅不伏,慘被械梏,誣以成案;駁解往復,歷十餘官,更無異議。
wú yì zì fēn bì sǐ, zhǔ qí qī qìng jié suǒ yǒu, yǐ jì qióng dú. yǒu xiàng qí mén sòng fú qiān zhě, gěi yǐ xù kù zhì wàn zhě xù ǎo. yú shì qǐ gài rú shì, fú hào shēng wén shí yú lǐ. yīn ér jiā zhòu pín, wéi rì huò tián chǎn yǐ gěi zī fǔ. yīn lù jiān zhě shǐ shì zhèn, yè mèng shén rén gào zhī yuē: zi wù sǐ, nǎng rì wài biān xiōng, mù xià lǐ biān jí yǐ. zài shuì yòu yán, yǐ shì bù guǒ sǐ.
吳亦自分必死,囑其妻罄竭所有,以濟煢獨。有向其門誦佛千者,給以絮褲;至萬者絮襖。於是乞丐如市,佛號聲聞十餘里。因而家驟貧,惟日貨田產以給資斧。陰賂監者使市鴆,夜夢神人告之曰:「子勿死,曩日『外邊凶』,目下『裡邊吉』矣。」再睡又言,以是不果死。
wèi jǐ, zhōu yuán liàng xiān shēng fēn shǒu shì dào, lù qiú zhì wú, ruò yǒu suǒ sī. yīn wèn: wú mǒu shā rén, yǒu hé què jù? fàn yǐ shàn duì. xiān shēng shú shì shàn, biàn wèn: wáng chéng hé rén? bìng yún bù zhī. yòu jiāng yuán shū xì yuè yī guò, lì mìng tuō qí sǐ xiè, zì jiān yí zhī cāng. fàn lì zhēng zhī, nù yuē: ěr yù wàng shā yī rén biàn liǎo què yé? yì jiāng dé chóu rén ér gān xīn yé? zhòng yí xiān shēng sī wú, jù mò gǎn yán.
未幾,周元亮先生分守是道,錄囚至吳,若有所思。因問:「吳某殺人,有何確據?」范以扇對。先生熟視扇,便問:「王晟何人?」並雲不知。又將爰書細閱一過,立命脫其死械,自監移之倉。范力爭之,怒曰:「爾欲妄殺一人便了卻耶?抑將得仇人而甘心耶?」眾疑先生私吳,俱莫敢言。
xiān shēng biāo zhū qiān, lì jū nán guō mǒu sì zhǔ rén. zhǔ rén jù, mò zhī suǒ yǐ. zhì zé wèn yuē: sì bì yǒu dōng guǎn lǐ xiù shī, hé shí tí yé? dá yún: jiù suì tí xué àn lín, yǒu rì zhào èr sān xiù cái, yǐn zuì liú tí, bù zhī suǒ jū hé lǐ. suì qiǎn yì zhì rì zhào, zuò jū lǐ xiù. shù rì xiù zhì, nù yuē: jì zuò xiù cái, nài hé móu shā rén? xiù dùn shǒu cuò è, yuē: wú zhī! xiān shēng zhì shàn xià, lìng qí zì shì, yuē: míng xì ěr zuò, hé guǐ tuō wáng chéng? xiù shěn shì, yuē: shī zhēn mǒu zuò, zì shí fēi mǒu shū. yuē: jì zhī rǔ shī, dāng jí rǔ yǒu. shuí shū zhě? xiù yuē: jī shì yí zhōu wáng zuǒ. nǎi qiǎn yì guān jū wáng zuǒ. zuǒ zhì, ā wèn rú xiù zhuàng. zuǒ gōng: cǐ yì dōu tiě shāng zhāng chéng suǒ mǒu shū zhě, yún chéng qí biǎo xiōng yě. xiān shēng yuē: dào zài cǐ yǐ. zhí chéng zhì, yī xùn suì fú.
先生標朱簽,立拘南郭某肆主人。主人懼,莫知所以。至則問曰:「肆壁有東莞李秀詩,何時題耶?」答云:「舊歲提學案臨,有日照二三秀才,飲醉留題,不知所居何里。」遂遣役至日照,坐拘李秀。數日秀至,怒曰:「既作秀才,奈何謀殺人?」秀頓首錯愕,曰:「無之!」先生擲扇下,令其自視,曰:「明系爾作,何詭托王晟?」秀審視,曰:「詩真某作,字實非某書。」曰:「既知汝詩,當即汝友。誰書者?」秀曰:「跡似沂州王佐。」乃遣役關拘王佐。佐至,呵問如秀狀。佐供:「此益都鐵商張成索某書者,雲晟其表兄也。」先生曰:「盜在此矣。」執成至,一訊遂伏。
xiān shì chéng kuī hè měi, yù tiāo zhī kǒng bù xié. niàn tuō yú wú, bì rén suǒ gòng xìn, gù wěi wèi wú shàn, zhí ér wǎng. xié zé zì rèn, bù xié zé jià míng yú wú, ér shí bù qī zhì yú shā yě. yú yuán rù bī fù fù yīn dú jū, cháng yǐ rèn zì wèi. jì jué, zhuō chéng yī, cāo dāo ér qǐ. chéng jù duó qí dāo. fù lì wǎn. lìng bù dé tuō, qiě hào. chéng yì jiǒng, suì shā zhī, wěi shàn ér qù.
先是成窺賀美,欲挑之恐不諧。念托於吳,必人所共信,故偽為吳扇,執而往。諧則自認,不諧則嫁名於吳,而實不期至於殺也。逾垣入逼婦;婦因獨居,常以刃自衛。既覺,捉成衣,操刀而起。成懼奪其刀。婦力挽。令不得脫,且號。成益窘,遂殺之,委扇而去。
sān nián yuān yù, yī zhāo ér xuě, wú bù sòng shén míng zhě. wú shǐ yǔ lǐ biān jí nǎi zhōu zì yě. rán zhōng mò jiě qí gù. hòu yì shēn chéng jiān qǐng zhī, xiào yuē: cǐ zuì yì zhī. xì yuè ài shū, hè bèi shā zài sì yuè shàng xún, shì yè yīn yǔ, tiān qì yóu hán, shàn nǎi bù jí zhī wù, qǐ yǒu máng pò zhī shí, fǎn xié cǐ yǐ zēng lèi zhě, qí jià huò kě zhī. xiàng bì yǔ nán guō, jiàn tí bì shī yǔ shà tóu zhī zuò, kǒu jué xiāng lèi, gù wàng dù lǐ shēng, guǒ yīn shì ér dé zhēn dào. wén zhě tàn fú.
三年冤獄,一朝而雪,無不誦神明者。吳始語「裡邊吉」乃「周」字也。然終莫解其故。後邑紳乘間請之,笑曰:「此最易知。細閱愛書,賀被殺在四月上旬,是夜陰雨,天氣猶寒,扇乃不急之物,豈有忙迫之時,反攜此以增累者,其嫁禍可知。向避雨南郭,見題壁詩與箑頭之作,口角相類,故妄度李生,果因是而得真盜。」聞者嘆服。
yì shǐ shì yuē: rù zhī shēn zhě, dāng qí wú yǒu yǒu zhī yòng. cí fù wén zhāng, huá guó zhī jù yě, ér xiān shēng yǐ xiāng tiān xià shì, chēng sūn yáng yān. qǐ fēi rù qí zhōng shēn hū? ér bù wèi xiàng shì zhī dào, yí yú zhé yù. yì yuē: zhī jǐ qí shén. xiān shēng yǒu zhī yǐ.
異史氏曰:「入之深者,當其無有有之用。詞賦文章,華國之具也,而先生以相天下士,稱孫陽焉。豈非入其中深乎?而不謂相士之道,移於折獄。《易》曰:『知幾其神。』先生有之矣。」