píng yáng wáng píng zi, fù shì běi wéi, lìn jū bào guó sì. sì zhōng yǒu yú háng shēng xiān zài, wáng yǐ bǐ wū jū, tóu cì yān, shēng bù zhī dá zhāo xī yù zhī duō wú zhuàng. wáng nù qí kuáng bèi, jiāo wǎng suì jué.
平陽王平子,赴試北闈,賃居報國寺。寺中有餘杭生先在,王以比屋居,投刺焉,生不之答;朝夕遇之多無狀。王怒其狂悖,交往遂絕。
yī rì, yǒu shào nián yóu sì zhōng, bái fú qún mào, wàng zhī guī rán. jìn yǔ jiē tán, yán yǔ xié miào, xīn ài jìng zhī. zhǎn wèn bāng zú, yún: dēng zhōu sòng xìng. yīn mìng cāng tóu shè zuò, xiāng duì jué tán. yú háng shēng shì guò, gòng qǐ xùn zuò. shēng jū rán shàng zuò, gèng bù huī yì. zú rán wèn sòng: yì rù wéi zhě yé? dá yuē: fēi yě. nú tái zhī cái, wú zhì téng xiāng jiǔ yǐ. yòu wèn: hé shěng? sòng gào zhī. shēng yuē: jìng bù jìn qǔ, zú zhī gāo míng. shān zuǒ yòu bìng wú yī zì tōng zhě. sòng yuē: běi rén gù shǎo tōng zhě, ér bù tōng zhě wèi bì shì xiǎo shēng nán rén gù duō tōng zhě, rán tōng zhě yì wèi bì shì zú xià. yán yǐ, gǔ zhǎng, wáng hé zhī, yīn ér hòng táng. shēng cán fèn, xuān méi rǎng wàn ér dà yán yuē: gǎn dāng qián mìng tí, yī xiào wén yì hū? sòng tā gù ér shěn yuē: yǒu hé bù gǎn! biàn qū yù suǒ, chū jīng shòu wáng. wáng suí shǒu yī fān, zhǐ yuē: què dǎng tóng zǐ jiāng mìng. shēng qǐ, qiú bǐ zhá. sòng yè zhī yuē: kǒu zhàn kě yě. wǒ pò yǐ chéng: yú bīn kè wǎng lái zhī dì, ér jiàn yī wú suǒ zhī zhī rén yān. wáng pěng fù dà xiào. shēng nù yuē: quán bù néng wén, tú shì mān mà, hé yǐ wèi rén! wáng lì wèi pái nán, qǐng lìng mìng jiā tí. yòu fān yuē: yīn yǒu sān rén yān. sòng lì yīng yuē: sān zi zhě bù tóng dào, qí qū yī yě. fū yī zhě hé yě? yuē: rén yě. jūn zǐ yì rén ér yǐ yǐ, hé bì tóng? shēng suì bù zuò, qǐ yuē: qí wèi rén yě xiǎo yǒu cái. suì qù.
一日,有少年游寺中,白服裙帽,望之傀然。近與接談,言語諧妙,心愛敬之。展問邦族,云:「登州宋姓。」因命蒼頭設座,相對噱談。餘杭生適過,共起遜坐。生居然上座,更不撝挹。卒然問宋:「亦入闈者耶?」答曰:「非也。駑駘之才,無志騰驤久矣。」又問:「何省?」宋告之。生曰:「竟不進取,足知高明。山左、右並無一字通者。」宋曰:「北人固少通者,而不通者未必是小生;南人固多通者,然通者亦未必是足下。」言已,鼓掌,王和之,因而鬨堂。生慚忿,軒眉攘腕而大言曰:「敢當前命題,一校文藝乎?」宋他顧而哂曰:「有何不敢!」便趨寓所,出經授王。王隨手一翻,指曰:「『闕黨童子將命。』」生起,求筆札。宋曳之曰:「口占可也。我破已成:『於賓客往來之地,而見一無所知之人焉。』」王捧腹大笑。生怒曰:「全不能文,徒事嫚罵,何以為人!」王力為排難,請另命佳題。又翻曰:「『殷有三仁焉。』」宋立應曰:「三子者不同道,其趨一也。夫一者何也?曰:仁也。君子亦仁而已矣,何必同?」生遂不作,起曰:「其為人也小有才。」遂去。
wáng yǐ cǐ yì zhòng sòng. yāo rù yù shì, kuǎn yán yí guǐ, jǐn chū suǒ zuò zhì sòng. sòng liú lǎn jué jí, yú kè yǐ jǐn bǎi shǒu, yuē: jūn yì chén shēn yú cǐ dào zhě? rán mìng bǐ shí, wú qiú bì děi zhī niàn, ér shàng yǒu jì xìng de zhī xīn, jí cǐ yǐ là xià chéng. suì qǔ yuè guò zhě yī yī quán shuō. wáng dà yuè, shī shì zhī shǐ páo rén yǐ zhè táng zuò shuǐ jiǎo. sòng dàn ér gān zhī, yuē: shēng píng wèi jiě cǐ wèi, fán yì rì gèng yī zuò yě. cóng cǐ xiāng de shén huān. sòng sān wǔ rì zhé yī zhì, wáng bì wèi zhī shè shuǐ jiǎo yān. yú háng shēng shí yī yù zhī, suī bù shèn qīng tán, ér ào nì zhī qì dùn jiǎn. yī rì yǐ chuāng yì shì sòng, sòng jiàn zhū yǒu quān zàn yǐ nóng, mù yī guò, tuī zhì àn tóu, bù zuò yī yǔ. shēng yí qí wèi yuè, fù qǐng zhī, dá yǐ lǎn jìng. shēng yòu yí qí bù jiě, sòng yuē: yǒu hé nán jiě? dàn bù jiā ěr! shēng yuē: yī lǎn dān huáng, hé zhī bù jiā? sòng biàn sòng qí wén, rú sù dú zhě, qiě sòng qiě zī. shēng jú jí hàn liú, bù yán ér qù. yí shí sòng qù, shēng rù, jiān qǐng wáng zuò, wáng jù zhī. shēng qiáng sōu dé, jiàn wén duō quān diǎn, xiào yuē: cǐ dà shì shuǐ jiǎo zǐ! wáng gù pǔ nè, tiǎn rán ér yǐ. cì rì sòng zhì, wáng jù yǐ gào. sòng nù yuē: wǒ wèi nán rén bù fù fǎn yǐ, cāng chǔ hé gǎn nǎi ěr! bì dāng yǒu yǐ bào zhī! wáng lì chén qīng báo zhī jiè yǐ quàn zhī, sòng shēn gǎn pèi.
王以此益重宋。邀入寓室,款言移晷,盡出所作質宋。宋流覽絕疾,逾刻已盡百首,曰:「君亦沉深於此道者?然命筆時,無求必得之念,而尚有冀幸得之心,即此已落下乘。」遂取閱過者一一詮說。王大悅,師事之;使庖人以蔗糖作水角。宋啖而甘之,曰:「生平未解此味,煩異日更一作也。」從此相得甚歡。宋三五日輒一至,王必為之設水角焉。餘杭生時一遇之,雖不甚傾談,而傲睨之氣頓減。一日以窗藝示宋,宋見諸友圈贊已濃,目一過,推置案頭,不作一語。生疑其未閱,復請之,答已覽竟。生又疑其不解,宋曰:「有何難解?但不佳耳!」生曰:「一覽丹黃,何知不佳?」宋便誦其文,如夙讀者,且誦且訾。生跼蹐汗流,不言而去。移時宋去,生入,堅請王作,王拒之。生強搜得,見文多圈點,笑曰:「此大似水角子!」王故樸訥,覥然而已。次日宋至,王具以告。宋怒曰:「我謂『南人不復反矣』,傖楚何敢乃爾!必當有以報之!」王力陳輕薄之戒以勸之,宋深感佩。
jì ér chǎng hòu yǐ wén shì sòng, sòng pō xiāng xǔ. ǒu yǔ shè lì diàn gé, jiàn yī gǔ sēng zuò láng xià, shè yào mài yī. sòng yà yuē: cǐ qí rén yě! zuì néng zhī wén, bù kě bù yī qǐng jiào. yīn mìng guī yù qǔ wén. yù yú háng shēng, suì yǔ jù lái. wáng hū shī ér cān zhī. sēng yí qí wèn yī zhě, biàn jié zhèng hòu. wáng jù bái qǐng jiào zhī yì, sēng xiào yuē: shì shuí duō kǒu? wú mù hé yǐ lùn wén? wáng qǐng yǐ ěr dài mù. sēng yuē: sān zuò liǎng qiān yú yán, shuí nài jiǔ tīng! bù rú fén zhī, wǒ shì yǐ bí kě yě. wáng cóng zhī. měi fén yī zuò, sēng xiù ér hàn zhī yuē: jūn chū fǎ dà jiā, suī wèi bī zhēn, yì jìn sì yǐ. wǒ shì shòu zhī yǐ pí. wèn: kě zhōng fǒu? yuē: yì zhōng de. yú háng shēng wèi shēn xìn, xiān yǐ gǔ dà jiā wén shāo shì zhī. sēng zài xiù yuē: miào zāi! cǐ wén wǒ xīn shòu zhī yǐ, fēi guī hú hé jiě bàn cǐ! shēng dà hài, shǐ fén jǐ zuò. sēng yuē: shì lǐng yī yì, wèi kuī quán bào, hé hū lìng yì yī rén lái yě? shēng tuō yán: péng yǒu zhī zuò, zhǐ cǐ yī shǒu cǐ nǎi xiǎo shēng zuò yě. sēng xiù qí yú huī, hāi nì shù shēng, yuē: wù zài tóu yǐ! gé gé ér bù néng xià, qiáng shòu zhī yǐ gé, zài fén zé zuò è yǐ. shēng cán ér tuì.
既而場後以文示宋,宋頗相許。偶與涉歷殿閣,見一瞽僧坐廊下,設藥賣醫。宋訝曰:「此奇人也!最能知文,不可不一請教。」因命歸寓取文。遇餘杭生,遂與俱來。王呼師而參之。僧疑其問醫者,便詰症候。王具白請教之意,僧笑曰:「是誰多口?無目何以論文?」王請以耳代目。僧曰:「三作兩千餘言,誰耐久聽!不如焚之,我視以鼻可也。」王從之。每焚一作,僧嗅而頷之曰:「君初法大家,雖未逼真,亦近似矣。我適受之以脾。」問:「可中否?」曰:「亦中得。」餘杭生未深信,先以古大家文燒試之。僧再嗅曰:「妙哉!此文我心受之矣,非歸、胡何解辦此!」生大駭,始焚己作。僧曰:「適領一藝,未窺全豹,何忽另易一人來也?」生託言:「朋友之作,止此一首;此乃小生作也。」僧嗅其餘灰,咳逆數聲,曰:「勿再投矣!格格而不能下,強受之以膈,再焚則作惡矣。」生慚而退。
shù rì bǎng fàng, shēng jìng lǐng jiàn wáng xià dì. shēng yǔ wáng zǒu gào sēng. sēng tàn yuē: pū suī máng yú mù, ér bù máng yú bí lián zhōng rén bìng bí máng yǐ. é yú háng shēng zhì, yì qì fā shū, yuē: máng hé shàng, rǔ yì dàn rén shuǐ jiǎo yé? jīn jìng hé rú? sēng yuē: wǒ suǒ lùn zhě wén ěr, bù móu yǔ jūn lùn mìng. jūn shì xún zhū shì guān zhī wén, gè qǔ yī shǒu fén zhī, wǒ biàn zhī shú wèi ěr shī. shēng yǔ wáng bìng sōu zhī, zhǐ dé bā jiǔ rén. shēng yuē: rú yǒu chuǎn cuò, yǐ hé wèi fá? sēng fèn yuē: wān wǒ máng tóng qù! shēng fén zhī, měi yī shǒu, dōu yán fēi shì zhì dì liù piān, hū xiàng bì dà ǒu, xià qì rú léi. zhòng jiē càn rán. sēng shì mù xiàng shēng yuē: cǐ zhēn rǔ shī yě! chū bù zhī ér zhòu xiù zhī, cì yú bí, jí yú fù, páng guāng suǒ bù néng róng, zhí zì xià bù chū yǐ! shēng dà nù, qù, yuē: míng rì zì jiàn! wù huǐ! wù huǐ!
數日榜放,生竟領薦;王下第。生與王走告僧。僧嘆曰:「仆雖盲於目,而不盲於鼻;簾中人並鼻盲矣。」俄餘杭生至,意氣發舒,曰:「盲和尚,汝亦啖人水角耶?今竟何如?」僧曰:「我所論者文耳,不謀與君論命。君試尋諸試官之文,各取一首焚之,我便知孰為爾師。」生與王並搜之,止得八九人。生曰:「如有舛錯,以何為罰?」僧憤曰:「剜我盲瞳去!」生焚之,每一首,都言非是;至第六篇,忽向壁大嘔,下氣如雷。眾皆粲然。僧拭目向生曰:「此真汝師也!初不知而驟嗅之,刺於鼻,棘於腹,膀胱所不能容,直自下部出矣!」生大怒,去,曰:「明日自見!勿悔!勿悔!」
yuè èr èr rì jìng bù zhì shì zhī yǐ yí qù yǐ. nǎi zhī jí mǒu mén shēng yě. sòng wèi wáng yuē: fán wú bèi dú shū rén, bù dāng yóu rén, dàn dāng kè jǐ bù yóu rén zé dé yì hóng, néng kè jǐ zé xué yì jìn. dāng qián cù luò, gù shì shù zhī bù ǒu píng xīn ér lùn, wén yì wèi biàn dēng fēng, qí yóu cǐ dǐ lì, tiān xià zì yǒu bù máng zhī rén. wáng sù rán qǐ jìng. yòu wén cì nián zài xíng xiāng shì, suì bù guī, zhǐ ér shòu jiào. sòng yuē: dōu zhōng xīn guì mǐ zhū, wù yōu zī fǔ. shě hòu yǒu jiào qiǎng, kě yǐ fā yòng. jí shì zhī chù. wáng xiè yuē: xī dòu fàn pín ér néng lián, jīn mǒu xìng néng zì gěi, gǎn zì wū hū? wáng yī rì zuì mián, pū jí páo rén qiè fā zhī. wáng hū jué, wén shě hòu yǒu shēng, chū kuī zé jīn duī dì shàng. qíng jiàn shì lù, bìng xiāng shè fú. fāng hē zé jiān, jiàn yǒu jīn jué, lèi duō juān kuǎn, shěn shì jiē dà fù zì huì. gài wáng zǔ céng wèi nán bù láng, rù dōu yù cǐ, bào bìng ér zú, jīn qí suǒ yí yě. wáng nǎi xǐ, chēng dé jīn bā bǎi yú liǎng. míng rì gào sòng, qiě shì zhī jué, yù yǔ guā fēn, gù cí nǎi yǐ. yǐ bǎi jīn wǎng zèng gǔ sēng, sēng yǐ qù. jī shù yuè, dūn xí yì kǔ. jí shì, sòng yuē: cǐ zhàn bù jié, shǐ zhēn shì mìng yǐ! é yǐ fàn guī bèi chù. wáng shàng wú yán, sòng dà kū bù néng zhǐ, wáng fǎn wèi jiě zhī. sòng yuē: pū wèi zào wù suǒ jì, kùn dùn zhì yú zhōng shēn, jīn yòu lěi jí liáng yǒu. qí mìng yě fū! qí mìng yě fū! wáng yuē: wàn shì gù yǒu shù zài. rú xiān shēng nǎi wú zhì jìn qǔ, fēi mìng yě. sòng shì lèi yuē: jiǔ yù yǒu yán, kǒng xiāng jīng guài. mǒu fēi shēng rén, nǎi piāo pō zhī yóu hún yě. shǎo fù cái míng, bù dé zhì yú chǎng wū. yáng kuáng zhì dōu, jì dé zhī wǒ zhě chuán zhū zhù zuò. jiǎ shēn zhī nián, jìng lí yú nán, suì suì piāo péng. xìng xiāng zhī ài, gù jí lì wèi tā shān zhī gōng, shēng píng wèi chóu zhī yuàn, shí yù jiè liáng péng yī kuài zhī ěr. jīn wén zì zhī è ruò cǐ, shuí fù néng mò rán zāi! wáng yì gǎn qì, wèn: hé yān zhì? yuē: qù nián shàng dì yǒu mìng, wěi xuān shèng jí yán luó wáng hé zhā jié guǐ, shàng zhě bèi zhū cáo rèn yòng, yú zhě jí bǐ zhuǎn lún. jiàn míng yǐ lù, suǒ wèi tóu dào zhě, yù yī jiàn fēi huáng zhī kuài ěr. jīn qǐng bié yǐ! wáng wèn: suǒ kǎo hé zhí? yuē: cuì tóng fǔ zhōng quē yī sī wén láng, zàn lìng lóng tóng shǔ zhuàn, wén yùn suǒ yǐ diān dào. wàn yī xìng de cǐ zhì, dāng shǐ shèng jiào chāng míng.
越二二日竟不至;視之已移去矣。乃知即某門生也。宋慰王曰:「凡吾輩讀書人,不當尤人,但當克己;不尤人則德益弘,能克己則學益進。當前踧落,固是數之不偶;平心而論,文亦未便登峰,其由此砥礪,天下自有不盲之人。」王肅然起敬。又聞次年再行鄉試,遂不歸,止而受教。宋曰:「都中薪桂米珠,勿憂資斧。舍後有窖鏹,可以發用。」即示之處。王謝曰:「昔竇、范貧而能廉,今某幸能自給,敢自污乎?」王一日醉眠,仆及庖人竊發之。王忽覺,聞舍後有聲,出窺則金堆地上。情見事露,並相懾伏。方訶責間,見有金爵,類多鐫款,審視皆大父字諱。蓋王祖曾為南部郎,入都寓此,暴病而卒,金其所遺也。王乃喜,稱得金八百餘兩。明日告宋,且示之爵,欲與瓜分,固辭乃已。以百金往贈瞽僧,僧已去。積數月,敦習益苦。及試,宋曰:「此戰不捷,始真是命矣!」俄以犯規被黜。王尚無言,宋大哭不能止,王反慰解之。宋曰:「仆為造物所忌,困頓至於終身,今又累及良友。其命也夫!其命也夫!」王曰:「萬事固有數在。如先生乃無志進取,非命也。」宋拭淚曰:「久欲有言,恐相驚怪。某非生人,乃飄泊之遊魂也。少負才名,不得志於場屋。佯狂至都,冀得知我者傳諸著作。甲申之年,竟罹於難,歲歲飄蓬。幸相知愛,故極力為『他山』之攻,生平未酬之願,實欲借良朋一快之耳。今文字之厄若此,誰復能漠然哉!」王亦感泣,問:「何淹滯?」曰:「去年上帝有命,委宣聖及閻羅王核查劫鬼,上者備諸曹任用,余者即俾轉輪。賤名已錄,所未投到者,欲一見飛黃之快耳。今請別矣!」王問:「所考何職?」曰:「粹潼府中缺一司文郎,暫令聾僮署篆,文運所以顛倒。萬一幸得此秩,當使聖教昌明。」
míng rì, xīn xīn ér zhì, yuē: yuàn suì yǐ! xuān shèng mìng zuò xìng dào lùn, shì zhī sè xǐ, wèi kě sī wén. yán luó mù bù, yù yǐ kǒu niè jiàn qì. xuān shèng zhēng zhī nǎi dé jiù. mǒu fú xiè yǐ, yòu hū jìn àn xià, zhǔ yún: jīn yǐ lián cái, bá chōng qīng yào yí xǐ xīn gōng zhí, wù dǎo qián qiān. cǐ kě zhī míng zhōng zhòng dé xíng gèng shén yú wén xué yě. jūn bì xiū xíng wèi zhì, dàn jī shàn wù xiè kě ěr. wáng yuē: guǒ ěr, yú háng qí dé xíng hé zài? yuē: bù zhī. yào míng sī shǎng fá, jiē wú shǎo shuǎng. jí qián rì gǔ sēng yì yī guǐ yě, shì qián cháo míng jiā. yǐ shēng qián pāo qì zì zhǐ guò duō, fá zuò gǔ. bǐ zì yù yī rén jí kǔ, yǐ shú qián qiān, gù tuō yóu chán sì ěr. wáng mìng zhì jiǔ, sòng yuē: wú xū. zhōng suì zhī rǎo, jǐn cǐ yī kè, zài wèi wǒ shè shuǐ jiǎo zú yǐ. wáng bēi chuàng bù shí, zuò lìng zì dàn. qǐng kè, yǐ guò sān shèng, pěng fù yuē: cǐ cān kě bǎo sān rì, wú yǐ zhì jūn dé ěr. xiàng suǒ shí dōu zài shě hòu, yǐ chéng jūn yǐ. cáng zuò yào ěr, kě yì ér huì. wáng wèn hòu huì, yuē: jì yǒu guān zé, dāng yǐn xián yě. yòu wèn: zǐ tóng cí zhōng, yī xiāng lèi zhù, kě néng dá fǒu? yuē: cǐ dōu wú yì. jiǔ tiān shén yuǎn, dàn jié shēn lì xíng, zì yǒu dì sī dié bào, zé mǒu bì yǔ zhī zhī. yán yǐ, zuò bié ér méi. wáng shì shě hòu, guǒ shēng zǐ jūn, cǎi ér cáng zhī. páng yǒu xīn tǔ fén qǐ, zé shuǐ jiǎo wǎn rán zài yān.
明日,忻忻而至,曰:「願遂矣!宣聖命作《性道論》,視之色喜,謂可司文。閻羅穆簿,欲以『口孽』見棄。宣聖爭之乃得就。某伏謝已,又呼近案下,囑云:『今以憐才,拔充清要;宜洗心供職,勿蹈前愆。』此可知冥中重德行更甚於文學也。君必修行未至,但積善勿懈可耳。」王曰:「果爾,餘杭其德行何在?」曰:「不知。要冥司賞罰,皆無少爽。即前日瞽僧亦一鬼也,是前朝名家。以生前拋棄字紙過多,罰作瞽。彼自欲醫人疾苦,以贖前愆,故托游廛肆耳。」王命置酒,宋曰:「無須。終歲之擾,盡此一刻,再為我設水角足矣。」王悲愴不食,坐令自啖。頃刻,已過三盛,捧腹曰:「此餐可飽三日,吾以志君德耳。向所食都在舍後,已成菌矣。藏作藥餌,可益兒慧。」王問後會,曰:「既有官責,當引嫌也。」又問:「梓潼祠中,一相酹祝,可能達否?」曰:「此都無益。九天甚遠,但潔身力行,自有地司牒報,則某必與知之。」言已,作別而沒。王視舍後,果生紫菌,采而藏之。旁有新土墳起,則水角宛然在焉。
wáng guī, mí zì kè lì. yī yè, mèng sòng yú gài ér zhì, yuē: jūn xiàng yǐ xiǎo fèn wù shā yī bì, xuē qù lù jí, jīn dǔ xíng yǐ zhé chú yǐ. rán mìng bó bù zú rèn shì jìn yě. shì nián jié yú xiāng, míng nián chūn wéi yòu jié. suì bù fù shì. shēng èr zi, qí yī jué dùn, dàn yǐ jūn, suì dà huì. hòu yǐ gù yì jīn líng, yù yú háng shēng yú lǚ cì, jí dào qì kuò, shēn zì jiàng yì, rán bìn máo bān yǐ.
王歸,彌自刻厲。一夜,夢宋輿蓋而至,曰:「君向以小忿誤殺一婢,削去祿籍,今篤行已折除矣。然命薄不足任仕進也。」是年捷於鄉,明年春闈又捷。遂不復仕。生二子,其一絕鈍,啖以菌,遂大慧。後以故詣金陵,遇餘杭生於旅次,極道契闊,深自降抑,然鬢毛斑矣。
yì shǐ shì yuē: yú háng shēng gōng rán zì xǔ, yì qí wèi wén, wèi bì jǐn wú kě guān ér jiāo zhà zhī yì tài yán sè, suì shǐ rén qǐng kè bù kě fù rěn. tiān rén zhī yàn qì yǐ jiǔ, gù guǐ shén jiē wán nòng zhī. tuō néng zēng xiū jué dé, zé lián nèi zhī cì bí jí xīn zhě, yù zhī zhèng yì, hé suǒ zāo zhī jǐn yě.
異史氏曰:「餘杭生公然自詡,意其為文,未必盡無可觀;而驕詐之意態顏色,遂使人頃刻不可復忍。天人之厭棄已久,故鬼神皆玩弄之。脫能增修厥德,則簾內之『刺鼻棘心』者,遇之正易,何所遭之僅也。」