wáng chéng, píng yuán gù jiā zǐ. xìng zuì lǎn, shēng yá rì luò, wéi shèng pò wū shù jiān, yǔ qī wò niú yī zhōng, jiāo zhé bù kān.
王成,平原故家子。性最懶,生涯日落,惟剩破屋數間,與妻臥牛衣中,交謫不堪。
shí shèng xià yù rè. cūn wài gù yǒu zhōu shì yuán, qiáng yǔ jǐn qīng, wéi cún yī tíng. cūn rén duō jì sù qí zhōng, wáng yì zài yān. jì xiǎo shuì zhě jǐn qù, hóng rì sān gān wáng shǐ qǐ, qūn xún yù guī. jiàn cǎo jì jīn chāi yī gǔ, shí shì zhī, juān yǒu xì zì yún: yí bīn fǔ zhì. wáng zǔ wèi héng fǔ yí bīn, jiā zhōng gù wù, duō cǐ kuǎn shì, yīn bǎ chāi chóu chú. chuā yī yù lái xún chāi. wáng suī pín, rán xìng jiè, jù chū shòu zhī. yù xǐ, jí zàn shèng dé, yuē: chāi zhí jǐ hé, xiān fū zhī yí zé yě. wèn: fū jūn yī shuí? dá yún: gù yí bīn wáng jiǎn zhī yě. wáng jīng yuē: wú zǔ yě, hé yǐ xiāng yù? yù yì jīng yuē: rǔ jí wáng jiǎn zhī zhī sūn yé! wǒ nǎi hú xiān. bǎi nián qián yǔ jūn zǔ qiǎn quǎn, jūn zǔ mò, lǎo shēn suì yǐn. guò cǐ yí chāi, shì rù zǐ shǒu, fēi tiān shù yé! wáng yì céng wén zǔ yǒu hú qī, xìn qí yán, biàn yāo lín gù. yù cóng zhī.
時盛夏燠熱。村外故有周氏園,牆宇盡傾,惟存一亭。村人多寄宿其中,王亦在焉。既曉睡者盡去,紅日三竿王始起,逡巡欲歸。見草際金釵一股,拾視之,鐫有細字云:儀賓府制。」王祖為衡府儀賓,家中故物,多此款式,因把釵躊躇。欻一嫗來尋釵。王雖貧,然性介,遽出授之。嫗喜,極贊盛德,曰:「釵值幾何,先夫之遺澤也。」問:「夫君伊誰?」答云:「故儀賓王柬之也。」王驚曰:「吾祖也,何以相遇?」嫗亦驚曰:「汝即王柬之之孫耶!我乃狐仙。百年前與君祖繾綣,君祖歿,老身遂隱。過此遺釵,適入子手,非天數耶!」王亦曾聞祖有狐妻,信其言,便邀臨顧。嫗從之。
wáng hū qī chū jiàn, fù bài xù, cài sè àn yān. yù tàn yuē: xī! wáng jiǎn zhī zhī sūn, nǎi yī pín zhì cǐ zāi! yòu gù bài zào wú yān, yuē: jiā jì ruò cǐ, hé yǐ liáo shēng? qī yīn xì shù pín zhuàng, wū yàn yǐn qì. yù yǐ chāi shòu fù, shǐ gū zhì qián shì mǐ, sān rì wài qǐng fù xiāng jiàn. wáng wǎn liú zhī. yù yuē: rǔ yī qī yóu bù néng cún huó, wǒ zài, yǎng wū ér jū, fù hé bì yì? suì jìng qù. wáng wèi qī yán qí gù, qī dà bù. wáng sòng qí yì, shǐ gū shì zhī, qī nuò. yù sān rì guǒ zhì, chū shù jīn dí sù mài gè yī shí. yè yǔ fù sù duǎn tà. fù chū jù zhī, rán chá qí yì shū quán quán, suì bù zhī yí.
王呼妻出見,負敗絮,菜色黯焉。嫗嘆曰:「嘻!王柬之之孫,乃一貧至此哉!」又顧敗灶無煙,曰:「家計若此,何以聊生?」妻因細述貧狀,嗚咽飲泣。嫗以釵授婦,使姑質錢市米,三日外請復相見。王挽留之。嫗曰:「汝一妻猶不能存活,我在,仰屋而居,復何裨益?」遂徑去。王為妻言其故,妻大怖。王誦其義,使姑事之,妻諾。愈三日果至,出數金糴粟麥各一石。夜與婦宿短榻。婦初懼之,然察其意殊拳拳,遂不之疑。
yì rì wèi wáng yuē: sūn wù qíng, yí cāo xiǎo shēng yè, zuò shí wū kě zhǎng yě! wáng gào yǐ wú zī. yù yuē: rǔ zǔ zài shí, jīn quán píng suǒ qǔ, wǒ yǐ shì wài rén wú xū shì wù, gù wèi cháng duō qǔ. jī huā fěn zhī jīn sì shí liǎng, zhì jīn yóu cún. jiǔ zhù yì wú suǒ yòng, kě jiāng qù xī yǐ shì gé, kè rì fù dōu, kě dé wēi xī. wáng cóng zhī, gòu wǔ shí yú duān yǐ guī. yù mìng qū zhuāng, jì liù qī rì kě dá yàn dōu. zhǔ yuē: yí qín wù duò, yí jí wù huǎn, chí zhī yī rì, huǐ zhī yǐ wǎn! wáng jìng nuò, náng huò jiù lù. zhōng tú yù yǔ, yī lǚ jìn rú. wáng shēng píng wèi lì fēng shuāng, wěi dùn bù kān, yīn zàn xiū lǚ shè. bù yì cóng cóng chè mù, yán yǔ rú shéng, guò sù nìng yì shén. jiàn wǎng lái xíng rén jiàn nào méi jìng, xīn wèi kǔ zhī. dài zhì tíng wǔ shǐ jiàn zào, ér yīn yún fù hé, yǔ yòu pāng tuó. xìn sù nǎi xíng. jiāng jìn jīng, chuán wén gé jià xiáng guì, xīn qiè xǐ. rù dōu jiě zhuāng kè diàn, zhǔ rén shēn xī qí wǎn. xiān shì, nán dào chū tōng, gé zhì jué shǎo. bèi lēi fǔ gòu zhì shén jí, jià dùn áng, jiào cháng kě sān bèi. qián yī rì fāng gòu zú, hòu lái zhě bìng jiē shī wàng. zhǔ rén yǐ gù gào wáng. wáng yù yù bù lè. yuè rì gé zhì yù duō, jià yì xià, wáng yǐ wú lì bù kěn shòu. chí shí yú rì, jì shí hào fán duō, bèi yì yōu mèn. zhǔ rén quàn lìng jiàn mài, gǎi ér tā tú. cóng zhī, kuī zī shí yú liǎng, xī tuō qù. zǎo qǐ jiāng zuò guī jì, qǐ shì náng zhōng, zé jīn wáng yǐ. jīng gào zhǔ rén, zhǔ rén wú suǒ wèi jì. huò quàn míng guān, zé zhǔ rén cháng. wáng tàn yuē: cǐ wǒ shù yě, yú zhǔ rén hé gān? zhǔ rén wén ér dé zhī, zèng jīn wǔ liǎng wèi zhī shǐ guī.
翌日謂王曰:「孫勿情,宜操小生業,坐食烏可長也!」王告以無資。嫗曰:「汝祖在時,金泉憑所取,我以世外人無需是物,故未嘗多取。積花粉之金四十兩,至今猶存。久貯亦無所用,可將去悉以市葛,刻日赴都,可得微息。」王從之,購五十餘端以歸。嫗命趨裝,計六七日可達燕都。囑曰:「宜勤勿惰,宜急勿緩,遲之一日,悔之已晚!」王敬諾,囊貨就路。中途遇雨,衣履浸濡。王生平未歷風霜,委頓不堪,因暫休旅舍。不意淙淙徹暮,檐雨如繩,過宿濘益甚。見往來行人踐淖沒脛,心畏苦之。待至亭午始漸燥,而陰雲複合,雨又滂沱。信宿乃行。將近京,傳聞葛價翔貴,心竊喜。入都解裝客店,主人深惜其晚。先是,南道初通,葛至絕少。貝勒府購致甚急,價頓昂,較常可三倍。前一日方購足,後來者並皆失望。主人以故告王。王鬱鬱不樂。越日葛至愈多,價益下,王以無利不肯售。遲十餘日,計食耗煩多,倍益憂悶。主人勸令賤賣,改而他圖。從之,虧資十餘兩,悉脫去。早起將作歸計,起視囊中,則金亡矣。驚告主人,主人無所為計。或勸鳴官,責主人償。王嘆曰:「此我數也,於主人何干?」主人聞而德之,贈金五兩慰之使歸。
zì niàn wú yǐ jiàn zǔ mǔ, dié xiè nèi wài, jìn tuì wéi gǔ. shì jiàn dòu chún zhě, yī dǔ shù qiān měi shì yī chún, héng bǎi qián bù zhǐ. yì hū dòng, jì náng zhōng zī jǐn zú fàn chún, yǐ shāng zhǔ rén, zhǔ rén jí sǒng yǒng zhī. qiě yuē jiǎ yù yǐn shí, bù qǔ qí zhí. wáng xǐ, suì xíng. gòu chún yíng dān, fù rù dōu. zhǔ rén xǐ, hè qí sù shòu. zhì yè, dà yǔ chè shǔ, tiān míng qú shuǐ rú hé, lín líng yóu wèi xiū yě. jū yǐ dài qíng, lián mián shù rì, gèng wú xiū zhǐ. qǐ shì lóng zhōng chún jiàn sǐ. wáng dà jù, bù zhī jì zhī suǒ chū. yuè rì sǐ yù duō, jǐn yú shù tóu, bìng yī lóng sì zhī. jīng sù wǎng kuī, zé yī chún jǐn cún. yīn gào zhǔ rén, bù jué tì duò, zhǔ rén yì wèi è wàn. wáng zì dù jīn jǐn wǎng guī, dàn yù mì sǐ, zhǔ rén quàn wèi zhī. gòng wǎng shì chún, shěn dì zhī yuē: cǐ shì yīng wù. zhū chún zhī sǐ, wèi bì fēi cǐ zhī dòu shā zhī yě. jūn xiá yì wú shì, qǐng bǎ zhī, rú qí liáng yě, dǔ yì kě yǐ móu shēng. wáng rú qí jiào.
自念無以見祖母,蹀躞內外,進退維谷。適見斗鶉者,一賭數千;每市一鶉,恆百錢不止。意忽動,計囊中資僅足販鶉,以商主人,主人亟慫恿之。且約假寓飲食,不取其值。王喜,遂行。購鶉盈儋,復入都。主人喜,賀其速售。至夜,大雨徹曙,天明衢水如河,淋零猶未休也。居以待晴,連綿數日,更無休止。起視籠中鶉漸死。王大懼,不知計之所出。越日死愈多,僅餘數頭,並一籠飼之。經宿往窺,則一鶉僅存。因告主人,不覺涕墮,主人亦為扼腕。王自度金盡罔歸,但欲覓死,主人勸慰之。共往視鶉,審諦之曰:「此似英物。諸鶉之死,未必非此之斗殺之也。君暇亦無事,請把之,如其良也,賭亦可以謀生。」王如其教。
jì xún, zhǔ rén lìng chí xiàng jiē tóu dǔ jiǔ shí. chún jiàn shén, zhé yíng. zhǔ rén xǐ, yǐ jīn shòu wáng, shǐ fù yǔ zǐ dì jué dǔ, sān zhàn sān shèng. bàn nián xù jī èr shí jīn, xīn yì wèi, shì hè rú mìng.
既馴,主人令持向街頭賭酒食。鶉健甚,輒贏。主人喜,以金授王,使復與子弟決賭,三戰三勝。半年蓄積二十金,心益慰,視鶴如命。
xiān shì dà qīn wáng hǎo chún, měi zhí shàng yuán, zhé fàng mín jiān bǎ chún zhě rù dǐ xiàng jiǎo. zhǔ rén wèi wáng yuē: jīn dà fù yí kě lì zhì, suǒ bù kě zhī zhě zài zi zhī mìng yǐ. yīn gào yǐ gù, dǎo yǔ jù wǎng. zhǔ yuē: tuō bài zé sàng qì chū ěr. tǎng yǒu wàn fēn yī chún dòu shèng, wáng bì yù shì zhī, jūn wù yīng rú gù qiáng zhī, wéi yǔ shǒu shì zhān, dài shǒu kěn ér hòu yīng zhī. wáng yuē: nuò. zhì dǐ, zé chún rén jiān mó yú chí xià. qǐng zhī, wáng chū yù diàn. zuǒ yòu xuān yán: yǒu yuàn dòu zhě shàng. jí yǒu yī rén bǎ chún qū ér jìn. wáng mìng fàng chún, kè yì fàng. lüè yī téng chuō, kè chún yǐ bài. wáng dà xiào. é qǐng dēng ér bài zhě shù rén. zhǔ rén yuē: kě yǐ. xiāng jiāng jù dēng. wáng xiāng zhī, yuē: jīng yǒu nù mài, cǐ jiàn yǔ yě, bù kě qīng dí. mìng qǔ tiě huì zhě dāng zhī. yī zài téng yuè, ér wáng chún shā yǔ. gèng xuǎn qí liáng, zài yì zài bài. wáng jí mìng qǔ gōng zhōng yù chún. piàn shí bǎ chū, sù yǔ rú lù, shén jùn bù fán. wáng chéng yì něi, guì ér qiú bà, yuē: dài wáng zhī chún shén wù yě, kǒng shāng wú qín, sàng wú yè yǐ. wáng xiào yuē: zòng zhī, tuō dòu ér sǐ, dāng hòu ěr cháng. chéng nǎi zòng zhī. yù chún zhí bèn zhī. ér yù chún fāng lái, zé fú rú nù jī yǐ dài zhī. yù chún jiàn huì, zé qǐ rú xiáng hè yǐ jī zhī. jìn tuì xié háng, xiāng chí yuē yī fú shí. yù chún jiàn xiè, ér qí nù yì liè, qí dòu yì jí. wèi jǐ, xuě máo cuī luò, chuí chì ér táo. guān zhě qiān rén, wǎng bù tàn xiàn. wáng nǎi suǒ qǔ ér qīn bǎ zhī, zì zhuó zhì zhǎo, shěn zhōu yī guò, wèn chéng yuē: chún kě huò fǒu? dá yuē: xiǎo rén wú héng chǎn, yǔ xiāng yī wèi mìng, bù yuàn shòu yě. wáng yuē: cì ěr zhòng zhí, zhōng rén zhī chǎn kě zhì. pō yuàn zhī hū? chéng fǔ sī liáng jiǔ, yuē: běn bù lè zhì gù dài wáng jì ài hǎo zhī, gǒu shǐ xiǎo rén dé yī shí yè, yòu hé qiú? wáng wèn zhí, dá yǐ qiān jīn. wáng xiào yuē: chī nán zǐ! cǐ hé zhēn bǎo ér qiān jīn zhí yě? chéng yuē: dài wáng bù yǐ wèi bǎo, chén yǐ wèi lián chéng zhī bì bù guò yě. wáng yuē: rú hé? yuē: xiǎo rén bǎ xiàng shì zhōng, rì dé shù jīn, yì shēng dǒu sù, yī jiā shí yú kǒu shí zhǐ wú dòng něi, shì hé bǎo rú zhī? wáng yuē: yǔ bù xiāng kuī, biàn yǔ èr bǎi jīn. chéng yáo shǒu. yòu zēng bǎi shù. chéng mù shì zhǔ rén, zhǔ rén sè bù dòng, nǎi yuē: chéng dài wáng mìng, qǐng jiǎn bǎi jià. wáng yuē: xiū yǐ! shuí kěn yǐ jiǔ bǎi yì yī chún zhě! chéng náng chún yù xíng. wáng hū yuē: chún rén lái, shí gěi liù bǎi, kěn zé shòu, fǒu zé yǐ ěr. chéng yòu mù zhǔ rén, zhǔ rén réng zì ruò. chéng xīn yuàn yíng yì, wéi kǒng shī shí, yuē: yǐ cǐ shù shòu, xīn shí yàng yàng. dàn jiāo ér bù chéng, zé huò lì zī dà. wú yǐ, jí rú wáng mìng. wáng xǐ, jí chèng fù zhī. chéng náng jīn bài cì ér chū. zhǔ rén duì yuē: wǒ yán rú hé, zi nǎi jí zì yù yě! zài shǎo jìn zhī, bā bǎi jīn zài zhǎng zhōng yǐ. chéng guī, zhì jīn àn shàng, qǐng zhǔ rén zì qǔ zhī, zhǔ rén bù shòu. yòu gù ràng zhī, nǎi pán jì fàn zhí ér shòu zhī. wáng zhì zhuāng guī. zhì jiā, lì shù suǒ wèi, chū jīn xiàng qìng. yù mìng zhì liáng tián sān bǎi mǔ, qǐ wū zuò qì, jū rán shì jiā. zǎo qǐ shǐ chéng dū gēng fù dū zhī. shāo suí zhé hē zhī. fū fù xiāng ān, bù gǎn yǒu yuàn cí. guò sān nián jiā yì fù, yù cí yù qù. fū fù gòng wǎn zhī, zhì qì xià. yù yì suì zhǐ. xù dàn hòu zhī, yǐ yǎo rán yǐ. yì shǐ shì yuē: fù jiē dé yú qín, cǐ dú dé yú duò, yì chuàng wén yě. bù zhī yī pín chè gǔ ér zhì xìng bù yí, cǐ tiān suǒ yǐ shǐ qì zhī ér zhōng lián zhī yě. lǎn zhōng qǐ guǒ yǒu fù guì hū zāi!
先是大親王好鶉,每值上元,輒放民間把鶉者入邸相角。主人謂王曰:「今大富宜可立致,所不可知者在子之命矣。」因告以故,導與俱往。囑曰:「脫敗則喪氣出耳。倘有萬分一鶉鬥勝,王必欲市之,君勿應;如固強之,惟予首是瞻,待首肯而後應之。」王曰:「諾。」至邸,則鶉人肩摩於墀下。頃之,王出御殿。左右宣言:「有願斗者上。」即有一人把鶉趨而進。王命放鶉,客亦放。略一騰踔,客鶉已敗。王大笑。俄頃登而敗者數人。主人曰:「可矣。」相將俱登。王相之,曰:「睛有怒脈,此健羽也,不可輕敵。」命取鐵喙者當之。一再騰躍,而王鶉鎩羽。更選其良,再易再敗。王急命取宮中玉鶉。片時把出,素羽如鷺,神駿不凡。王成意餒,跪而求罷,曰:「大王之鶉神物也,恐傷吾禽,喪吾業矣。」王笑曰:「縱之,脫斗而死,當厚爾償。」成乃縱之。玉鶉直奔之。而玉鶉方來,則伏如怒雞以待之。玉鶉健喙,則起如翔鶴以擊之。進退頡頏,相持約一伏時。玉鶉漸懈,而其怒益烈,其斗益急。未幾,雪毛摧落,垂翅而逃。觀者千人,罔不嘆羨。王乃索取而親把之,自啄至爪,審周一過,問成曰:「鶉可貨否?」答曰:「小人無恆產,與相依為命,不願售也。」王曰:「賜爾重值,中人之產可致。頗願之乎?」成俯思良久,曰:「本不樂置;顧大王既愛好之,苟使小人得衣食業,又何求?」王問直,答以千金。王笑曰:「痴男子!此何珍寶而千金直也?」成曰:「大王不以為寶,臣以為連城之璧不過也。」王曰:「如何?」曰:「小人把向市中,日得數金,易升斗粟,一家十餘口食指無凍餒,是何寶如之?」王曰:「予不相虧,便與二百金。」成搖首。又增百數。成目視主人,主人色不動,乃曰:「承大王命,請減百價。」王曰:「休矣!誰肯以九百易一鶉者!」成囊鶉欲行。王呼曰:「鶉人來,實給六百,肯則售,否則已耳。」成又目主人,主人仍自若。成心愿盈溢,惟恐失時,曰:「以此數售,心實怏怏。但交而不成,則獲戾滋大。無已,即如王命。」王喜,即秤付之。成囊金拜賜而出。主人懟曰:「我言如何,子乃急自鬻也!再少靳之,八百金在掌中矣。」成歸,擲金案上,請主人自取之,主人不受。又固讓之,乃盤計飯直而受之。王治裝歸。至家,歷述所為,出金相慶。嫗命置良田三百畝,起屋作器,居然世家。早起使成督耕、婦督織。稍隋輒訶之。夫婦相安,不敢有怨詞。過三年家益富,嫗辭欲去。夫婦共挽之,至泣下。嫗亦遂止。旭旦候之,已杳然矣。異史氏曰:「富皆得於勤,此獨得於惰,亦創聞也。不知一貧徹骨而至性不移,此天所以始棄之而終憐之也。懶中豈果有富貴乎哉!」