kǒng zǐ yuē: rù qí guó, qí jiào kě zhī yě. qí wèi rén yě: wēn róu dūn hòu, shī jiào yě shū tōng zhī yuǎn, shū jiào yě guǎng bó yì liáng, lè jiào yě jié jìng jīng wēi, yì jiào yě gōng jiǎn zhuāng jìng, lǐ jiào yě shǔ cí bǐ shì, chūn qiū jiào yě. gù shī zhī shī, yú shū zhī shī, wū lè zhī shī, shē yì zhī shī, zéi lǐ zhī shī, fán chūn qiū zhī shī, luàn. qí wèi rén yě: wēn róu dūn hòu ér bù yú, zé shēn yú shī zhě yě shū tōng zhī yuǎn ér bù wū, zé shēn yú shū zhě yě guǎng bó yì liáng ér bù shē, zé shēn yú lè zhě yě jié jìng jīng wēi ér bù zéi, zé shēn yú yì zhě yě gōng jiǎn zhuāng jìng ér bù fán, zé shēn yú lǐ zhě yě shǔ cí bǐ shì ér bù luàn, zé shēn yú chūn qiū zhě yě.
孔子曰:「入其國,其教可知也。其為人也:溫柔敦厚,《詩》教也;疏通知遠,《書》教也;廣博易良,《樂》教也;潔靜精微,《易》教也;恭儉莊敬,《禮》教也;屬辭比事,《春秋》教也。故《詩》之失,愚;《書》之失,誣;《樂》之失,奢;《易》之失,賊;《禮》之失,煩;《春秋》之失,亂。其為人也:溫柔敦厚而不愚,則深於《詩》者也;疏通知遠而不誣,則深於《書》者也;廣博易良而不奢,則深於《樂》者也;潔靜精微而不賊,則深於《易》者也;恭儉莊敬而不煩,則深於《禮》者也;屬辭比事而不亂,則深於《春秋》者也。」
tiān zǐ zhě, yǔ tiān dì cān. gù dé pèi tiān dì, jiān lì wàn wù, yǔ rì yuè bìng míng, míng zhào sì hǎi ér bù yí wēi xiǎo. qí zài cháo tíng, zé dào rén shèng lǐ yì zhī xù yàn chù, zé tīng yǎ sòng zhī yīn xíng bù, zé yǒu huán pèi zhī shēng shēng chē, zé yǒu luán hé zhī yīn. jū chù yǒu lǐ, jìn tuì yǒu dù, bǎi guān dé qí yí, wàn shì dé qí xù. shī yún: shū rén jūn zǐ, qí yí bù tè. qí yí bù tè, zhèng shì sì guó. cǐ zhī wèi yě. fā hào chū lìng ér mín shuō, wèi zhī hé shàng xià xiāng qīn, wèi zhī rén mín bù qiú qí suǒ yù ér dé zhī, wèi zhī xìn chú qù tiān dì zhī hài, wèi zhī yì. yì yǔ xìn, hé yǔ rén, bà wáng zhī qì yě. yǒu zhì mín zhī yì ér wú qí qì, zé bù chéng.
天子者,與天地參。故德配天地,兼利萬物,與日月並明,明照四海而不遺微小。其在朝廷,則道仁聖禮義之序;燕處,則聽雅、頌之音;行步,則有環佩之聲;升車,則有鸞和之音。居處有禮,進退有度,百官得其宜,萬事得其序。《詩》云:「淑人君子,其儀不忒。其儀不忒,正是四國。」此之謂也。發號出令而民說,謂之和;上下相親,謂之仁;民不求其所欲而得之,謂之信;除去天地之害,謂之義。義與信,和與仁,霸王之器也。有治民之意而無其器,則不成。
lǐ zhī yú zhèng guó yě: yóu héng zhī yú qīng zhòng yě, shéng mò zhī yú qū zhí yě, guī jǔ zhī yú fāng huán yě. gù héng chéng xiàn, bù kě qī yǐ qīng zhòng shéng mò chéng chén, bù kě qī yǐ qū zhí guī jǔ chéng shè, bù kě qī yǐ fāng yuán jūn zǐ shěn lǐ, bù kě wū yǐ jiān zhà. shì gù, lóng lǐ yóu lǐ, wèi zhī yǒu fāng zhī shì bù lóng lǐ bù yóu lǐ, wèi zhī wú fāng zhī mín. jìng ràng zhī dào yě. gù yǐ fèng zōng miào zé jìng, yǐ rù cháo tíng zé guì jiàn yǒu wèi, yǐ chù shì jiā zé fù zǐ qīn xiōng dì hé, yǐ chù xiāng lǐ zé zhǎng yòu yǒu xù. kǒng zǐ yuē: ān shàng zhì mín, mò shàn yú lǐ. cǐ zhī wèi yě.
禮之於正國也:猶衡之於輕重也,繩墨之於曲直也,規矩之於方圜也。故衡誠縣,不可欺以輕重;繩墨誠陳,不可欺以曲直;規矩誠設,不可欺以方圓;君子審禮,不可誣以奸詐。是故,隆禮由禮,謂之有方之士;不隆禮、不由禮,謂之無方之民。敬讓之道也。故以奉宗廟則敬,以入朝廷則貴賤有位,以處室家則父子親、兄弟和,以處鄉里則長幼有序。孔子曰:「安上治民,莫善於禮。」此之謂也。
gù cháo jìn zhī lǐ, suǒ yǐ míng jūn chén zhī yì yě. pìn wèn zhī lǐ, suǒ yǐ shǐ zhū hóu xiāng zūn jìng yě. sàng jì zhī lǐ, suǒ yǐ míng chén zǐ zhī ēn yě. xiāng yǐn jiǔ zhī lǐ, suǒ yǐ míng zhǎng yòu zhī xù yě. hūn yīn zhī lǐ, suǒ yǐ míng nán nǚ zhī bié yě. fū lǐ, jìn luàn zhī suǒ yóu shēng, yóu fāng zhǐ shuǐ zhī suǒ zì lái yě. gù yǐ jiù fāng wèi wú suǒ yòng ér huài zhī zhě, bì yǒu shuǐ bài yǐ jiù lǐ wèi wú suǒ yòng ér qù zhī zhě, bì yǒu luàn huàn. gù hūn yīn zhī lǐ fèi, zé fū fù zhī dào kǔ, ér yín pì zhī zuì duō yǐ. xiāng yǐn jiǔ zhī lǐ fèi, zé zhǎng yòu zhī xù shī, ér zhēng dòu zhī yù fán yǐ. sàng jì zhī lǐ fèi, zé chén zǐ zhī ēn báo, ér bèi sǐ wàng shēng zhě zhòng yǐ. pìn jìn zhī lǐ fèi, zé jūn chén zhī wèi shī, zhū hóu zhī xíng è, ér bèi pàn qīn líng zhī bài qǐ yǐ.
故朝覲之禮,所以明君臣之義也。聘問之禮,所以使諸侯相尊敬也。喪祭之禮,所以明臣子之恩也。鄉飲酒之禮,所以明長幼之序也。昏姻之禮,所以明男女之別也。夫禮,禁亂之所由生,猶坊止水之所自來也。故以舊坊為無所用而壞之者,必有水敗;以舊禮為無所用而去之者,必有亂患。故昏姻之禮廢,則夫婦之道苦,而淫辟之罪多矣。鄉飲酒之禮廢,則長幼之序失,而爭鬥之獄繁矣。喪祭之禮廢,則臣子之恩薄,而倍死忘生者眾矣。聘覲之禮廢,則君臣之位失,諸侯之行惡,而倍畔侵陵之敗起矣。
gù lǐ zhī jiào huà yě wēi, qí zhǐ xié yě yú wèi xíng, shǐ rén rì xǐ shàn yuǎn zuì ér bù zì zhī yě. shì yǐ xiān wáng lóng zhī yě. yì yuē: jūn zǐ shèn shǐ, chà ruò háo lí, móu yǐ qiān lǐ. cǐ zhī wèi yě.
故禮之教化也微,其止邪也於未形,使人日徙善遠罪而不自知也。是以先王隆之也。《易》曰:「君子慎始,差若毫釐,繆以千里。」此之謂也。