strong yán biān bīng strong
沿边兵
zǔ zōng fēn zhì jiāng bīng, guǎng xī dé èr jiāng yān. biān zhōu, yōng guǎn wèi shàng, yí cì zhī, qīn cì zhī, róng yòu cì zhī. jìng jiāng shuài fǔ, yuán tún bàn jiāng èr qiān wǔ bǎi rén, yòu zhù pō bīng èr qiān rén, xiào yòng wǔ bǎi rén, yòu diàn qián cuī fēng jūn wǔ bǎi rén, yòu yǒu xióng lüè zhōng gǎn děng jūn, jūn róng pō shèng. wú shì zú yǐ zhèn fǔ, yǒu shì zú yǐ diào fā. yōng tún quán jiāng wǔ qiān rén, yǐ sān qiān rén fēn shù héng shān tài píng yǒng píng gǔ wàn sì zhài jí qiān lóng zhèn, qí èr qiān rén liú zhōu gèng shù. yí zhōu tún bàn jiāng èr qiān wǔ bǎi rén, nǎi jìng jiāng yī jiāng zhī fēn tún zhě. gāo fēng dài xī běi xiá sī lì zhèn níng zhū zhài zhī shù, nǎi duō yòng tiān hé sī ēn hé chí sān xiàn zhī tǔ dīng. ér yí zhōu zài chéng yǔ fū xī dòng dōu xún jiǎn bīng, gài bù mǎn qiān rén. qīn zhī chéng hǎi, yǔ fū guǎn jiè yán hǎi èr xún jiǎn, hé jí bù guò wǔ bǎi rén. ér rú xī zhī shù, chū yú dòng dīng, dǐ zhuō zhī shù, chū yú tǔ dīng. róng zhōu jiù bō jìng jiāng fǔ mǎ jūn èr bǎi rén, dōu xún jiǎn bīng yì bù guò èr sān bǎi bèi. zǔ zōng shí, yǐ guǎng yòu shì lì mián bó, ér biān fáng jí qiè, gù suì cì qián yī bǎi yī shí yú wàn mín, ér zhū jùn shuì fù yǐ zhī, yǎng bīng jī wēi, yí yǒu yú yù. nán dù yǐ lái, suì cì yǐ jué, yòu suì qǔ guǎng xī yán chāo qián sì shí wàn mín, jīng zǒng zhì qián shù shí wàn mín, lì nián zī jiǔ, gù zhū jùn xiāo bīng yǐ zì zú ěr.
祖宗分置将兵,广西得二将焉。边州,邕管为上,宜次之,钦次之,融又次之。静江帅府,元屯半将二千五百人,又驻泊兵二千人,效用五百人,又殿前摧锋军五百人,又有雄略、忠敢等军,军容颇盛。无事足以镇抚,有事足以调发。邕屯全将五千人,以三千人分戍横山、太平、永平、古万四寨及迁龙镇,其二千人留州更戍。宜州屯半将二千五百人,乃静江一将之分屯者。高峰、带溪、北遐、思立、镇宁诸寨之戍,乃多用天河、思恩、河池三县之土丁。而宜州在城与夫溪峒都巡检兵,盖不满千人。钦之澄海,与夫管界、沿海二巡检,合集不过五百人。而如昔之戍,出于峒丁,抵桌之戍,出于土丁。融州旧拨静江府马军二百人,都巡检兵亦不过二三百辈。祖宗时,以广右事力绵薄,而边防急切,故岁赐钱一百一十余万缗,而诸郡税赋以之,养兵积威,宜有余裕。南渡以来,岁赐已绝,又岁取广西盐钞钱四十万缗,经、总制钱数十万缗,历年滋久,故诸郡销兵以自足尔。
strong tǔ dīng shù biān strong
土丁戍边
yōng qīn yǔ jiāo zhǐ wèi jìng, zì xī èr jùn tǔ dīng, zá guān jūn shù biān. yōng zhōu tǔ dīng shù biān zhī shì wèi xiáng, qīn zhī dǐ zhuō zhài, yǐ ān yuǎn xiàn tǔ dīng bǎi rén gèng shù, jì yī tì. jué hòu yí yǒu nán dān mò gōng chéng zhī rǎo, dà guān yuán nián, shǐ zhào yí zhōu tǔ dīng, yī yōng qīn lì shù biān. zhèng bīng cháng shù èr bǎi rén, tǔ dīng gèng shù sān bǎi rén, yǐ tiān hé sī ēn hé chí sān xiàn tǔ dīng, fù zǐ quán bù fēn fān shù shǒu qí jiān. hé chí yī xiàn, zuì jìn gāo fēng, yǔ nán dān duì jìng, yào hài dì yě. ér hé chí yī xiàn tǔ dīng, zhǐ kě fēn wéi liǎng fān, yī jì yī tì. nǎi yú fù lǐ zhī yí shān xīn chéng èr xiàn, sān dīng chōu yī, fēn wéi sān fān, yuè yī tì. shì zé yí zhī tǔ dīng, qí yì gèng zhòng yú yōng qīn yě. yí zhī shǒu chén, lǚ qǐng yú cháo, qǐ chà cì biān liǔ xiàng bīn héng zhōu tǔ dīng, yǔ yí zhī tǔ dīng gèng shù, yǐ shū jí biān zhī mín, bù bào. ér yí zhī shù, zhì jīn bù yǐ.
邕、钦与交址为境,自昔二郡土丁,杂官军戍边。邕州土丁戍边之事未详,钦之抵桌寨,以安远县土丁百人更戍,季一替。厥后宜有南丹莫公晟之扰,大观元年,始诏宜州土丁,依邕、钦例戍边。正兵长戍二百人,土丁更戍三百人,以天河、思恩、河池三县土丁,父子全不分番戍守其间。河池一县,最近高峰,与南丹对境,要害地也。而河池一县土丁,止可分为两番,一季一替。乃于腹里之宜山、忻城二县,三丁抽一,分为三番,月一替。是则宜之土丁,其役更重于邕、钦也。宜之守臣,屡请于朝,乞差次边柳、象、宾、横州土丁,与宜之土丁更戍,以纾极边之民,不报。而宜之戍,至今不已。
strong dòng dīng shù biān strong
峒丁戍边
jī mí zhōu zhī mín, wèi zhī dòng dīng, qiáng wǔ kě yòng. xī dòng zhī qiú, yǐ wéi bīng wèi, wèi zhī tián zǐ jiǎ. guān yù yòng qí yī mín, bù kě de yě. wéi qīn zhōu qī dòng dòng dīng, wèi guān shù biān. gài qī dòng quán lì ruò yú yōng guǎn, gù tīng mìng yě. jiù zhì, qīn dòng zhì xún fáng shǐ chén yī míng, yǐ guān jūn bǎi rén shù rú xī dòng, yǐ bèi jiāo zhǐ. yīn guān jūn nüè zhī, dòng qiú qǐ bù yòng guān jūn, yuàn zì yǐ dòng dīng gèng shù, yǐ gù qīn zhōu dú yǒu dòng dīng zhī shù.
羁縻州之民,谓之峒丁,强武可用。溪峒之酋,以为兵卫,谓之田子甲。官欲用其一民,不可得也。唯钦州七峒峒丁,为官戍边。盖七峒权力弱于邕管,故听命也。旧制,钦峒置巡防使臣一名,以官军百人戍如昔峒,以备交址。因官军虐之,峒酋乞不用官军,愿自以峒丁更戍,以故钦州独有峒丁之戍。
strong tián zǐ jiǎ strong
田子甲
yōng zhōu xī dòng zhī mín, wú bù xí zhàn, dāo nǔ qiāng pái, yòng zhī pō jīng, dòng mín shì chóu shā, shì yǐ rén xí yú zhàn dòu, wèi zhī tián zǐ jiǎ, yán gēng qí tián ér wèi zhī jiǎ shì yě. yòu cháo tíng mǎ zhèng, zhèng zài qí dì, suǒ wèi liáng mǎ, bǐ duō de zhī. dòng háo pō xí xiāo qí, dòng guān chū rù, qián qū qiān rén, hòu qí shù shí, zhěng zhěng bù luàn, yì wèi zhī mǎ qián pái. jìng kāng zhī biàn, dòng bīng yǒu qín wáng zhě, yí lǎo yóu néng yán zhī, rì:" dòng mín sù jiǎn, qín wáng zhī yì, rì dé quàn qián, jī ér bù yòng. bǐ guī, rén yǒu èr sān bǎi mín zhī jī." zhì jīn yǐ wéi měi tán. cháng yǒu guān yuán, zì nóng dòng jiè rén fū zhì qīn, suǒ cóng shù rén, dào jiān mí xìng yú qián, néng hé ér qǔ zhī yuān fēi yú tiān, néng yǎng ér luò zhī. yī xī nì lǚ jié dào, rén yǒu jù sè, wéi dòng rén zhěng xiá yǐ dài, dào bù gǎn qián. xī hàn gāo zǔ yòng bǎn dùn mán yǐ qǔ guān zhōng, wǔ wáng fá shāng, yì yòng wēi lú péng pú rén, zhèng shǐ jīn rì yǒu jiāng chǎng zhī shì ér yòng zhī, dāng bì yǒu gōng.
邕州溪峒之民,无不习战,刀弩枪牌,用之颇精,峒民事雠杀,是以人习于战斗,谓之田子甲,言耕其田而为之甲士也。又朝廷马政,正在其地,所谓良马,彼多得之。峒豪颇习骁骑,峒官出入,前驱千人,后骑数十,整整不乱,亦谓之马前排。靖康之变,峒兵有勤王者,遗老犹能言之,日:“峒民素俭,勤王之役,日得券钱,积而不用。比归,人有二三百缗之积。”至今以为美谈。尝有官员,自侬峒借人夫至钦,所从数人,道间麋兴于前,能合而取之;鸢飞于天,能仰而落之。一夕逆旅劫盗,人有惧色,惟峒人整暇以待,盗不敢前。昔汉高祖用板楯蛮以取关中,武王伐商,亦用微、卢、彭、濮人,正使今日有疆场之事而用之,当必有功。
strong dòng dīng strong
峒丁
yōng zhōu zuǒ yòu jiāng tí jǔ dòng dīng, yǔ fū jīng lüè sī mǎi mǎ gàn guān jiān tí jǔ, jiē cǐ zhí yě. xī níng zhōng, xì jí dòng dīng sì wàn yú rén, jīn qí jí bù kě kǎo yǐ. guān míng tí jǔ, shí bù dé guǎn yī dīng. ér shēng shā yǔ duó, jǐn chū qí qiú. qīn zhōu dòng dīng, suī bù rú yōng guǎn zhī yǐ shèn, suǒ yǐ fèng qí qiú zhě, yì lèi cǐ. cháng wén dào jiā yǒu yán, rén zuì zhòng zhě, zhé wèi biān mín, wǎng yǒu yì jí. dòng dīng rì gè yǐ zhí, gōng shuǐ lù zhī chǎn, wèi zhī lì zuò, zhōng suì ér bù dé yī bǎo. wèi zhī xiào sǐ zhàn zhēng, ér fù jiā kē liǎn. yī yǒu wēi guò, qiǎn suǒ qīn jūn zhǎn zhī shàng liú, ér zì yú xià liú yuè qí shī yě. rì hūn, qiú zuì hān, zhàng jiàn sàn bù, dòng dīng bì bù jí zhě, shǒu rèn yān. lèi yǐ cǐ wéi fú rén zhī wēi, hé qí kù yě!
邕州左、右江提举峒丁,与夫经略司买马干官兼提举,皆此职也。熙宁中,系籍峒丁四万余人,今其籍不可考矣。官名提举,实不得管一丁。而生杀予夺,尽出其酋。钦州峒丁,虽不如邕管之已甚,所以奉其酋者,亦类此。尝闻道家有言,人罪重者,谪为边民,罔有艺极。峒丁日各以职,供水陆之产,为之力作,终岁而不得一饱。为之效死战争,而复加科敛。一有微过,遣所亲军斩之上流,而自于下流阅其尸也。日昏,酋醉酣,杖剑散步,峒丁避不及者,手刃焉。类以此为服人之威,何其酷也!
strong zhài dīng strong
寨丁
huán jī mí xī dòng, zhì zhài yǐ lín zhī, jiē wú mín yě, wèi zhī zhài dīng. jìng jiāng fǔ yǒu sāng jiāng zhài. róng zhōu yǒu róng jiāng zhài wǔ yáng zhài yǔ xún jiāng wén cūn chá xī lín xī sì bǎo. yí zhōu yǒu gāo fēng zhài dài xī zhài běi xiá zhài sī lì zhài zhèn níng zhài. yōng zhōu yǒu héng shān zhài wēn rùn zhài tài píng zhài yǒng píng zhài gǔ wàn zhài qiān lóng zhài. qīn zhōu yǒu rú xī zhài dǐ zhuō zhài. qióng zhōu yǒu bǎo xī zhài xī fēng zhài yán dé zhài. wàn ān jūn yǒu wàn quán zhài. jí yáng jūn yǒu tōng yuǎn zhài. fán zhū zhài zhī shù, huò yòng guān jūn, huò dòng dīng, huò zhài dīng. zhài guān huò xún fáng shǐ chén, huò dōu jiān, huò zhī zhài. huò yī zhài yǒu zhǎng èr guān shǔ. shì jiē xì hū zhài zhī dà xiǎo yě. zhū zhài xíng shì, dòng guān huà wài, fǎ zhì bù dé bù shǎo kuān, wēi quán bù dé bù shāo zhòng. fū zhū zhài jiǒng jū yú zhū dòng zhī zhōng, zhài dīng gèng shù, bù xià bǎi rén. bǐ zhài zhī jìng, shān gǔ zǔ shēn, yì cái shēng zhī. jīn biān jìng yàn rán, yì wèi miǎn yǒu cǎi shān zhī yì.
环羁縻溪峒,置寨以临之,皆吾民也,谓之寨丁。静江府有桑江寨。融州有融江寨、武阳寨与浔江、文村、茶溪、临溪四堡。宜州有高峰寨、带溪寨、北遐寨、思立寨、镇宁寨。邕州有横山寨、温润寨、太平寨、永平寨、古万寨、迁隆寨。钦州有如昔寨、抵桌寨。琼州有宝西寨、西峰寨、延德寨。万安军有万全寨。吉阳军有通远寨。凡诸寨之戍,或用官军,或峒丁,或寨丁。寨官或巡防使臣,或都监,或知寨。或一寨有长贰官属。是皆系乎寨之大小也。诸寨行事,动关化外,法制不得不少宽,威权不得不稍重。夫诸寨迥居于诸峒之中,寨丁更戍,不下百人。彼寨之境,山谷阻深,异材生之。今边境晏然,亦未免有采山之役。
strong tǔ dīng bǎo dīng strong
土丁保丁
zì nóng zhì gāo píng, cháo tíng lián yí lù zhī mín yǐ wéi bīng, hù mǎn wǔ dīng zhě, yǐ yī wèi tǔ dīng èr dīng zhě yǐ yī wèi bǎo dīng. xī níng liù nián, zhào yī hé běi yì yǒng lì, xiū lì tiáo zhì rú jìn jūn, zhì dōu yú hòu yǐ xià liù jiē yǐ lì zhī. yīn qí mín zhī zī xù, ér wèi zhī jiē jí, zhuān shǔ jīng lüè sī diào fā. qí bǎo dīng zé lì yú zhōu xiàn, ér yǐ bǎo zhèng tǒng zhī. bā nián, guǎng xī zhū sī qǐ yǐ tǔ dīng jiào yuè, jīn bǎo dīng yì jiào yuè yě. měi suì nóng xì, huì tǔ bǎo dīng, yuè zhōu ruò xiàn, jiào yǐ zuò zuò jìn tuì hào lìng qí gǔ zhī fǎ, yī jì ér bà. lì fǎ zhī yì, gài yǐ guǎng mín diāo ruò, rén wú gù zhì, ruò sù jiào qí mín, yī dàn yǒu jǐng, zé bǎi wàn zhī shī, kě yǐ jù jí. jīn nǎi zhōu xiàn sī yì yú jiào yuè zhī yú, jìn shī chū yì, rán yǒu bù kě bù yì zhě. guǎng xī chéng bì, jiē yǐ tǔ wèi zhōu, fù yǐ wū. yī suì bù qì, duō zhì fǔ yā. wèi jùn jiāng zhě, xiān jǐn jiào yuè zhī dào, yǐ tǐ lì fǎ zhī yì, nǎi yuē chéng wū dāng yòng zhī gōng, fēn bù jié zuò, bù róng sī yì. xún yuè jí shì, jí rì sàn zhī, mín yì lè cóng, ér bù yǐ wéi láo yǐ.
自侬智高平,朝廷联一路之民以为兵,户满五丁者,以一为土丁;二丁者以一为保丁。熙宁六年,诏依河北义勇例,修立条制如禁军,置都虞候以下六阶以隶之。因其民之资序,而为之阶级,专属经略司调发。其保丁则隶于州县,而以保正统之。八年,广西诸司乞以土丁教阅,今保丁亦教阅也。每岁农隙,会土、保丁,越州若县,教以坐作进退号令旗鼓之法,一季而罢。立法之意,盖以广民雕弱,人无固志,若素教其民,一旦有警,则百万之师,可以遽集。今乃州县私役于教阅之余,寖失初意,然有不可不役者。广西城壁,皆以土为周,覆以屋。一岁不葺,多致腐压。为郡将者,先尽教阅之道,以体立法之意,乃约城屋当用之工,分部竭作,不容私役。旬月集事,即日散之,民亦乐从,而不以为劳矣。
strong xiào yòng strong
效用
guǎng yòu xiào yòng, gài zhū jùn shān chuān guǎng mò, shēng chǐ bù fān, qiáng ruò bù móu, yòu sì fāng zhī jiān mín cuì yān, yú shì zhū jùn suǒ zài, jiǎ qiáng wǔ zhī mín, yǐ" xiào yòng" míng zhī, háo mín yì jiè guān wéi zhòng. zì wáng xuān líng tiě xiè shí wèi biàn, lài xiào yòng lì gōng. jué hòu jīng lüè sī nǎi zhì xiào yòng wǔ bǎi rén yú jìng jiāng. fán qiáng dào dài sǐ táo zú wáng mìng yǔ qí qiáng wǔ yuàn cóng zhī mín xián jí yān. shàn jiē duǎn rèn yǐ cù zéi, yǐn rán xíng shì, yǒu zú qǔ zhě. jìng jiāng xiào yòng, zì chéng yī jūn. ruò nǎi zhū jùn xiào yòng, sàn zài mín jiān, yóu cún ér bù fèi.
广右效用,盖诸郡山川广莫,生齿不蕃,强弱不侔,又四方之奸民萃焉,于是诸郡所在,假强武之民,以“效用”名之,豪民亦借官为重。自王宣、凌铁、谢实为变,赖效用立功。厥后经略司乃置效用五百人于静江。凡强盗贷死、逃卒亡命与其强武愿从之民咸集焉。善接短刃以蹙贼,隐然形势,有足取者。静江效用,自成一军。若乃诸郡效用,散在民间,犹存而不废。
strong tǔ xuān strong
土宣
guǎng xī jùn bīng zú, suì yǒu yā mǎ gāng shǎng, lèi zhì shòu xuān. yā mǎ wǎng lái fàn mài zhì duō zī, yì yǒu lèi shǎng bǔ guān zhě. jué hòu cháo tíng jiǎn shǎng, zhǐ xǔ zhuǎn zhì shí jiāng, bù xǔ shòu xuān. yú shì biān zhōu shǒu chén, pián yí chū tiē bǔ fù dōu yú hòu, wèi zhī tǔ xuān. qí jiān yì yǒu yǐ sī ēn, bù lìng zhì jiē jí ér bǔ fù dōu yú hòu zhě, suī bù qǐng hòu lù ér wèi pái jūn yǐ.
广西郡兵卒,岁有押马纲赏,累至受宣。押马往来贩卖至多赀,亦有累赏补官者。厥后朝廷减赏,只许转至十将,不许受宣。于是边州守臣,便宜出帖补副都虞候,谓之土宣。其间亦有以私恩,不令陟阶级而补副都虞候者,虽不请厚禄而为排军矣。
strong wǔ mín strong
五民
qīn mín yǒu wǔ zhǒng yī yuē tǔ rén, zì xī luò yuè zhǒng lèi yě. jū yú cūn luò, róng mào bǐ yě, yǐ chún shé zá wèi yīn shēng, shū bù kě xiǎo, wèi zhī lóu yǔ. èr yuē běi rén, yǔ yán píng yì, ér zá yǐ nán yīn. běn xī běi liú mín, zì wǔ dài zhī luàn, zhàn jí yú qīn zhě yě. sān yuē lǐ rén, shǐ chēng lǐ liáo zhě shì yě. cǐ zhǒng zì mán dòng chū jū, zhuān shì yāo guài, ruò qín shòu rán, yǔ yīn yóu bù kě xiǎo. sì yuē shè gēng rén, běn fú jiàn rén, shè dì ér gēng yě. zǐ sūn jǐn mǐn yīn. wǔ yuē dàn rén, yǐ zhōu wèi shì, fú hǎi ér shēng, yǔ shì fú guǎng, zá yǐ guǎng dōng xī zhī yīn. dàn bié yǒu jì.
钦民有五种;一曰土人,自昔骆越种类也。居于村落,容貌鄙野,以唇舌杂为音声,殊不可晓,谓之蒌语。二曰北人,语言平易,而杂以南音。本西北流民,自五代之乱,占籍于钦者也。三曰俚人,史称俚獠者是也。此种自蛮峒出居,专事妖怪,若禽兽然,语音尤不可晓。四曰射耕人,本福建人,射地而耕也。子孙尽闽音。五曰蜑人,以舟为室,浮海而生,语似福、广,杂以广东、西之音。蜑别有记。
strong duò nóng strong
惰农
shēn guǎng, kuàng tǔ mí wàng, tián jiā suǒ gēng, bǎi zhī yī ěr. bì shuǐ quán dōng xià cháng zhù zhī dì, rán hòu wèi tián. gǒu fū cùn gāo yǎng, gòng qì ér bù gù. qí gēng yě, jǐn qǔ pò kuài, bù fù shēn yì. nǎi jiù tián diǎn zhòng, gèng bù yí yāng. jì zhǒng zhī hòu, hàn bù qiú shuǐ, lào bù shū jué, jì wú fèn rǎng, yòu bù zǐ yún, yī rèn yú tiān. jì huò, zé shù shǒu zuò shí yǐ zú suì. qí qī nǎi fù fàn yǐ shàn zhī, jǐ zé bào zi xī yóu, yōng duò mò shén yān. bǐ guǎng rén jiē bàn léi zhǎng bìng, yī rì lì zuò, míng rì bì bìng, huò zhì sǐ ěr.
深广,旷土弥望,田家所耕,百之一尔。必水泉冬夏常注之地,然后为田。苟肤寸高仰,共弃而不顾。其耕也,仅取破块,不复深易。乃就田点种,更不移秧。既种之后,旱不求水,涝不疏决,既无粪壤,又不耔耘,一任于天。既获,则束手坐食以卒岁。其妻乃负贩以赡之,己则抱子嬉游,慵惰莫甚焉。彼广人皆半羸长病,一日力作,明日必病,或至死耳。
strong sēng dào strong
僧道
nán zhōng zhōu xiàn, yǒu sì guàn ér wú sēng dào. rén pín bù néng de dù dié, yǒu cí bù dié zhě wú jǐ, yú jiē tóng xíng. yǐ gōng yìng shèng jié wéi míng, pàn gōng píng yú zhōu xiàn, quán xíng tì fà dài guān, suì wéi zhēn sēng dào. rú chū gōng jù, qí shuō wèi bèi dào zāo huǒ, shī qù dù dié, guān wèi gěi jù wèi píng, suì yǐ tì dài.
南中州县,有寺观而无僧道。人贫不能得度牒,有祠部牒者无几,余皆童行。以供应圣节为名,判公凭于州县,权行剃发戴冠,遂为真僧道。如出公据,其说谓被盗遭火,失去度牒,官为给据为凭,遂以剃戴。