sī mǎ fǎ yuē:" guó suī dà, hào zhàn zé wáng tiān xià suī ān, wàng zhàn bì wēi." jí zhàn zé mín diāo, bù xí zé mín dài. diāo fēi bǎo quán zhī shù, dài fēi nǐ kòu zhī fāng. gù bīng bù wàng dòng, ér xí wǔ bù chuò, suǒ yǐ yǎng mín mìng ér xiū róng bèi yě.
《司马法》曰:“国虽大,好战则亡;天下虽安,忘战必危。”亟战则民雕,不习则民怠。雕非保全之术,怠非拟寇之方。故兵不妄动,而习武不辍,所以养民命而修戎备也。
kǒng zǐ yuē:" yǐ bù jiào mín zhàn, shì wèi qì zhī." yì yuē:" jūn zǐ yǐ xiū róng qì, jiè bù yú." shì yǐ chūn sōu xià miáo qiū xiǎn dōng shòu, jiē yú nóng cháo, yǐ jiǎng wǔ shì. sān nián ér zhì bīng, xí zhàn dí yě. chū yuē zhì bīng, zhì qí shì yě rù yuē zhèn lǚ, yán zhěng zhòng yě. hái guī ér yǐn zhì, gào yú miào. suǒ yǐ zhāo wén zhāng, míng guì jiàn, shùn shào zhǎng, biàn děng liè, xí wēi yí.
孔子曰:“以不教民战,是谓弃之。”《易》曰:“君子以修戎器,戒不虞。”是以春搜、夏苗、秋狝、冬狩,皆于农鄛,以讲武事。三年而治兵,习战敌也。出曰治兵,治其事也;入曰振旅,言整众也。还归而饮至,告于庙。所以昭文章,明贵贱,顺少长,辨等列,习威仪。
fū sān jūn hào màn, zé lì biǎo hào. yán bù xiāng wén, gù wèi gǔ duó yǐ tōng qí ěr shì bù xiāng jiàn, gù zhì jīng huī yǐ xuān qí mù. ruò mín bù xí zhàn, zé ěr bù wén gǔ duó zhī yīn, mù bù chá jīng huī zhī hào, jìn tuì bù yīng lìng, shū shù bù chéng háng. gù shì wèi zhàn ér zhèn lì, mǎ wèi chí ér mò hàn, fēi qí rén qiè ér mǎ ruò, bù xí zhī suǒ zhì yě.
夫三军浩漫,则立表号。言不相闻,故为鼓铎以通其耳;视不相见,故制旌麾以宣其目。若民不习战,则耳不闻鼓铎之音,目不察旌麾之号,进退不应令,疏数不成行。故士未战而震栗,马未驰而沫汗,非其人怯而马弱,不习之所致也。
wú wáng gōng rén, jiào zhī zhàn zhèn, yuē zhī fǎ lìng, huí huán jìn tuì, jǐn zhōng guī jǔ, suī dǎo shuǐ huǒ ér bù gù zhě, fēi qí xìng yǒng ér qì gāng, jiào xí zhī suǒ chéng yě. mò yé bù wéi qiǎo zhě ruì, bù wéi zhuō zhě dùn, rán ér qiǎo yǐ shēng shèng, zhuō ér bì fù zhě, xí yǔ bù xí yě. hé lǘ xí wǔ, shì qí mín yú wǔ hú, jiàn rèn jiā jiān, liú xiě bù zhǐ. gōu jiàn xí zhàn, shì qí mín yú qǐn gōng, mín zhēng rù shuǐ huǒ, sǐ zhě qiān yú, jù jī jīn ér tuì zhī. qǐ qí è shēng ér tān sǐ, shǎng fá míng ér jiào xí zhì yě.
吴王宫人,教之战阵,约之法令,回还进退,尽中规矩,虽蹈水火而不顾者,非其性勇而气刚,教习之所成也。镆铘不为巧者锐,不为拙者钝,然而巧以生胜,拙而必负者,习与不习也。阖闾习武,试其民于五湖,剑刃加肩,流血不止。勾践习战,试其民于寝宫,民争入水火,死者千余,遽击金而退之。岂其恶生而贪死,赏罚明而教习至也。
shì yǐ páng méng shàn shè, bù néng yòng bù tiáo zhī gōng zào fù shàn yù, bù néng cè bù fú zhī mǎ bān chuí shàn zhuó, bù néng yùn bù lì zhī jīn sūn wú shàn shè, bù néng zhàn bù xí zhī zú. pí xiū lì shòu, ér huáng dì jiào zhī zhàn yīng zhān zhì niǎo, ér luó shì jiào zhī jī. fū niǎo shòu wú zhī zhī xìng, yóu suí rén zhǐ shòu ér néng zhàn jī zhě, jiào xí zhī gōng yě. xī kuàng guó zhī shì mín ér bù xí wǔ hū? gù shè yù guàn xí, zhì yú chí liè, zé néng qín huò, jiào xí zhī suǒ zhì yě. ruò fú xiān xí, fù yì shì jù, xī jù wàng huò? jīn yǐ liàn zú yǔ bù liàn zú zhēng fēng, ruò hú yuè zhēng yóu, bù jìng míng yǐ. shì yǐ, xiān wáng yīn yú xián cháo, dà yuè jiǎn zhòng, shàn xiū róng qì, wèi guó yù bèi yě.
是以逄蒙善射,不能用不调之弓;造父善御,不能策不服之马;般、倕善斫,不能运不利之斤;孙、吴善射,不能战不习之卒。貔貅戾兽,而黄帝教之战;鹰鹯鸷鸟,而罗氏教之击。夫鸟兽无知之性,犹随人指授而能战击者,教习之功也。奚况国之士民而不习武乎?故射御惯习,至于驰猎,则能擒获,教习之所致也。若弗先习,覆逸是惧,奚据望获?今以练卒与不练卒争锋,若胡、越争游,不竞明矣。是以,先王因于闲鄛,大阅简众,缮修戎器,为国豫备也。