mèng chūn
【孟春】
yī yuē: mèng chūn zhī yuè, rì zài yíng shì, hūn cān zhōng, dàn wěi zhōng. qí rì jiǎ yǐ, qí dì tài hào, qí shén gōu máng, qí chóng lín, qí yīn jiǎo, lǜ zhōng tài cù, qí shù bā, qí wèi suān, qí chòu shān, qí sì hù, jì xiān pí. dōng fēng jiě dòng, zhé chóng shǐ zhèn, yú shàng bīng, tǎ jì yú, hòu yàn běi. tiān zǐ jū qīng yáng zuǒ gè, chéng luán lù, jià cāng lóng, zài qīng qí, yī qīng yī, fú qīng yù, shí mài yǔ yáng, qí qì shū yǐ dá. shì yuè yě, yǐ lì chūn. xiān lì chūn sān rì, tài shǐ yè zhī tiān zǐ yuē:" mǒu rì lì chūn, shèng dé zài mù." tiān zǐ nǎi zhāi. lì chūn zhī rì, tiān zǐ qīn lǜ sān gōng jiǔ qīng zhū hóu dài fū, yǐ yíng chūn yú dōng jiāo hái, nǎi shǎng gōng qīng zhū hóu dài fū yú cháo. mìng xiāng bù dé hé lìng, xíng qìng shī huì, xià jí zhào mín. qìng cì suì xíng, wú yǒu bù dàng. nǎi mìng tài shǐ, shǒu diǎn fèng fǎ, sī tiān rì yuè xīng chén zhī xíng, sù lí bù tè, wú shī jīng jì. yǐ chū wèi cháng. shì yuè yě, tiān zǐ nǎi yǐ yuán rì qí gǔ yú shàng dì. nǎi zé yuán chén, tiān zǐ qīn zài lěi sì, cuò zhī cān yú bǎo jiè zhī yù jiān, lǜ sān gōng jiǔ qīng zhū hóu dài fū, gōng gēng dì jí tián. tiān zǐ sān tuī, sān gōng wǔ tuī, qīng zhū hóu dài fū jiǔ tuī. fǎn, zhí jué yú tài qǐn, sān gōng jiǔ qīng zhū hóu dài fū jiē yù, mìng yuē" láo jiǔ." shì yuè yě, tiān qì xià jiàng, dì qì shàng téng, tiān dì hé tóng, cǎo mù fán dòng. wáng bù nóng shì, mìng tián shè dōng jiāo, jiē xiū fēng jiāng, shěn duān jìng shù. shàn xiāng qiū líng bǎn xiǎn yuán xí, tǔ dì suǒ yí, wǔ gǔ suǒ zhí, yǐ jiào dào mín, yǐ gōng qīn zhī. tián shì jì chì, xiān dìng zhǔn zhí, nóng nǎi bù huò. shì yuè yě, mìng yuè zhèng rù xué xí wǔ. nǎi xiū jì diǎn, mìng sì shān lín chuān zé, xī shēng wú yòng pìn, jìn zhǐ fá mù wú fù cháo, wú shā hái chóng tāi yāo fēi niǎo, wú mí wú luǎn wú jù dà zhòng, wú zhì chéng guō, yǎn gé mái cī. shì yuè yě, bù kě yǐ chēng bīng, chēng bīng bì yǒu tiān yāng. bīng róng bù qǐ, bù kě yǐ cóng wǒ shǐ. wú biàn tiān zhī dào, wú jué dì zhī lǐ, wú luàn rén zhī jì. mèng chūn xíng xià lìng, zé fēng yǔ bù shí, cǎo mù zǎo gǎo, guó nǎi yǒu kǒng xíng qiū lìng, zé mín dà yì, jí fēng bào yǔ shù zhì, lí yǒu péng hāo bìng xīng xíng dōng lìng, zé shuǐ lǎo wèi bài, shuāng xuě dà zhì, shǒu zhǒng bù rù.
一曰:孟春之月,日在营室,昏参中,旦尾中。其日甲乙,其帝太皞,其神句芒,其虫鳞,其音角,律中太蔟,其数八,其味酸,其臭膻,其祀户,祭先脾。东风解冻,蛰虫始振,鱼上冰,獭祭鱼,候雁北。天子居青阳左个,乘鸾辂,驾苍龙,载青旗,衣青衣,服青玉,食麦与羊,其器疏以达。是月也,以立春。先立春三日,太史谒之天子曰:“某日立春,盛德在木。”天子乃斋。立春之日,天子亲率三公、九卿、诸侯、大夫,以迎春於东郊;还,乃赏公卿、诸侯、大夫於朝。命相布德和令,行庆施惠,下及兆民。庆赐遂行,无有不当。乃命太史,守典奉法,司天日月星辰之行,宿离不忒,无失经纪。以初为常。是月也,天子乃以元日祈谷于上帝。乃择元辰,天子亲载耒耜,措之参于保介之御间,率三公、九卿、诸侯、大夫,躬耕帝籍田。天子三推,三公五推,卿、诸侯、大夫九推。反,执爵于太寝,三公、九卿、诸侯、大夫皆御,命曰“劳酒。”是月也,天气下降,地气上腾,天地和同,草木繁动。王布农事,命田舍东郊,皆修封疆,审端径术。善相丘陵阪险原隰,土地所宜,五谷所殖,以教道民,以躬亲之。田事既饬,先定准直,农乃不惑。是月也,命乐正入学习舞。乃修祭典,命祀山林川泽,牺牲无用牝,禁止伐木;无覆巢,无杀孩虫、胎夭、飞鸟,无麛无卵;无聚大众,无置城郭,掩骼霾髊。是月也,不可以称兵,称兵必有天殃。兵戎不起,不可以从我始。无变天之道,无绝地之理,无乱人之纪。孟春行夏令,则风雨不时,草木早槁,国乃有恐;行秋令,则民大疫,疾风暴雨数至,藜莠蓬蒿并兴;行冬令,则水潦为败,霜雪大挚,首种不入。
běn shēng
【本生】
èr yuē: shǐ shēng zhī zhě, tiān yě yǎng chéng zhī zhě, rén yě. néng yǎng tiān zhī suǒ shēng ér wù yīng zhī wèi tiān zǐ. tiān zǐ zhī dòng yě, yǐ quán tiān wèi gù zhě yě. cǐ guān zhī suǒ zì lì yě. lì guān zhě, yǐ quán shēng yě. jīn shì zhī huò zhǔ, duō guān ér fǎn yǐ hài shēng, zé shī suǒ wéi lì zhī yǐ. pì zhī ruò xiū bīng zhě, yǐ bèi kòu yě. jīn xiū bīng ér fǎn yǐ zì gōng, zé yì shī suǒ wéi xiū zhī yǐ. fū shuǐ zhī xìng qīng, tǔ zhě hú zhī, gù bù dé qīng. rén zhī xìng shòu, wù zhě hú zhī, gù bù dé shòu. wù yě zhě, suǒ yǐ yǎng xìng yě, fēi suǒ yǐ xìng yǎng yě. jīn shì zhī rén, huò zhě duō yǐ xìng yǎng wù, zé bù zhī qīng zhòng yě. bù zhī qīng zhòng, zé zhòng zhě wèi qīng, qīng zhě wéi zhòng yǐ. ruò cǐ, zé měi dòng wú bù bài. yǐ cǐ wéi jūn, bèi yǐ cǐ wéi chén, luàn yǐ cǐ wéi zi, kuáng. sān zhě guó yǒu yī yān, wú xìng bì wáng. jīn yǒu shēng yú cǐ, ěr tīng zhī bì qiàn yǐ, tīng zhī zé shǐ rén lóng, bì fú tīng. yǒu sè yú cǐ, mù shì zhī bì qiàn yǐ, shì zhī zé shǐ rén máng, bì fú shì. yǒu wèi yú cǐ, kǒu shí zhī bì qiàn yǐ, shí zhī zé shǐ rén yīn, bì fú shí. shì gù shèng rén zhī yú shēng sè zī wèi yě, lì yú xìng zé qǔ zhī, hài yú xìng zé shě zhī, cǐ quán xìng zhī dào yě. shì zhī guì fù zhě, qí yú shēng sè zī wèi yě, duō huò zhě. rì yè qiú, xìng ér dé zhī zé dùn yān. dùn yān, xìng è dé bù shāng? wàn rén cāo gōng, gòng shè qí yī zhāo, zhāo wú bù zhōng. wàn wù zhāng zhāng, yǐ hài yī shēng, shēng wú bù shāng yǐ biàn yī shēng, shēng wú bù zhǎng. gù shèng rén zhī zhì wàn wù yě, yǐ quán qí tiān yě. tiān quán, zé shén hé yǐ, mù míng yǐ, ěr cōng yǐ, bí chòu yǐ, kǒu mǐn yǐ, sān bǎi liù shí jié jiē tōng lì yǐ. ruò cǐ rén zhě, bù yán ér xìn, bù móu ér dāng, bù lǜ ér dé jīng tōng hū tiān dì, shén fù hū yǔ zhòu qí yú wù wú bù shòu yě, wú bù guǒ yě, ruò tiān dì rán shàng wèi tiān zǐ ér bù jiāo, xià wèi pǐ fū ér bù hūn. cǐ zhī wèi quán dé zhī rén. guì fù ér bù zhī dào, shì zú yǐ wéi huàn, bù rú pín jiàn. pín jiàn zhī zhì wù yě nán, suī yù guò zhī, xī yóu? chū zé yǐ chē, rù zé yǐ niǎn, wù yǐ zì yì, mìng zhī yuē" zhāo jué zhī jī". féi ròu hòu jiǔ, wù yǐ zì qiáng, mìng zhī yuē" làn cháng zhī shí". mí màn hào chǐ, zhèng wèi zhī yīn, wù yǐ zì lè, mìng zhī yuē" fá xìng zhī fǔ". sān huàn zhě, guì fù zhī suǒ zhì yě. gù gǔ zhī rén yǒu bù kěn guì fù zhě yǐ, yóu zhòng shēng gù yě fēi kuā yǐ míng yě, wèi qí shí yě. zé cǐ lùn zhī bù kě bù chá yě.
二曰:始生之者,天也;养成之者,人也。能养天之所生而勿撄之谓天子。天子之动也,以全天为故者也。此官之所自立也。立官者,以全生也。今世之惑主,多官而反以害生,则失所为立之矣。譬之若修兵者,以备寇也。今修兵而反以自攻,则亦失所为修之矣。夫水之性清,土者抇之,故不得清。人之性寿,物者抇之,故不得寿。物也者,所以养性也,非所以性养也。今世之人,惑者多以性养物,则不知轻重也。不知轻重,则重者为轻,轻者为重矣。若此,则每动无不败。以此为君,悖;以此为臣,乱;以此为子,狂。三者国有一焉,无幸必亡。今有声於此,耳听之必慊已,听之则使人聋,必弗听。有色於此,目视之必慊已,视之则使人盲,必弗视。有味於此,口食之必慊已,食之则使人瘖,必弗食。是故圣人之於声色滋味也,利於性则取之,害於性则舍之,此全性之道也。世之贵富者,其於声色滋味也,多惑者。日夜求,幸而得之则遁焉。遁焉,性恶得不伤?万人操弓,共射其一招,招无不中。万物章章,以害一生,生无不伤;以便一生,生无不长。故圣人之制万物也,以全其天也。天全,则神和矣,目明矣,耳聪矣,鼻臭矣,口敏矣,三百六十节皆通利矣。若此人者,不言而信,不谋而当,不虑而得;精通乎天地,神覆乎宇宙;其於物无不受也,无不裹也,若天地然;上为天子而不骄,下为匹夫而不惛。此之谓全德之人。贵富而不知道,适足以为患,不如贫贱。贫贱之致物也难,虽欲过之,奚由?出则以车,入则以辇,务以自佚,命之曰“招蹶之机”。肥肉厚酒,务以自强,命之曰“烂肠之食”。靡曼皓齿,郑卫之音,务以自乐,命之曰“伐性之斧”。三患者,贵富之所致也。故古之人有不肯贵富者矣,由重生故也;非夸以名也,为其实也。则此论之不可不察也。
zhòng jǐ
【重己】
sān yuē: chuí, zhì qiǎo yě. rén bù ài chuí zhī zhǐ, ér ài jǐ zhī zhǐ, yǒu zhī lì gù yě. rén bù ài kūn shān zhī yù jiāng hàn zhī zhū, ér ài jǐ zhī yī cāng bì xiǎo jī, yǒu zhī lì gù yě. jīn wú shēng zhī wèi wǒ yǒu, ér lì wǒ yì dà yǐ. lùn qí guì jiàn, jué wèi tiān zǐ, bù zú yǐ bǐ yān lùn qí qīng zhòng, fù yǒu tiān xià, bù kě yǐ yì zhī lùn qí ān wēi, yī shǔ shī zhī, zhōng shēn bù fù dé. cǐ sān zhě, yǒu dào zhě zhī suǒ shèn yě. yǒu shèn zhī ér fǎn hài zhī zhě, bù dá hū xìng mìng zhī qíng yě. bù dá hū xìng mìng zhī qíng, shèn zhī hé yì? shì shī zhě zhī ài zǐ yě, bù miǎn hū zhěn zhī yǐ kāng shì lóng zhě zhī yǎng yīng ér yě, fāng léi ér kuī zhī yú táng. yǒu shū fú zhī shèn zhě? fū fú zhī shèn zhě, shì sǐ shēng cún wáng kě bù kě wèi shǐ yǒu bié yě. wèi shǐ yǒu bié zhě, qí suǒ wèi shì wèi cháng shì, qí suǒ wèi fēi wèi cháng fēi. shì qí suǒ wèi fēi, fēi qí suǒ wèi shì, cǐ zhī wèi dà huò. ruò cǐ rén zhě, tiān zhī suǒ huò yě. yǐ cǐ zhì shēn, bì sǐ bì yāng yǐ cǐ zhì guó, bì cán bì wáng. fū sǐ yāng cán wáng, fēi zì zhì yě, huò zhào zhī yě. shòu cháng zhì cháng yì rán. gù yǒu dào zhě bù chá suǒ zhào, ér chá qí zhào zhī zhě, zé qí zhì bù kě jìn yǐ. cǐ lùn bù kě bù shú.
三曰:倕,至巧也。人不爱倕之指,而爱己之指,有之利故也。人不爱昆山之玉、江汉之珠,而爱己之一苍璧小玑,有之利故也。今吾生之为我有,而利我亦大矣。论其贵贱,爵为天子,不足以比焉;论其轻重,富有天下,不可以易之;论其安危,一曙失之,终身不复得。此三者,有道者之所慎也。有慎之而反害之者,不达乎性命之情也。不达乎性命之情,慎之何益?是师者之爱子也,不免乎枕之以糠;是聋者之养婴儿也,方雷而窥之于堂。有殊弗知慎者?夫弗知慎者,是死生存亡可不可未始有别也。未始有别者,其所谓是未尝是,其所谓非未尝非。是其所谓非,非其所谓是,此之谓大惑。若此人者,天之所祸也。以此治身,必死必殃;以此治国,必残必亡。夫死殃残亡,非自至也,惑召之也。寿长至常亦然。故有道者不察所召,而察其召之者,则其至不可禁矣。此论不可不熟。
shǐ wū huò jí yǐn niú wěi, wěi jué lì dān, ér niú bù kě xíng, nì yě. shǐ wǔ chǐ shù zǐ yǐn quān shù, ér niú zì suǒ yǐ zhī, shùn yě. shì zhī rén zhǔ guì rén, wú xián bù xiào, mò bù yù cháng shēng jiǔ shì, ér rì nì qí shēng, yù zhī hé yì? fán shēng zhī zhǎng yě, shùn zhī yě shǐ shēng bù shùn zhě, yù yě. gù shèng rén bì xiān shì yù.
使乌获疾引牛尾,尾绝力勯,而牛不可行,逆也。使五尺竖子引棬竖,而牛恣所以之,顺也。世之人主贵人,无贤不肖,莫不欲长生久视,而日逆其生,欲之何益?凡生之长也,顺之也;使生不顺者,欲也。故圣人必先适欲。
shì dà zé duō yīn, tái gāo zé duō yáng duō yīn zé jué, duō yáng zé wěi. cǐ yīn yáng bù shì zhī huàn yě. shì gù xiān wáng bù chǔ dà shì, bù wéi gāo tái, wèi bù zhòng zhēn, yī bù chǎn rè. chǎn rè zé lǐ sāi, lǐ sāi zé qì bù dá wèi zhòng zhēn zé wèi chōng, wèi chōng zé zhōng dà mán, zhōng dà mán ér qì bù dá. yǐ cǐ cháng shēng kě dé hū? xī xiān shèng wáng zhī wèi yuàn yòu yuán chí yě, zú yǐ guān wàng láo xíng ér yǐ yǐ qí wèi gōng shì tái xiè yě, zú yǐ pì zào shī ér yǐ yǐ qí wèi yú mǎ yī qiú yě, zú yǐ yì shēn nuǎn hái ér yǐ yǐ qí wèi yǐn shí yǐ lǐ yě, zú yǐ shì wèi chōng xū ér yǐ yǐ qí wèi shēng sè yīn yuè yě, zú yǐ ān xìng zì yú ér yǐ yǐ. wǔ zhě, shèng wáng zhī suǒ yǐ yǎng xìng yě, fēi hǎo jiǎn ér è fèi yě, jié hū xìng yě.
室大则多阴,台高则多阳;多阴则蹶,多阳则痿。此阴阳不适之患也。是故先王不处大室,不为高台,味不众珍,衣不燀热。燀热则理塞,理塞则气不达;味众珍则胃充,胃充则中大鞔,中大鞔而气不达。以此长生可得乎?昔先圣王之为苑囿园池也,足以观望劳形而已矣;其为宫室台榭也,足以辟燥湿而已矣;其为舆马衣裘也,足以逸身暖骸而已矣;其为饮食酏醴也,足以适味充虚而已矣;其为声色音乐也,足以安性自娱而已矣。五者,圣王之所以养性也,非好俭而恶费也,节乎性也。
guì gōng
【贵公】
sì yuē: xī xiān shèng wáng zhī zhì tiān xià yě, bì xiān gōng. gōng zé tiān xià píng yǐ. píng dé yú gōng. cháng shì guān yú shàng zhì, yǒu de tiān xià zhě zhòng yǐ, qí dé zhī yǐ gōng, qí shī zhī bì yǐ piān. fán zhǔ zhī lì yě, shēng yú gōng. gù hóng fàn yuē:" wú piān wú dǎng, wáng dào dàng dàng. wú piān wú pō, zūn wáng zhī yì. wú huò zuò hǎo, zūn wáng zhī dào. wú huò zuò è, zūn wáng zhī lù." tiān xià, fēi yī rén zhī tiān xià yě, tiān xià zhī tiān xià yě. yīn yáng zhī hé, bù zhǎng yī lèi gān lù shí yǔ, bù sī yī wù wàn mín zhī zhǔ, bù ā yī rén. bó qín jiāng xíng, qǐng suǒ yǐ zhì lǔ. zhōu gōng yuē:" lì ér wù lì yě." jīng rén yǒu yí gōng zhě, ér bù kěn suǒ, yuē:" jīng rén yí zhī, jīng rén dé zhī, yòu hé suǒ yān?" kǒng zǐ wén zhī yuē:" qù qí' jīng' ér kě yǐ." lǎo dān wén zhī yuē:" qù qí ' rén' ér kě yǐ." gù lǎo dān zé zhì gōng yǐ. tiān dì dà yǐ, shēng ér fú zi, chéng ér fú yǒu, wàn wù jiē bèi qí zé, dé qí lì, ér mò zhī qí suǒ yóu shǐ. cǐ sān huáng wǔ dì zhī dé yě. guǎn zhòng yǒu bìng, huán gōng wǎng wèn zhī, yuē:" zhòng fù zhī bìng yǐ. zì shén, guó rén fú huì, guǎ rén jiāng shuí shǔ guó?" guǎn zhòng duì yuē:" xī zhě chén jìn lì jié zhì, yóu wèi zú yǐ zhī zhī yě. jīn bìng zài yú zhāo xī zhī zhōng, chén xī néng yán?" huán gōng yuē:" cǐ dà shì yě, yuàn zhòng fù zhī jiào guǎ rén yě." guǎn zhòng jìng nuò, yuē:" gōng shuí yù xiāng?" gōng yuē:" bào shū yá kě hū?" guǎn zhòng duì yuē:" bù kě. yí wú shàn bào shū yá. bào shū yá zhī wéi rén yě, qīng lián jié zhí shì bù jǐ ruò zhě, bù bǐ yú rén yī wén rén zhī guò, zhōng shēn bù wàng. wù yǐ, zé xí péng qí kě hū? xí péng zhī wéi rén yě, shàng zhì ér xià qiú, chǒu bù ruò huáng dì, ér āi bù jǐ ruò zhě. qí yú guó yě, yǒu bù wén yě qí yú wù yě, yǒu bù zhī yě qí yú rén yě, yǒu bú jiàn yě. wù yǐ hū, zé xí péng kě yě." fū xiāng, dà guān yě. chù dà guān zhě, bù yù xiǎo chá, bù yù xiǎo zhì, gù yuē: dà jiàng bù zhuó, dà páo bù dòu, dà yǒng bù dòu, dà bīng bù kòu. huán gōng xíng gōng qù sī è, yòng guǎn zǐ ér wèi wǔ bó cháng xíng sī ā suǒ ài, yòng shù dāo ér chóng chū yú hù. rén zhī shǎo yě yú, qí zhǎng yě zhì. gù zhì ér yòng sī, bù ruò yú ér yòng gōng. rì zuì ér shì fú, sī lì ér lì gōng, tān lì ér qiú wáng, shùn fú néng wéi.
四曰:昔先圣王之治天下也,必先公。公则天下平矣。平得於公。尝试观於上志,有得天下者众矣,其得之以公,其失之必以偏。凡主之立也,生於公。故《鸿范》曰:“无偏无党,王道荡荡。无偏无颇,遵王之义。无或作好,遵王之道。无或作恶,遵王之路。”天下,非一人之天下也,天下之天下也。阴阳之和,不长一类;甘露时雨,不私一物;万民之主,不阿一人。伯禽将行,请所以治鲁。周公曰:“利而勿利也。”荆人有遗弓者,而不肯索,曰:“荆人遗之,荆人得之,又何索焉?”孔子闻之曰:“去其‘荆’而可矣。”老聃闻之曰:“去其 ‘人’而可矣。”故老聃则至公矣。天地大矣,生而弗子,成而弗有,万物皆被其泽,得其利,而莫知其所由始。此三皇五帝之德也。管仲有病,桓公往问之,曰:“仲父之病矣。渍甚,国人弗讳,寡人将谁属国?”管仲对曰:“昔者臣尽力竭智,犹未足以知之也。今病在於朝夕之中,臣奚能言?”桓公曰:“此大事也,愿仲父之教寡人也。”管仲敬诺,曰:“公谁欲相?”公曰:“鲍叔牙可乎?” 管仲对曰:“不可。夷吾善鲍叔牙。鲍叔牙之为人也,清廉洁直;视不己若者,不比於人;一闻人之过,终身不忘。勿已,则隰朋其可乎?隰朋之为人也,上志而下求,丑不若黄帝,而哀不己若者。其於国也,有不闻也;其於物也,有不知也;其於人也,有不见也。勿已乎,则隰朋可也。”夫相,大官也。处大官者,不欲小察,不欲小智,故曰:大匠不斫,大庖不豆,大勇不斗,大兵不寇。桓公行公去私恶,用管子而为五伯长;行私阿所爱,用竖刀而虫出於户。人之少也愚,其长也智。故智而用私,不若愚而用公。日醉而饰服,私利而立公,贪戾而求王,舜弗能为。
qù sī
【去私】
wǔ yuē: tiān wú sī fù yě, dì wú sī zài yě, rì yuè wú sī zhú yě, sì shí wú sī xíng yě. xíng qí dé ér wàn wù dé suì zhǎng yān. huáng dì yán yuē:" shēng jìn zhòng, sè jìn zhòng, yī jìn zhòng, xiāng jìn zhòng, wèi jìn zhòng, shì jìn zhòng." yáo yǒu zi shí rén, bù yǔ qí zi ér shòu shùn shùn yǒu zi jiǔ rén, bù yǔ qí zi ér shòu yǔ: zhì gōng yě. jìn píng gōng wèn yú qí huáng yáng yuē:" nán yáng wú lìng, qí shuí kě ér wèi zhī?" qí huáng yáng duì yuē:" jiě hú kě." píng gōng yuē:" jiě hú fēi zi zhī chóu xié?" duì yuē:" jūn wèn kě, fēi wèn chén zhī chóu yě." píng gōng yuē: " shàn." suì yòng zhī. guó rén chēng shàn yān. jū yǒu jiàn, píng gōng yòu wèn qí huáng yáng yuē:" guó wú wèi, qí shuí kě ér wèi zhī?" duì yuē:" wǔ kě." píng gōng yuē:" wǔ fēi zi zhī zǐ xié?" duì yuē:" jūn wèn kě, fēi wèn chén zhī zǐ yě." píng gōng yuē:" shàn." yòu suì yòng zhī. guó rén chēng shàn yān. kǒng zǐ wén zhī yuē:" shàn zāi! qí huáng yáng zhī lùn yě, wài jǔ bù bì chóu, nèi jǔ bù bì zi. qí huáng yáng kě wèi gōng yǐ.
五曰:天无私覆也,地无私载也,日月无私烛也,四时无私行也。行其德而万物得遂长焉。黄帝言曰:“声禁重,色禁重,衣禁重,香禁重,味禁重,室禁重。”尧有子十人,不与其子而授舜;舜有子九人,不与其子而授禹:至公也。晋平公问於祁黄羊曰:“南阳无令,其谁可而为之?”祁黄羊对曰:“解狐可。” 平公曰:“解狐非子之雠邪?”对曰:“君问可,非问臣之雠也。”平公曰: “善。”遂用之。国人称善焉。居有间,平公又问祁黄羊曰:“国无尉,其谁可而为之?”对曰:“午可。”平公曰:“午非子之子邪?”对曰:“君问可,非问臣之子也。”平公曰:“善。”又遂用之。国人称善焉。孔子闻之曰:“善哉!祁黄羊之论也,外举不避雠,内举不避子。祁黄羊可谓公矣。
mò zhě yǒu jù zǐ fù䵍, jū qín, qí zi shā rén, qín huì wáng yuē:" xiān shēng zhī nián zhǎng yǐ, fēi yǒu tā zi yě, guǎ rén yǐ lìng lì fú zhū yǐ, xiān shēng zhī yǐ cǐ tīng guǎ rén yě." fù lt huáng xiǎng gt duì yuē:" mò zhě zhī fǎ yuē:' shā rén zhě sǐ, shāng rén zhě xíng.' cǐ suǒ yǐ jìn shā shāng rén yě. fū jìn shā shāng rén zhě, tiān xià zhī dà yì yě. wáng suī wèi zhī cì, ér lìng lì fú zhū, fù lt huáng xiǎng gt bù kě bù xíng mò zǐ zhī fǎ." bù xǔ huì wáng, ér suì shā zhī. zi, rén zhī suǒ sī yě. rěn suǒ sī yǐ xíng dà yì, jù zǐ kě wèi gōng yǐ.
墨者有钜子腹䵍,居秦,其子杀人,秦惠王曰:“先生之年长矣,非有他子也,寡人已令吏弗诛矣,先生之以此听寡人也。”腹<黄享>对曰:“墨者之法曰:‘杀人者死,伤人者刑。’此所以禁杀伤人也。夫禁杀伤人者,天下之大义也。王虽为之赐,而令吏弗诛,腹<黄享>不可不行墨子之法。”不许惠王,而遂杀之。子,人之所私也。忍所私以行大义,钜子可谓公矣。
páo rén tiáo hé ér fú gǎn shí, gù kě yǐ wéi páo. ruò shǐ páo rén tiáo hé ér shí zhī, zé bù kě yǐ wéi páo yǐ. wáng bó zhī jūn yì rán. zhū bào ér bù sī, yǐ fēng tiān xià zhī xián zhě, gù kě yǐ wéi wáng bó. ruò shǐ wáng bó zhī jūn zhū bào ér sī zhī, zé yì bù kě yǐ wéi wáng bó yǐ.
庖人调和而弗敢食,故可以为庖。若使庖人调和而食之,则不可以为庖矣。王伯之君亦然。诛暴而不私,以封天下之贤者,故可以为王伯。若使王伯之君诛暴而私之,则亦不可以为王伯矣。