mèng chūn
【孟春】
yī yuē: mèng chūn zhī yuè, rì zài yíng shì, hūn cān zhōng, dàn wěi zhōng. qí rì jiǎ yǐ, qí dì tài hào, qí shén gōu máng, qí chóng lín, qí yīn jiǎo, lǜ zhōng tài cù, qí shù bā, qí wèi suān, qí chòu shān, qí sì hù, jì xiān pí. dōng fēng jiě dòng, zhé chóng shǐ zhèn, yú shàng bīng, tǎ jì yú, hòu yàn běi. tiān zǐ jū qīng yáng zuǒ gè, chéng luán hé, jià cāng lóng, zài qīng qí, yī qīng yī, fú qīng yù, shí mài yǔ yáng, qí qì shū yǐ dá. shì yuè yě, yǐ lì chūn. xiān lì chūn sān rì, tài shǐ yè zhī tiān zǐ yuē: mǒu rì lì chūn, shèng dé zài mù. tiān zǐ nǎi zhāi. lì chūn zhī rì, tiān zǐ qīn lǜ sān gōng jiǔ qīng zhū hóu dài fū, yǐ yíng chūn yú dōng jiāo hái, nǎi shǎng gōng qīng zhū hóu dài fū yú cháo. mìng xiāng bù dé hé lìng, xíng qìng shī huì, xià jí zhào mín. qìng cì suì xíng, wú yǒu bù dāng. nǎi mìng tài shǐ, shǒu diǎn fèng fǎ, sī tiān rì yuè xīng chén zhī xíng, sù lí bù tè, wú shī jīng jì. yǐ chū wèi cháng. shì yuè yě, tiān zǐ nǎi yǐ yuán rì qí gǔ yú shàng dì. nǎi zé yuán chén, tiān zǐ qīn zài lěi sì, cuò zhī cān yú bǎo jiè zhī yù jiān, lǜ sān gōng jiǔ qīng zhū hóu dài fū, gōng gēng dì jí tián. tiān zǐ sān tuī, sān gōng wǔ tuī, qīng zhū hóu dài fū jiǔ tuī. fǎn, zhí jué yú tài qǐn, sān gōng jiǔ qīng zhū hóu dài fū jiē yù, mìng yuē láo jiǔ. shì yuè yě, tiān qì xià jiàng, dì qì shàng téng, tiān dì hé tóng, cǎo mù fán dòng. wáng bù nóng shì, mìng tián shè dōng jiāo, jiē xiū fēng jiāng, shěn duān jìng shù. shàn xiāng qiū líng bǎn xiǎn yuán xí, tǔ dì suǒ yí, wǔ gǔ suǒ zhí, yǐ jiào dào mín, yǐ gōng qīn zhī. tián shì jì chì, xiān dìng zhǔn zhí, nóng nǎi bù huò. shì yuè yě, mìng lè zhèng rù xué xí wǔ. nǎi xiū jì diǎn, mìng sì shān lín chuān zé, xī shēng wú yòng pìn, jìn zhǐ fá mù wú fù cháo, wú shā hái chóng tāi yāo fēi niǎo, wú mí wú luǎn wú jù dà zhòng, wú zhì chéng guō, yǎn gé mái cī. shì yuè yě, bù kě yǐ chēng bīng, chēng bīng bì yǒu tiān yāng. bīng róng bù qǐ, bù kě yǐ cóng wǒ shǐ. wú biàn tiān zhī dào, wú jué dì zhī lǐ, wú luàn rén zhī jì. mèng chūn xíng xià lìng, zé fēng yǔ bù shí, cǎo mù zǎo gǎo, guó nǎi yǒu kǒng xíng qiū lìng, zé mín dà yì, jí fēng bào yǔ shù zhì, lí yǒu péng hāo bìng xìng xíng dōng lìng, zé shuǐ lǎo wèi bài, shuāng xuě dà zhì, shǒu zhǒng bù rù.
一曰:孟春之月,日在營室,昏參中,旦尾中。其日甲乙,其帝太皞,其神句芒,其蟲鱗,其音角,律中太蔟,其數八,其味酸,其臭膻,其祀戶,祭先脾。東風解凍,蟄蟲始振,魚上冰,獺祭魚,候雁北。天子居青陽左個,乘鸞輅,駕蒼龍,載青旗,衣青衣,服青玉,食麥與羊,其器疏以達。是月也,以立春。先立春三日,太史謁之天子曰:「某日立春,盛德在木。」天子乃齋。立春之日,天子親率三公、九卿、諸侯、大夫,以迎春於東郊;還,乃賞公卿、諸侯、大夫於朝。命相布德和令,行慶施惠,下及兆民。慶賜遂行,無有不當。乃命太史,守典奉法,司天日月星辰之行,宿離不忒,無失經紀。以初為常。是月也,天子乃以元日祈谷於上帝。乃擇元辰,天子親載耒耜,措之參於保介之御間,率三公、九卿、諸侯、大夫,躬耕帝籍田。天子三推,三公五推,卿、諸侯、大夫九推。反,執爵於太寢,三公、九卿、諸侯、大夫皆御,命曰「勞酒。」是月也,天氣下降,地氣上騰,天地和同,草木繁動。王布農事,命田舍東郊,皆修封疆,審端徑術。善相丘陵阪險原隰,土地所宜,五穀所殖,以教道民,以躬親之。田事既飭,先定準直,農乃不惑。是月也,命樂正入學習舞。乃修祭典,命祀山林川澤,犧牲無用牝,禁止伐木;無覆巢,無殺孩蟲、胎夭、飛鳥,無麛無卵;無聚大眾,無置城郭,掩骼霾髊。是月也,不可以稱兵,稱兵必有天殃。兵戎不起,不可以從我始。無變天之道,無絕地之理,無亂人之紀。孟春行夏令,則風雨不時,草木早槁,國乃有恐;行秋令,則民大疫,疾風暴雨數至,藜莠蓬蒿並興;行冬令,則水潦為敗,霜雪大摯,首種不入。
běn shēng
【本生】
èr yuē: shǐ shēng zhī zhě, tiān yě yǎng chéng zhī zhě, rén yě. néng yǎng tiān zhī suǒ shēng ér wù yīng zhī wèi tiān zǐ. tiān zǐ zhī dòng yě, yǐ quán tiān wèi gù zhě yě. cǐ guān zhī suǒ zì lì yě. lì guān zhě, yǐ quán shēng yě. jīn shì zhī huò zhǔ, duō guān ér fǎn yǐ hài shēng, zé shī suǒ wèi lì zhī yǐ. pì zhī ruò xiū bīng zhě, yǐ bèi kòu yě. jīn xiū bīng ér fǎn yǐ zì gōng, zé yì shī suǒ wèi xiū zhī yǐ. fū shuǐ zhī xìng qīng, tǔ zhě hú zhī, gù bù dé qīng. rén zhī xìng shòu, wù zhě hú zhī, gù bù dé shòu. wù yě zhě, suǒ yǐ yǎng xìng yě, fēi suǒ yǐ xìng yǎng yě. jīn shì zhī rén, huò zhě duō yǐ xìng yǎng wù, zé bù zhī qīng zhòng yě. bù zhī qīng zhòng, zé zhòng zhě wèi qīng, qīng zhě wèi zhòng yǐ. ruò cǐ, zé měi dòng wú bù bài. yǐ cǐ wèi jūn, bèi yǐ cǐ wèi chén, luàn yǐ cǐ wèi zi, kuáng. sān zhě guó yǒu yī yān, wú xìng bì wáng. jīn yǒu shēng yú cǐ, ěr tīng zhī bì qiàn yǐ, tīng zhī zé shǐ rén lóng, bì fú tīng. yǒu sè yú cǐ, mù shì zhī bì qiàn yǐ, shì zhī zé shǐ rén máng, bì fú shì. yǒu wèi yú cǐ, kǒu shí zhī bì qiàn yǐ, shí zhī zé shǐ rén yīn, bì fú shí. shì gù shèng rén zhī yú shēng sè zī wèi yě, lì yú xìng zé qǔ zhī, hài yú xìng zé shě zhī, cǐ quán xìng zhī dào yě. shì zhī guì fù zhě, qí yú shēng sè zī wèi yě, duō huò zhě. rì yè qiú, xìng ér dé zhī zé dùn yān. dùn yān, xìng è dé bù shāng? wàn rén cāo gōng, gòng shè qí yī zhāo, zhāo wú bù zhōng. wàn wù zhāng zhāng, yǐ hài yī shēng, shēng wú bù shāng yǐ biàn yī shēng, shēng wú bù zhǎng. gù shèng rén zhī zhì wàn wù yě, yǐ quán qí tiān yě. tiān quán, zé shén hé yǐ, mù míng yǐ, ěr cōng yǐ, bí chòu yǐ, kǒu mǐn yǐ, sān bǎi liù shí jié jiē tōng lì yǐ. ruò cǐ rén zhě, bù yán ér xìn, bù móu ér dāng, bù lǜ ér dé jīng tōng hū tiān dì, shén fù hū yǔ zhòu qí yú wù wú bù shòu yě, wú bù guǒ yě, ruò tiān dì rán shàng wèi tiān zǐ ér bù jiāo, xià wèi pǐ fū ér bù hūn. cǐ zhī wèi quán dé zhī rén. guì fù ér bù zhī dào, shì zú yǐ wèi huàn, bù rú pín jiàn. pín jiàn zhī zhì wù yě nán, suī yù guò zhī, xī yóu? chū zé yǐ chē, rù zé yǐ niǎn, wù yǐ zì yì, mìng zhī yuē zhāo jué zhī jī. féi ròu hòu jiǔ, wù yǐ zì qiáng, mìng zhī yuē làn cháng zhī shí. mí màn hào chǐ, zhèng wèi zhī yīn, wù yǐ zì lè, mìng zhī yuē fá xìng zhī fǔ. sān huàn zhě, guì fù zhī suǒ zhì yě. gù gǔ zhī rén yǒu bù kěn guì fù zhě yǐ, yóu zhòng shēng gù yě fēi kuā yǐ míng yě, wèi qí shí yě. zé cǐ lùn zhī bù kě bù chá yě.
二曰:始生之者,天也;養成之者,人也。能養天之所生而勿攖之謂天子。天子之動也,以全天為故者也。此官之所自立也。立官者,以全生也。今世之惑主,多官而反以害生,則失所為立之矣。譬之若修兵者,以備寇也。今修兵而反以自攻,則亦失所為修之矣。夫水之性清,土者抇之,故不得清。人之性壽,物者抇之,故不得壽。物也者,所以養性也,非所以性養也。今世之人,惑者多以性養物,則不知輕重也。不知輕重,則重者為輕,輕者為重矣。若此,則每動無不敗。以此為君,悖;以此為臣,亂;以此為子,狂。三者國有一焉,無幸必亡。今有聲於此,耳聽之必慊已,聽之則使人聾,必弗聽。有色於此,目視之必慊已,視之則使人盲,必弗視。有味於此,口食之必慊已,食之則使人瘖,必弗食。是故聖人之於聲色滋味也,利於性則取之,害於性則舍之,此全性之道也。世之貴富者,其於聲色滋味也,多惑者。日夜求,幸而得之則遁焉。遁焉,性惡得不傷?萬人操弓,共射其一招,招無不中。萬物章章,以害一生,生無不傷;以便一生,生無不長。故聖人之制萬物也,以全其天也。天全,則神和矣,目明矣,耳聰矣,鼻臭矣,口敏矣,三百六十節皆通利矣。若此人者,不言而信,不謀而當,不慮而得;精通乎天地,神覆乎宇宙;其於物無不受也,無不裹也,若天地然;上為天子而不驕,下為匹夫而不惛。此之謂全德之人。貴富而不知道,適足以為患,不如貧賤。貧賤之致物也難,雖欲過之,奚由?出則以車,入則以輦,務以自佚,命之曰「招蹶之機」。肥肉厚酒,務以自強,命之曰「爛腸之食」。靡曼皓齒,鄭衛之音,務以自樂,命之曰「伐性之斧」。三患者,貴富之所致也。故古之人有不肯貴富者矣,由重生故也;非夸以名也,為其實也。則此論之不可不察也。
zhòng jǐ
【重己】
sān yuē: chuí, zhì qiǎo yě. rén bù ài chuí zhī zhǐ, ér ài jǐ zhī zhǐ, yǒu zhī lì gù yě. rén bù ài kūn shān zhī yù jiāng hàn zhī zhū, ér ài jǐ zhī yī cāng bì xiǎo jī, yǒu zhī lì gù yě. jīn wú shēng zhī wèi wǒ yǒu, ér lì wǒ yì dà yǐ. lùn qí guì jiàn, jué wèi tiān zǐ, bù zú yǐ bǐ yān lùn qí qīng zhòng, fù yǒu tiān xià, bù kě yǐ yì zhī lùn qí ān wēi, yī shǔ shī zhī, zhōng shēn bù fù dé. cǐ sān zhě, yǒu dào zhě zhī suǒ shèn yě. yǒu shèn zhī ér fǎn hài zhī zhě, bù dá hū xìng mìng zhī qíng yě. bù dá hū xìng mìng zhī qíng, shèn zhī hé yì? shì shī zhě zhī ài zi yě, bù miǎn hū zhěn zhī yǐ kāng shì lóng zhě zhī yǎng yīng ér yě, fāng léi ér kuī zhī yú táng. yǒu shū fú zhī shèn zhě? fū fú zhī shèn zhě, shì sǐ shēng cún wáng kě bù kě wèi shǐ yǒu bié yě. wèi shǐ yǒu bié zhě, qí suǒ wèi shì wèi cháng shì, qí suǒ wèi fēi wèi cháng fēi. shì qí suǒ wèi fēi, fēi qí suǒ wèi shì, cǐ zhī wèi dà huò. ruò cǐ rén zhě, tiān zhī suǒ huò yě. yǐ cǐ zhì shēn, bì sǐ bì yāng yǐ cǐ zhì guó, bì cán bì wáng. fū sǐ yāng cán wáng, fēi zì zhì yě, huò zhào zhī yě. shòu zhǎng zhì cháng yì rán. gù yǒu dào zhě bù chá suǒ zhào, ér chá qí zhào zhī zhě, zé qí zhì bù kě jìn yǐ. cǐ lùn bù kě bù shú.
三曰:倕,至巧也。人不愛倕之指,而愛己之指,有之利故也。人不愛崑山之玉、江漢之珠,而愛己之一蒼璧小璣,有之利故也。今吾生之為我有,而利我亦大矣。論其貴賤,爵為天子,不足以比焉;論其輕重,富有天下,不可以易之;論其安危,一曙失之,終身不復得。此三者,有道者之所慎也。有慎之而反害之者,不達乎性命之情也。不達乎性命之情,慎之何益?是師者之愛子也,不免乎枕之以糠;是聾者之養嬰兒也,方雷而窺之於堂。有殊弗知慎者?夫弗知慎者,是死生存亡可不可未始有別也。未始有別者,其所謂是未嘗是,其所謂非未嘗非。是其所謂非,非其所謂是,此之謂大惑。若此人者,天之所禍也。以此治身,必死必殃;以此治國,必殘必亡。夫死殃殘亡,非自至也,惑召之也。壽長至常亦然。故有道者不察所召,而察其召之者,則其至不可禁矣。此論不可不熟。
shǐ wū huò jí yǐn niú wěi, wěi jué lì dān, ér niú bù kě xíng, nì yě. shǐ wǔ chǐ shù zi yǐn quān shù, ér niú zì suǒ yǐ zhī, shùn yě. shì zhī rén zhǔ guì rén, wú xián bù xiào, mò bù yù zhǎng shēng jiǔ shì, ér rì nì qí shēng, yù zhī hé yì? fán shēng zhī zhǎng yě, shùn zhī yě shǐ shēng bù shùn zhě, yù yě. gù shèng rén bì xiān shì yù.
使烏獲疾引牛尾,尾絕力勯,而牛不可行,逆也。使五尺豎子引棬豎,而牛恣所以之,順也。世之人主貴人,無賢不肖,莫不欲長生久視,而日逆其生,欲之何益?凡生之長也,順之也;使生不順者,欲也。故聖人必先適欲。
shì dà zé duō yīn, tái gāo zé duō yáng duō yīn zé jué, duō yáng zé wěi. cǐ yīn yáng bù shì zhī huàn yě. shì gù xiān wáng bù chù dà shì, bù wèi gāo tái, wèi bù zhòng zhēn, yī bù chǎn rè. chǎn rè zé lǐ sāi, lǐ sāi zé qì bù dá wèi zhòng zhēn zé wèi chōng, wèi chōng zé zhōng dà mán, zhōng dà mán ér qì bù dá. yǐ cǐ zhǎng shēng kě dé hū? xī xiān shèng wáng zhī wèi yuàn yòu yuán chí yě, zú yǐ guān wàng láo xíng ér yǐ yǐ qí wèi gōng shì tái xiè yě, zú yǐ pì zào shī ér yǐ yǐ qí wèi yú mǎ yī qiú yě, zú yǐ yì shēn nuǎn hái ér yǐ yǐ qí wèi yǐn shí yǐ lǐ yě, zú yǐ shì wèi chōng xū ér yǐ yǐ qí wèi shēng sè yīn lè yě, zú yǐ ān xìng zì yú ér yǐ yǐ. wǔ zhě, shèng wáng zhī suǒ yǐ yǎng xìng yě, fēi hǎo jiǎn ér è fèi yě, jié hū xìng yě.
室大則多陰,台高則多陽;多陰則蹶,多陽則痿。此陰陽不適之患也。是故先王不處大室,不為高台,味不眾珍,衣不燀熱。燀熱則理塞,理塞則氣不達;味眾珍則胃充,胃充則中大鞔,中大鞔而氣不達。以此長生可得乎?昔先聖王之為苑囿園池也,足以觀望勞形而已矣;其為宮室台榭也,足以辟燥濕而已矣;其為輿馬衣裘也,足以逸身暖骸而已矣;其為飲食酏醴也,足以適味充虛而已矣;其為聲色音樂也,足以安性自娛而已矣。五者,聖王之所以養性也,非好儉而惡費也,節乎性也。
guì gōng
【貴公】
sì yuē: xī xiān shèng wáng zhī zhì tiān xià yě, bì xiān gōng. gōng zé tiān xià píng yǐ. píng dé yú gōng. cháng shì guān yú shàng zhì, yǒu de tiān xià zhě zhòng yǐ, qí dé zhī yǐ gōng, qí shī zhī bì yǐ piān. fán zhǔ zhī lì yě, shēng yú gōng. gù hóng fàn yuē: wú piān wú dǎng, wáng dào dàng dàng. wú piān wú pō, zūn wáng zhī yì. wú huò zuò hǎo, zūn wáng zhī dào. wú huò zuò è, zūn wáng zhī lù. tiān xià, fēi yī rén zhī tiān xià yě, tiān xià zhī tiān xià yě. yīn yáng zhī hé, bù zhǎng yī lèi gān lù shí yǔ, bù sī yī wù wàn mín zhī zhǔ, bù ā yī rén. bó qín jiāng xíng, qǐng suǒ yǐ zhì lǔ. zhōu gōng yuē: lì ér wù lì yě. jīng rén yǒu yí gōng zhě, ér bù kěn suǒ, yuē: jīng rén yí zhī, jīng rén dé zhī, yòu hé suǒ yān? kǒng zǐ wén zhī yuē: qù qí jīng ér kě yǐ. lǎo dān wén zhī yuē: qù qí rén ér kě yǐ. gù lǎo dān zé zhì gōng yǐ. tiān dì dà yǐ, shēng ér fú zi, chéng ér fú yǒu, wàn wù jiē bèi qí zé, dé qí lì, ér mò zhī qí suǒ yóu shǐ. cǐ sān huáng wǔ dì zhī dé yě. guǎn zhòng yǒu bìng, huán gōng wǎng wèn zhī, yuē: zhòng fù zhī bìng yǐ. zì shén, guó rén fú huì, guǎ rén jiāng shuí shǔ guó? guǎn zhòng duì yuē: xī zhě chén jǐn lì jié zhì, yóu wèi zú yǐ zhī zhī yě. jīn bìng zài yú zhāo xī zhī zhōng, chén xī néng yán? huán gōng yuē: cǐ dà shì yě, yuàn zhòng fù zhī jiào guǎ rén yě. guǎn zhòng jìng nuò, yuē: gōng shuí yù xiāng? gōng yuē: bào shū yá kě hū? guǎn zhòng duì yuē: bù kě. yí wú shàn bào shū yá. bào shū yá zhī wèi rén yě, qīng lián jié zhí shì bù jǐ ruò zhě, bù bǐ yú rén yī wén rén zhī guò, zhōng shēn bù wàng. wù yǐ, zé xí péng qí kě hū? xí péng zhī wèi rén yě, shàng zhì ér xià qiú, chǒu bù ruò huáng dì, ér āi bù jǐ ruò zhě. qí yú guó yě, yǒu bù wén yě qí yú wù yě, yǒu bù zhī yě qí yú rén yě, yǒu bù jiàn yě. wù yǐ hū, zé xí péng kě yě. fū xiāng, dà guān yě. chù dà guān zhě, bù yù xiǎo chá, bù yù xiǎo zhì, gù yuē: dà jiàng bù zhuó, dà páo bù dòu, dà yǒng bù dòu, dà bīng bù kòu. huán gōng xíng gōng qù sī è, yòng guǎn zǐ ér wèi wǔ bó zhǎng xíng sī ā suǒ ài, yòng shù dāo ér chóng chū yú hù. rén zhī shǎo yě yú, qí zhǎng yě zhì. gù zhì ér yòng sī, bù ruò yú ér yòng gōng. rì zuì ér shì fú, sī lì ér lì gōng, tān lì ér qiú wáng, shùn fú néng wèi.
四曰:昔先聖王之治天下也,必先公。公則天下平矣。平得於公。嘗試觀於上志,有得天下者眾矣,其得之以公,其失之必以偏。凡主之立也,生於公。故《鴻範》曰:「無偏無黨,王道蕩蕩。無偏無頗,遵王之義。無或作好,遵王之道。無或作惡,遵王之路。」天下,非一人之天下也,天下之天下也。陰陽之和,不長一類;甘露時雨,不私一物;萬民之主,不阿一人。伯禽將行,請所以治魯。周公曰:「利而勿利也。」荊人有遺弓者,而不肯索,曰:「荊人遺之,荊人得之,又何索焉?」孔子聞之曰:「去其『荊』而可矣。」老聃聞之曰:「去其 『人』而可矣。」故老聃則至公矣。天地大矣,生而弗子,成而弗有,萬物皆被其澤,得其利,而莫知其所由始。此三皇五帝之德也。管仲有病,桓公往問之,曰:「仲父之病矣。漬甚,國人弗諱,寡人將誰屬國?」管仲對曰:「昔者臣盡力竭智,猶未足以知之也。今病在於朝夕之中,臣奚能言?」桓公曰:「此大事也,願仲父之教寡人也。」管仲敬諾,曰:「公誰欲相?」公曰:「鮑叔牙可乎?」 管仲對曰:「不可。夷吾善鮑叔牙。鮑叔牙之為人也,清廉潔直;視不己若者,不比於人;一聞人之過,終身不忘。勿已,則隰朋其可乎?隰朋之為人也,上志而下求,丑不若黃帝,而哀不己若者。其於國也,有不聞也;其於物也,有不知也;其於人也,有不見也。勿已乎,則隰朋可也。」夫相,大官也。處大官者,不欲小察,不欲小智,故曰:大匠不斫,大庖不豆,大勇不鬥,大兵不寇。桓公行公去私惡,用管子而為五伯長;行私阿所愛,用豎刀而蟲出於戶。人之少也愚,其長也智。故智而用私,不若愚而用公。日醉而飾服,私利而立公,貪戾而求王,舜弗能為。
qù sī
【去私】
wǔ yuē: tiān wú sī fù yě, dì wú sī zài yě, rì yuè wú sī zhú yě, sì shí wú sī xíng yě. xíng qí dé ér wàn wù dé suì zhǎng yān. huáng dì yán yuē: shēng jìn zhòng, sè jìn zhòng, yī jìn zhòng, xiāng jìn zhòng, wèi jìn zhòng, shì jìn zhòng. yáo yǒu zi shí rén, bù yǔ qí zi ér shòu shùn shùn yǒu zi jiǔ rén, bù yǔ qí zi ér shòu yǔ: zhì gōng yě. jìn píng gōng wèn yú qí huáng yáng yuē: nán yáng wú lìng, qí shuí kě ér wèi zhī? qí huáng yáng duì yuē: jiě hú kě. píng gōng yuē: jiě hú fēi zi zhī chóu xié? duì yuē: jūn wèn kě, fēi wèn chén zhī chóu yě. píng gōng yuē: shàn. suì yòng zhī. guó rén chēng shàn yān. jū yǒu jiān, píng gōng yòu wèn qí huáng yáng yuē: guó wú wèi, qí shuí kě ér wèi zhī? duì yuē: wǔ kě. píng gōng yuē: wǔ fēi zi zhī zǐ xié? duì yuē: jūn wèn kě, fēi wèn chén zhī zǐ yě. píng gōng yuē: shàn. yòu suì yòng zhī. guó rén chēng shàn yān. kǒng zǐ wén zhī yuē: shàn zāi! qí huáng yáng zhī lùn yě, wài jǔ bù bì chóu, nèi jǔ bù bì zi. qí huáng yáng kě wèi gōng yǐ.
五曰:天無私覆也,地無私載也,日月無私燭也,四時無私行也。行其德而萬物得遂長焉。黃帝言曰:「聲禁重,色禁重,衣禁重,香禁重,味禁重,室禁重。」堯有子十人,不與其子而授舜;舜有子九人,不與其子而授禹:至公也。晉平公問於祁黃羊曰:「南陽無令,其誰可而為之?」祁黃羊對曰:「解狐可。」 平公曰:「解狐非子之讎邪?」對曰:「君問可,非問臣之讎也。」平公曰: 「善。」遂用之。國人稱善焉。居有間,平公又問祁黃羊曰:「國無尉,其誰可而為之?」對曰:「午可。」平公曰:「午非子之子邪?」對曰:「君問可,非問臣之子也。」平公曰:「善。」又遂用之。國人稱善焉。孔子聞之曰:「善哉!祁黃羊之論也,外舉不避讎,內舉不避子。祁黃羊可謂公矣。
mò zhě yǒu jù zi fù䵍, jū qín, qí zi shā rén, qín huì wáng yuē: xiān shēng zhī nián zhǎng yǐ, fēi yǒu tā zi yě, guǎ rén yǐ lìng lì fú zhū yǐ, xiān shēng zhī yǐ cǐ tīng guǎ rén yě. fù lt huáng xiǎng gt duì yuē: mò zhě zhī fǎ yuē: shā rén zhě sǐ, shāng rén zhě xíng. cǐ suǒ yǐ jìn shā shāng rén yě. fū jìn shā shāng rén zhě, tiān xià zhī dà yì yě. wáng suī wèi zhī cì, ér lìng lì fú zhū, fù lt huáng xiǎng gt bù kě bù xíng mò zǐ zhī fǎ. bù xǔ huì wáng, ér suì shā zhī. zi, rén zhī suǒ sī yě. rěn suǒ sī yǐ xíng dà yì, jù zi kě wèi gōng yǐ.
墨者有鉅子腹䵍,居秦,其子殺人,秦惠王曰:「先生之年長矣,非有他子也,寡人已令吏弗誅矣,先生之以此聽寡人也。」腹<黃享>對曰:「墨者之法曰:『殺人者死,傷人者刑。』此所以禁殺傷人也。夫禁殺傷人者,天下之大義也。王雖為之賜,而令吏弗誅,腹<黃享>不可不行墨子之法。」不許惠王,而遂殺之。子,人之所私也。忍所私以行大義,鉅子可謂公矣。
páo rén diào hé ér fú gǎn shí, gù kě yǐ wèi páo. ruò shǐ páo rén diào hé ér shí zhī, zé bù kě yǐ wèi páo yǐ. wáng bó zhī jūn yì rán. zhū bào ér bù sī, yǐ fēng tiān xià zhī xián zhě, gù kě yǐ wèi wáng bó. ruò shǐ wáng bó zhī jūn zhū bào ér sī zhī, zé yì bù kě yǐ wèi wáng bó yǐ.
庖人調和而弗敢食,故可以為庖。若使庖人調和而食之,則不可以為庖矣。王伯之君亦然。誅暴而不私,以封天下之賢者,故可以為王伯。若使王伯之君誅暴而私之,則亦不可以為王伯矣。