mèng qiū
【孟秋】
yī yuē: mèng qiū zhī yuè, rì zài yì, hún dòu zhōng, dàn bì zhōng. qí rì gēng xīn, qí dì shǎo hào, qí shén rù shōu, qí chóng máo, qí yīn shāng, lǜ zhōng yí zé, qí shù jiǔ, qí wèi xīn, qí chòu xīng, qí sì mén, jì xiān gān. liáng fēng zhì, bái lù jiàng, hán chán míng, yīng nǎi jì niǎo, shǐ yòng xíng lù. tiān zǐ jū zǒng zhāng zuǒ gè, chéng róng lù, jià bái luò, zài bái qí, yī bái yī, fú bái yù, shí má yǔ quǎn, qí qì lián yǐ shēn. shì yuè yě, yǐ lì qiū. xiān lì qiū sān rì, dà shǐ yè zhī tiān zǐ yuē: mǒu rì lì qiū. shèng dé zài jīn. tiān zǐ nǎi zhāi. lì qiū zhī rì, tiān zǐ qīn lǜ sān gōng jiǔ qīng zhū hóu dài fū, yǐ yíng qiū yú xī jiāo. hái, nǎi shǎng jūn lǜ wǔ rén yú cháo. tiān zǐ nǎi mìng jiāng shuài, xuǎn shì lì bīng, jiǎn liàn jié jùn, zhuān rèn yǒu gōng, yǐ zhēng bù yì, jié zhū bào màn, yǐ míng hǎo è, xún bǐ yuǎn fāng. shì yuè yě, mìng yǒu sī xiū fǎ zhì, shàn líng yǔ, jù zhì gù, jìn zhǐ jiān, shèn zuì xié, wù bó zhí mìng lǐ zhān shāng chá chuàng shì zhé shěn duàn, jué yù sòng, bì zhèng píng, lù yǒu zuì, yán duàn xíng. tiān dì shǐ sù, bù kě yǐ yíng. shì yuè yě, nóng nǎi shēng gǔ, tiān zǐ cháng xīn, xiān jiàn qǐn miào. mìng bǎi guān shǐ shōu liǎn, wán dī fáng, jǐn yōng sè, yǐ bèi shuǐ lǎo xiū gōng shì, fù qiáng yuán, bǔ chéng guō. shì yuè yě, wú yǐ fēng hóu lì dà guān, wú gē tǔ dì xíng zhòng bì chū dà shǐ. xíng zhī shì lìng, ér liáng fēng zhì sān xún. mèng qiū xíng dōng lìng, zé yīn qì dà shèng, jiè chóng bài gǔ, róng bīng nǎi lái xíng chūn lìng, zé qí guó nǎi hàn, yáng qì fù hái, wǔ gǔ bù shí xíng xià lìng, zé duō huǒ zāi, hán rè bù jié, mín duō nüè jí.
一曰:孟秋之月,日在翼,魂斗中,旦畢忠。其日庚辛,其帝少皞,其神蓐收,其蟲毛,其音商,律中夷則,其數九,其味辛,其臭腥,其祀門,祭先肝。涼風至,白露降,寒蟬鳴,鷹乃祭鳥,始用行戮。天子居總章左個,乘戎路,駕白駱,載白旗,衣白衣,服白玉,食麻與犬,其器廉以深。是月也,以立秋。先立秋三日,大史謁之天子曰:「某日立秋。盛德在金。」天子乃齋。立秋之日,天子親率三公九卿諸侯大夫,以迎秋於西郊。還,乃賞軍率武人於朝。天子乃命將帥,選士厲兵,簡練桀俊,專任有功,以征不義,詰誅暴慢,以明好惡,巡彼遠方。是月也,命有司修法制,繕囹圄,具桎梏,禁止奸,慎罪邪,務搏執;命理瞻傷察創、視折審斷,決獄訟,必正平,戮有罪,嚴斷刑。天地始肅,不可以贏。是月也,農乃升谷,天子嘗新,先薦寢廟。命百官始收斂,完堤防,謹壅塞,以備水潦;修宮室,附牆垣,補城郭。是月也,無以封侯、立大官,無割土地、行重幣、出大使。行之是令,而涼風至三旬。孟秋行冬令,則陰氣大勝,介蟲敗谷,戎兵乃來;行春令,則其國乃旱,陽氣復還,五穀不實;行夏令,則多火災,寒熱不節,民多瘧疾。
dàng bīng
【盪兵】
èr yuē: gǔ shèng wáng yǒu yì bīng ér wú yǒu yǎn bīng. bīng zhī suǒ zì lái zhě shàng yǐ, yǔ shǐ yǒu mín jù. fán bīng yě zhě, wēi yě wēi yě zhě, lì yě. mín zhī yǒu wēi lì, xìng yě. xìng zhě, suǒ shòu yú tiān yě, fēi rén zhī suǒ néng wèi yě. wǔ zhě bù néng gé, ér gōng zhě bù néng yí. bīng suǒ zì lái zhě jiǔ yǐ. huáng yán gù yòng shuǐ huǒ yǐ, gòng gōng shì gù cì zuò nán yǐ, wǔ dì gù xiàng yǔ zhēng yǐ. dì xìng fèi, shèng zhě yòng shì. rén yuē chī yóu zuò bīng, chī yóu fēi zuò bīng yě, lì qí xiè yǐ. wèi yǒu chī yóu zhī shí, mín gù bō lín mù yǐ zhàn yǐ, shèng zhě wèi zhǎng. zhǎng zé yóu bù zú zhì zhī, gù lì jūn. jūn yòu bù zú yǐ zhì zhī, gù lì tiān zǐ. tiān zǐ zhī lì yě chū yú jūn, jūn zhī lì yě chū yú zhǎng, zhǎng zhī lì yě chū yú zhēng. zhēng dòu zhī suǒ zì lái zhě jiǔ yǐ, bù kě jìn, bù kě zhǐ. gù gǔ zhī xián wáng yǒu yì bīng ér wú yǒu yǎn bīng. jiā wú nù chī, zé shù zi yīng ér zhī yǒu guò yě lì jiàn guó wú xíng fá, zé bǎi xìng zhī xiāng qīn yě lì jiàn tiān xià wú zhū fá, zé zhū hóu zhī xiāng bào yě lì jiàn. gù nù chī bù kě yǎn yú jiā, xíng fá bù kě yǎn yú guó, zhū fá bù kě yǎn yú tiān xià, yǒu qiǎo yǒu zhuō ér yǐ yǐ. gù gǔ zhī shèng wáng yǒu yì bīng ér wú yǒu yǎn bīng. fū yǒu yǐ yē sǐ zhě, yù jìn tiān xià zhī shí, bèi yǒu yǐ chéng zhōu sǐ zhě, yù jìn tiān xià zhī chuán, bèi yǒu yǐ yòng bīng sàng qí guó zhě, yù yǎn tiān xià zhī bīng, bèi. fū bīng bù kě yǎn yě, pì zhī ruò shuǐ huǒ rán, shàn yòng zhī zé wèi fú, bù néng yòng zhī zé wèi huò ruò yòng yào zhě rán, dé liáng yào zé huó rén, dé è yào zé shā rén. yì bīng zhī wèi tiān xià liáng yào yě yì dà yǐ. qiě bīng zhī suǒ zì lái zhě yuǎn yǐ, wèi cháng shǎo xuǎn bù yòng. guì jiàn zhǎng shǎo xián zhě bù xiào xiāng yǔ tóng, yǒu jù yǒu wēi ér yǐ yǐ. chá bīng zhī wēi: zài xīn ér wèi fā, bīng yě jí shì, bīng yě zuò sè, bīng yě ào yán, bīng yě yuán tuī, bīng yě lián fǎn, bīng yě chǐ dòu, bīng yě sān jūn gōng zhàn, bīng yě. cǐ bā zhě jiē bīng yě, wēi jù zhī zhēng yě. jīn shì zhī yǐ yǎn bīng jí shuō zhě, zhōng shēn yòng bīng ér bù zì zhī bèi, gù shuō suī qiáng, tán suī biàn, wén xué suī bó, yóu bù jiàn tīng. gù gǔ zhī shèng wáng yǒu yì bīng ér wú yǒu yǎn bīng. bīng chéng yì, yǐ zhū bào jūn ér zhèn kǔ mín, mín zhī shuō yě, ruò xiào zǐ zhī jiàn cí qīn yě, ruò jī zhě zhī jiàn měi shí yě mín zhī hào hū ér zǒu zhī, ruò qiáng nǔ zhī shè yú shēn xī yě, ruò jī dà shuǐ ér shī qí yōng dī yě. zhōng zhǔ yóu ruò bù néng yǒu qí mín, ér kuàng yú bào jūn hū?
二曰:古聖王有義兵而無有偃兵。兵之所自來者上矣,與始有民俱。凡兵也者,威也;威也者,力也。民之有威力,性也。性者,所受於天也,非人之所能為也。武者不能革,而工者不能移。兵所自來者久矣。黃、炎故用水火矣,共工氏固次作難矣,五帝固相與爭矣。遞興廢,勝者用事。人曰「蚩尤作兵」,蚩尤非作兵也,利其械矣。未有蚩尤之時,民固剝林木以戰矣,勝者為長。長則猶不足治之,故立君。君又不足以治之,故立天子。天子之立也出於君,君之立也出於長,長之立也出於爭。爭鬥之所自來者久矣,不可禁,不可止。故古之賢王有義兵而無有偃兵。家無怒笞,則豎子、嬰兒之有過也立見;國無刑罰,則百姓之相侵也立見;天下無誅伐,則諸侯之相暴也立見。故怒笞不可偃於家,刑罰不可偃於國,誅伐不可偃於天下,有巧有拙而已矣。故古之聖王有義兵而無有偃兵。夫有以噎死者,欲禁天下之食,悖;有以乘舟死者,欲禁天下之船,悖;有以用兵喪其國者,欲偃天下之兵,悖。夫兵不可偃也,譬之若水火然,善用之則為福,不能用之則為禍;若用藥者然,得良藥則活人,得惡藥則殺人。義兵之為天下良藥也亦大矣。且兵之所自來者遠矣,未嘗少選不用。貴賤、長少、賢者不肖相與同,有巨有微而已矣。察兵之微:在心而未發,兵也;疾視,兵也;作色,兵也;傲言,兵也;援推,兵也;連反,兵也;侈斗,兵也;三軍攻戰,兵也。此八者皆兵也,微巨之爭也。今世之以偃兵疾說者,終身用兵而不自知悖,故說雖強,談雖辨,文學雖博,猶不見聽。故古之聖王有義兵而無有偃兵。兵誠義,以誅暴君而振苦民,民之說也,若孝子之見慈親也,若飢者之見美食也;民之號呼而走之,若強弩之射於深溪也,若積大水而失其壅堤也。中主猶若不能有其民,而況於暴君乎?
zhèn luàn
【振亂】
sān yuē: dāng jīn zhī shì zhuó shén yǐ, qián shǒu zhī kǔ bù kě yǐ jiā yǐ. tiān zǐ jì jué, xián zhě fèi fú, shì zhǔ zì xíng, yǔ mín xiāng lí, qián shǒu wú suǒ gào sù. shì yǒu xián zhǔ xiù shì, yí chá cǐ lùn yě, zé qí bīng wèi yì yǐ. tiān xià zhī mín, qiě sǐ zhě yě ér shēng, qiě rǔ zhě yě ér róng, qiě kǔ zhě yě ér yì. shì zhǔ zì xíng, zé zhōng rén jiāng táo qí jūn, qù qí qīn, yòu kuàng yú bù xiào zhě hū? gù yì bīng zhì, zé shì zhǔ bù néng yǒu qí mín yǐ, rén qīn bù néng jìn qí zi yǐ. fán wèi tiān xià zhī mín zhǎng yě, lǜ mò rú zhǎng yǒu dào ér xī wú dào, shǎng yǒu yì ér fá bù yì. jīn zhī shì xué zhě duō fēi hū gōng fá. fēi gōng fá ér qǔ jiù shǒu, qǔ jiù shǒu, zé xiāng zhī suǒ wèi zhǎng yǒu dào ér xī wú dào shǎng yǒu yì ér fá bù yì zhī shù bù xíng yǐ. tiān xià zhī zhǎng mín, qí lì hài zài chá cǐ lùn yě. gōng fá zhī yǔ jiù shǒu yī shí yě, ér qǔ shě rén yì. yǐ biàn shuō qù zhī, zhōng wú suǒ dìng lùn. gù bù zhī, bèi yě zhī ér qī xīn, wū yě. wū bèi zhī shì, suī biàn wú yòng yǐ. shì fēi qí suǒ qǔ ér qǔ qí suǒ fēi yě, shì lì zhī ér fǎn hài zhī yě, ān zhī ér fǎn wēi zhī yě. wèi tiān xià zhī zhǎng huàn zhì qián shǒu zhī dà hài zhě, ruò shuō wèi shēn. fū yǐ lì tiān xià zhī mín wèi xīn zhě, bù kě yǐ bù shú chá cǐ lùn yě. fū gōng fá zhī shì, wèi yǒu bù gōng wú dào ér fá bù yì yě. gōng wú dào ér fá bù yì, zé fú mò dà yān, qián shǒu lì mò hòu yān. jìn zhī zhě, shì xī yǒu dào ér fá yǒu yì yě, shì qióng tāng wǔ zhī shì, ér suì jié zhòu zhī guò yě. fán rén zhī suǒ yǐ è wèi wú dào bù yì zhě, wèi qí fá yě suǒ yǐ qí yǒu dào, xíng yǒu yì zhě, wèi qí shǎng yě. jīn wú dào bù yì cún, cún zhě, shǎng zhī yě ér yǒu dào héng yì qióng, qióng zhě, fá zhī yě. shǎng bù shàn ér fá shàn, yù mín zhī zhì yě, bù yì nán hū? gù luàn tiān xià hài qián shǒu zhě, ruò lùn wèi dà.
三曰:當今之世濁甚矣,黔首之苦不可以加矣。天子既絕,賢者廢伏,世主恣行,與民相離,黔首無所告訴。世有賢主秀士,宜察此論也,則其兵為義矣。天下之民,且死者也而生,且辱者也而榮,且苦者也而逸。世主恣行,則中人將逃其君,去其親,又況於不肖者乎?故義兵至,則世主不能有其民矣,人親不能禁其子矣。凡為天下之民長也,慮莫如長有道而息無道,賞有義而罰不義。今之世學者多非乎攻伐。非攻伐而取救守,取救守,則鄉之所謂長有道而息無道、賞有義而罰不義之術不行矣。天下之長民,其利害在察此論也。攻伐之與救守一實也,而取捨人異。以辨說去之,終無所定論。固不知,悖也;知而欺心,誣也。誣悖之士,雖辨無用矣。是非其所取而取其所非也,是利之而反害之也,安之而反危之也。為天下之長患、致黔首之大害者,若說為深。夫以利天下之民為心者,不可以不熟察此論也。夫攻伐之事,未有不攻無道而罰不義也。攻無道而伐不義,則福莫大焉,黔首利莫厚焉。禁之者,是息有道而伐有義也,是窮湯、武之事,而遂桀、紂之過也。凡人之所以惡為無道、不義者,為其罰也;所以蘄有道,行有義者,為其賞也。今無道、不義存,存者,賞之也;而有道、行義窮,窮者,罰之也。賞不善而罰善,欲民之治也,不亦難乎?故亂天下、害黔首者,若論為大。
jìn sāi
【禁塞】
sì yuē: fū jiù shǒu zhī xīn, wèi yǒu bù shǒu wú dào ér jiù bù yì yě. shǒu wú dào ér jiù bù yì, zé huò mò dà yān, wèi tiān xià zhī mín hài mò shēn yān. fán jiù shǒu zhě, tài shàng yǐ shuō, qí cì yǐ bīng. yǐ shuō zé chéng cóng duō qún, rì yè sī zhī, shì xīn rèn jīng, qǐ zé sòng zhī, wò zé mèng zhī, zì jīn dān chún gān fèi, fèi shén shāng hún, shàng chēng sān huáng wǔ dì zhī yè yǐ yú qí yì, xià chēng wǔ bó míng shì zhī móu yǐ xìn qí shì, zǎo cháo yàn bà, yǐ gào zhì bīng zhě, xíng shuō yǔ zhòng, yǐ míng qí dào. dào bì shuō dān ér bù xíng, zé bì fǎn zhī bīng yǐ. fǎn zhī yú bīng, zé bì dòu zhēng zhī qíng, bì qiě shā rén, shì shā wú zuì zhī mín yǐ xìng wú dào yǔ bù yì zhě yě. wú dào yǔ bù yì zhě cún, shì zhǎng tiān xià zhī hài ér zhǐ tiān xià zhī lì, suī yù xìng ér shèng, huò qiě shǐ zhǎng. xiān wáng zhī fǎ yuē: wèi shàn zhě shǎng, wèi bù shàn zhě fá. gǔ zhī dào yě, bù kě yì. jīn bù bié qí yì yǔ bù yì, ér jí qǔ jiù shǒu, bù yì mò dà yān, hài tiān xià zhī mín zhě mò shén yān. gù qǔ gōng fá zhě bù kě, fēi gōng fá bù kě qǔ jiù shǒu bù kě, fēi jiù shǒu bù kě qǔ wéi yì bīng wèi kě. bīng gǒu yì, gōng fá yì kě, jiù shǒu yì kě bīng bù yì, gōng fá bù kě, jiù shǒu bù kě. shǐ xià jié yīn zhòu wú dào zhì yú cǐ zhě, xìng yě shǐ wú fū chāi zhì bó yáo qīn duó zhì yú cǐ zhě, xìng yě shǐ jìn lì chén líng sòng kāng bù shàn zhì yú cǐ zhě, xìng yě. ruò lìng jié zhòu zhī bì guó wáng shēn sǐ, tiǎn wú hòu lèi, wú wèi zhī qí lì wèi wú dào zhī zhì yú cǐ yě wú wáng fū chāi zhì bó yáo zhī bì guó wèi qiū xū, shēn wèi xíng lù, wú wèi zhī qí wèi bù shàn wú dào qīn duó zhī zhì yú cǐ yě jìn lì zhī bì sǐ yú jiàng lì shì, chén líng zhī bì sǐ yú xià zhēng shū, sòng kāng zhī bì sǐ yú wēn, wú wèi zhī qí wèi bù shàn zhī zhì yú cǐ yě. cǐ qī jūn zhě, dà wèi wú dào bù yì, suǒ cán shā wú zuì zhī mín zhě, bù kě wèi wàn shù. zhuàng jiǎo lǎo yòu tāi mài zhī sǐ zhě, dà shí píng yuán, guǎng yīn shēn xī dà gǔ, fù jù shuǐ, jī huī tián gōu xù xiǎn zǔ. fàn liú shǐ, dǎo bái rèn, jiā zhī yǐ dòng è jī hán zhī huàn, yǐ zhì yú jīn zhī shì, wèi zhī yù shén. gù bào hái gǔ wú liàng shù, wèi jīng qiū ruò shān líng. shì yǒu xìng zhǔ rén shì, shēn yì niàn cǐ, yì kě yǐ tòng xīn yǐ, yì kě yǐ bēi āi yǐ. chá cǐ qí suǒ zì shēng, shēng yú yǒu dào zhě zhī fèi, ér wú dào zhě zhī zì xíng. fū wú dào zhě zhī zì xíng, xìng yǐ. gù shì zhī huàn, bù zài jiù shǒu, ér zài yú bù xiào zhě zhī xìng yě. jiù shǒu zhī shuō chū, zé bù xiào zhě yì xìng yě, xián zhě yì yí yǐ. gù dà luàn tiān xià zhě, zài yú bù lùn qí yì ér jí qǔ jiù shǒu.
四曰:夫救守之心,未有不守無道而救不義也。守無道而救不義,則禍莫大焉,為天下之民害莫深焉。凡救守者,太上以說,其次以兵。以說則承從多群,日夜思之,事心任精,起則誦之,臥則夢之,自今單唇乾肺,費神傷魂,上稱三皇五帝之業以愉其意,下稱五伯名士之謀以信其事,早朝晏罷,以告制兵者,行說語眾,以明其道。道畢說單而不行,則必反之兵矣。反之於兵,則必鬥爭之情,必且殺人,是殺無罪之民以興無道與不義者也。無道與不義者存,是長天下之害而止天下之利,雖欲幸而勝,禍且始長。先王之法曰:「為善者賞,為不善者罰。」 古之道也,不可易。今不別其義與不義,而疾取救守,不義莫大焉,害天下之民者莫甚焉。故取攻伐者不可,非攻伐不可;取救守不可,非救守不可;取惟義兵為可。兵苟義,攻伐亦可,救守亦可;兵不義,攻伐不可,救守不可。使夏桀、殷紂無道至於此者,幸也;使吳夫差、智伯瑤侵奪至於此者,幸也;使晉厲、陳靈、宋康不善至於此者,幸也。若令桀、紂知必國亡身死,殄無後類,吾未知其厲為無道之至於此也;吳王夫差、智伯瑤知必國為丘墟,身為刑戮,吾未知其為不善、無道、侵奪之至於此也;晉厲知必死於匠麗氏,陳靈知必死於夏徵舒,宋康知必死於溫,吾未知其為不善之至於此也。此七君者,大為無道不義,所殘殺無罪之民者,不可為萬數。壯佼、老幼、胎賣之死者,大實平原,廣堙深溪大谷,赴巨水,積灰填溝洫險阻。犯流矢,蹈白刃,加之以凍餓饑寒之患,以至於今之世,為之愈甚。故暴骸骨無量數,為京丘若山陵。世有興主仁士,深意念此,亦可以痛心矣,亦可以悲哀矣。察此其所自生,生於有道者之廢,而無道者之恣行。夫無道者之恣行,幸矣。故世之患,不在救守,而在於不肖者之幸也。救守之說出,則不肖者益幸也,賢者益疑矣。故大亂天下者,在於不論其義而疾取救守。
huái chǒng
【懷寵】
wǔ yuē: fán jūn zǐ zhī shuō yě, fēi gǒu biàn yě shì zhī yì yě, fēi gǒu yǔ yě. bì zhōng lǐ rán hòu shuō, bì dāng yì rán hòu yì. gù shuō yì ér wáng gōng dà rén yì hǎo lǐ yǐ, shì mín qián shǒu yì xíng yì yǐ. yì lǐ zhī dào zhāng, zé bào nüè jiān zhà qīn duó zhī shù xī yě. bào nüè jiān zhà zhī yǔ yì lǐ fǎn yě, qí shì bù jù shèng, bù liǎng lì. gù bīng rù yú dí zhī jìng, zé mín zhī suǒ bì yǐ, qián shǒu zhī bù sǐ yǐ. zhì yú guó yì zhī jiāo, bù nüè wǔ gǔ, bù jué fén mù, bù fá shù mù, bù shāo jī jù, bù fén shì wū, bù qǔ liù chù. dé mín lǔ fèng ér tí guī zhī, yǐ zhāng hǎo è xìn yǔ mín qī, yǐ duó dí zī. ruò cǐ. ér yóu yǒu yōu hèn mào jí suì guò bù tīng zhě, suī xíng wǔ yān yì kě yǐ. xiān fā shēng chū hào yuē: bīng zhī lái yě, yǐ jiù mín zhī sǐ. zi zhī zài shàng wú dào, jù ào huāng dài, tān lì nüè zhòng, zì suī zì yòng yě, pì yuǎn shèng zhì, áo chǒu xiān wáng, pái zī jiù diǎn, shàng bù shùn tiān, xià bù huì mín, zhēng liǎn wú qī, qiú suǒ wú yàn, zuì shā bù gū, qìng shǎng bù dāng. ruò cǐ zhě, tiān zhī suǒ zhū yě, rén zhī suǒ chóu yě, bù dāng wèi jūn. jīn bīng zhī lái yě, jiāng yǐ zhū bù dāng wèi jūn zhě yě, yǐ chú mín zhī chóu ér shùn tiān zhī dào yě. mín yǒu nì tiān zhī dào wèi rén zhī chóu zhě, shēn sǐ jiā lù bù shè. yǒu néng yǐ jiā tīng zhě, lù zhī yǐ jiā, yǐ lǐ tīng zhě, lù zhī yǐ lǐ yǐ xiāng tīng zhě, lù zhī yǐ xiāng yǐ yì tīng zhě, lù zhī yǐ yì yǐ guó tīng zhě, lù zhī yǐ guó. gù kè qí guó, bù jí qí mín, dú zhū suǒ zhū ér yǐ yǐ. jǔ qí xiù shì ér fēng hóu zhī, xuǎn qí xián liáng ér zūn xiǎn zhī, qiú qí gū guǎ ér zhèn xù zhī, jiàn qí zhǎng lǎo ér jìng lǐ zhī. jiē yì qí lù, jiā qí jí. lùn qí zuì rén ér jiù chū zhī fēn fǔ kù zhī jīn, sàn cāng lǐn zhī sù, yǐ zhèn fǔ qí zhòng, bù sī qí cái wèn qí cóng shè dà cí mín zhī suǒ bù yù fèi zhě, ér fù xìng zhī, qū jiā qí sì lǐ. shì yǐ xián zhě róng qí míng, ér zhǎng lǎo shuō qí lǐ, mín huái qí dé. jīn yǒu rén yú cǐ, néng shēng sǐ yī rén, zé tiān xià bì zhēng shì zhī yǐ. yì bīng zhī shēng yī rén yì duō yǐ, rén shú bù shuō? gù yì bīng zhì, zé lín guó zhī mín guī zhī ruò liú shuǐ, zhū guó zhī mín wàng zhī ruò fù mǔ, xíng dì zī yuǎn, dé mín zī zhòng, bīng bù jiē rèn ér mín fú ruò huà.
五曰:凡君子之說也,非苟辨也;士之議也,非苟語也。必中理然後說,必當義然後議。故說義而王公大人益好理矣,士民黔首益行義矣。義理之道彰,則暴虐、奸詐、侵奪之術息也。暴虐、奸詐之與義理反也,其勢不俱勝,不兩立。故兵入於敵之境,則民知所庇矣,黔首知不死矣。至於國邑之郊,不虐五穀,不掘墳墓,不伐樹木,不燒積聚,不焚室屋,不取六畜。得民虜奉而題歸之,以彰好惡;信與民期,以奪敵資。若此。而猶有憂恨、冒疾、遂過、不聽者,雖行武焉亦可矣。先發聲出號曰:「兵之來也,以救民之死。子之在上無道,據傲荒怠,貪戾虐眾,恣睢自用也,辟遠聖制,謷醜先王,排訾舊典,上不順天,下不惠民,徵斂無期,求索無厭,罪殺不辜,慶賞不當。若此者,天之所誅也,人之所讎也,不當為君。今兵之來也,將以誅不當為君者也,以除民之讎而順天之道也。民有逆天之道、衛人之讎者,身死家戮不赦。有能以家聽者,祿之以家,以里聽者,祿之以里;以鄉聽者,祿之以鄉;以邑聽者,祿之以邑;以國聽者,祿之以國。」 故克其國,不及其民,獨誅所誅而已矣。舉其秀士而封侯之,選其賢良而尊顯之,求其孤寡而振恤之,見其長老而敬禮之。皆益其祿,加其級。論其罪人而救出之;分府庫之金,散倉廩之粟,以鎮撫其眾,不私其財;問其叢社、大祠民之所不欲廢者,而復興之,曲加其祀禮。是以賢者榮其名,而長老說其禮,民懷其德。今有人於此,能生死一人,則天下必爭事之矣。義兵之生一人亦多矣,人孰不說?故義兵至,則鄰國之民歸之若流水,誅國之民望之若父母,行地滋遠,得民滋眾,兵不接刃而民服若化。