jīn xuàn
金铉
jīn xuàn, zì bó yù, hào zài liù, nán zhí wǔ jìn rén, běi jīng liú shǒu wèi jí. yòu yǐng yì, bó gǔ néng wén, nián shí bā, jǔ tiān qǐ dīng mǎo shùn tiān xiāng shì dì yī, chóng zhēn wù chén jìn shì, shì hè, hòu guī qǔ. shòu yáng zhōu fǔ xué jiào shòu. rì jìn zhū shēng, chǎn míng lián luò zhī xué, yàn jū yán xíng, jù yǒu guī gé. yī shí yīng shuò duō cóng zhī yóu. bǐ yú hú ān dìng zhī mén. xún shēng guó zǐ jiàn bó shì. gēng wǔ shēng gōng bù zhǔ shì, dū lǐ jūn qì. gōng zì chá chì, bì shèn yǒu jiā. dàng shì shí, shàng fāng ruì yì zōng hé, nèi chén zhāng yí xiàn fèng chì zǒng lǐ hù gōng liǎng bù qián liáng, qiě jiàn lì gōng shǔ, tōng guó qí hài. gōng tè jiàn yán qǐng bà. yì wéi kǒng yǐ cǐ kāi jiāo jié zhī jiàn, jué lián chǐ zhī wéi. fēi zhǐ wèi mí fèi wú yì jì yě. shū rù bù bào. wèi jǐ, yí xiàn yí xí nèi kāi liǎng bù sī shǔ yè jiàn, hé zhào bù táng tǐ zhì děng yǔ. gōng fèn rán yuē: bù xìng ér qián yán yàn yǐ. yòu shū jiū yí xiàn, kàng yán mèi xīn, wàng zì zūn dà, yǐ huáng shàng dí jiǎn zhī chén zǐ ér lìng qí qìng zhé yǔ lǚ, jiāng zhì zì yǒu zhī táng shǔ, bié xíng wū wàng zhī yí, qù bù yì zhī gōng tíng, qiáng yā xíng yú zhī xià, chén wěi zhì shèng cháo, zì shǐ wú diàn, shēng shā yǔ duó, wéi jūn fù mìng, jué bù gǎn pú fú yí xiàn zhī tíng, zhì lí jiāo jié zhī tiáo. fèng zhǐ qiè zé. wáng hé, fēn shuì háng zhōu wèi rèn, suí yí jí guī. fǔ zā yuè, yí xiàn yǐ yàn fàng huǒ yào cān tí duó zhí. yī shí zhèng rén jūn zǐ, wèi shàng shū bái yuān zhě, rú lǐ bù zhōu gōng biāo xíng bù cáo gōng quán, bìng zuò jiàng qiǎn. gōng cóng cǐ jué yì shì jìn, jiàn hù dú shū, jiū xīn wù lǐ xìng mìng zhī xué, huán dǔ xiāo rán, bù bì fēng yǔ, ér gōng cuàn yǐ yǎng fù mǔ, kè zhū dì, dǐ zhǎng jīn gǔ, yí rán shén lè. kè yǒu tán jí niǎn shàng guì rén zhě, jí yǎn ěr zhàng miàn bì zhī. yǔ liú wén zhèng lǐ shùn chén yí bù lóng zhèng yǒu shàn. yí bù chēng gōng xué xíng gǔ rén suǒ nán, xīn sì dīng wài jiān, jiǎ shēn fú quē, èr yuè qǐ bǔ bīng bù chē jià sī zhǔ shì, xún shì huáng chéng, fǔ èr shí yú rì, ér kòu fàn gōng què yǐ. sān yuè shí jiǔ zǎo, wén shàng biàn, gōng liè zì mà zéi, lǐ yì má sù, biǎo jiā guàn páo, shù yá pái, qū xìn dì, rù huáng chéng mén, yǒu nèi guān tóng shǒu chéng zhě, tū kuì ér chū, gōng dà shēng lì wǎn zhī, bù gù qù. gōng qū dà nèi, jiàn zhū gōng rén kuáng bēn yì chū, gōng zài yù hé cè, jiě yá pái fù jiā rén. sì bài yuē: sòng tài fū rén, yú wú suǒ yán. tóu rù yù hé. cháng bān kòu wǎn zhī. gōng nù, yǐ shǒu chuí cháng bān. fù yuè rù ér sǐ. mǔ zhāng shì qiè wáng shì dì zòng, jù fù jǐng sǐ. shì shí zéi jù dà nèi, rén bù dé rù, yú yuè zéi qù, jiàn guān páo fú shuǐ shàng, lāo gōng shǒu wú kě shí rèn, jiā rén yǐ wǎng huán yàn, shí chí guī pèi yǐ mù shēn, chéng liàn lǐ. nán dōu zèng gōng tài pú sì qīng, shì zhōng jié, sì jīng zhōng cí.
金铉,字伯玉,号在六,南直武进人,北京留守卫籍。幼颖异,博古能文,年十八,举天启丁卯顺天乡试第一,崇祯戊辰进士,释褐,后归娶。授扬州府学教授。日进诸生,阐明濂洛之学,燕居言行,俱有规格。一时英硕多从之游。比于胡安定之门。寻升国子监博士。庚午升工部主事,督理军器。躬自察饬,毖慎有加。当是时,上方锐意综核,内臣张彝宪奉敕总理户、工两部钱粮,且建立公署,通国其骇。公特建言请罢。益唯恐以此开交结之渐,决廉耻之维。非止为縻费无益计也。疏入不报。未几,彝宪移檄内开两部司属谒见,合照部堂体制等语。公愤然曰:不幸而前言验矣。又疏纠彝宪,抗颜昧心,妄自尊大,以皇上迪简之臣子而令其罄折伛偻,将置自有之堂属,别行诬妄之仪,去不易之公庭,强押刑余之下,臣委质圣朝,自矢无玷,生杀予夺,惟君父命,决不敢匍匐彝宪之庭,致罹交结之条。奉旨切责。亡何,分税杭州未任,随移疾归。甫匝月,彝宪以验放火药参题夺职。一时正人君子,为上书白冤者,如礼部周公镳、刑部曹公荃,并坐降谴。公从此绝意仕进,键户读书,究心物理性命之学,环堵萧然,不蔽风雨,而躬爨以养父母,课诸弟,抵掌今古,怡然甚乐。客有谈及辇上贵人者,即掩耳障面避之。与刘文正理顺、陈仪部龙正友善。仪部称公学行古人所难,辛巳丁外艰,甲申服阙,二月起补兵部车驾司主事,巡视皇城,甫二十余日,而寇犯宫阙矣。三月十九早,闻上变,公裂眦骂贼,里易麻素,表加冠袍,束牙牌,趋信地,入皇城门,有内官同守城者,突溃而出,公大声力挽之,不顾去。公趋大内,见诸宫人狂奔逸出,公在御河侧,解牙牌付家人。四拜曰:送太夫人,余无所言。投入御河。长班寇挽之。公怒,以手捶长班。复跃入而死。母章氏、妾王氏、弟錝,俱赴井死。是时贼据大内,人不得入,逾月贼去,见冠袍浮水上,捞公首无可识认,家人以网环验,实持归配以木身,成殓礼。南都赠公太仆寺卿,谥忠节,祀旌忠祠。
biān nián yún: zéi gōng chéng jí, gōng guì mǔ zhāng shì qián yuē: ér shì shòu guó ēn, zhí rèn chē jià, chéng pò yì zài bì sǐ. dé yī pì dì kě yǐ cáng mǔ, xìng sù qù. mǔ yuē: ěr shòu guó ēn, wǒ dú bù shòu guó ēn hū? shì jí wǔ xià jǐng, shì wú sǐ suǒ. gōng tòng kū, jí cí mǔ wǎng shì shì. dīng wèi, guī zhì yù hé qiáo, wén chéng xiàn, wàng yù zài bài, jí tóu rù yù hé, cóng rén jí jiù, gōng niè qí bì, jí fù shēn chù. shí hé qiǎn, fǔ shǒu ní nìng sǐ zhī. jiā rén bào zhì, mǔ zhāng shì nián bā shí. yì tóu jǐng sǐ. qiè wáng shì yì suí sǐ. qí dì zhū shēng zòng kū yuē: mǔ sǐ wǒ bì cóng sǐ, rán mǔ wèi guī tǔ, wèi gǎn sǐ yě, suì guān liàn qí mǔ. jì zàng, yì tóu jǐng sǐ.
编年云:贼攻城急,公跪母章氏前曰:儿世受国恩,职任车驾,城破义在必死。得一僻地可以藏母,幸速去。母曰:尔受国恩,我独不受国恩乎?事急庑下井,是吾死所。公恸哭,即辞母往视事。丁未,归至御河桥,闻城陷,望寓再拜,即投入御河,从人极救,公啮其臂,急赴深处。时河浅,俛首泥泞死之。家人报至,母章氏年八十。亦投井死。妾王氏亦随死。其弟诸生錝哭曰:母死我必从死,然母未归土,未敢死也,遂棺殓其母。既葬,亦投井死。
shū cáo yī xí zhí xì fēng jiāng, huò cuàn huò jiàng, bù kě shǔ jì, dú gōng yǔ chéng zhōng yì, bù qū yǐ sǐ. qǐ fēi qí píng rì zhuō zì shù lì, bù gǒu ā sī, cù yù fēi cháng, jī áng dǎo yì zāi! gù yuē: zhēng xì yú zhě bù kě yǔ tú yuǎn lì, qiè xiǎo hài zhě bù zú yǔ dǎo zhòng wēi. rú gōng zhě, qián yǐ jī yān, hòu yǐ sǐ zéi, wū hū liè yǐ!
枢曹一席职系封疆,或窜或降,不可数计,独公与成忠毅,不屈以死。岂非其平日卓自竖立,不苟阿私,猝遇非常,激昂蹈义哉!故曰:争细娱者不可与图远利,怯小害者不足与蹈重危。如公者,前以击阉,后以死贼,呜呼烈矣!
zàn zhū zhōng chén shī
赞诸忠臣诗
gòng fù líng yān wàn zhàng cái, zhū jūn huái bào wèi zēng kāi. qǐng yīng yù jì zhōng jūn zhì, shěn shuǐ kōng zāo qū zǐ bēi. tuò zéi shēng shēng jiē shì xuè, chóu jūn niàn niàn jǐn chéng āi. jiǔ quán mò tàn yáo qióng gé, càn càn guāng máng rù yè tái.
共负凌烟万丈才,诸君怀抱未曾开。请缨欲继终军志,沈水空遭屈子悲。唾贼声声皆是血,酬君念念尽成哀。九泉莫叹遥穹隔,灿灿光芒入夜台。
chūn cán yè jìng yǔn wén xīng, fù yàn tóu yá wàn gǔ míng. bù xiàn jiàng wéi duō dì zǐ, cháng yīn tóng zhù shí xiān shēng. jiā cáng yí shǐ chuán dāng dài, guó yǒu zhōng chén xù zhèng shēng. gèng xǐ guī rén xiān xùn nàn, shuāng líng hào qì rào míng jīng.
春残夜静殒文星,赴焰投崖万古名。不羡绛帷多弟子,常因铜柱识先生。家藏遗史传当代,国有忠臣续正声。更喜闺人先殉难,双凌浩气绕铭旌。
shàng dì shēn gōng bì jiǔ hūn, wǎn jiāng xié rì sāi tiān hūn. yīng cái jìn zuò lóng shé zhé, biàn dì dōu chéng hǔ bào lín. cái xǔ shì xīn ān yù lěi, yǐ shāng yǔn shǒu xiàng jīn mén. xián háo suī méi jīng líng zài, dì huí nán zhāo zì gǔ hún.
上帝深宫闭九阍,晚江斜日塞天昏。英才尽作龙蛇蛰,遍地都成虎豹林。才许誓心安玉垒,已伤殒首向金门。贤豪虽没精灵在,地回难招自古魂。
sāi kōng cǐ yè luò wén xīng, xīng luò wén liú wàn gǔ míng. yǐ jué dì líng yīn mǎo jiàng, zhí yí tiān yì qì cāng shēng. hún guī jué dì wèi cái guǐ, guó yǒu yí biān xù zhèng shēng. chóu chàng yuè zhōng qiān suì hè, yè lái yóu wèi lì huá tíng.
塞空此夜落文星,星落文留万古名。已觉地灵因昴降,直疑天意弃苍生。魂归绝地为才鬼,国有遗编续正声。惆怅月中千岁鹤,夜来犹为唳华亭。
xī shǔ wú zǐ lùn
西蜀吴子论
fū rén chén wěi shēn shì zhǔ, zhǔ yōu chén rǔ, zhǔ rǔ chén sǐ, jūn cún yǔ cún, jūn wáng yǔ wáng, cǐ qián kūn dà yì, fēi kě yǐ zhī dà xiǎo, bìng zài cháo zài chà zài jí nán běi, zuò fēn bié guān yě. dàn gǔ jīn zhōng yì yuán yǒu èr zhǒng, sǐ zhě wèi jīng, yì yǒu cǎi wēi xíng gē, dùn jī fāng wài, yǐ zhōng qí shēn, huò fàng làng xíng hái, bù shū nián hào, dàn shū jiǎ zǐ, huò yǐ tiě rú yì tòng kū zhāo hún, jūn zǐ wèi cháng bù āi zhī. wǒ cháo gé chú zhī nán, fāng tiě zhū gōng sǐ wèi zuì liè, rú gé yī wēng hé xī yōng bǔ guō jiàng xuě ān hé shàng bìng tí shī é méi tíng, jiē dé yǐ qí gū fāng zhì xìng, dòng hòu rén zhī píng diào, kài tàn yú cán jiǎn duàn biān zhōng. wǒ guó jiā bù xìng lí cǐ xiōng dú, zōng miào zhèn jīng, zhì zūn yǐ shēn sǐ shè jì, chén zǐ xùn nàn zhě, jǐn běi dōu èr shí yú rén. ér zài chà jí zhū dà chén shòu guó shēn ēn zhě, céng wú yī rén fèn jué. jiē fū! jūn chén zhī yì wú suǒ táo yú tiān dì zhī jiān, ér dé yǐ dì zhī yuǎn jìn yán zāi, jìng nán zhào zhì, yǒu jiào shòu tóng zhū shēng shí èr rén yuē, cǐ míng lún táng sān zì hé wéi zhě, xiāng bào ér kū, jù chù zhù sǐ. dōng hú qiáo fū wén zhào, yì fù shuǐ sǐ. jiē fū! yī hé rén yú! yī hé rén yú! jūn zǐ bù néng bù sān tòng yún.
夫人臣委身事主,主忧臣辱,主辱臣死,君存与存,君亡与亡,此乾坤大义,非可以之大小,并在朝、在差、在籍、南北,作分别观也。但古今忠义原有二种,死者为经,亦有采薇行歌,遯迹方外,以终其身,或放浪形骸,不书年号,但书甲子,或以铁如意恸哭招魂,君子未尝不哀之。我朝革除之难,方铁诸公死为最烈,如葛衣翁、河西佣、补锅匠、雪庵和尚并题诗峨眉亭,皆得以其孤芳至性,动后人之凭吊,忾叹于残简断编中。我国家不幸罹此凶毒,宗庙震惊,至尊以身死社稷,臣子殉难者,仅北都二十余人。而在差籍诸大臣受国深恩者,曾无一人奋决。嗟夫!君臣之义无所逃于天地之间,而得以地之远近言哉,靖难诏至,有教授同诸生十二人曰,此明伦堂三字何为者,相抱而哭,俱触柱死。东湖樵夫闻诏,亦赴水死。嗟夫!伊何人欤!伊何人欤!君子不能不三恸云。
yǔ àn jiǎ shēn běi dōu wén chén sǐ nàn, ér dé zèng shì zhě, zì fàn wén zhēn gōng yǐ xià, zhì jīn zhōng jié gōng, fán èr shí yī rén. èr shí yī rén nèi, wéi zhè jiāng zuì shèng, dú shàn qí liù. qí cì nán běi liǎng dū, gè dé sì rén. shān xī jiāng xī gè èr rén. zhì hé nán hú guǎng fú jiàn gè yī rén ér yǐ. shén yǐ! xùn jié zhī nán yě, tā rú shān dōng shǎn xī sì chuān guǎng dōng guǎng xī yún nán guì zhōu qī shěng zé quē yān wèi wén, yì zú xiū yǐ! yī xī! sī qǐ wén huáng shā lù zhōng liáng zhī guò yú!
予按甲申北都文臣死难,而得赠谥者,自范文贞公以下,至金忠节公,凡二十一人。二十一人内,惟浙江最盛,独擅其六。其次南北两都,各得四人。山西、江西各二人。至河南、湖广、福建各一人而已。甚矣!殉节之难也,他如山东、陕西、四川、广东、广西、云南、贵州七省则缺焉未闻,亦足羞矣!噫嘻!斯岂文皇杀戮忠良之过欤!