jīn xuàn
金鉉
jīn xuàn, zì bó yù, hào zài liù, nán zhí wǔ jìn rén, běi jīng liú shǒu wèi jí. yòu yǐng yì, bó gǔ néng wén, nián shí bā, jǔ tiān qǐ dīng mǎo shùn tiān xiāng shì dì yī, chóng zhēn wù chén jìn shì, shì hè, hòu guī qǔ. shòu yáng zhōu fǔ xué jiào shòu. rì jìn zhū shēng, chǎn míng lián luò zhī xué, yàn jū yán xíng, jù yǒu guī gé. yī shí yīng shuò duō cóng zhī yóu. bǐ yú hú ān dìng zhī mén. xún shēng guó zi jiān bó shì. gēng wǔ shēng gōng bù zhǔ shì, dū lǐ jūn qì. gōng zì chá chì, bì shèn yǒu jiā. dāng shì shí, shàng fāng ruì yì zōng hé, nèi chén zhāng yí xiàn fèng chì zǒng lǐ hù gōng liǎng bù qián liáng, qiě jiàn lì gōng shǔ, tōng guó qí hài. gōng tè jiàn yán qǐng bà. yì wéi kǒng yǐ cǐ kāi jiāo jié zhī jiàn, jué lián chǐ zhī wéi. fēi zhǐ wèi mí fèi wú yì jì yě. shū rù bù bào. wèi jǐ, yí xiàn yí xí nèi kāi liǎng bù sī shǔ yè jiàn, hé zhào bù táng tǐ zhì děng yǔ. gōng fèn rán yuē: bù xìng ér qián yán yàn yǐ. yòu shū jiū yí xiàn, kàng yán mèi xīn, wàng zì zūn dà, yǐ huáng shàng dí jiǎn zhī chén zǐ ér lìng qí qìng zhé yǔ lóu, jiāng zhì zì yǒu zhī táng shǔ, bié xíng wū wàng zhī yí, qù bù yì zhī gōng tíng, qiáng yā xíng yú zhī xià, chén wěi zhì shèng cháo, zì shǐ wú diàn, shēng shā yǔ duó, wéi jūn fù mìng, jué bù gǎn pú fú yí xiàn zhī tíng, zhì lí jiāo jié zhī tiáo. fèng zhǐ qiè zé. wáng hé, fēn shuì háng zhōu wèi rèn, suí yí jí guī. fǔ zā yuè, yí xiàn yǐ yàn fàng huǒ yào cān tí duó zhí. yī shí zhèng rén jūn zǐ, wèi shàng shū bái yuān zhě, rú lǐ bù zhōu gōng biāo xíng bù cáo gōng quán, bìng zuò jiàng qiǎn. gōng cóng cǐ jué yì shì jìn, jiàn hù dú shū, jiū xīn wù lǐ xìng mìng zhī xué, huán dǔ xiāo rán, bù bì fēng yǔ, ér gōng cuàn yǐ yǎng fù mǔ, kè zhū dì, dǐ zhǎng jīn gǔ, yí rán shén lè. kè yǒu tán jí niǎn shàng guì rén zhě, jí yǎn ěr zhàng miàn bì zhī. yǔ liú wén zhèng lǐ shùn chén yí bù lóng zhèng yǒu shàn. yí bù chēng gōng xué xíng gǔ rén suǒ nán, xīn sì dīng wài jiān, jiǎ shēn fú què, èr yuè qǐ bǔ bīng bù chē jià sī zhǔ shì, xún shì huáng chéng, fǔ èr shí yú rì, ér kòu fàn gōng què yǐ. sān yuè shí jiǔ zǎo, wén shàng biàn, gōng liè zì mà zéi, lǐ yì má sù, biǎo jiā guàn páo, shù yá pái, qū xìn dì, rù huáng chéng mén, yǒu nèi guān tóng shǒu chéng zhě, tū kuì ér chū, gōng dà shēng lì wǎn zhī, bù gù qù. gōng qū dà nèi, jiàn zhū gōng rén kuáng bēn yì chū, gōng zài yù hé cè, jiě yá pái fù jiā rén. sì bài yuē: sòng tài fū rén, yú wú suǒ yán. tóu rù yù hé. zhǎng bān kòu wǎn zhī. gōng nù, yǐ shǒu chuí zhǎng bān. fù yuè rù ér sǐ. mǔ zhāng shì qiè wáng shì dì zòng, jù fù jǐng sǐ. shì shí zéi jù dà nèi, rén bù dé rù, yú yuè zéi qù, jiàn guān páo fú shuǐ shàng, lāo gōng shǒu wú kě shí rèn, jiā rén yǐ wǎng huán yàn, shí chí guī pèi yǐ mù shēn, chéng liàn lǐ. nán dōu zèng gōng tài pú sì qīng, shì zhōng jié, sì jīng zhōng cí.
金鉉,字伯玉,號在六,南直武進人,北京留守衛籍。幼穎異,博古能文,年十八,舉天啟丁卯順天鄉試第一,崇禎戊辰進士,釋褐,後歸娶。授揚州府學教授。日進諸生,闡明濂洛之學,燕居言行,俱有規格。一時英碩多從之游。比於胡安定之門。尋升國子監博士。庚午升工部主事,督理軍器。躬自察飭,毖慎有加。當是時,上方銳意綜核,內臣張彝憲奉敕總理戶、工兩部錢糧,且建立公署,通國其駭。公特建言請罷。益唯恐以此開交結之漸,決廉恥之維。非止為縻費無益計也。疏入不報。未幾,彝憲移檄內開兩部司屬謁見,合照部堂體制等語。公憤然曰:不幸而前言驗矣。又疏糾彝憲,抗顏昧心,妄自尊大,以皇上迪簡之臣子而令其罄折傴僂,將置自有之堂屬,別行誣妄之儀,去不易之公庭,強押刑餘之下,臣委質聖朝,自矢無玷,生殺予奪,惟君父命,決不敢匍匐彝憲之庭,致罹交結之條。奉旨切責。亡何,分稅杭州未任,隨移疾歸。甫匝月,彝憲以驗放火藥參題奪職。一時正人君子,為上書白冤者,如禮部周公鑣、刑部曹公荃,並坐降譴。公從此絕意仕進,鍵戶讀書,究心物理性命之學,環堵蕭然,不蔽風雨,而躬爨以養父母,課諸弟,抵掌今古,怡然甚樂。客有談及輦上貴人者,即掩耳障面避之。與劉文正理順、陳儀部龍正友善。儀部稱公學行古人所難,辛巳丁外艱,甲申服闕,二月起補兵部車駕司主事,巡視皇城,甫二十餘日,而寇犯宮闕矣。三月十九早,聞上變,公裂眥罵賊,里易麻素,表加冠袍,束牙牌,趨信地,入皇城門,有內官同守城者,突潰而出,公大聲力挽之,不顧去。公趨大內,見諸宮人狂奔逸出,公在御河側,解牙牌付家人。四拜曰:送太夫人,余無所言。投入御河。長班寇挽之。公怒,以手捶長班。復躍入而死。母章氏、妾王氏、弟錝,俱赴井死。是時賊據大內,人不得入,逾月賊去,見冠袍浮水上,撈公首無可識認,家人以網環驗,實持歸配以木身,成殮禮。南都贈公太僕寺卿,諡忠節,祀旌忠祠。
biān nián yún: zéi gōng chéng jí, gōng guì mǔ zhāng shì qián yuē: ér shì shòu guó ēn, zhí rèn chē jià, chéng pò yì zài bì sǐ. dé yī pì dì kě yǐ cáng mǔ, xìng sù qù. mǔ yuē: ěr shòu guó ēn, wǒ dú bù shòu guó ēn hū? shì jí wǔ xià jǐng, shì wú sǐ suǒ. gōng tòng kū, jí cí mǔ wǎng shì shì. dīng wèi, guī zhì yù hé qiáo, wén chéng xiàn, wàng yù zài bài, jí tóu rù yù hé, cóng rén jí jiù, gōng niè qí bì, jí fù shēn chù. shí hé qiǎn, fǔ shǒu ní nìng sǐ zhī. jiā rén bào zhì, mǔ zhāng shì nián bā shí. yì tóu jǐng sǐ. qiè wáng shì yì suí sǐ. qí dì zhū shēng zòng kū yuē: mǔ sǐ wǒ bì cóng sǐ, rán mǔ wèi guī tǔ, wèi gǎn sǐ yě, suì guān liàn qí mǔ. jì zàng, yì tóu jǐng sǐ.
編年云:賊攻城急,公跪母章氏前曰:兒世受國恩,職任車駕,城破義在必死。得一僻地可以藏母,幸速去。母曰:爾受國恩,我獨不受國恩乎?事急廡下井,是吾死所。公慟哭,即辭母往視事。丁未,歸至御河橋,聞城陷,望寓再拜,即投入御河,從人極救,公齧其臂,急赴深處。時河淺,俛首泥濘死之。家人報至,母章氏年八十。亦投井死。妾王氏亦隨死。其弟諸生錝哭曰:母死我必從死,然母未歸土,未敢死也,遂棺殮其母。既葬,亦投井死。
shū cáo yī xí zhí xì fēng jiāng, huò cuàn huò jiàng, bù kě shù jì, dú gōng yǔ chéng zhōng yì, bù qū yǐ sǐ. qǐ fēi qí píng rì zhuō zì shù lì, bù gǒu ā sī, cù yù fēi cháng, jī áng dǎo yì zāi! gù yuē: zhēng xì yú zhě bù kě yǔ tú yuǎn lì, qiè xiǎo hài zhě bù zú yǔ dǎo zhòng wēi. rú gōng zhě, qián yǐ jī yān, hòu yǐ sǐ zéi, wū hū liè yǐ!
樞曹一席職系封疆,或竄或降,不可數計,獨公與成忠毅,不屈以死。豈非其平日卓自豎立,不苟阿私,猝遇非常,激昂蹈義哉!故曰:爭細娛者不可與圖遠利,怯小害者不足與蹈重危。如公者,前以擊閹,後以死賊,嗚呼烈矣!
zàn zhū zhōng chén shī
贊諸忠臣詩
gòng fù líng yān wàn zhàng cái, zhū jūn huái bào wèi zēng kāi. qǐng yīng yù jì zhōng jūn zhì, shěn shuǐ kōng zāo qū zǐ bēi. tuò zéi shēng shēng jiē shì xuè, chóu jūn niàn niàn jǐn chéng āi. jiǔ quán mò tàn yáo qióng gé, càn càn guāng máng rù yè tái.
共負凌煙萬丈才,諸君懷抱未曾開。請纓欲繼終軍志,瀋水空遭屈子悲。唾賊聲聲皆是血,酬君念念盡成哀。九泉莫嘆遙穹隔,燦燦光芒入夜台。
chūn cán yè jìng yǔn wén xīng, fù yàn tóu yá wàn gǔ míng. bù xiàn jiàng wéi duō dì zǐ, cháng yīn tóng zhù shí xiān shēng. jiā cáng yí shǐ chuán dāng dài, guó yǒu zhōng chén xù zhèng shēng. gèng xǐ guī rén xiān xùn nán, shuāng líng hào qì rào míng jīng.
春殘夜靜殞文星,赴焰投崖萬古名。不羨絳帷多弟子,常因銅柱識先生。家藏遺史傳當代,國有忠臣續正聲。更喜閨人先殉難,雙凌浩氣繞銘旌。
shàng dì shēn gōng bì jiǔ hūn, wǎn jiāng xié rì sāi tiān hūn. yīng cái jǐn zuò lóng shé zhé, biàn dì dōu chéng hǔ bào lín. cái xǔ shì xīn ān yù lěi, yǐ shāng yǔn shǒu xiàng jīn mén. xián háo suī méi jīng líng zài, dì huí nán zhāo zì gǔ hún.
上帝深宮閉九閽,晚江斜日塞天昏。英才盡作龍蛇蟄,遍地都成虎豹林。才許誓心安玉壘,已傷殞首向金門。賢豪雖沒精靈在,地回難招自古魂。
sāi kōng cǐ yè luò wén xīng, xīng luò wén liú wàn gǔ míng. yǐ jué dì líng yīn mǎo jiàng, zhí yí tiān yì qì cāng shēng. hún guī jué dì wèi cái guǐ, guó yǒu yí biān xù zhèng shēng. chóu chàng yuè zhōng qiān suì hè, yè lái yóu wèi lì huá tíng.
塞空此夜落文星,星落文留萬古名。已覺地靈因昴降,直疑天意棄蒼生。魂歸絕地為才鬼,國有遺編續正聲。惆悵月中千歲鶴,夜來猶為唳華亭。
xī shǔ wú zi lùn
西蜀吳子論
fū rén chén wěi shēn shì zhǔ, zhǔ yōu chén rǔ, zhǔ rǔ chén sǐ, jūn cún yǔ cún, jūn wáng yǔ wáng, cǐ qián kūn dà yì, fēi kě yǐ zhī dà xiǎo, bìng zài cháo zài chà zài jí nán běi, zuò fēn bié guān yě. dàn gǔ jīn zhōng yì yuán yǒu èr zhǒng, sǐ zhě wèi jīng, yì yǒu cǎi wēi xíng gē, dùn jī fāng wài, yǐ zhōng qí shēn, huò fàng làng xíng hái, bù shū nián hào, dàn shū jiǎ zǐ, huò yǐ tiě rú yì tòng kū zhāo hún, jūn zǐ wèi cháng bù āi zhī. wǒ cháo gé chú zhī nán, fāng tiě zhū gōng sǐ wèi zuì liè, rú gé yī wēng hé xī yōng bǔ guō jiàng xuě ān hé shàng bìng tí shī é méi tíng, jiē dé yǐ qí gū fāng zhì xìng, dòng hòu rén zhī píng diào, kài tàn yú cán jiǎn duàn biān zhōng. wǒ guó jiā bù xìng lí cǐ xiōng dú, zōng miào zhèn jīng, zhì zūn yǐ shēn sǐ shè jì, chén zǐ xùn nán zhě, jǐn běi dōu èr shí yú rén. ér zài chà jí zhū dà chén shòu guó shēn ēn zhě, céng wú yī rén fèn jué. jiē fū! jūn chén zhī yì wú suǒ táo yú tiān dì zhī jiān, ér dé yǐ dì zhī yuǎn jìn yán zāi, jìng nán zhào zhì, yǒu jiào shòu tóng zhū shēng shí èr rén yuē, cǐ míng lún táng sān zì hé wèi zhě, xiāng bào ér kū, jù chù zhù sǐ. dōng hú qiáo fū wén zhào, yì fù shuǐ sǐ. jiē fū! yī hé rén yú! yī hé rén yú! jūn zǐ bù néng bù sān tòng yún.
夫人臣委身事主,主憂臣辱,主辱臣死,君存與存,君亡與亡,此乾坤大義,非可以之大小,並在朝、在差、在籍、南北,作分別觀也。但古今忠義原有二種,死者為經,亦有採薇行歌,遯跡方外,以終其身,或放浪形骸,不書年號,但書甲子,或以鐵如意慟哭招魂,君子未嘗不哀之。我朝革除之難,方鐵諸公死為最烈,如葛衣翁、河西傭、補鍋匠、雪庵和尚並題詩峨眉亭,皆得以其孤芳至性,動後人之憑弔,愾嘆於殘簡斷編中。我國家不幸罹此凶毒,宗廟震驚,至尊以身死社稷,臣子殉難者,僅北都二十餘人。而在差籍諸大臣受國深恩者,曾無一人奮決。嗟夫!君臣之義無所逃於天地之間,而得以地之遠近言哉,靖難詔至,有教授同諸生十二人曰,此明倫堂三字何為者,相抱而哭,俱觸柱死。東湖樵夫聞詔,亦赴水死。嗟夫!伊何人歟!伊何人歟!君子不能不三慟雲。
yǔ àn jiǎ shēn běi dōu wén chén sǐ nán, ér dé zèng shì zhě, zì fàn wén zhēn gōng yǐ xià, zhì jīn zhōng jié gōng, fán èr shí yī rén. èr shí yī rén nèi, wéi zhè jiāng zuì shèng, dú shàn qí liù. qí cì nán běi liǎng dōu, gè dé sì rén. shān xī jiāng xī gè èr rén. zhì hé nán hú guǎng fú jiàn gè yī rén ér yǐ. shén yǐ! xùn jié zhī nán yě, tā rú shān dōng shǎn xī sì chuān guǎng dōng guǎng xī yún nán guì zhōu qī shěng zé quē yān wèi wén, yì zú xiū yǐ! yī xī! sī qǐ wén huáng shā lù zhōng liáng zhī guò yú!
予按甲申北都文臣死難,而得贈諡者,自範文貞公以下,至金忠節公,凡二十一人。二十一人內,惟浙江最盛,獨擅其六。其次南北兩都,各得四人。山西、江西各二人。至河南、湖廣、福建各一人而已。甚矣!殉節之難也,他如山東、陝西、四川、廣東、廣西、雲南、貴州七省則缺焉未聞,亦足羞矣!噫嘻!斯豈文皇殺戮忠良之過歟!