xǔ zhí
許直
xǔ zhí, zì ruò lǔ, yáng zhōu rú gāo rén. chóng zhēn jiǎ xū jìn shì. chū lìng yì wū. wù yín dīng nèi jiān, fú què bǔ huì lái xiàn. rén wǔ fēn xiào xiāng wéi, xíng qǔ lì bù yàn fēng sī zhǔ shì. guǐ wèi diào wén xuǎn, xún shēng kǎo gōng sī yuán wài láng. gōng xìng duān jiè, zì wèi lìng shí, dǐ cāo ruò bīng xuě. zhì shì yì xiān chén bù zǐ, yóu jiā yì shàn lèi, duō fāng zhēn yǐn. jiǎ shēn sān yuè, zéi bī jīng chéng, gōng yuē tóng guān chū jīn xiǎng shì, wèi sǐ shǒu jì. jí chéng pò, zéi lìng bào míng. gōng yuē: shēn kě shā, zhì bù kě duó. jiān bù wǎng. shí chuán shàng cóng qí huà mén chū, kè yáng jūn fǔ quàn yuē: tiān zǐ nán xìng, gōng yí hù bì xié xíng. gòng tú guāng fù, gōng wéi zhī. jì ér chū mén yī wàng yuē: dāng cǐ sì miàn gān gē, jià jiāng yān wǎng? guó luàn bù kuāng, jūn wēi wú jì, wéi yǒu yī sǐ ér yǐ. bǐ wén dì bēng, yáng shēng cóng páng wèi quàn, yǐ qīn lǎo zi yòu. gōng yuē: yǒu xiōng zài, wú wú yōu yě. jīn rì bù sǐ, fù hé miàn mù qū tíng yé? shì yè wèi shū bào qí fù yuē: wǎng jí zhì ēn, wú kě bào wàn yī. wéi zhōng xiào dà jié, bù gǎn yǒu kuī, yǐ rǔ wú fù. cì jí zàng mǔ jiào zǐ, wú tā yǔ. xuán zhěng guān běi miàn bài, yǐ fù nán miàn bài. fù shī liù zhāng yún: lǜ tǔ jiē chén zì shèng míng, kuáng fēn hé shì gǎn zòng héng! qū chí ān dé jiū huán lì, yī zhǎn yuán xiōng jǐn xǐ bīng. guàn yíng chén zuì qǐ róng zhū, tú lù xīng wén hài dú tòng. qìng zhú nán shān shū bù jǐn, rèn jiāng cùn zhé yǒu yú gū. jūn guó shēn chóu cǎn gǔ jīn, me me nì shù bī xiāng qīn. wēi qū zì hèn wú bīng bǐng, shā zéi wéi yīn bào zhǔ xīn. zài tiān líng shuǎng niàn gāo huáng, kāi pì dāng nián chuí yù zhǎng. yuàn shì wú huáng chuán yè dì, qí āi réng shǐ guó wēi yáng. yī sǐ chóu jūn jiàn xuè chéng, mǎn qiāng zhōng fèn tòng nán píng. dà chóu wèi fù shēn xiān yǔn, màn huà tí juān sǎ lèi yíng. zhì bǐ fān rán cí shì háng, lǎo qīn yòu zǐ gé yōu míng. dān xīn wèi xuě shēng qián hèn, qīng jiǎn kōng liú sǐ hòu shēng. shū bì, mìng pū rù nèi shì, qǔ má liàn lìng zuò huán, pū shǒu chàn, gōng chì zhī chū, suì zì jīng. yuè dàn qǐ fēi, gōng yī shǒu chí liàn wěi, yī shǒu shàng wò, shén qì rú shēng. kè wèi chēng dài yǐ liàn zhī. gài gōng bǐng quán zhèng shí, tíng kōng ruò shuǐ, sǐ zhī rì, àn jiān wéi liú tú shū shù juǎn, wú zhǎng wù yě. yǐ yǒu zèng tài pú sì qīng, shì zhōng jié, sì jīng zhōng cí.
許直,字若魯,揚州如皋人。崇禎甲戌進士。初令義烏。戊寅丁內艱,服闋補惠來縣。壬午分校鄉闈,行取吏部驗封司主事。癸未調文選,尋升考功司員外郎。公性端介,自為令時,砥操若冰雪。至是益纖塵不滓,尤加意善類,多方甄引。甲申三月,賊逼京城,公約同官出金饗士,為死守計。及城破,賊令報名。公曰:身可殺,志不可奪。堅不往。時傳上從齊化門出,客羊君輔勸曰:天子南幸,公宜扈蹕偕行。共圖光復,公唯之。既而出門一望曰:當此四面干戈,駕將焉往?國亂不匡,君危無濟,惟有一死而已。比聞帝崩,羊生從旁慰勸,以親老子幼。公曰:有兄在,吾無憂也。今日不死,復何面目趨庭耶?是夜為書報其父曰:罔極至恩,無可報萬一。惟忠孝大節,不敢有虧,以辱吾父。次及葬母教子,無他語。旋整冠北面拜,已復南面拜。賦詩六章云:率土皆臣自聖明,狂氛何事敢縱橫!驅馳安得赳桓力,一斬元兇盡洗兵。貫盈臣罪豈容誅,屠戮腥聞駭毒痛。罄竹南山書不盡,任將寸磔有餘辜。君國深仇慘古今,麼麼逆豎逼相侵。微軀自恨無兵柄,殺賊惟殷報主心。在天靈爽念高皇,開闢當年垂裕長。願侍吾皇遄謁帝,祈哀仍使國威揚。一死酬君見血誠,滿腔忠憤痛難平。大仇未復身先殞,漫化啼鵑灑淚盈。擲筆翻然辭世行,老親幼子隔幽明。丹心未雪生前恨,青簡空留死後聲。書畢,命仆入內室,取麻練令作繯,仆手顫,公斥之出,遂自經。越旦啟扉,公一手持練尾,一手上握,神氣如生。客為稱貸以殮之。蓋公秉銓政時,庭空若水,死之日,案間惟留圖書數卷,無長物也。乙酉贈太僕寺卿,諡忠節,祀旌忠祠。
lùn yuē: yuè wǔ mù yán, wén chén bù ài qián, wǔ chén bù xī sǐ, zé tiān xià tài píng. yǔ wèi xī sǐ zhī xīn, zhèng yóu yú ài qián ěr. shì qǐ yǒu huì lù yíng tíng, bāo jū sāi lù, rì zuò tóng shān jīn xué zhōng, yá chóu wò suàn, ér néng yú dāo jù dǐng huò shí, xuán yá sā shǒu zhě hū! rán zé gōng zhī kàng jié, bù dài yù nán shí yě. yú qí wèi lìng bǐng quán, yī chén bù rǎn zhī zhī yǐ.
論曰:岳武穆言,文臣不愛錢,武臣不惜死,則天下太平。予謂惜死之心,正由於愛錢耳。世豈有賄賂盈庭,苞苴塞路,日坐銅山金穴中,牙籌握算,而能於刀鋸鼎鑊時,懸崖撒手者乎!然則公之抗節,不待遇難時也。於其為令秉銓,一塵不染知之矣。
fù jì: xǔ dé pǔ
附記:許德溥
zhōng jié mò hòu sān nián, fù yǒu bù yī xǔ dé pǔ zhě, sǐ yú yáng zhōu. dé pǔ zì yuán bó, gōng zhī zú zi, yǔ fù zhī qīng jiē bù yī. dé pǔ yì qì bù lún, xǐ tán jié yì, wén liè huáng dì bēng, dà kū yáng zhōu xiàn, yòu kū. měi dú zuò zhé kū. shí bì zhì yī chóng zhēn qián jǐ shàng, jì ér hòu shí. yī rì dú sòng yuè è wáng chuán, jiàn yǒu jǐn zhōng bào guó sì dà zì, cì rù fū lǐ, xīn mù zhī, nǎi shǒu chí zhēn cì xiōng yuē bù kuì běn cháo. yòu cì qí liǎng bì yuē: shēng wèi míng chén, sǐ wèi míng guǐ. jiǔ zhī, pō wén yú rén, yǒu gào zhī zhě, zhí jiàn xiàn lìng, bù guì jiàn xún jiāng yù shǐ, yì bù guì. mìng bǔ qí fù, nǎi guì yuē: wú wèi fù qū ěr. yù shǐ gǎn zhī, nǎi miǎn fù. dì yǐ dé pǔ wén. shā zhī, lín xíng bù guì, xiàng xī běi qì yuē: wú jīn rì dé jiàn xiān dì, wú xīn bì yǐ. dé pǔ shēng shí, měi lù zhōng jié gōng jué mìng shī yú shàn tóu, dú zhī, qì shù xíng xià. fù dú qiě qì yǐ wèi cháng.
忠節歿後三年,復有布衣許德溥者,死於揚州。德溥字元博,公之族子,與父之卿皆布衣。德溥意氣不倫,喜談節義,聞烈皇帝崩,大哭;揚州陷,又哭。每獨坐輒哭。食必置一崇禎錢几上,祭而後食。一日讀宋岳鄂王傳,見有「盡忠報國」四大字,刺入膚里,心慕之,乃手持針刺胸曰「不媿本朝」。又刺其兩臂曰:「生為明臣,死為明鬼」。久之,頗聞於人,有告之者,執見縣令,不跪;見巡江御史,亦不跪。命捕其父,乃跪曰:吾為父屈耳。御史感之,乃免父。第以德溥聞。殺之,臨刑不跪,向西北泣曰:吾今日得見先帝,吾心畢矣。德溥生時,每錄忠節公絕命詩於扇頭,讀之,泣數行下。復讀且泣以為常。
chéng dé
成德
bīng bù láng zhōng chéng dé, zì yuán xiū, hào yuán shēng, shùn tiān huái róu jí, shān xī huò zhōu rén. shǎo yǒu dà zhì, yǐ zhōng xiào zì fù, wèi zhū shēng shí, dāng yàn chì, cháng dú wén wén sù gōng jī jiān shū, zhé zhuó jǐ kuáng jiào! xīn yí ér zú niè zhī. chóng zhēn xīn wèi chéng jìn shì, yuán míng zhāng chéng dé, fèng zhǐ fù xìng. chū lìng zī yáng, yǒu lián néng shēng. gōng wèi yáo wén yì suǒ qǔ shì, yòu shàn wén wén sù, wū chéng sù bù kuài gōng, yǎn zhōu shǒu cháng yǐ pài xiǎng shǔ yì yǒu suǒ sī, gōng yǔ lì zhēng, shǒu yì hèn gōng. huì xún fāng yù shǐ, shǒu zhī tóng xiāng, yòu wū chéng sī rén, suì hé gōng, bèi dǎi. fù kàng shū lùn liè wū chéng zuì zhuàng, zhí shēng zhèn tiān xià, shòu zhàng zhě sān. xià zhào yù. xuán zāng liù qiān qī bǎi yǒu qí. zhé wù yú yáng. ér gōng zhī jiā yù jū shùn yì. shí róng mǎ nèi qīn, pò qí chéng, gōng jiā rén jiē bì rù dì jiào. fù wén guì yuē: qǐ yǒu nán nǚ bìng rù yī kū zhōng hū! zhōng bù yǐ diān pèi wéi lǐ, zéi zhì yù hài. jí zéi qù, jiào zhōng zhī gōng fù sǐ, yú shì gōng mèi jí qiè xiāo shì tóng shì jiē yì sǐ. hòu shí rì, gōng chū yù. zhì jiā, yī tòng fǔ bì, xuán fù shù suǒ. ér gōng qī liú shì jí gōng nǚ, zhōng yǐ zhuī zāng bī sǐ yú jiā. gōng zài shù jí qī nián, guǐ wèi dōng shè hái, bǔ rú gāo lìng, shū qǐng shū jiā zhù guó jiān chén yǒu sī bàng kè zhī wèi mín hài. shén yǒu mài wáng yán yǐ chōng sī tuó, zhēng zhàn yín yǐ bǎo yù xī zhě. yán dà kǎi qiè. xún shēng bīng bù wǔ kù sī zhǔ shì, zhuǎn chē jià sī yuán wài láng. tòng xīn shí shì, yǐ yòu zǐ mèng lái tuō tóng mén yǒu wáng zhòng, shì yǐ shēn xùn. jì shòu shì, yì jiū xīn róng lüè, wèi guó jiā sāng tǔ jì. gù yīn yǔ jì lín, chóu móu wú jí, gōng jiàn nián lái fēng jiāng duō biàn, rén jiā yǐn rěn gǒu huó, fèn fā yú zhōng, yǒu yǎng jié yì míng lián chǐ yī shū, shàng wèi zhī dòng róng. jiǎ shēn sān yuè, nì chuǎng rù dōu, gōng jí zhì shū tóng nián mǎ wén zhōng, xiāng yuē sǐ nán. rì zhǔ yōu chén rǔ, zhǔ rǔ chén sǐ. wǒ děng bù néng kuāng jiù, yí huò zhì cǐ, wéi yǒu yī sǐ, yǐ bào guó ěr. nián wēng zhōng xiào sù bǐng, liàng yǒu tóng xīn yě. yòu yún: kāng kǎi zhàng jié yì, cóng róng jiù yì nán. wú bèi jiāng wèi qí nán zhě hū? yì wèi qí yì zhě hū? dì xìng lǎo mǔ shě mèi jù zài cǐ, lǎo mǔ zhēng yù xiān yǐn jué, dì zhǐ zhī, yǐ kāng kǎi cóng róng èr yì wèi gào, dì zhì zài wèi qí nán, jù biàn qǐ cāng zú, wǒ bèi wú yǐ zì míng, gù fù yǐ èr yì xiāng shāng yě. jí wén dì bēng, zǐ gōng bào lù dōng huá mén xià, gōng wǎng yǐ jī jiǔ kū diàn. zéi nù, lù rèn xié shì zhī, bù wèi dòng. hào tòng chù chí jǐ sǐ. guī yù guì mǔ zhāng shì qián, tòng kū, mǔ yuē: wǒ zhī zhī yǐ. rù shì zì yì sǐ. wèi jià zhī mèi, jí qiè jù zì yì. yī zi liù suì, pū shā zhī. rán hòu zì shā. nán dōu zèng gōng dà lǐ sì qīng, shì zhōng yì, sì jīng zhōng cí, mǔ zèng shū rén.
兵部郎中成德,字元修,號元升,順天懷柔籍,山西霍州人。少有大志,以忠孝自負,為諸生時,璫焰熾,嘗讀文文肅公擊奸疏,輒斫幾狂叫!心儀而足躡之。崇禎辛未成進士,原名張成德,奉旨複姓。初令嵫陽,有廉能聲。公為姚文毅所取士,又善文文肅,烏程素不快公,兗州守嘗以派餉屬邑有所私,公與力爭,守亦恨公。會巡方御史,守之同鄉,又烏程私人,遂劾公,被逮。復抗疏論列烏程罪狀,直聲震天下,受杖者三。下詔獄。懸贓六千七百有奇。謫戊榆陽。而公之家寓居順義。時戎馬內侵,破其城,公家人皆避入地窖。父文桂曰:豈有男女併入一窟中乎!終不以顛沛違禮,賊至遇害。及賊去,窖中知公父死,於是公妹及妾蕭氏、童氏皆縊死。後十日,公出獄。至家,一慟甫畢,旋赴戍所。而公妻劉氏及公女,終以追贓逼死於家。公在戍籍七年,癸未冬赦還,補如皋令,疏請輸家助國兼陳有司棓克之為民害。甚有賣王鹽以充私橐,征站銀以飽欲溪者。言大剴切。尋升兵部武庫司主事,轉車駕司員外郎。痛心時事,以幼子夢來托同門友王重,誓以身殉。既受事,益究心戎略,為國家桑土計。顧陰雨既臨,綢繆無及,公見年來封疆多變,人家隱忍苟活,憤發於中,有「養節義、明廉恥」一疏,上為之動容。甲申三月,逆闖入都,公即致書同年馬文忠,相約死難。日主憂臣辱,主辱臣死。我等不能匡救,貽禍至此,惟有一死,以報國耳。年翁忠孝夙稟,諒有同心也。又云:慷慨仗節易,從容就義難。吾輩將為其難者乎?抑為其易者乎?弟幸老母舍妹俱在此,老母爭欲先引決,弟止之,以慷慨從容二義為告,弟志在為其難,懼變起倉卒,我輩無以自明,故復以二義相商也。及聞帝崩,梓宮暴露東華門下,公往以雞酒哭奠。賊怒,露刃脅視之,不為動。號慟觸墀幾死。歸寓跪母張氏前,慟哭,母曰:我知之矣。入室自縊死。未嫁之妹,及妾俱自縊。一子六歲,撲殺之。然後自殺。南都贈公大理寺卿,諡忠毅,祀旌忠祠,母贈淑人。
qǐ zhēn lù zài gōng guī yù zì yì. yě chéng zé yún kū diàn zǐ gōng qián, dà hū huáng shàng shù sì, kòu shǒu chù jiē ér sǐ. suǒ zài yì cí. chuán zài jì yòu zǐ yú wáng zhòng, cǐ wèi pò chéng shí yě, ér biān nián zé yún pū shā yòu zǐ, bù zhī shì yī shì èr.
啟禎錄載公歸寓自縊。野乘則雲哭奠梓宮前,大呼皇上數四,叩首觸階而死。所載異辭。傳載寄幼子於王重,此未破城時也,而編年則雲撲殺幼子,不知是一是二。
chén zǐ zhī yú jūn fù, fēi kě yǐ bào shī yán yě. rán ér zhī cǐ yì zhě xiān yǐ. ruò gōng zhī zhèng qì zhí jié, ér shòu zhàng hé gē, jiā sàng wáng ér shēn chuí sǐ, jiǔ nǎi dé bǔ láng shǔ. guó jiā zhī yú gōng, yì yǐ wēi yǐ, zú nǎi lín nán juān qū, jǐn shì yǔn mìng. wū hū nán zāi! qǐ fēi tiān xìng zhōng yì, jiǔ sǐ bù yí zhě yú!
臣子之於君父,非可以報施言也。然而知此義者鮮矣。若公之正氣直節,而受杖荷戈,家喪亡而身垂死,久乃得補郎署。國家之於公,亦已微矣,卒乃臨難捐軀,盡室隕命。嗚呼難哉!豈非天性忠義,九死不移者歟!
lùn yuē: yī fū kàng jié, gǔ yóu chēng zhī. yǔ guān chéng shì zhōng guī, hòu xiān fù sǐ rú tiǎn, wú fù ér nǚ zǐ liú lián zhuàng, zhēn jīn guó ér xū méi zhě zāi! nǎi ruò gōng zhī shǐ wèi xún lì, jì wèi bì shì, zhōng wèi zhōng chén, wèi liáng yǒu, sī gù yì bǐng dān qīng míng chuí zhú bó, qián shǐ yǐ wèi měi tán hòu lái yǎng qí huī liè zhě yě. rán fēi shì fù, xiān jǔ shì zi, shú wèi lǐ quán wú yuán, ér zhī cǎo wú gēn yě zāi!
論曰:一夫抗節,古猶稱之。予觀成氏中閨,後先赴死如餂,無復兒女子流連狀,真巾幗而鬚眉者哉!乃若公之始為循吏,繼為拂士,終為忠臣,為良友,斯固義炳丹青名垂竹帛,前史以為美談、後來仰其徽烈者也。然非是父,鮮舉是子,孰謂醴泉無源,而芝草無根也哉!
yě chéng yún: gōng qī liú shì, bìng nǚ yǐ zhēng zāng kùn sǐ. biān nián yún: mǔ yì sǐ, qī zhāng shì yì sǐ. shì qián qī liú sǐ yú shùn yì, ér hòu qī zhāng sǐ yú yàn dōu zhě yě. qián liǎng qiè yī mèi sǐ yú shùn yì, ér hòu yī qiè yī mèi yì sǐ zi yàn dōu. gài gōng jiā hòu xiān gòu nán, fù mǔ yǔ mèi jí qī qiè zǐ nǚ bìng gōng, sǐ zhě yī mén qí shí yǒu èr rén. wū hū! fēi liè zhàng fū, qí néng rú shì hū.
野乘云:公妻劉氏,並女以征贓困死。編年云:母縊死,妻張氏亦死。是前妻劉死於順義,而後妻張死於燕都者也。前兩妾、一妹死於順義,而後一妾一妹亦死子燕都。蓋公家後先遘難,父母與妹及妻妾子女並公,死者一門其十有二人。嗚呼!非烈丈夫,其能如是乎。