shí èr yuè èr shí sì rì. gēng zǐ, zéi fàn hán shān. hán shān xiàn shǔ hé zhōu, mín wén zéi zhì, dùn zǒu, chéng suì kōng. zéi zhī shì mín bēn nì hé zhōu, jí lǜ zhòng wǎng. èr shí liù rì zhì hé. zhī zhōu lí hóng yè, guǎng zhōu shùn dé rén, lǜ jūn mín gù shǒu. fán hán shān bǎi xìng rù chéng zhě, jù bù róng chū, yuē yì shēn mǎ rú jiāo děng, chū jīn kào shì. zéi gōng chéng, fā pào jī zhī, shāng zéi pō zhòng, zéi suì yí yíng shí lǐ. sān rì bù gōng. chū zéi wèi zhì shí, hé chéng jiǔ bù qǐn, zhì shì fù zhòu yè jù zhàn, pí shén, jiàn zéi yíng shāo yuǎn, xián yǒu xiè xīn, zhòu suī shǒu dié, wǎn jí gè guī. èr shí bā rì, zéi lǜ jīng ruì, yòng tī gōng chéng, chéng shàng fā pào, jī shā bǎi yú rén, zéi fù dǐng fāng zhuō jué chéng. chéng shàng zhì xīn fén huǐ. shì xī sān gǔ, fēng léi jiàn jí, zéi yòng dà pào jī xī mén, shǒu zhě bù néng zhī, duō kuì zǒu. zéi yǐ fù ér dēng. hóng yè huí shǔ, yì. shū bì yún: wèi guān bù fù mín, wèi chén bù fù jūn. zhōng xiào chéng yǐ jǐn, sǐ shēng ān zú lùn. xué zhèng kāng zhèng jiàn zǒng guǎn zhōu tíng rú xùn dǎo zhào shì xuǎn, jù sǐ zhī. zhèng jiàn, huī zhōu qí mén rén.
十二月二十四日。庚子,賊犯含山。含山縣屬和州,民聞賊至,遁走,城遂空。賊知士民奔匿和州,即率眾往。二十六日至和。知州黎宏業,廣州順德人,率軍民固守。凡含山百姓入城者,俱不容出,約邑紳馬如蛟等,出金犒士。賊攻城,發炮擊之,傷賊頗眾,賊遂移營十里。三日不攻。初賊未至時,闔城久不寢,至是復晝夜拒戰,疲甚,見賊營稍遠,咸有懈心,晝雖守堞,晚即各歸。二十八日,賊率精銳,用梯攻城,城上發炮,擊殺百餘人,賊復頂方桌掘城。城上擲薪焚毀。是夕三鼓,風雷漸急,賊用大炮擊西門,守者不能支,多潰走。賊蟻附而登。宏業回署,縊。書壁云:為官不負民,為臣不負君。忠孝誠已盡,死生安足論。學正康正諫、總管周廷儒、訓導趙世選,俱死之。正諫,徽州祁門人。
mǎ rú jiāo, zì téng zhòng, hào nè zhāi, hé zhōu rén. tiān qǐ rén xū jìn shì. yǔ ní yuán lù huáng dào zhōu tóng chū hán tài shǐ rì zuǎn mén shòu shān yīn lìng, suǒ shí mǐ xī zì hé niǎn zhì. wù chén, zhuó rù wèi shì yù shǐ. jǐ sì, xún àn sì chuān. xīn wèi xún cáo, yǐ wǔ wéi yí lèi luò zhí, guī zuǒ fù. suì shī huì shù bǎi, qián hòu fén quàn shén zhòng. yòu zú rén gēng zhě yǔ tián, dú zhě yǔ shú, shēng zhě yǔ jù, sǐ zhě yǔ cáng, hé rén yǐ wèi fàn wén zhèng zài jiàn yún. jiǎ xū dīng jiān, yǐ hài shí èr yuè èr shí liù rì, zéi kòu hé zhōu, rú jiāo tì qì shì zhòng, sàn jiā zī, liàn xiāng yǒng, zuǒ lí hóng yè yīng chéng gù shǒu.
馬如蛟,字騰仲,號訥齋,和州人。天啟壬戌進士。與倪元璐、黃道周同出韓太史日纘門;授山陰令,所食米悉自和輦致。戊辰,擢入為侍御史。己巳,巡按四川。辛未巡漕,以武闈貽累落職,歸佐父。歲施槥數百,前後焚券甚眾。又族人耕者予田,讀者予塾,生者予聚,死者予藏,和人以為範文正再見雲。甲戌丁艱,乙亥十二月二十六日,賊寇和州,如蛟涕泣誓眾,散家貲,練鄉勇,佐黎弘業攖城固守。
èr shí qī rì, zéi qí rào wéi sān zā, dǐng mén dā tī, zhòu yè huán gōng, rú jiāo yòng pào jī sǐ shù bǎi rén. zéi jì qióng, jiāng yǐn qù, hū yáng fēng dà zuò, dēng huǒ fēng shā, yǎn miàn bù jiàn. shǒu zhě jiē duò, chéng suì xiàn. rú jiāo yuē: shì pò yǐ, zuò yǐ dài bì, hé yì hū? jí xià lìng xiāng cóng, jī zéi zhě yǔ bǎi jīn xū yú, dé zhuàng shì bǎi rén, gǔ yǒng xiàng zhàn, liáng jiǔ lì qū, bēn shuǐ cì, dāng kě dù, dù qiě shēng yǐ. rú jiāo yuē: qīng liú tāng tāng, bù zhào tōu shēng yán miàn, zú lì zhàn sǐ zhī. xiōng yùn yǐn rú qiú, zhū shēng rú hóng, jí nán fù sǐ zhě shí yǒu sì rén. shì wén, zhào zèng tài pú sì qīng, yīn yī zi, wèi guó zi shēng. lǔ kě zǎo, hé zhōu rén, qí yán shī chéng běn mò yuē: rén xīn wèi shōu, guān ài wèi shǒu, jiān xì wèi zhū, luàn mín wèi jìng yún yún.
二十七日,賊騎繞圍三匝,頂門搭梯,晝夜環攻,如蛟用炮擊死數百人。賊計窮,將引去,忽颺風大作,燈火風沙,掩面不見。守者皆墮,城遂陷。如蛟曰:事迫矣,坐以待斃,何益乎?急下令相從,擊賊者予百金;須臾,得壯士百人,鼓勇巷戰,良久力屈,奔水次,當可渡,渡且生矣。如蛟曰:清流湯湯,不照偷生顏面,卒力戰死之。兄運尹如虬,諸生如虹,及男婦死者十有四人。事聞,詔贈太僕寺卿,蔭一子,為國子生。魯可藻,和州人,其言失城本末曰:人心未收,關隘未守,奸細未誅,亂民未靖云云。
zéi zhù hé zhōu sì rì, zhì jiǔ nián zhēng yuè chū sì, nǎi qù. tú lù shén zhòng, mín qí zǒu nán jīng, shǒu chén kǒng zéi hùn rù, bù xǔ guò jiāng, chéng è yùn yě. lǐ cāo jiāng qiǎn bīng shǒu jiāng, lìng wáng shǒu bèi yì hé zhōu zhēn zéi yú jiāng bīn, jiàn yī qǐ ér, mào shén xiū wěi, liǎng tóng zǐ suí xíng, nián kě shí èr sān, qín zhī, suǒ qí tǐ, gōng nèi cì zéi hào tài hé dì bā zǎn tiān lóng, nǎi rù jīn líng wèi jiān zhě. liǎng tóng zǐ, yì shàn qí shè, jiē huá zéi yě, jiě zhì nán jīng, zhū zhī. zéi shì chūn kòu jīn jiāo chén jiā shì, jí pò hé yǐ hòu, fù lüè niǎo jiāng, bǎi xìng bēn cuàn, qián zǔ dà jiāng, hòu yǒu zhuī zéi, duō yuè rù jiāng zhōng sǐ. kāng xī sān nián rùn liù yuè èr shí yī rì, hé zhōu xiáng yǒu yōng ěr yù, yǔ yǔ yuē: bì zhōu yù liú guān zhī nán, shā rén shí zhī jiǔ, lǘ lǐ diāo wú, yǒu bù rěn yán zhě.
賊駐和州四日,至九年正月初四,乃去。屠戮甚眾,民其走南京,守臣恐賊混入,不許過江,誠厄運也。李操江遣兵守江,令王守備詣和州偵賊於江濱,見一乞兒,貌甚修偉,兩童子隨行,年可十二三,擒之,索其體,肱內刺賊號太河第八攢天龍,乃入金陵為間者。兩童子,亦善騎射,皆猾賊也,解至南京,誅之。賊是春寇金椒陳家市,及破和以後,復掠鳥江,百姓奔竄,前阻大江,後有追賊,多躍入江中死。康熙三年閏六月二十一日,和州庠友雍爾玉,語予曰:敝州遇流冠之難,殺人十之九,閭里凋蕪,有不忍言者。
zéi pò hé zhōu, qí kuí hùn tiān wáng yǔ tú dǎng hān yǐn, shǐ měi rén yòu shāng, jì zuì, xié qǐn, jí jué, hū zhī bù dé, lìng zuǒ yòu bǐng zhú sì mì, yǐ yì yǐ. zéi jiē tàn liáng jiǔ. yǐ ér, chǐ qí yī, tóu zhī kēng nèi. yòu yǒu gān shì, zhì fù rén yě. nián shào ér měi, yǐ jiā fù, bù néng sù qiān, zéi xìn jí, yù qǔ bā dòu cáng zhī, yǐ ér bèi lüè, zéi jiāng yù wū zhī.
賊破和州,其魁混天王與徒黨酣飲,使美人侑觴,既醉,偕寢,及覺,呼之不得,令左右秉燭四覓,已縊矣。賊嗟嘆良久。已而,褫其衣,投之坑內。又有甘氏,智婦人也。年少而美,以家富,不能速遷,賊信急,豫取巴豆藏之,已而被掠,賊將欲污之。
gān shì cí yuē: jīn jiā lì shén duō, xiān yǔ wèi huān, chí wǒ sān rì, yǒng shì jī zhǒu, hé bì sù yé? zéi xùn zhī, gān shì yuē: shēn bù jié ěr. nǎi yǐ. yòu shù rì, fù qiú hé, gèng yǐ yīn zhǒng dài zhī, yòu zhǐ. zéi yǐ gān měi yàn, lǜ wèi èr wáng dé. gān shì yuē: jūn wù yōu, wú yǒu jì zài, nǎi yǐ shàn xuè jí gāo yào děng fù ér guǒ miǎn. yòu yòu zéi jiāng yuē: wú yǔ rǔ yì wèi fū fù, cǐ fēi róng shēn dì, yí tā shì, nǎi kě. zéi jiāng cóng zhī, suì xié qīng bǎo qián dùn, yī rì mì yǐ bā dòu jìn zéi, zéi bào sǐ, gān jiāng zī bǎo yú guī, yǔ fū fù hé wèi jù fù yún cǐ chū yě shǐ.
甘氏辭曰:今佳麗甚多,先與為歡,遲我三日,永侍箕帚,何必速耶?賊訊之,甘氏曰:身不潔耳。乃已。又數日,復求合,更以陰腫紿之,又止。賊以甘美艷,慮為二王得。甘氏曰:君勿憂,吾有計在,乃以鱔血及膏藥等傅而果免。又誘賊將曰:吾與汝義為夫婦,此非容身地,宜他適,乃可。賊將從之,遂攜輕寶潛遁,一日密以巴豆進賊,賊暴死,甘將貲寶舁歸,與夫複合為鉅富雲(此出野史)。