xǔ zhí
许直
xǔ zhí, zì ruò lǔ, yáng zhōu rú gāo rén. chóng zhēn jiǎ xū jìn shì. chū lìng yì wū. wù yín dīng nèi jiān, fú què bǔ huì lái xiàn. rén wǔ fēn xiào xiāng wéi, xíng qǔ lì bù yàn fēng sī zhǔ shì. guǐ wèi diào wén xuǎn, xún shēng kǎo gōng sī yuán wài láng. gōng xìng duān jiè, zì wèi lìng shí, dǐ cāo ruò bīng xuě. zhì shì yì xiān chén bù zǐ, yóu jiā yì shàn lèi, duō fāng zhēn yǐn. jiǎ shēn sān yuè, zéi bī jīng chéng, gōng yuē tóng guān chū jīn xiǎng shì, wèi sǐ shǒu jì. jí chéng pò, zéi lìng bào míng. gōng yuē: shēn kě shā, zhì bù kě duó. jiān bù wǎng. shí chuán shàng cóng qí huà mén chū, kè yáng jūn fǔ quàn yuē: tiān zǐ nán xìng, gōng yí hù bì xié xíng. gòng tú guāng fù, gōng wéi zhī. jì ér chū mén yī wàng yuē: dāng cǐ sì miàn gān gē, jià jiāng yān wǎng? guó luàn bù kuāng, jūn wēi wú jì, wéi yǒu yī sǐ ér yǐ. bǐ wén dì bēng, yáng shēng cóng páng wèi quàn, yǐ qīn lǎo zi yòu. gōng yuē: yǒu xiōng zài, wú wú yōu yě. jīn rì bù sǐ, fù hé miàn mù qū tíng yé? shì yè wèi shū bào qí fù yuē: wǎng jí zhì ēn, wú kě bào wàn yī. wéi zhōng xiào dà jié, bù gǎn yǒu kuī, yǐ rǔ wú fù. cì jí zàng mǔ jiào zǐ, wú tā yǔ. xuán zhěng guān běi miàn bài, yǐ fù nán miàn bài. fù shī liù zhāng yún: lǜ tǔ jiē chén zì shèng míng, kuáng fēn hé shì gǎn zòng héng! qū chí ān dé jiū huán lì, yī zhǎn yuán xiōng jǐn xǐ bīng. guàn yíng chén zuì qǐ róng zhū, tú lù xīng wén hài dú tòng. qìng zhú nán shān shū bù jìn, rèn jiāng cùn zhé yǒu yú gū. jūn guó shēn chóu cǎn gǔ jīn, me me nì shù bī xiāng qīn. wēi qū zì hèn wú bīng bǐng, shā zéi wéi yīn bào zhǔ xīn. zài tiān líng shuǎng niàn gāo huáng, kāi pì dāng nián chuí yù zhǎng. yuàn shì wú huáng chuán yè dì, qí āi réng shǐ guó wēi yáng. yī sǐ chóu jūn jiàn xuè chéng, mǎn qiāng zhōng fèn tòng nán píng. dà chóu wèi fù shēn xiān yǔn, màn huà tí juān sǎ lèi yíng. zhì bǐ fān rán cí shì háng, lǎo qīn yòu zǐ gé yōu míng. dān xīn wèi xuě shēng qián hèn, qīng jiǎn kōng liú sǐ hòu shēng. shū bì, mìng pū rù nèi shì, qǔ má liàn lìng zuò huán, pū shǒu chàn, gōng chì zhī chū, suì zì jīng. yuè dàn qǐ fēi, gōng yī shǒu chí liàn wěi, yī shǒu shàng wò, shén qì rú shēng. kè wèi chēng dài yǐ liàn zhī. gài gōng bǐng quán zhèng shí, tíng kōng ruò shuǐ, sǐ zhī rì, àn jiān wéi liú tú shū shù juǎn, wú cháng wù yě. yǐ yǒu zèng tài pú sì qīng, shì zhōng jié, sì jīng zhōng cí.
许直,字若鲁,扬州如皋人。崇祯甲戌进士。初令义乌。戊寅丁内艰,服阕补惠来县。壬午分校乡闱,行取吏部验封司主事。癸未调文选,寻升考功司员外郎。公性端介,自为令时,砥操若冰雪。至是益纤尘不滓,尤加意善类,多方甄引。甲申三月,贼逼京城,公约同官出金飨士,为死守计。及城破,贼令报名。公曰:身可杀,志不可夺。坚不往。时传上从齐化门出,客羊君辅劝曰:天子南幸,公宜扈跸偕行。共图光复,公唯之。既而出门一望曰:当此四面干戈,驾将焉往?国乱不匡,君危无济,惟有一死而已。比闻帝崩,羊生从旁慰劝,以亲老子幼。公曰:有兄在,吾无忧也。今日不死,复何面目趋庭耶?是夜为书报其父曰:罔极至恩,无可报万一。惟忠孝大节,不敢有亏,以辱吾父。次及葬母教子,无他语。旋整冠北面拜,已复南面拜。赋诗六章云:率土皆臣自圣明,狂氛何事敢纵横!驱驰安得赳桓力,一斩元凶尽洗兵。贯盈臣罪岂容诛,屠戮腥闻骇毒痛。罄竹南山书不尽,任将寸磔有余辜。君国深仇惨古今,么么逆竖逼相侵。微躯自恨无兵柄,杀贼惟殷报主心。在天灵爽念高皇,开辟当年垂裕长。愿侍吾皇遄谒帝,祈哀仍使国威扬。一死酬君见血诚,满腔忠愤痛难平。大仇未复身先殒,漫化啼鹃洒泪盈。掷笔翻然辞世行,老亲幼子隔幽明。丹心未雪生前恨,青简空留死后声。书毕,命仆入内室,取麻练令作缳,仆手颤,公斥之出,遂自经。越旦启扉,公一手持练尾,一手上握,神气如生。客为称贷以殓之。盖公秉铨政时,庭空若水,死之日,案间惟留图书数卷,无长物也。乙酉赠太仆寺卿,谥忠节,祀旌忠祠。
lùn yuē: yuè wǔ mù yán, wén chén bù ài qián, wǔ chén bù xī sǐ, zé tiān xià tài píng. yǔ wèi xī sǐ zhī xīn, zhèng yóu yú ài qián ěr. shì qǐ yǒu huì lù yíng tíng, bāo jū sāi lù, rì zuò tóng shān jīn xué zhōng, yá chóu wò suàn, ér néng yú dāo jù dǐng huò shí, xuán yá sā shǒu zhě hū! rán zé gōng zhī kàng jié, bù dài yù nàn shí yě. yú qí wèi lìng bǐng quán, yī chén bù rǎn zhī zhī yǐ.
论曰:岳武穆言,文臣不爱钱,武臣不惜死,则天下太平。予谓惜死之心,正由于爱钱耳。世岂有贿赂盈庭,苞苴塞路,日坐铜山金穴中,牙筹握算,而能于刀锯鼎镬时,悬崖撒手者乎!然则公之抗节,不待遇难时也。于其为令秉铨,一尘不染知之矣。
fù jì: xǔ dé pǔ
附记:许德溥
zhōng jié mò hòu sān nián, fù yǒu bù yī xǔ dé pǔ zhě, sǐ yú yáng zhōu. dé pǔ zì yuán bó, gōng zhī zú zi, yǔ fù zhī qīng jiē bù yī. dé pǔ yì qì bù lún, xǐ tán jié yì, wén liè huáng dì bēng, dà kū yáng zhōu xiàn, yòu kū. měi dú zuò zhé kū. shí bì zhì yī chóng zhēn qián jǐ shàng, jì ér hòu shí. yī rì dú sòng yuè è wáng chuán, jiàn yǒu" jìn zhōng bào guó" sì dà zì, cì rù fū lǐ, xīn mù zhī, nǎi shǒu chí zhēn cì xiōng yuē" bù kuì běn cháo". yòu cì qí liǎng bì yuē:" shēng wèi míng chén, sǐ wèi míng guǐ". jiǔ zhī, pō wén yú rén, yǒu gào zhī zhě, zhí jiàn xiàn lìng, bù guì jiàn xún jiāng yù shǐ, yì bù guì. mìng bǔ qí fù, nǎi guì yuē: wú wèi fù qū ěr. yù shǐ gǎn zhī, nǎi miǎn fù. dì yǐ dé pǔ wén. shā zhī, lín xíng bù guì, xiàng xī běi qì yuē: wú jīn rì dé jiàn xiān dì, wú xīn bì yǐ. dé pǔ shēng shí, měi lù zhōng jié gōng jué mìng shī yú shàn tóu, dú zhī, qì shù háng xià. fù dú qiě qì yǐ wéi cháng.
忠节殁后三年,复有布衣许德溥者,死于扬州。德溥字元博,公之族子,与父之卿皆布衣。德溥意气不伦,喜谈节义,闻烈皇帝崩,大哭;扬州陷,又哭。每独坐辄哭。食必置一崇祯钱几上,祭而后食。一日读宋岳鄂王传,见有“尽忠报国”四大字,刺入肤里,心慕之,乃手持针刺胸曰“不媿本朝”。又刺其两臂曰:“生为明臣,死为明鬼”。久之,颇闻于人,有告之者,执见县令,不跪;见巡江御史,亦不跪。命捕其父,乃跪曰:吾为父屈耳。御史感之,乃免父。第以德溥闻。杀之,临刑不跪,向西北泣曰:吾今日得见先帝,吾心毕矣。德溥生时,每录忠节公绝命诗于扇头,读之,泣数行下。复读且泣以为常。
chéng dé
成德
bīng bù láng zhōng chéng dé, zì yuán xiū, hào yuán shēng, shùn tiān huái róu jí, shān xī huò zhōu rén. shǎo yǒu dà zhì, yǐ zhōng xiào zì fù, wèi zhū shēng shí, dāng yàn chì, cháng dú wén wén sù gōng jī jiān shū, zhé zhuó jǐ kuáng jiào! xīn yí ér zú niè zhī. chóng zhēn xīn wèi chéng jìn shì, yuán míng zhāng chéng dé, fèng zhǐ fù xìng. chū lìng zī yáng, yǒu lián néng shēng. gōng wèi yáo wén yì suǒ qǔ shì, yòu shàn wén wén sù, wū chéng sù bù kuài gōng, yǎn zhōu shǒu cháng yǐ pài xiǎng shǔ yì yǒu suǒ sī, gōng yǔ lì zhēng, shǒu yì hèn gōng. huì xún fāng yù shǐ, shǒu zhī tóng xiāng, yòu wū chéng sī rén, suì hé gōng, bèi dǎi. fù kàng shū lùn liè wū chéng zuì zhuàng, zhí shēng zhèn tiān xià, shòu zhàng zhě sān. xià zhào yù. xuán zāng liù qiān qī bǎi yǒu qí. zhé wù yú yáng. ér gōng zhī jiā yù jū shùn yì. shí róng mǎ nèi qīn, pò qí chéng, gōng jiā rén jiē bì rù dì jiào. fù wén guì yuē: qǐ yǒu nán nǚ bìng rù yī kū zhōng hū! zhōng bù yǐ diān pèi wéi lǐ, zéi zhì yù hài. jí zéi qù, jiào zhōng zhī gōng fù sǐ, yú shì gōng mèi jí qiè xiāo shì tóng shì jiē yì sǐ. hòu shí rì, gōng chū yù. zhì jiā, yī tòng fǔ bì, xuán fù shù suǒ. ér gōng qī liú shì jí gōng nǚ, zhōng yǐ zhuī zāng bī sǐ yú jiā. gōng zài shù jí qī nián, guǐ wèi dōng shè hái, bǔ rú gāo lìng, shū qǐng shū jiā zhù guó jiān chén yǒu sī bàng kè zhī wèi mín hài. shén yǒu mài wáng yán yǐ chōng sī tuó, zhēng zhàn yín yǐ bǎo yù xī zhě. yán dà kǎi qiē. xún shēng bīng bù wǔ kù sī zhǔ shì, zhuǎn chē jià sī yuán wài láng. tòng xīn shí shì, yǐ yòu zǐ mèng lái tuō tóng mén yǒu wáng zhòng, shì yǐ shēn xùn. jì shòu shì, yì jiū xīn róng lüè, wèi guó jiā sāng tǔ jì. gù yīn yǔ jì lín, chóu móu wú jí, gōng xiàn nián lái fēng jiāng duō biàn, rén jiā yǐn rěn gǒu huó, fèn fā yú zhōng, yǒu" yǎng jié yì míng lián chǐ" yī shū, shàng wèi zhī dòng róng. jiǎ shēn sān yuè, nì chuǎng rù dōu, gōng jí zhì shū tóng nián mǎ wén zhōng, xiāng yuē sǐ nàn. rì zhǔ yōu chén rǔ, zhǔ rǔ chén sǐ. wǒ děng bù néng kuāng jiù, yí huò zhì cǐ, wéi yǒu yī sǐ, yǐ bào guó ěr. nián wēng zhōng xiào sù bǐng, liàng yǒu tóng xīn yě. yòu yún: kāng kǎi zhàng jié yì, cóng róng jiù yì nán. wú bèi jiāng wèi qí nán zhě hū? yì wèi qí yì zhě hū? dì xìng lǎo mǔ shě mèi jù zài cǐ, lǎo mǔ zhēng yù xiān yǐn jué, dì zhǐ zhī, yǐ kāng kǎi cóng róng èr yì wèi gào, dì zhì zài wèi qí nán, jù biàn qǐ cāng cù, wǒ bèi wú yǐ zì míng, gù fù yǐ èr yì xiāng shāng yě. jí wén dì bēng, zǐ gōng bào lù dōng huá mén xià, gōng wǎng yǐ jī jiǔ kū diàn. zéi nù, lù rèn xié shì zhī, bù wéi dòng. hào tòng chù chí jǐ sǐ. guī yù guì mǔ zhāng shì qián, tòng kū, mǔ yuē: wǒ zhī zhī yǐ. rù shì zì yì sǐ. wèi jià zhī mèi, jí qiè jù zì yì. yī zi liù suì, pū shā zhī. rán hòu zì shā. nán dōu zèng gōng dà lǐ sì qīng, shì zhōng yì, sì jīng zhōng cí, mǔ zèng shū rén.
兵部郎中成德,字元修,号元升,顺天怀柔籍,山西霍州人。少有大志,以忠孝自负,为诸生时,珰焰炽,尝读文文肃公击奸疏,辄斫几狂叫!心仪而足蹑之。崇祯辛未成进士,原名张成德,奉旨复姓。初令嵫阳,有廉能声。公为姚文毅所取士,又善文文肃,乌程素不快公,兖州守尝以派饷属邑有所私,公与力争,守亦恨公。会巡方御史,守之同乡,又乌程私人,遂劾公,被逮。复抗疏论列乌程罪状,直声震天下,受杖者三。下诏狱。悬赃六千七百有奇。谪戊榆阳。而公之家寓居顺义。时戎马内侵,破其城,公家人皆避入地窖。父文桂曰:岂有男女并入一窟中乎!终不以颠沛违礼,贼至遇害。及贼去,窖中知公父死,于是公妹及妾萧氏、童氏皆缢死。后十日,公出狱。至家,一恸甫毕,旋赴戍所。而公妻刘氏及公女,终以追赃逼死于家。公在戍籍七年,癸未冬赦还,补如皋令,疏请输家助国兼陈有司棓克之为民害。甚有卖王盐以充私橐,征站银以饱欲溪者。言大剀切。寻升兵部武库司主事,转车驾司员外郎。痛心时事,以幼子梦来托同门友王重,誓以身殉。既受事,益究心戎略,为国家桑土计。顾阴雨既临,绸缪无及,公见年来封疆多变,人家隐忍苟活,愤发于中,有“养节义、明廉耻”一疏,上为之动容。甲申三月,逆闯入都,公即致书同年马文忠,相约死难。日主忧臣辱,主辱臣死。我等不能匡救,贻祸至此,惟有一死,以报国耳。年翁忠孝夙禀,谅有同心也。又云:慷慨仗节易,从容就义难。吾辈将为其难者乎?抑为其易者乎?弟幸老母舍妹俱在此,老母争欲先引决,弟止之,以慷慨从容二义为告,弟志在为其难,惧变起仓卒,我辈无以自明,故复以二义相商也。及闻帝崩,梓宫暴露东华门下,公往以鸡酒哭奠。贼怒,露刃胁视之,不为动。号恸触墀几死。归寓跪母张氏前,恸哭,母曰:我知之矣。入室自缢死。未嫁之妹,及妾俱自缢。一子六岁,扑杀之。然后自杀。南都赠公大理寺卿,谥忠毅,祀旌忠祠,母赠淑人。
qǐ zhēn lù zài gōng guī yù zì yì. yě chéng zé yún kū diàn zǐ gōng qián, dà hū huáng shàng shù sì, kòu shǒu chù jiē ér sǐ. suǒ zài yì cí. chuán zài jì yòu zǐ yú wáng zhòng, cǐ wèi pò chéng shí yě, ér biān nián zé yún pū shā yòu zǐ, bù zhī shì yī shì èr.
启祯录载公归寓自缢。野乘则云哭奠梓宫前,大呼皇上数四,叩首触阶而死。所载异辞。传载寄幼子于王重,此未破城时也,而编年则云扑杀幼子,不知是一是二。
chén zǐ zhī yú jūn fù, fēi kě yǐ bào shī yán yě. rán ér zhī cǐ yì zhě xiān yǐ. ruò gōng zhī zhèng qì zhí jié, ér shòu zhàng hé gē, jiā sàng wáng ér shēn chuí sǐ, jiǔ nǎi dé bǔ láng shǔ. guó jiā zhī yú gōng, yì yǐ wēi yǐ, zú nǎi lín nàn juān qū, jǐn shì yǔn mìng. wū hū nán zāi! qǐ fēi tiān xìng zhōng yì, jiǔ sǐ bù yí zhě yú!
臣子之于君父,非可以报施言也。然而知此义者鲜矣。若公之正气直节,而受杖荷戈,家丧亡而身垂死,久乃得补郎署。国家之于公,亦已微矣,卒乃临难捐躯,尽室陨命。呜呼难哉!岂非天性忠义,九死不移者欤!
lùn yuē: yī fū kàng jié, gǔ yóu chēng zhī. yǔ guān chéng shì zhōng guī, hòu xiān fù sǐ rú tiǎn, wú fù ér nǚ zǐ liú lián zhuàng, zhēn jīn guó ér xū méi zhě zāi! nǎi ruò gōng zhī shǐ wèi xún lì, jì wèi bì shì, zhōng wèi zhōng chén, wèi liáng yǒu, sī gù yì bǐng dān qīng míng chuí zhú bó, qián shǐ yǐ wéi měi tán hòu lái yǎng qí huī liè zhě yě. rán fēi shì fù, xiān jǔ shì zi, shú wèi lǐ quán wú yuán, ér zhī cǎo wú gēn yě zāi!
论曰:一夫抗节,古犹称之。予观成氏中闺,后先赴死如餂,无复儿女子流连状,真巾帼而须眉者哉!乃若公之始为循吏,继为拂士,终为忠臣,为良友,斯固义炳丹青名垂竹帛,前史以为美谈、后来仰其徽烈者也。然非是父,鲜举是子,孰谓醴泉无源,而芝草无根也哉!
yě chéng yún: gōng qī liú shì, bìng nǚ yǐ zhēng zāng kùn sǐ. biān nián yún: mǔ yì sǐ, qī zhāng shì yì sǐ. shì qián qī liú sǐ yú shùn yì, ér hòu qī zhāng sǐ yú yàn dōu zhě yě. qián liǎng qiè yī mèi sǐ yú shùn yì, ér hòu yī qiè yī mèi yì sǐ zi yàn dōu. gài gōng jiā hòu xiān gòu nán, fù mǔ yǔ mèi jí qī qiè zǐ nǚ bìng gōng, sǐ zhě yī mén qí shí yǒu èr rén. wū hū! fēi liè zhàng fū, qí néng rú shì hū.
野乘云:公妻刘氏,并女以征赃困死。编年云:母缢死,妻张氏亦死。是前妻刘死于顺义,而后妻张死于燕都者也。前两妾、一妹死于顺义,而后一妾一妹亦死子燕都。盖公家后先遘难,父母与妹及妻妾子女并公,死者一门其十有二人。呜呼!非烈丈夫,其能如是乎。