zèng gōng yī lǜ
贈公一律
dà shà nán píng yī mù zhī, mí tā zì xǔ dú dēng pí. gǔ shěn xī zhào shén yú jìn, máo luò chén xīng zhì bù yí. xuè jiàn shān líng chóu zǔ dé, hún yī gōng shù dá jūn zhī. shēng lái pèi jǐn wán xióng jiào, bái rèn fēng tóu liàn xiào sī.
大廈難憑一木支,靡他自許獨登陴。鼓沈夕照神逾勁,旄落晨星志不移。血濺山陵酬祖德,魂依宮樹答君知。生來佩盡丸熊教,白刃鋒頭煉孝思。
fù jì xiàn xíng
附記現形
gōng zhī gù lú zài jùn chéng, zì fù zǐ xùn jié hòu, wú rén jū shǒu. yǒu jùn rén wú yín zhě, zì mèng yán, dà qīng cháo jìn shì, shì yīn xiǎo yàng, yù jiè qí shì jìng xī, suì jiān yú ér rù, hū jiàn gōng shā zé hóng páo, zì píng hòu qū chū, duān zuò tīng zhōng. wú yín dà xiè, jí fǎn, jí shén, wèi jǐ zú. rán zé gōng zhī zhōng líng, yì xiǎn hè yǐ zāi.
公之故廬在郡城,自父子殉節後,無人居守。有郡人吳誾者,字孟岩,大清朝進士,適因小恙,欲借其室靜息,遂肩輿而入,忽見公紗幘紅袍,自屏後趨出,端坐廳中。吳誾大駴,即返,疾甚,未幾卒。然則公之忠靈,亦顯赫矣哉。
chén liáng mó
陳良謨
chén liáng mó, yuán míng tiān gōng, zì shì liàng, hào yín rì, yín xiàn rén. chóng zhēn xīn wèi jìn shì. gǎi jīn míng. fù mǒu, méi guān yún nán, yǐ pín gù bù néng guī chèn, hòu dé dì yè xuǎn, qiú shòu dà lǐ fǔ sī lǐ, nǎi bēn sàng guī. guǐ yǒu fēn kǎo xiāng wéi, jǔ zhuō yì, rù wèi sì chuān dào yù shǐ. jǐ mǎo xún àn sì chuān, shǔ lì dàn zhī, bù gǎn wèi fēi. jiǎ shēn zhēng yuè, mèng bài wén shān yú táng xià, wén shān yī zhī. qǐ yuē: gōng yǔ yǔ xiān hòu, rén pǐn xiāng tóng, hé xià bài? sān yuè shí qī chéng xiàn, dà shū èr shí zì yú zhuō yuē: guó yùn zāo yáng jiǔ, jūn wáng gòu nán shí. rén chén dāng xùn jié, zhōng xiào liǎng wú kuī. pū dì hūn yūn zhě shù sì. zì shì shuǐ jiāng bù rù kǒu. qí zú yín quàn wú sǐ. yuē: wú zhì fēi yī rì yǐ. shí yǒu zhí yǒu jì fāng tài zài páng. gōng yuē: wú wèi guó sǐ, yì bù gù jiā. zhǐ cǐ xiān jūn zhūn xī, lǎo mǔ shì yǎng, sì jì wèi dìng, xū yī yán, yán bù zú xī, yīn fù shī yún: zhōng tiān xuán rì yuè, sì hǎi suǒ bì zhào. shū ěr yīn wù hūn, rì yuè shī cháng dào. yǎng guān wǒ míng míng, bù shí yī shí biàn. shū zhì cǐ, hū biāo fēng xí yǒu, yuē: yì zāi cǐ fēng. suí xù yún: diàn fēng zì nán lái, guāng fù tiān xīn jiàn. dài fū bǎi zhí shì, qí shuí wàng míng jūn. kuì yǔ chén yù jiǔ, chuáng zǐ yān shù xún. bèi chéng shú jǐn cuì, xiàng zhàn yǎo wú shēng. rú hé shè jì líng, xī ěr shùn mín xíng. zài zhōu yì fù zhōu, gǔ jīn tóng yī zhé. shùn mín jí nì mín, cān guān fēi yī rì. cāng cāng bù kě wèn, wáng guó wǒ hé cún. shì shǒu bù èr xīn, yī sǐ bào jūn ēn. mò tí yún: wèi zi wèi chén, bù néng liǎng quán. kāng kǎi cóng róng, tóng guī yī sǐ. dà míng jiān chá yù shǐ chén liáng mó. shū yú zéi xiàn běi jīng zhī rì. suì fù jì shōu. wèi jǐ wén dì bēng, dà tòng yuē: wú suǒ yǐ yǐn rěn zhì cǐ zhě, wèi dì zài yě. jīn yǐ yǐ, wú sǐ wǎn yǐ. zhū pū luó qì bù cóng, tòng yǐn jiōng hù. wèi huán yú liáng, yù zì yì, yǒu qiè shí shì, jīng shī rén, nián shí qī, fǔ qǔ bǎi yǒu sān rì, duān fú jìng zhuāng, hòu gōng tóng jǐn. gōng wèi yuē: wú nián yú wǔ shí, wú zi, rǔ jīn yǒu shēn, tǎng shēng nán yǐ yán chén shì xuè shí, rǔ bì miǎn zhī, yù qiǎn rén sòng zhī mǔ jiā. shí shì yuē: zhǔ rén sǐ, qiè jiāng shuí yī? chén sǐ jūn, qiè sǐ zhǔ, fēn yě. yǔ qí wèi zéi rǔ bù rú wú zi, qǐng xiān sǐ yǐ jué jūn niàn, suì rù tóu huán, gōng bié zuò yī huán yǔ zhī tóng jǐn. zhū pú cóng xì xì qì kuī zhī gōng shàng lì, guà lán pà pēn xuè mǎn dì. shí shì yǐ hóng sī dài yì yú páng, pò mén yú rù, gōng qì wèi jué, jiè wù dòng. shí shì bǐ wàn lì ruǎn, bù néng jí shì, wǒ jǐn zhī xìng jǐn, rǔ wèi wǒ gāo qí xuán, rǔ sòng wǒ zhōng, yóu wú zi yě. zhū pū qì yuē: zhǔ rén cǐ qù, dìng wèi zhèng shén, gōng yuē: rán. wú dāng yòu rǔ, suì jué. nán dōu zèng tài pú sì shǎo qīng, shì gōng mǐn. shí shì zèng rú rén, tóng sì jīng zhōng cí.
陳良謨,原名天工,字士亮,號寅日,鄞縣人。崇禎辛未進士。改今名。父某,沒官雲南,以貧故不能歸襯,後得第謁選,求授大理府司理,乃奔喪歸。癸酉分考鄉闈,舉卓異,入為四川道御史。己卯巡按四川,屬吏憚之,不敢為非。甲申正月,夢拜文山於堂下,文山揖之。起曰:公與予先後,人品相同,何下拜?三月十七城陷,大書二十字於桌曰:國運遭陽九,君王遘難時。人臣當殉節,忠孝兩無虧。仆地昏暈者數四。自是水漿不入口。其族淫勸無死。曰:吾志非一日矣。時有執友季芳泰在旁。公曰:吾為國死,義不顧家。止此先君窀穸,老母侍養,嗣繼未定,須一言,言不足悉,因賦詩云:中天懸日月,四海所畢照。倏爾陰霧昏,日月失常道。仰觀我明明,簿蝕一時變。書至此,忽飆風襲牖,曰:異哉此風。隨續云:電風自南來,光復天心見。大夫百執事,其誰忘明君。媿予沉鬱久,床笫淹數旬。背城孰盡瘁,巷戰杳無聲。如何社稷靈,惜爾順民形。載舟亦覆舟,古今同一轍。順民即逆民,參觀非一日。蒼蒼不可問,亡國我何存。誓守不二心,一死報君恩。末題云:為子為臣,不能兩全。慷慨從容,同歸一死。大明監察御史陳良謨。書於賊陷北京之日。遂付季收。未幾聞帝崩,大慟曰:吾所以隱忍至此者,為帝在也。今已矣,吾死晚矣。諸仆羅泣不從,痛飲扃戶。為繯於梁,欲自縊,有妾時氏,京師人,年十七,甫娶百有三日,端服靚妝,候公同盡。公謂曰:吾年逾五十,無子,汝今有娠,倘生男以延陳氏血食,汝必勉之,欲遣人送之母家。時氏曰:主人死,妾將誰依?臣死君,妾死主,分也。與其為賊辱不如無子,請先死以絕君念,遂入投繯,公別作一繯與之同盡。諸僕從隙隙泣窺之公上立,掛藍帕噴血滿地。時氏以紅絲帶縊於旁,破門逾入,公氣未絕,戒勿動。時氏彼腕力軟,不能即逝,我緊之幸盡,汝為我高其懸,汝送我終,猶吾子也。諸仆泣曰:主人此去,定為正神,公曰:然。吾當佑汝,遂絕。南都贈太僕寺少卿,諡恭愍。時氏贈孺人,同祀旌忠祠。
lùn yuē: gōng mǐn zhī sǐ, jiào tā rén gèng nán. shàng yǒu lǎo qīn, xià wú xuè sì, ér yòu chǒng ài zài páng, háo bù xì liàn, zhēn dà jiě tuō rén. zhì shí rú rén sháo yán hào chǐ, yù jié shuāng biāo, zī èr rén zhě, kě wèi fēi yuè ài hé, yóu xíng jiàn shù, tóng shàng tiān gōng zhě yě. qǐ tú xuè xìng jué liè yě zāi!
論曰:恭愍之死,較他人更難。上有老親,下無血嗣,而又寵愛在旁,毫不繫戀,真大解脫人。至時孺人韶顏皓齒,玉節霜標,茲二人者,可謂飛越愛河,遊行劍樹,同上天宮者也。豈徒血性決烈也哉!
chén chún dé
陳純德
yù shǐ chén chún dé, zì jìng shēng, hào dàn yuán, hú guǎng yǒng zhōu líng líng rén. chóng zhēn shí sān nián gēng chén jìn shì. shì bǎng èr jiǎ jìn shì, jù méng ēn zhào duì chēng zhǐ, jí chú hàn lín kē dào děng zhí. gōng yǐ zòu duì xiáng míng, shòu fú jiàn dào yù shǐ. guǐ wèi dū xué shùn tiān, fāng dǐ rèn, yǐ zūn huà jǐng, bù néng qián, suì huí jīng. zéi rù jīng, gōng zì jīng sǐ. qí tóng jìn shì zhào duì zhě, tè zhǐ chú hàn lín wǔ rén, kē dào gè wǔ rén, gòng shí wǔ rén. sǐ zhě wéi gōng yī rén. nán jīng zèng tài pú sì shǎo qīng, shì gōng jié, sì jīng zhōng cí.
御史陳純德,字靜生,號澹元,湖廣永州零陵人。崇禎十三年庚辰進士。是榜二甲進士,俱蒙恩召對稱旨,即除翰林、科、道等職。公以奏對詳明,授福建道御史。癸未督學順天,方抵任,以遵化警,不能前,遂回京。賊入京,公自經死。其同進士召對者,特旨除翰林五人,科、道各五人,共十五人。死者惟公一人。南京贈太僕寺少卿,諡恭節,祀旌忠祠。
shì nián sǐ jié, sān yù shǐ, èr chén gōng yǔ wáng zhōng liè gōng shì yě.
是年死節,三御史,二陳公與王忠烈公是也。
biān nián yún: gōng shí tí dū běi zhí xué xiào, xíng bù fāng zhì yì shuǐ, shì shì yóu wèi jìng, wén dū chéng zéi jǐng, jí róng zhuāng rù dōu, bù shù rì ér chéng xiàn, suì zì yì.
編年云:公時提督北直學校,行部方至易水,試士猶未竟,聞都城賊警,即戎裝入都,不數日而城陷,遂自縊。
zhōng nì shǐ yún: gè dān duō zhù sǐ nán, ér guó nán lù zhù èr jiā liú yòng, fēi yě. huò zhě bèi zhí bù qū, ér yǐ xíng sǐ, gù zhù xíng rǔ zhū chén nèi. rán zhū shū jù chēng xùn nán wén chén èr shí yī rén, ér gōng xián liè qí zhōng. qiě nán dōu míng yǒu shì diǎn, jí cì sì jīng zhōng cí, zé gōng zhī zì yì, duàn fēi wú zhēng kě zhī yě. tā shuō gài kě fèi yǐ.
忠逆史云:各單多注死難,而國難錄注二夾留用,非也。或者被執不屈,而以刑死,故注刑辱諸臣內。然諸書俱稱殉難文臣二十一人,而公咸列其中。且南都明有諡典,及賜祀旌忠祠,則公之自縊,斷非無征可知也。他說概可廢矣。
shēn jiā yǔn
申佳允
shēn jiā yǔn, zì jǐng méi, hào sù yuán, yǒng nián rén. tiān qǐ xīn yǒu jǔ rén, chóng zhēn xīn wèi jìn shì. chū wén tài shǐ zhī mén, shòu yí fēng zhī xiàn, sān zài diào fán qǐ xiàn. zéi sǎo dì wáng lǜ wàn rén gōng qǐ, gōng dēng pí gù shǒu, shǒu jiàn zhǎn yī rén, nǎi tuì zhú zhuān chéng, yǐ qīng lián dì yī chēng. zhuó lì bù wén xuǎn sī zhǔ shì, jiǎng rén cái, jué bēn jìng, lǚ shàng fēng shì, quán zhèng sù rán, zhuǎn kǎo gōng yuán wài láng. huì gōng zhī shī wén wén sù, yǔ hán chéng yǒu xì, zhōng yǐ wēi fǎ, bìng jí gōng, jiàng nán jīng guó zi jiān bó shì, shēng tài pú sì sì chéng. jiǎ shēn èr yuè, yǐ mù shì chū xún jìn jiāo, wén zéi báo jū yōng, fēn bīng zì cháng shān rù, jī nán jùn xiàn, wàng fēng bēn kuì, cháo chén duō jí shì yǐn qù. zuǒ yòu xián quàn gōng yuē: jīng shī qiě wēi, jì zài wài kě wú yǔ. gōng kǎi rán liú tì yuē: wǒ gù zhī jīng shī dāng bù zhī, qí rú huáng shàng hé? nǎi xīng chí rù dōu. shí sān yuè shí èr shì yě. zhī dà shì yǐ qù, yǐ shū yí zi hán guāng yuē: xíng yǐ yuē yì, shùn shù yuē mìng, yì bù kě bèi, mìng bù kě wéi. zài cháo zài yě, wú èr dào yě. tiān xià shì huài yú tān shēng wèi sǐ. sǐ yú jí, sǐ yú lì, sǐ yú xíng lù, sǐ yú fáng wéi dòu zhēng, jūn sǐ yě. shù zhě níng sǐ bù xī. yù jūn fù dà jié, suō shǒu chuí tì, bǎi jì qiú miǎn, cǐ zhēn bù shàn yòng sǐ yǐ. wú shòu guó ēn, shì yǐ sǐ bào. shì shí qí mǔ tài ān rén nián jìn qī shí, yíng yǎng jīng dǐ, zuǒ yòu yǐ cǐ wèi jiě. yuē wú yè yǐ shēn xǔ guó, shì nán liǎng quán. shí bā jù bīn kè wèi yòu zǐ yù xíng guān lǐ, yuē cǐ sòng yǐn héng zhōu suǒ wèi guān dài jiàn xiān rén yú dì xià yě. yīn yǐ shēng píng suǒ zhe shī wén fù zhī yuē: wú zuò guān wú zhǎng wù, bàn shēng jīng lì jǐn cǐ yǐ. shí jiǔ chéng pò, zuǒ yòu qǐng yì fú nì tā suǒ. gōng yuē: wú lái cǐ hé wèi zhě, rù ér bì, hé rú bì ér bù rù. yǐ wén gōng zhōng biàn, yǎng tiān hū shèng míng zhě sān. shì liǎng pū gù shǒu bù qù. dài zhī yuē: wǎng wú bài kè shí, zé yǒu shàn dì, kě suí xíng. zhì wáng gōng chǎng, yǒu jǐng hóng rán, liǎng pū zhī qí yì, jí wǎn zhī, duàn xiù yuè rù, liǎng pū hào hū, chuí gěng jiù zhī, gōng zài xià hū yuē: rǔ děng guī wèi tài ān rén, jūn wáng yǔ wáng, yǒu zi zuò zhōng chén, mò guò tòng yě. shí nián sì shí yǒu èr. wèi jǐ zéi cóng guān dōng kuì huí, yù sì fén lù, yòu zǐ yù, xié tài ān rén duó mén chū, tóng pú jiē cóng, yǒu yōng shū xú qǐ fèng zhě, cóng gōng yǐ shí nián yǐ, hào qì qǐng liú. yuē: wǒ děng jù qù, jiù shuí yǔ shǒu. zéi guǒ fén mín jū jí yù. xú guì yuē: wú zhǔ yǐ zhōng sǐ, yuàn fú fén, zéi nù biān zhī, xú kòu qǐng yù āi, zéi gǎn dòng, zú bù fén. jí dà bīng zhì, zhú jū mín wài xǐ, xú jù, biàn qiú qí tóng lǐ, dé juān gōng zhū pān guì děng èr shí yú rén, yú guān tiān níng sì, gù dé quán, xú zhī lì yě. nán dōu zhào zèng tài pú sì shǎo qīng, shì jié mǐn, sì jīng zhōng cí. zi hán guāng, gāo cái jùn pǐn yǔ dì yù, bìng yǐ shī wén míng shì.
申佳允,字井眉,號素園,永年人。天啟辛酉舉人,崇禎辛未進士。出文太史之門,授儀封知縣,三載調繁杞縣。賊掃地王率萬人攻杞,公登陴固守,手劍斬一人,乃退築磚城,以清廉第一稱。擢吏部文選司主事,獎人才,絕奔競,屢上封事,銓政肅然,轉考功員外郎。會公之師文文肅,與韓城有隙,中以微法,並及公,降南京國子監博士,升太僕寺寺丞。甲申二月,以牧事出巡近郊,聞賊薄居庸,分兵自常山入,畿南郡縣,望風奔潰,朝臣多藉事引去。左右咸勸公曰:京師且危,既在外可無與。公慨然流涕曰:我固知京師當不支,其如皇上何?乃星馳入都。時三月十二事也。知大事已去,以書貽子涵光曰:行已曰義,順數曰命,義不可背,命不可違。在朝在野,無二道也。天下事壞於貪生畏死。死於疾,死於利,死於刑戮,死於房幃鬥爭,均死也。數者寧死不惜。遇君父大節,縮手垂涕,百計求免,此真不善用死矣。吾受國恩,誓以死報。是時其母太安人年近七十,迎養京邸,左右以此為解。曰吾業以身許國,勢難兩全。十八聚賓客為幼子煜行冠禮,曰此宋尹衡州所謂冠帶見先人於地下也。因以生平所著詩文付之曰:吾作官無長物,半生精力盡此矣。十九城破,左右請易服匿他所。公曰:吾來此何為者,入而避,何如避而不入。已聞宮中變,仰天呼聖明者三。視兩仆固守不去。紿之曰:往吾拜客時,擇有善地,可隨行。至王恭廠,有井泓然,兩仆知其意,急挽之,斷袖躍入,兩仆號呼,垂綆救之,公在下呼曰:汝等歸慰太安人,君亡與亡,有子作忠臣,莫過慟也。時年四十有二。未幾賊從關東潰回,欲肆焚戮,幼子煜,挾太安人奪門出,童僕皆從,有傭書徐起鳳者,從公已十年矣,號泣請留。曰:我等俱去,柩誰與守。賊果焚民居及寓。徐跪曰:吾主以忠死,願弗焚,賊怒鞭之,徐叩請愈哀,賊感動,卒不焚。及大兵至,逐居民外徙,徐懼,遍求其同里,得鐫工朱攀桂等二十餘人,舁棺天寧寺,故得全,徐之力也。南都詔贈太僕寺少卿,諡節愍,祀旌忠祠。子涵光,高才峻品;與弟煜,並以詩文名世。
gōng yī zì kǒng jiā, hào jùn yuán, shū qǐng gōng xù zhě, wèi bái shì yù gōng bào yī, yì dú xíng jūn zǐ yún. tā běn yǒu zài gōng yì zhě.
公一字孔嘉,號浚源,疏請公恤者,為白侍御公抱一,亦獨行君子云。他本有載公縊者。
lùn yuē: wǎng yú yóu bái mén shí, sù yuán xiān shēng fāng zuǒ qiān guó bó, wǎng gù lǚ dǐ, huān xiāng de yě. rěn zhī qí shǎo gū, shì tài ān rén xiào. wèi xiào lián shí, yǒu hé wán cǎo, jīn kāng kǎi fù nán, shì sǐ rú guī, qiú zhōng chén bì yú xiào zǐ zhī mén, xìn fū! wú jiàn shén jīng lún xiàn, ruò zuò huàn zhě, bèi dùn chū dōu mén, biàn chēng gāo dǎo. ruò gōng fǎn cóng wài rù, yǔ chéng cún wáng, sù zhì yǐ dìng, fēi ruò lín shì wú kě rú hé, zhǐ de yī sǐ zhě bǐ yě. tè tài jūn gāo nián, hé bù xiān hù sòng chū jīng, miǎn qí jīng tòng, yì ài rì zhī chéng, dài yǒu xū yú bù rěn lí xī xià zhě hū?
論曰:往余游白門時,素園先生方左遷國博,枉顧旅邸,歡相得也。稔知其少孤,事太安人孝。為孝廉時,有和丸草,今慷慨赴難,視死如歸,求忠臣必於孝子之門,信夫!吾見神京淪陷,若作宦者,背遯出都門,便稱高蹈。若公反從外入,與城存亡,素志已定,非若臨事無可如何,只得一死者比也。特太君高年,何不先護送出京,免其驚痛,意愛日之誠,殆有須臾不忍離膝下者乎?