yuán chóng huàn hào zì rú, guǎng xī wú zhōu fǔ téng xiàn rén, wàn lì jǐ wèi jìn shì. tiān qǐ liù nián bǐng yín, xún fǔ liáo dōng, shǒu níng yuǎn. zhēng yuè chū sì rì, hū bào dà bīng rù biān. chū shí wài jí zhì níng yuǎn, yǐ xīng yè bèi dào jí chí. shì mǎ pí bà, kǒng yuán bīng chū zhàn, jiē zuò mǎ fó sì. chóng huàn yǔ zǒng bīng mǎn guì zhào lǜ jiào zuǒ fǔ děng, jù bì chéng bù chū. xū yú wéi chéng, qí kě èr wàn, jiāng tiě guǒ chē zhuàng chéng, shēng hōng rán. jiǔ zhī, chéng wèi zhī hàn qiě suì yǐ. yòu yòng zhuàng rú yún tī ér gāo guò yú chéng zhě jī zhuàng, shàng yǐ bǎn zhē bì, bīng cáng yú xià, jué chéng yuán yōng jiāng duò, yǐ zhǎng jiē yán shí zhuàng xià, bīng duō sǐ, jí gōng jì jiǔ, chéng jī jù chéng āo kān, bīng nì shēn chù, wā jué chéng shàng, yǐ shí zhì zhī, yòu bù néng jí, chéng jiāng pò, hé chéng dà jù. jù yuàn yuē: yuán yé wèi jǐ yī rén, lèi wǒ yī chéng bǎi xìng. shí yǒu tōng pàn mǒu, zhè jiāng rén yě. yǒu zhì lüè, jí zào huǒ yào, bù zhì pào zhōng, yún shāi yú lú huā rù zi jí bèi dān shàng, juǎn zhī, hào wàn rén dí. yào fǔ chéng, tōng pàn ruò huǒ yù shì, hū huǒ xīng fēi yú xū shàng, lì kè fén sǐ. wàn rén dí zhe yī huǒ xīng, jí bù dé shēng, qí lì hài rú cǐ. shǒu zhě yòng cǐ zhì yú chéng xià. dà bīng fāng gōng chéng, hū jiàn bèi rù biàn dì, dà xǐ, qū chū zhēng duó, chéng shàng wàng jiàn, jí yǐ huǒ jiàn xiāo huáng děng wù zhì yú bèi rù shàng, huǒ dà fā, pū zhī yù chì, huǒ xīng suǒ jí, wú bù mí làn, yán shāo shù qiān rén. dà bīng bù lì, jiě wéi. jié lǐ yǒng fāng yuē: rǔ yán cǐ chéng yì pò, rú hé ruò cǐ nán gōng. suì qù. fán rù nèi dì èr shí rì, hé chéng bǎi xìng, dà kū bài xiè chóng huàn mǎn guì děng jiù mìng zhī ēn. èr yuè, jīng lüè gāo dì bào jié, chóng huàn shēng qiān dōu yù shǐ, mǎn guì zhào lǜ jiào, zuǒ fǔ děng gè shēng shǎng yǒu chà. shùn zhì shí wǔ nián wù xū bā yuè shí èr rì, xiān jūn zǐ yuē, yǔ xī zài chú zhōu yù jiāo kè, zì yún jū níng yuǎn chéng, kāi sì gǔ lóu qián, céng bèi wéi zhōng, gù shú zhī qí shì rú cǐ. chéng tā shū suǒ wèi xī yě. dà bīng jì guī, liàn bīng shěn yáng, yǐ tú zài jǔ. míng nián liù yuè, fù gōng níng yuǎn. mǎn guì děng dà zhàn què zhī. sòng tiān lú bǐ yún: bǐng yín zhēng yuè, dà bīng shù wàn dù hé. qí zuì jìn wú dí zhě, rén bèi tiě kǎi èr chóng, hào tiě tóu zi. sān bèn zhì níng yuǎn sì bǎi yú lǐ, liè chéng liù qī, shì mǎ jǐn liǎn rù níng yuǎn. èr shí sān rì, dà bīng liè yíng chéng xià, cì rì gōng dōng mén, tuī jiān chē báo chéng, chē yòng shù cùn hòu bǎn mào yǐ shēng niú gé, cáng jiàn shì yú xià, chuí záo huài chéng shí yú lǐ, shǐ shí bù néng zhì, hòu yōng tiě qí. lǐ yǒng fāng dū zhèn yán kù, chéng nèi jià xī yáng dà pào shí yī mén, cóng chéng shàng jī, zhōu ér bù tíng. měi pào suǒ zhōng, mí làn kě shù lǐ, dú chéng xià wú yǐ shī, nǎi shù chú jiē, guàn zhī sǎn, yǐ jìng yào rán zhī tóu xià. chē lín dié bù dé kāi, fén sǐ shén zhòng. bì jǐn fú zhě shí yú rén, suǒ wèi gù shān niú lù yě. dà bīng suì tuì. shǐ sǐ shì wǔ shí rén zhuì chéng ér xià, shí shǐ shí yú wàn zhī, jiàn chéng shàng dà xiǎo xué zhì qī shí yú. ér chá xiāo huáng kù yì yǐ jǐn. wēi yǐ zāi!
袁崇煥號自如，廣西梧州府藤縣人，萬曆己未進士。天啟六年丙寅，巡撫遼東，守寧遠。正月初四日，忽報大兵入邊。初十外即至寧遠，以星夜倍道疾馳。士馬疲罷，恐袁兵出戰，皆坐馬佛寺。崇煥與總兵滿桂、趙率教、左輔等，俱閉城不出。須臾圍城，騎可二萬，將鐵裹車撞城，聲轟然。久之，城為之撼且碎矣。又用狀如雲梯而高過於城者擊撞，上以板遮蔽，兵藏於下，掘城垣墉將墮，以長階沿石撞下，兵多死，及攻既久，城基俱成凹龕，兵匿深處，挖掘城上，以石擲之，又不能及，城將破，合城大懼。俱怨曰：袁爺為己一人，累我一城百姓。時有通判某，浙江人也。有智略，急造火藥，不置炮中，勻篩於蘆花褥子及被單上，卷之，號萬人敵。藥甫成，通判爇火欲試，忽火星飛於須上，立刻焚死。萬人敵着一火星，即不得生，其利害如此。守者用此擲於城下。大兵方攻城，忽見被褥遍地，大喜，趨出爭奪，城上望見，即以火箭硝黃等物擲於被褥上，火大發，撲之愈熾，火星所及，無不糜爛，延燒數千人。大兵不利，解圍。詰李永芳曰：汝言此城易破，如何若此難攻。遂去。凡入內地二十日，合城百姓，大哭拜謝崇煥、滿桂等救命之恩。二月，經略高第報捷，崇煥升僉都御史，滿桂、趙率教，左輔等各升賞有差。順治十五年戊戌八月十二日，先君子曰，予昔在滁州遇椒客，自雲居寧遠城，開肆鼓樓前，曾被圍中，故熟知其事如此。誠他書所未悉也。大兵既歸，練兵瀋陽，以圖再舉。明年六月，復攻寧遠。滿桂等大戰卻之。頌天臚筆云：丙寅正月，大兵數萬渡河。其最勁無敵者，人被鐵鎧二重，號鐵頭子。三坌至寧遠四百餘里，列城六七，士馬盡斂入寧遠。二十三日，大兵列營城下，次日攻東門，推堅車薄城，車用數寸厚板冒以生牛革，藏健士於下，錘鑿壞城十餘里，矢石不能制，後擁鐵騎。李永芳督陣嚴酷，城內架西洋大炮十一門，從城上擊，周而不停。每炮所中，糜爛可數里，獨城下無以施，乃束芻秸，灌脂糝，以鏡藥燃之投下。車鱗疊不得開，焚死甚眾。斃錦服者十餘人，所謂固山、牛鹿也。大兵遂退。使死士五十人縋城而下，拾矢十餘萬枝，見城上大小穴至七十餘。而查硝黃庫亦已盡。危矣哉！