yuán zhōu bīng huāng
袁州兵荒
qián zài xiàn zhōng xiàn yuán zhōu, cóng shǐ zhī shuō yě. nǎi yuán zhōu lǎo sēng zé yún: chóng zhēn zhī jì, zhāng xiàn zhōng wéi chéng jià yún tī ér shàng, shǒu zhě yǐ pào jī zhī, zhé qí tī, xià zuò nǎi dào, zéi shǐ tuì. cǐ yī jié yě. míng nián, xiàn zhōng yòu zhì wéi zhī, yì bù kè fù qù. cǐ èr jié yě. hóng guāng yuán nián chūn hàn, běn zhōu yī nián èr shú, shí hé miáo xī kū sǐ, yí chūn wèi shǒu xiàn, yì lìng zhū mǒu, nián cái shí jiǔ, zhēng liáng bù xī, bǎi xìng gòng xié kū yāng zhì yú tíng, qiè chí zhū lìng chū yì tián zhōng qīn shì. qiě yuē: hé yǐ kū sǐ, shàng zhēng liáng yé? fèn shén. zhū lìng cán nù. shí, liáng yù zhù lín jiāng, zhū yǔ zhī shàn, mì chí shū gào yún: yí chūn yǐ fǎn, liáng yù jí tí bīng, zì fēn yí shā rù, bǎi xìng yóu wèi jué, dà bèi tú lù. cǐ sān jié yě. zhū lìng fù zhēng, xún bà qù. shùn zhì sì nián dīng hài dà hàn, chéng zhōng jué lì sì rì, hú guǎng mǐ zhì, shǐ dé shēng. cǐ sì jié yě. míng nián wù zǐ dà yì, cǐ wǔ jié yě. jīng cǐ wǔ jié, mín shēng diāo bì, zhì jīn chéng zhōng, zhǐ cún qiān shì. dì duō qiū xū, yǒu yì zhèng dào jí bīng qiān rén zhèn shǒu běn zhōu yún.
前載獻忠陷袁州,從史之說也。乃袁州老僧則云:崇禎之季,張獻忠圍城駕雲梯而上,守者以炮擊之,折其梯,下座乃倒,賊始退。此一劫也。明年,獻忠又至圍之,亦不克復去。此二劫也。弘光元年春旱,本州一年二熟,時禾苗悉枯死,宜春為首縣,邑令朱某,年才十九,征糧不息,百姓共攜枯秧擲於庭,挈持朱令出詣田中親視。且曰:禾已枯死,尚征糧耶?忿甚。朱令慚怒。時,良玉駐臨江,朱與之善,密馳書告云:宜春已反,良玉即提兵,自分宜殺入,百姓猶未覺,大被屠戮。此三劫也。朱令復征,尋罷去。順治四年丁亥大旱,城中絕粒四日,湖廣米至,始得生。此四劫也。明年戊子大疫,此五劫也。經此五劫,民生凋敝,至今城中,止存千室。地多丘墟,有驛政道及兵千人鎮守本州雲。
dāng shí bīng fù zá dá, huāng kòu jiāo zhì, mín bù liáo shēng, nèi hàn fāng yǐ zhì bù shèng gǎn dào, zuò tián jià huāng yī cí, yǐ bēi shí shì yún. tián jià huāng, nóng fū wáng, lǎo yòu zǒu zhě sǐ dào bàng. zǒu rù tā xiāng yì è sǐ, cháo tíng jiā pài yóu bù zhǐ. zhuàng zhě zhòu fú yè xíng guī, guī kàn jī quǎn rén jiā fēi. zéi qù shàng yú yī máo wū, guān jūn yòu lái shāo bù zú. cǐ shí shì yě. kě wèi sān tàn. yǐ zhì, zì mì zhī, tóng chéng rén, chóng zhēn gēng chén jìn shì. dà qīng zhì, zhù fà jū jiāng xī lú shān kāi guāng sì.
當時兵賦雜沓,荒寇交至,民不聊生,內翰方以智不勝感悼,作田稼荒一詞,以悲時事雲。田稼荒,農夫亡,老幼走者死道傍。走入他鄉亦餓死,朝廷加派猶不止。壯者晝伏夜行歸,歸看雞犬人家非。賊去尚餘一茅屋,官軍又來燒不足。此實事也。可為三嘆。以智,字密之,桐城人,崇禎庚辰進士。大清至,祝髮居江西廬山開光寺。
nán chāng měng hǔ
南昌猛虎
nán chāng fǔ xī mén wài fǔ zhōu jiē, zhǎng gèn shí lǐ, bǎi huò huì jí. guǐ wèi jǐ yuè zhōng, yī rén wén tīng zhōng yǒu shēng, qǐ shì, jiàn yī hǔ dūn yú tái xià, yǐ wěi jī tái, tái wèi zhī liè. qí rén dà jīng, jí yǎn mén ér chū, hū zhòng zhí xiè wéi jù, jiāng hòu píng mén qiāo jī jiào hǎn, hǔ yuè yú wū, zhòng hào hū huàn nào, shēng fèi rú léi. hǔ yú wū shàng dōng xī xú bù, shū bù wèi rén. kǒu wéi hā hā yǒu shēng, wú gǎn fàn zhě. yǒu yī jiàn zú qián, yīng bì bèi jiè ér duò, gèng yǒu yī rén sī jì, xū yòng qiān dàn chōng dǎ, shí wú cǐ jù, qí rén zá yú chóu zhòng zhōng, hǔ hū cóng wū diān yuè xià, qín qí rén yú kuàng yě, yǎo wèi liǎng jié. zhòng yīn hǔ zài dì, gè chěng zhī gùn, suì lì bì yān. hòu wù zǐ suì, jīn wáng bīng qǐ, fǔ zhōu fén huǐ, piàn wǎ bù cún, huǒ gài qǐ yú hǔ dūn zhī tīng yě.
南昌府西門外撫州街,長亘十里,百貨匯集。癸未幾月中,一人聞廳中有聲,啟視,見一虎蹲於台下,以尾擊台,台為之裂。其人大驚,急掩門而出,呼眾執械圍聚,將後屏門敲擊叫喊,虎躍於屋,眾號呼喚鬧,聲沸如雷。虎於屋上東西徐步,殊不畏人。口惟哈哈有聲,無敢犯者。有一健卒前,攖臂被介而墮,更有一人私計,須用鉛彈充打,時無此具,其人雜於儔眾中,虎忽從屋巔躍下,噙其人於曠野,咬為兩截。眾因虎在地,各逞枝棍,遂立斃焉。後戊子歲,金王兵起,撫州焚毀,片瓦不存,火蓋起於虎蹲之廳也。
zuǒ liáng yù fù wǔ chāng děng chù
左良玉復武昌等處
guǐ wèi bā yuè, shàng mìng jiāng fèng qián yuè gè dū, jí yún wǎn jiāng hàng gè fǔ, lìng bīng jiǎo zéi. fāng xiàn zhōng rén wǔ zhī pò wǔ chāng yě, zuǒ liáng yù bì qí fēng, yōng bīng jiǔ jiāng bù gǎn bī. jí xiàn jì rù shǔ, liáng yù lüè dìng wǔ chāng lǐ líng zhǎng shā xiāng tán xiāng yīn, bìng hú nán yī dài. yòu fù yuè zhōu jiān lì shí shǒu shàng ān dé ān suí zhōu děng chù. shí yī yuè zhào tài jiān hé zhì kǒng láo liáng yù jūn, yǐ huī chǔ yǒu gōng. jiā liáng yù shǎo shī, yīn yī zi, lì shì gè shēng zhì, dà lài gè jūn. zhào liáng yù yí zhèn wǔ chāng. liáng yù lìng mǎ shì xiù děng, fù lín xiāng yuè zhōu lìng mǎ jìn zhōng děng, fù yuán zhōu jǐn zhū zhū wěi guān.
癸未八月,上命江鳳黔粵各督,及鄖皖江沆各撫,令兵剿賊。方獻忠壬午之破武昌也,左良玉避其鋒,擁兵九江不敢逼。及獻既入蜀,良玉略定武昌、澧陵、長沙、湘潭、湘陰,並湖南一帶。又復岳州、監利、石首、上安、德安、隨州等處。十一月詔太監何志孔勞良玉軍,以恢楚有功。加良玉少師,蔭一子,吏士各升秩,大賚各軍。詔良玉移鎮武昌。良玉令馬士秀等,復臨湘、岳州;令馬進忠等,復袁州、盡誅諸偽官。
zéi lái wǒ qù, zéi qù wǒ lái. yóu rú bái rì shǔ, jiàn rén zhé bì, yè jiān chéng rén shuì mèng, fù chū dào mǐ. liáng yù wèi jiāng, hé yǐ yì cǐ. ér nǎi jiā guān yīn zi, néng bù kuì hū? rán wěi guān jǐn zhū, shāo xiè jī fèn.
賊來我去,賊去我來。猶如白日鼠,見人輒避,夜間乘人睡夢,復出盜米。良玉為將,何以異此。而乃加官蔭子,能不愧乎?然偽官盡誅,稍泄積忿。
liú chéng yǔn fù héng shā
劉承允復衡、沙
liú chéng yǔn, nán jīng rén, lí jìng cān jiāng, jiā fù zǒng xián nián sì shí yú, lì néng shǐ bā shí jīn tiě gùn, gù chuò hào liú tiě gùn. qián yáng zhì jìng zhōu yī dài, yǐ qì miáo zǐ, jù mù qí dé wēi, shì mín zhī jiā, jù shū ēn zhǔ liú zǒng yé pái wèi, gòng fèng zhī zhě, wú yī hù bù rán. xiàn zhōng nán qīn, bèi liú shā zéi, héng shā yí lù, cì dì kè fù, jiē liú lì yě.
劉承允,南京人,黎靖參將,加副總銜年四十餘,力能使八十筋鐵棍,故綽號劉鐵棍。黔陽至靖州一帶,以迄苗子,俱慕其德威,士民之家,俱書恩主劉總爺牌位,供奉之者,無一戶不然。獻忠南侵,被劉殺賊,衡沙一路,次第克復,皆劉力也。
cǐ jù xīn jì suǒ zài, chéng yǔn kě yún míng jiāng yǐ. xī hū mò lù zhī zì yě, yǐ zhī míng jiāng shàn bǎo gōng míng wèi nán.
此據新紀所載,承允可雲名將矣。惜乎末路之恣也,以知名將善保功名為難。
lǚ dà qì fù jiāng xī jùn xiàn
呂大器復江西郡縣
guǐ wèi qiū jì, zǒng dū lǚ dà qì fù yuán zhōu píng xiāng wàn zài jí ān lú líng jí shuǐ yǒng xīn tài hé ān fú děng chù. dà qì shěn yì zhī bīng, fāng rù yuán shí, lù guò xiá jiāng, chéng mén sì bì, wén shì guān bīng, fǎn xíng zhē shā. lǚ yǐ bā wáng bīng dào, kāi mén chū yíng, shǒu chí xiàn yìn, kǒu chēng qiān suì, bèi yǒu dà mǎ sān shí wǔ pǐ, liáng cǎo wú shù, xīn jiù zhī xiàn jù yǐ ná xià, tīng hòu fā luò, dà qì lì qǔ jiān mín xiāo shì zhī, cì dì huī fù.
癸未秋季,總督呂大器復袁州、萍鄉、萬載、吉安、廬陵、吉水、永新、太和、安福等處。大器沈毅知兵,方入援時,路過峽江,城門四閉,聞是官兵,反行遮殺。呂以八王兵到,開門出迎,手持縣印,口稱千歲,備有大馬三十五匹,糧草無數,新舊知縣俱已拿下,聽候發落,大器立取奸民梟示之,次第恢復。
hú gōng píng sān xiàn tǔ kòu
胡公平三縣土寇
gōng huì shí hēng, hào shèn sān, wú xī rén, yǔ zhī jiù shì yě. chóng zhēn dīng chǒu lǐ wéi dì sì rén, shòu jiāng xī nán chāng sī lǐ. xiān shì wù yín qiū, zéi zhāng pǔ wēi zuò luàn yú fǔ zhōu xīn jiàn guǎng chāng děng chù, fǔ chén jiě xué lóng àn chén xíng shào dé zhǔ jiǎo, jiāng gōng jiān jūn, gōng shè jì qín zhǎn shǒu cóng bǎi yú, zéi suì jiě sàn. jí rén wǔ dōng, lǐ sù qī lǐ sù shí yīn bǔ yì rù xiāng, zhà hài liáng mín, wèi zhī bù píng, nǎi pū shā zhī, kǒng bèi dǎi, suì jiū kē yuán dòng chén yǒu liàng yí niè fǎn. yuè liǎng rì, yǒu zhū shēng yú shì zǎo, běn liáo chǎn, shàn qí shè, gōng huǒ yào, lǐ yǒu pín zi, měi rì wài chū, chuī fàn zhé shī, xīn yí lián rén suǒ qiè, yī rì gé hé yīn cì, jiàn bái quǎn rù hù, fǎn zhú zhī, quǎn qū zào xià, hū bù jiàn, jué zhī, dé bīng shū bǎo jiàn, shì zǎo suì yǐ shì zào shén yǔ huò zhòng, jiàn jiāng tái gāo wǔ zhàng, guān xīng wàng qì, wèi sān zhài zǒng zhǔ. zì hào jìng hǎi tiān wáng. èr lǐ suī yǒng, jiē chū qí xià. yòu yǔ qí dǎng lǐ dōng yáng cí lín liú xīn yī hú dì shí bǎi méi yú mù shí lǐ yán èr lǐ chéng zhèng kǒng yī zhāng huá jiǔ děng, wěi lì shí èr tiān wáng, shí bā luó hàn èr shí sì tiān gāng sān shí liù dì shà děng hào. xiào jù shù qiān, jù dài hóng jīn, pán jù jìng ān fèng xīn ān yì sān xiàn. fén shā yín lüè, dài wú xū rì. guǐ wèi zhēng yuè, fǔ chén zhāng fèng hé fā bīng liù qiān, xí bīng bèi chén qǐ lóng jiān jūn. èr yuè èr shí èr rì jìn shī, zéi dà zhì, jiāng shì duō mò yú zhèn. hòu qǐ lóng lì bù zhī, jiāng yìn sòng gōng ér qù. sì yuè, gōng mì yuē nán kāng tóng zhī jīn kǒng qì, shè fú jìn gōng, bīng qì shǐ zhèn. zéi sù fú gōng wēi dé. shí bā rì yí shū yún: hú xíng yé, ài mín rú zi, zhēn shì gōng zǔ fù mǔ, tǎng rú guǎng líng shǒu zhī dān qí rù zhài, guō zi yí zhī zhì chéng gǎn dí, zhòng yuàn tóu gē yíng hòu. èr shí bā rì, qún zéi jí zhāng shù hé dì, gōng dān qí wǎng, zéi jí shù guī mìng ān nóng qí, dǐng xiāng luó bài, gōng gěi miǎn sǐ pái qiān zhǐ, zhòng xiè ér tuì. zhū shēng shū chūn yáng yú dǐng diào děng, yǔ wú shèng bā tóng lǐ, lǐ dōng yáng yǐ shèng bā yǒng měng, qǔ qí mèi yǐ jié zhī. gōng lìng yú shēng qián jiān shèng bā, lì gōng zì shú. shèng bā yú wǔ jié chéng lóng zhōu, zuì hòu zhǎn zéi ǎi hǔ děng. wǔ yuè shí rì fù dōng yáng lái xiàn, jìng ān yíng jiāng yù xí wèi jǐ gōng, hū yú zhōng tú shā zhī, dōng yáng yì qù. yú shì zài yì huì jiǎo. shí liù rì chū shī, gōng dū zhèn sān xiàn jī jiǎo, fén zhài shí yú suǒ, zhǎn shǒu bǎi yú jí, duó huí zǐ nǚ jūn qì wú suàn, bīng wēi dà zhèn, nǎi cān jiāng yuán bīn dú yù jiàn yǒng, chéng zuì qīng jìn, zéi fú fā, mǎ jīng zhuì bì, bīng qì fù cuò. èr shí rì zéi bī jìng chéng, gōng qǐ mén dū shī, xiān lìng wǔ níng yíng zhāng xiàn zhèng shè fú, zhào zéi yòng bái zhǐ shàn yī zhāo, fā fú shè sǐ lǐ dōng yáng. yòu yǔ dū sī hé qí xián děng, tóng zhū jiāng èr shí rén, tǒng bīng wǔ qiān jí xiāng yǒng sān qiān chū shī yú fèng xīn zhī shí zǐ gāng, jìng ān zhī jiě jiā qiáo yǔ ān yì zhī tóng chéng děng chù, fù bèi jiā jī, yú shì zéi qú mǐn gē yī děng jù jiàng. lǐ sù qī jiàn shì bài, jiāng dùn, gōng zhī hú dì shí yǐ shí èr tiān wáng zhī yī, shén xiāo yǒng, zhāo zhī zhì, láo zhī yǐ jiǔ, shǐ qín sù qī. fù qiǎn yǒng shì shù rén cóng zhī, fú shān gǔ jiān hān yǐn, sù qī chéng huā mǎ zì fèng xīn chū zǒu, cù jiàn hú dì shí děng jù yǐn, jí xià mǎ wèi zhī yuē: ěr bèi fú cǐ, fēi wèi wú yé? rán wú yì hǎo nán zǐ, qǐ dài rǔ qín zāi? yīn yǔ zhòng tóng yǐn jǐn hān, suì jiě liǎng bì yín zhuó shù shí gǔ, yòu yāo xià māo ér yǎn zhū bǎo yǔ zhòng yuē: gè fēn qǔ zhī, zhū gōng dé wú shǒu, kě yǐ xiàn gōng. wú qǐng zì wěn. yǔ bì, suì bá dāo zì wěn. zhòng gē qí shǒu jí yǐ hái. qí shǒu dà chǐ yǒu èr cùn. liù yuè sì rì, shè jì qín yú shì zǎo kǎn chē jiě shěng. zhì shí sān rì, zéi dǎng jǐn zhǎn qí qú lái xiàn, yú zhòng xī jiàng. fán tóu chéng zhě, gǎn gōng bù shā zhī ēn, jù gǎi hú xìng, yuàn shì zuǒ yòu. gōng shōu qí yǒng měng sān shí rén, yú qiǎn guī nóng, xī sǎ lèi ér tuì.
公諱時亨,號慎三,無錫人,予之舅氏也。崇禎丁丑禮闈第四人,授江西南昌司李。先是戊寅秋,賊張普微作亂於撫州、新建、廣昌等處,撫臣解學龍、按臣邢紹德主剿,姜公監軍,公設計擒斬首從百餘,賊遂解散。及壬午冬,李肅七、李肅十因捕役入鄉,詐害良民,為之不平,乃撲殺之,恐被逮,遂糾柯源峒陳友諒遺孽反。越兩日,有諸生余士藻,本遼產,善騎射,工火藥,里有貧子,每日外出,炊飯輒失,心疑憐人所竊,一日隔河陰伺,見白犬入戶,返逐之,犬趨灶下,忽不見,掘之,得兵書寶劍,士藻遂以是造神語惑眾,建將台高五丈,觀星望氣,為三寨總主。自號靖海天王。二李雖勇,皆出其下。又與其黨李東陽、慈林、劉心一、胡地十、柏梅、余木十、李嚴二、李成、鄭孔一、張華九等,偽立十二天王,十八羅漢、二十四天罡、三十六地煞等號。嘯聚數千,俱戴紅巾,盤踞靖安、奉新、安義三縣。焚殺淫掠,殆無虛日。癸未正月,撫臣張鳳翮發兵六千,檄兵備陳起龍監軍。二月二十二日進師,賊大至,將士多歿於陣。後起龍力不支,將印送公而去。四月,公密約南康同知金孔器,設伏進攻,兵氣始振。賊素服公威德。十八日貽書云:胡刑爺,愛民如子,真是公祖父母,倘如廣陵守之單騎入寨,郭子儀之至誠感敵,眾願投戈迎候。二十八日,群賊集樟樹河地,公單騎往,賊即豎歸命安農旗,頂香羅拜,公給免死牌千紙,眾謝而退。諸生舒春陽、余鼎調等,與吳勝八同里,李東陽以勝八勇猛,娶其妹以結之。公令餘生潛間勝八,立功自贖。勝八於午節乘龍舟,醉後斬賊矮虎等。五月十日縛東陽來獻,靖安營將欲襲為己功,忽於中途殺之,東陽逸去。於是再議會剿。十六日出師,公督陣三縣犄角,焚寨十餘所,斬首百餘級,奪回子女軍器無算,兵威大振,乃參將袁斌獨欲見勇,乘醉輕進,賊伏發,馬驚墜斃,兵氣復挫。二十日賊逼靖城,公啟門督師,先令武寧營張獻政設伏,照賊用白紙扇一招,發伏射死李東陽。又與都司何其賢等,同諸將二十人,統兵五千及鄉勇三千出師於奉新之石子岡,靖安之解家橋與安義之桐城等處,腹背夾擊,於是賊渠閔歌一等俱降。李肅七見事敗,將遁,公知胡地十以十二天王之一,甚驍勇,招之至,勞之以酒,使擒肅七。復遣勇士數人從之,伏山谷間酣飲,肅七乘花馬自奉新出走,猝見胡地十等聚飲,即下馬謂之曰:爾輩伏此,非為吾耶?然吾亦好男子,豈待汝擒哉?因與眾同飲盡酣,遂解兩臂銀鐲數十股,又腰下貓兒眼諸寶與眾曰:各分取之,諸公得吾首,可以獻功。吾請自刎。語畢,遂拔刀自刎。眾割其首級以還。其首大尺有二寸。六月四日,設計擒余士藻檻車解省。至十三日,賊黨盡斬其渠來獻,餘眾悉降。凡投誠者,感公不殺之恩,俱改胡姓,願事左右。公收其勇猛三十人,余遣歸農,悉灑淚而退。
shěn wàn dēng fù rǔ níng
沈萬登復汝寧
guǐ wèi wǔ yuè, hé nán suǒ zài, qín zhǎn wěi guān. jí shí yuè chū yī xīn yǒu, fù zǒng bīng shěn wàn dēng, fù rǔ níng. wàn dēng, rǔ níng dà xiá yě, jù xiāng yǒng wàn yú rén, lǐ zì chéng wěi shòu wēi wǔ dà jiāng jūn, bù shòu, fèng dū mǎ shì yīng chéng zhì shòu wàn dēng fù zǒng bīng. shì yuè guān bīng jìn jiǎo rǔ níng yí lù, wěi guān tǔ kòu jù jǐn, hé nán shāo níng. shí yǐ zì chéng fāng rù tóng guān gù yě.
癸未五月,河南所在,擒斬偽官。及十月初一辛酉,副總兵沈萬登,復汝寧。萬登,汝寧大俠也,聚鄉勇萬餘人,李自成偽授威武大將軍,不受,鳳督馬士英承制授萬登副總兵。是月官兵進剿汝寧一路,偽官土寇俱盡,河南稍寧。時以自成方入潼關故也。