mǎ shì yīng tè jǔ ruǎn dà chéng
馬士英特舉阮大鋮
ruǎn dà chéng, zì jí zhī, hào yuán hǎi huái níng rén. tiān qǐ shí, wèi tài cháng shǎo qīng. yǐ wèi dǎng, sī miào qīn dìng nì àn jìn gù. dà chéng běn shì yīng zhī fáng shī jì bèi fèi, jì jū jīn líng, yǔ kǒng zhāo shì yīng jí tài jiān lǐ chéng fāng jiāo mì. shì yīng fǔ xuān dà, yǐ zǒng jiān wáng kūn lùn zuì. jí zhōu yán rú zài xiāng, dà chéng shì yīng tóng kuì wàn jīn qiú fù guān, duó yú wù yì, jǐn qǐ shì yīng bīng bù zuǒ shì láng, tí dū fèng yáng: cǐ chóng zhēn rén wǔ sì yuè yě. zhì shì, shì yīng sī suǒ yǐ chóu zhī kǒng zhāo diàn zhēng, yīn shì yīng ér fā yě.
阮大鋮,字集之,號圓海;懷寧人。天啟時,為太常少卿。以魏黨,思廟欽定「逆案」禁錮。大鋮本士英之房師;既被廢,寄居金陵,與孔昭、士英及太監李承芳交密。士英撫宣大,以總監王坤論罪。及周延儒再相,大鋮、士英同饋萬金求復官,奪於物議,僅起士英兵部左侍郎,提督鳳陽:此崇禎壬午四月也。至是,士英思所以酬之;孔昭殿爭,因士英而發也。
liù yuè chū liù rì rén xū, shì yīng zòu: mào zuì tè jǔ zhī bīng zhī ruǎn dà chéng, dāng shè qí wǎng zuì, jí bǔ chén bù yòu shì láng xǔ zhī. shí shì yīng chéng gāo hóng tú dū cáo wèi rù, jí zì nǐ zhǐ: cì guān dài bì jiàn. jǔ cháo dà hài.
六月初六日(壬戌),士英奏:『冒罪特舉知兵之阮大鋮,當赦其往罪,即補臣部右侍郎』;許之。時士英乘高宏圖督漕未入,即自擬旨:『賜冠帶陛見』。舉朝大駭。
chū bā rì jiǎ zǐ, gāo hóng tú yuē: dà chéng kě yòng, bì xū jiǔ qīng huì yì. shì yīng yuē: huì yì, zé dà chéng bì děi yòng. hóng tú yuē: chén fēi zǔ dà chéng jiù zhì: jīng táng bì huì yì, nǎi yú dà chéng gèng guāng míng. shì yīng yuē: chén fēi shòu qí huì, hé suǒ bù guāng míng? hóng tú yuē: hé bì shòu huì yī fù tíng yì, guó rén jiē yuē xián, rán hòu yòng zhī ěr. hóng tú chū, jí qǐ xiū. jiāng yuē guǎng cí guī shū yún: chén qián jiàn wén wǔ fēn jìng, jì cán wú shù diào hé jìn jiàn nì àn xiān fān, yòu kuì wú néng yù qǐn. suì shǐ xiān dì shí qī nián zhī dìng lì, dùn fù shì bō bì xià shù rì qián zhī míng zhào, jìng tóng fù yǔ. zǐ gōng wèi lěng, zēng lóng yù zhī qī liáng zhì mò wèi gān, hài sì fāng zhī tīng wén. xī zāi wéi xīn! suì yǒu cǐ jǔ. chén suǒ xī zhě, cháo tíng zhī diǎn lǐ suǒ wèi zhě, qiān qiū zhī qīng yì ér yǐ!
初八日(甲子),高宏圖曰:『大鋮可用,必須九卿會議』。士英曰:『會議,則大鋮必得用』。宏圖曰:『臣非阻大鋮;舊制:京堂必會議,乃於大鋮更光明』。士英曰:『臣非受其賄,何所不光明』?宏圖曰:『何必受賄;一付廷議,國人皆曰賢,然後用之耳』。宏圖出,即乞休。姜曰廣「辭歸疏」云:『臣前見文武紛競,既慚無術調和;近見「逆案」掀翻,又愧無能豫寢。遂使先帝十七年之定力,頓付逝波;陛下數日前之明詔,竟同覆雨。梓宮未冷,增龍馭之淒涼;制墨未乾,駭四方之聽聞。惜哉維新!遂有此舉。臣所惜者,朝廷之典禮;所畏者,千秋之清議而已』!
chū jiǔ rì yǐ chǒu, shì yīng wèi dà chéng zòu biàn yán wèi zhōng xián zhī nì zhī fēi chuǎng zéi kě bǐ. qiě lì gōng hóng tú yuē guǎng lǚ dà qì zhū rén hù chí jú miàn wèi yú suǒ ài ér dēng zhī tiān zhě, jí yuē xiān huáng dì yuán wú chéng xīn yě yú suǒ jì ér gù zhī yuān zhě, jí yuē xiān huáng dì dìng àn bù kě fān yě. qí wàng mò shén!
初九日(乙丑),士英為大鋮奏辯;言『魏忠賢之逆之非闖賊可比』。且力攻宏圖、曰廣、呂大器諸人護持局面;謂『於所愛而登之天者,即曰先皇帝原無成心也;於所忌而錮之淵者,即曰先皇帝定案不可翻也。其妄莫甚』!
shí yī rì dīng mǎo, gěi shì zhōng luó wàn xiàng zòu yuē: fǔ chén jiàn yòng dà chéng, huò yǐ kuì shì wú zhī bīng zhě rán ér dà chéng shí wèi zhī bīng, kǒng yàn zi jiān chūn dēng mí jí zhěn shàng zhī yīn fú ér xiù zhōng zhī huáng shí yě. fú wàng xǔ qí bì jiàn, yǐ chéng fǔ chén tǔ wò zhī yì jìn qí fù yòng, yǐ dù xié rén jì yú zhī duān. yù shǐ zhān zhào héng zòu yuē: qīn àn zhū rén jiǔ tú fān jú, xìng xiān dì shén míng nèi duàn, què bù kě yí bì xià bì zhù lóng jiāng, tòng xīn xiān dì yì biàn, yǔ zhū chén bào tóu tòng kū! bǎi xìng suì mò bù sǎ xuè chuí xiōng, yuàn sī yī bào. jìn wén yàn qí zhī jiān, shì shēn jiē bái yì guān, xū xiān dì ér hū tiān qū shā wěi shǒu, gè shǒu guān ài. cǐ chéng xiān dì dé zé zài rén guó fèn fēi cháng yǒu yǐ jī fā qí zhōng yì ěr. jīn zǐ gōng yè yǔ, yī huài wèi gān tài zǐ zhū wáng, liù chǐ ān zài? guó chóu wèi fù, ér hū zhào jiàn dà chéng, hái yǐ guān dài qǐ bù shàng shāng zài tiān zhī líng xià duǎn zhōng chén zhī qì?
十一日(丁卯),給事中羅萬象奏曰:『輔臣薦用大鋮,或以愧世無知兵者;然而大鋮實未知兵,恐「燕子箋」、「春燈謎」即枕上之陰符而袖中之黃石也。伏望許其陛見,以成輔臣吐握之意;禁其復用,以杜邪人覬覦之端』。御史詹兆恆奏曰:『欽案諸人久圖翻局,幸先帝神明內斷,確不可移;陛下蹕駐龍江,痛心先帝異變,與諸臣抱頭痛哭!百姓遂莫不灑血捶胸,願思一報。近聞燕、齊之間,士紳皆白衣冠,吁先帝而呼天;驅殺偽守,各守關隘。此誠先帝德澤在人、國憤非常有以激發其忠義耳。今梓宮夜雨,一壞未乾;太子、諸王,六尺安在?國讎未復,而忽召見大鋮,還以冠帶;豈不上傷在天之靈、下短忠臣之氣』?
shí sān rì jǐ yǐ, lǚ dà qì zòu yuē: xiān dì xuè ròu wèi hán, yuán shū lǐn ruò rì xīng ér shì yīng hàn rán bù gù, qǐng yòng dà chéng! bù wéi shì lì bù rú chú gǒu, yì qiě shì bì xià wèi biàn máo. yòu yán: jìn nián wēn zhōu shàn quán, lǎo chéng diāo xiè yī shí yōng jiān fèn shì, zhōng yuán lù shěn. huáng shàng zhōng xìng, yī shí yún zhēng xiá qǐ nǎi bù yì mǎ shì yīng zhuó luàn cháo zhèng! fū shì yīng, fēi yǐ huì bài wèn qiǎn jiè tú zhī bīng ér wèi fèng dū zāi? nǎi xié zhòng bīng rù cháo, tiǎn yán zhèng dì. nán guó cóng lái ǎi ǎi, yī suō bō ér diàn bì yīn yǎ chì zhà, miǎo zhǔ zūn wèi zhuì liú yǐ. nì àn yī shū, xiān dì dìng wèi luàn zéi dà fáng. ér shì yīng lā dà chéng yú zūn qián, jìng shòu sī mǎ, bù liè sī rén yuè qí jié yáng wén cōng děng yǒu hé láo jī, shū ér shàng shū gōng bǎo nèi gé? shū ér jīn wú shì yīn yě? guō wéi jīng zòu: nì àn chéng xiān dì zhī shǒu, jīn shí lù jiāng xiū, ruò jiāng cǐ àn mǒ shā bù shū, zé hè hè yīng líng, kǒng yǒu yú dòng, fēi bì xià suǒ yǐ dài xiān dì ruò shū zhī, ér yǔ qǐ yòng dà chéng duì zhào, zé xiǎn xiǎn jīn gǔ wèi miǎn shǎo qiān, bìng fēi fǔ chén suǒ yǐ ài bì xià yě! wéi yuàn bì xià ài zǔ zōng zhī fǎ, yīn ài xiān dì, bìng ài xiān dì sī lún!
十三日(己已),呂大器奏曰:『先帝血肉未寒,爰書凜若日星;而士英悍然不顧,請用大鋮!不惟視吏部如芻狗,抑且視陛下為弁髦』。又言:『近年溫、周擅權,老成凋謝;一時庸奸僨事,中原陸沈。皇上中興,一時雲蒸霞起;乃不意馬士英濁亂朝政!夫士英,非以賄敗問遣、借途知兵而為鳳督哉?乃挾重兵入朝,靦顏政地。南國從來藹藹,一唆撥而殿陛喑啞叱咤,藐主尊為贅旒矣。「逆案」一書,先帝定為亂賊大防。而士英拉大鋮於尊前,徑授司馬,布列私人;越其傑、楊文驄等有何勞績,倏而尚書、宮保、內閣?倏而金吾世蔭也』?郭維經奏:『「逆案」成先帝之手,今「實錄」將修,若將此案抹殺不書,則赫赫英靈,恐有餘恫,非陛下所以待先帝;若書之,而與起用大鋮對照,則顯顯今古未免少愆,並非輔臣所以愛陛下也!惟願陛下愛祖宗之法,因愛先帝,並愛先帝絲綸』!
shí sì rì gēng wǔ, bīng bù láng zhōng yǐn mín xìng yán: xī miào shí cuī wèi shān nì, shì dài fū sàng chǐ wàng jūn, jǐ chéng bāo niè zhī gù suì zhì xiān dì mò zài tiān zǐ xià xí, zhū chén huò pú fú ér bài jué huò xiàn cè yǐ tī róng, jiē zhōng xiào bù míng zhī liú huò yě. shēn zuì tǎo nì, sī mǎ zhí yě. jīn kàng yán táng shàng zhě, yī nì àn zhī ruǎn dà chéng jí xíng xí sì fāng, hé yǐ xiāo bá hù jiāng jūn zhī fēn? gǔ zhě pò gé qiú cái, wéi yuē shǐ tān shǐ zhà, bù yuē shǐ nì. nì àn kě fān, cuī wèi yì kě xù, zhōu zhōng zhū nì jiē kě shǐ cái yòu guò yǐ!
十四日(庚午),兵部郎中尹民興言:『熹廟時崔、魏煽逆,士大夫喪恥忘君,幾成苞孽之固;遂至先帝末載天子下席,諸臣或匍伏而拜爵、或獻策以梯榮,皆忠孝不明之流禍也。申罪討逆,司馬職也。今抗顏堂上者,一「逆案」之阮大鋮;即行檄四方,何以消跋扈將軍之氛?古者破格求才,惟曰使貪、使詐,不曰使逆。「逆案」可翻,崔、魏亦可恤,周、鍾諸逆皆可使才宥過矣』!
shí qī rì guǐ yǒu, yù shǐ zuǒ guāng xiān yán: ruǎn dà chéng xiàn suǒ nì dǎng yě zi fù yīng xīng, shā chén xiōng guāng dòu jí wèi dà zhōng yáng liǎn shì yīng mào zuì tè jǔ, míng zhī wú fù yǒu zuì zhī zhě. huáng shàng bù gǎi xiān dì zhī zhèng, chén rěn wàng bù gòng zhī chóu yé?
十七日(癸酉),御史左光先言:『阮大鋮線索逆黨野子傅應星,殺臣兄光斗及魏大中、楊璉;士英冒罪特舉,明知無復有罪之者。皇上不改先帝之政,臣忍忘不共之仇耶』?
shí bā rì jiǎ xū, zhān zhào héng jìn wèi dǎng qīn àn yuán běn, yù shǐ chén liáng bì jiàn zǔ wù fān nì àn. shí huái yuǎn hóu cháng tíng líng tài pú shǎo qīng wàn yuán jí yù shǐ wáng sūn fān děng gè yán nì àn bù kě fān dà chéng bù kě yòng jù bù tīng. mǎ shì yīng zì biàn zài bīng yán bīng shàng wèi shì yīng, qiè zé kē dào.
十八日(甲戌),詹兆恆進魏黨欽案原本,御史陳良弼諫阻勿翻「逆案」。時懷遠侯常廷齡、太僕少卿萬元吉、御史王孫蕃等各言「逆案」不可翻、大鋮不可用;俱不聽。馬士英自辯在兵言兵;上慰士英,切責科道。
jiǎ yǐ shǐ yún: ruǎn dà chéng yú liù yuè chū bā rì rù jiàn, bèi chén jiàn wǎng zhī yóu. biān nián yún: dà chéng zhào duì, jù lián luò kòng è jìn qǔ jiē yīng sì cè, yòu chén zhǎng jiāng liǎng hé sān yào shí sì xì, jù chēng zhǐ jìng yòng wèi jiāng fáng bīng bù shàng shū.
「甲乙史」云:『阮大鋮於六月初八日入見,備陳見枉之由』。「編年」云:『大鋮召對,具聯絡、控扼、進取、接應四策,又陳「長江兩合、三要、十四隙」,俱稱旨;竟用為江防兵部尚書』。
jiǔ yuè chū yī rì, liǔ zuò chāng cuī bǔ ruǎn dà chéng guān, jí mìng tiān zhù bīng bù yòu shì láng réng jìn cháo chén bù dé bǎ chí zǔ jiàn. liú zōng zhōu yún yún, shàng qiē zé zhī.
九月初一日,柳祚昌催補阮大鋮官,即命添注兵部右侍郎;仍禁朝臣不得把持阻諫。劉宗周云云,上切責之。
huáng shù hù jī mǎ shì yīng bèi
黃澍笏擊馬士英背
huáng shù, zì zhòng lín huī zhōu rén. bǐng zǐ jǔ zhè wéi, dīng chǒu dēng jìn shì shòu hé nán kāi fēng tuī guān. yǐ gù shǒu gōng, zhuó yù shǐ, xún àn hú guǎng jiān zuǒ liáng yù jūn.
黃澍,字仲霖;徽州人。丙子舉浙闈,丁丑登進士;授河南開封推官。以固守功,擢御史,巡按湖廣;監左良玉軍。
jiǎ shēn hóng guāng lì, liù yuè èr shí rì bǐng zǐ, shù tóng chéng tiān shǒu bèi tài jiān hé zhì kǒng rù cháo, qiú zhào duì. jì rù jiàn, shù miàn jiū mǎ shì yīng quán jiān wù guó, lèi suí yǔ xià. shàng dà gǎn dòng, gù gāo hóng tú yuē: huáng shù yán yán yǒu lǐ, qīng shí zhī! zhào rù yù zuò qián, shù yì shù qí zuì shì yīng bù néng biàn yī yǔ. zhì kǒng fù qián zuǒ shù, yán shì yīng wú shàng zhū shì. bǐng bǐ tài jiān hán zàn zhōu chì zhì kǒng tuì, yuē: yù shǐ yán shì shì qí zhí nèi chén cāo yì, shū shāng guó tǐ. shì yīng yì guì qiú chù fēn shì guì shù qián, shù yǐ hù jī qí bèi yuē: yuàn yǔ jiān chén tóng sǐ! shì yīng hào hū yuē: bì xià shì zhī! shàng yáo shǒu bù yán liáng jiǔ, wèi shù yuē: qīng qiě chū! zàn zhōu mìng zhí zhì kǒng shàng sī yù zàn zhōu yún: mǎ gé lǎo yí zì tuì bì! shì yīng suì chēng jí, jǐn yí zhí lú qì jù yǐ chū. yǐ jīn bì fēn kuì fú dǐ jiù yān tián chéng zhāng zhí zhōng liǎng rén, xiàng shàng qì yuē: huáng shàng fēi mǎ gōng bù dé lì ruò zhú mǎ gōng, tiān xià jiē yì huáng shàng bèi ēn yǐ. qiě mǎ gōng zài gé, zhū shì bù fán huáng shàng kě yǐ yōu xián zì zài. mǎ gōng yī qù, shuí fù yǒu niàn huáng shàng zhě? shàng mò rán tián chéng jí yù shì yīng jí qū rù zhí. suí yǒu zhǐ: hé zhì kǒng běn dāng zhòng chù, shǒu fǔ jí wèi qiú kuān, jù jiàn yǎ dù gū ráo tā wèi mín. yáo yuē: yào zòng jiān, xū zhǒng tián yù zhuāng yǎ, mò wèn mǎ!
甲申宏光立,六月二十日(丙子),澍同承天守備太監何志孔入朝,求召對。既入見,澍面糾馬士英權奸誤國,淚隨語下。上大感動,顧高宏圖曰:『黃澍言言有理,卿識之』!召入御座前,澍益數其罪;士英不能辯一語。志孔復前佐澍,言士英無上諸事。秉筆太監韓贊周叱志孔退,曰:『御史言事是其職;內臣操議,殊傷國體』。士英亦跪求處分;適跪澍前,澍以笏擊其背曰:『願與奸臣同死』!士英號呼曰:『陛下視之』!上搖首不言;良久,謂澍曰:『卿且出』!贊周命執志孔;上私諭贊周云:『馬閣老宜自退避』!士英遂稱疾,盡移直廬器具以出。以金幣分饋福邸舊閹田成、張執中兩人,向上泣曰:『皇上非馬公不得立;若逐馬公,天下皆議皇上背恩矣。且馬公在閣,諸事不煩皇上;可以優閒自在。馬公一去,誰復有念皇上者』?上默然;田成即諭士英疾趨入直。隨有旨:『何志孔本當重處,首輔亟為求寬,具見雅度;姑饒他為民』。謠曰:『要縱奸,須種田;欲裝啞,莫問馬』!
huáng shù lùn mǎ shì yīng shí dà zuì
黃澍論馬士英十大罪
jiān dū yǒu shí kě zhǎn zhī zuì, jǐn xiáng liè yǐ qiú shèng duàn yǐ zhì gōng lùn shì.
奸督有十可斬之罪,謹詳列以求聖斷、以質公論事。
tòng zì luàn zéi chāng kuáng, zōng shè shī shǒu. xìng huáng shàng yīng yùn zhōng xìng, dà zhāng tà fá. chén xiǎo chén yě, jiān kǒu gǒu róng, qǐ bù zì bǎo lù wèi! gù chén shòu guó hòu ēn, bǐng xìng gāng liè, bù gù lì hài, zhì lǚ hǔ xū. chén jīn rì yán yì sǐ, bù yán yì sǐ yán zé mǎ shì yīng bì shā chén, bù yán ér gǒu qiě tōu shēng, chén bù sǐ yú zéi bì sǐ yú bīng. jūn zhī sǐ yě, chén gǎn mào sǐ yán zhī. jiān dū zì rèn shù nián yǐ lái, yǒu gōng wú zuì, chén wèi kě zhǎn zhī zuì yǒu shí yān.
痛自亂賊猖狂,宗社失守。幸皇上應運中興,大張撻伐。臣小臣也,緘口苟容,豈不自保祿位!顧臣受國厚恩,稟性剛烈,不顧利害,致捋虎鬚。臣今日言亦死,不言亦死;言則馬士英必殺臣,不言而苟且偷生,臣不死於賊、必死於兵。均之死也,臣敢冒死言之。奸督自任數年以來,有功無罪,臣謂可斬之罪有十焉。
fèng líng yī huài tǔ, guó jiā fā xiáng zhī dì shì yīng shòu zhī xiān dì, zì yí shēng sǐ yǐ zhī. qiǎo xiè zhòng dān, jū rán běn bīng wàn shì ér xià, yí huáng shàng yǐ qīng qì zǔ zōng zhī míng: shì wèi bù zhōng. bù zhōng zhě, kě zhǎn yě.
鳳陵一壞土,國家發祥之地;士英受知先帝,自宜生死以之。巧卸重擔,居然本兵;萬世而下,貽皇上以輕棄祖宗之名:是謂不忠。不忠者,可斬也。
guó nán chū dìng, rén bàn bì sǐ zhī zhì, wèi xiān dì fù chóu. shì yīng zǒng dū liǎng nián, jū féi yōng hòu, yǒu hé láo kǔ? míng shèng zhī qián, dòng yún láo kǔ duō nián: shì wèi jiāo jiǎn. jiāo jiǎn zhě, kě zhǎn yě.
國難初定,人辦必死之志,為先帝復仇。士英總督兩年,居肥擁厚,有何勞苦?明聖之前,動雲勞苦多年:是謂驕蹇。驕蹇者,可斬也。
fèng mìng tǎo xiàn, ér zú wèi cháng kuà chū qí huáng yī bù fèng mìng tǎo chuǎng, ér zú wèi cháng kuà chū shòu chūn yī bù. dān yán suì yuè, yǐ zhì zéi shì chāng kuáng, bù kě shōu shí: shì wèi wù fēng jiāng. wù fēng jiāng zhě, kě zhǎn yě. xiàn zéi bīng bù shàng shū zhōu wén jiāng yǐn zéi pò chǔ shěng, jiào xiàn xià jiāng nán jí zuǒ zhèn huī fù qí huáng zhī hòu, zhōu wén jiāng jīn cháo yǐ rù ér cān jiāng zhī jiàn xī yǐ shàng: méng lóng xiān dì, huò dì fāng: shì wèi tōng zéi. tōng zéi zhě, kě zhǎn yě.
奉命討獻,而足未嘗跨出蘄、黃一步;奉命討闖,而足未嘗跨出壽春一步。耽延歲月,以致賊勢猖狂,不可收拾:是謂誤封疆。誤封疆者,可斬也。獻賊兵部尚書周文江引賊破楚省,教獻下江南;及左鎮恢復蘄、黃之後,周文江□金朝以入而參將之薦夕以上:朦朧先帝,□禍地方:是謂通賊。通賊者,可斬也。
shì gùn huáng dǐng wú yǐ bào dé, yòng qí cān móu féng yīng gēng sī zhù chuǎng zéi yín yìn yī kē, shàng zhuàn guǒ yì jiāng jūn yìn, tuō yán duó zì zéi shǒu, fēi bào xiān dì shì yīng méng hòu shǎng, huáng dǐng děng jù jiā fù jiāng. jīn má chéng shì mín yǒu jiǎ yìn bù qù zhēn guān bù lái zhī yáo: shì wèi qī jūn. qī jūn zhě, kě zhǎn yě.
市棍黃鼎無以報德,用其參謀馮應庚私鑄闖賊銀印一顆,上篆「果毅將軍印」,託言奪自賊手,飛報先帝;士英蒙厚賞,黃鼎等俱加副將。今麻城士民有「假印不去、真官不來」之謠:是謂欺君。欺君者,可斬也。
huáng shàng zhōng xìng, rén guī tiān yǔ. shì yīng shī rán yǐ wèi fēi wǒ mò néng wèi shǐ ér jū gōng, hòu bì miè shàng: qí mù zhōng wú cháo tíng jiǔ yǐ. jīn líng zhī rén yǒu ruò yào tiān xià píng, chú fēi shā le mǎ shì yīng zhī yáo: shì wèi shī zhòng wáng děng. shī zhòng wáng děng zhě, kě zhǎn yě.
皇上中興,人歸天與。士英□施然以為「非我莫能為」;始而居功,後必蔑上:其目中無朝廷久矣。金陵之人有「若要天下平,除非殺了馬士英」之謠:是謂失眾亡等。失眾亡等者,可斬也。
shēng píng zhì wū zhì tān, qīng yì bù chǐ. xìng yǐ shǒu zú yuán huá, ǒu tuō míng yú nì àn. qí jīng shén mǎn fù, wú rì wàng zhī yī zhāo dé zhì, suì tè jiàn tóng xīn nì dǎng ruǎn dà chéng. dà chéng jū cháo wèi nì zéi jū jiā wèi fěi lèi, sān chǐ zhī tóng jiàn qí guò shì, bì tuò mà zhī. shì yīng shǒu dēng qǐ shì, duì rén yún: wǒ yào cāo cháo quán, bì xiān zì yòng dà chéng shǐ. wèi dǎng yí huò, zhì jīn wèi liè gǎn yú miè wǔ qián cháo, jiǎo wū xiān dì. jī qí suǒ wèi, hèn bù qǐ nì dǎng yú dì xià ér yǔ zhī tóng móu: shì wèi zào pàn. zào pàn zhě, kě zhǎn yě.
生平至污、至貪,清議不齒。幸以手足圓滑,偶脫名於「逆案」。其精神滿腹,無日忘之;一朝得志,遂特薦同心逆黨阮大鋮。大鋮居朝為逆賊、居家為匪類,三尺之童見其過市,必唾罵之。士英首登啟事,對人云:『我要操朝權,必先自用大鋮始』。魏黨貽禍,至今為烈;敢於蔑侮前朝,矯誣先帝。跡其所為,恨不起逆黨於地下而與之同謀:是謂造叛。造叛者,可斬也。
jiǎn kè bīng liáng, jiā féi bīng shòu píng sù bù néng xíng ēn, lín shì qǐ néng yòng wǔ! yī dàn yǒu jí, xié jūn fù ér yào zhī jiè huáng shàng zhī míng, wèi qǐng zuì zhī yín yuán. zài gè zhèn zhōng yì zì fèn, rén rén yuàn bào míng zhǔ huáng shàng niàn mín jiān láo kǔ, pò gé shū ēn. shì yīng dòng yún: dōu shì wǒ zài huáng shàng miàn qián zòu de. shàn zé guī jūn, qí yì wèi hé? shì wèi zhāo yáo piàn zhà. zhāo yáo piàn zhà zhě, kě zhǎn yě.
減克兵糧,家肥兵瘦;平素不能行恩,臨事豈能用武!一旦有急,挾君父而要之;借皇上之名,為請罪之夤緣。在各鎮忠義自奮,人人願報明主;皇上念民間勞苦,破格殊恩。士英動云:『都是我在皇上面前奏的』。「善則歸君」,其義謂何?是謂招搖騙詐。招搖騙詐者,可斬也。
chén jū liáo luò, zhǎng jiāng hào hào shì yīng bù wén yán yù jǐng bì, jǐn fáng jiāng liú. ér mǎ pǐ bīng xiè zhá yíng sī jū, yǐ fáng bù cè yǐ bǎo jīn bó hé qí zhì? yǐ shǒu líng yuán hé qí qiè? yǐ zhuàng jiǎ dì hé qí héng? shì wèi bù dào. bù dào zhě, kě zhǎn yě.
宸居寥落,長江浩浩;士英不聞嚴御警蹕,緊防江流。而馬疋、兵械札營私居,以防不測;以保金帛何其智?以守陵園何其怯?以壯甲第何其橫?是謂不道。不道者,可斬也。
shàng dé zuì yú èr zǔ liè zōng, xià de zuì yú zhào mín bǎi xìng jǔ guó yù shā, quǎn zhì qì yú. yǐ jiān xié jì bá hù zhī sī, yǐ yào jūn wèi mài guó zhī jiàn: shí kě zhǎn yě.
上得罪於二祖、列宗,下得罪於兆民百姓;舉國欲殺,犬彘棄余。以奸邪濟跋扈之私,以要君為賣國之漸:十可斬也。
shì yīng yǒu cǐ shí dà zuì, huáng shàng jí niàn qí xīn gōng dài yǐ bù sǐ, dāng xuē qù zhí xián, zé zhī sù fù yuán rèn, guǎng lián shēng yuán shù kě yǐ wèi zǔ zōng zài tiān zhī líng xiè yì zhào rén zhī kǒu. ér jiān jiǎo rì shēn qiǎo yán kuáng chěng, cǐ qǐ yī rì kě róng yú yáo shùn zhī shì zāi! fú qǐ dà fèn gān gāng, xià chén yán yú wǔ fǔ liù bù jiǔ qīng kē dào cóng gōng cān yì. rú chén yī yán shè qī, huáng shàng jí zhū chén yǐ wèi jí gōng hài néng miè wū dà chén zhī jiè rú chén yán bù miù, yì qǐ lì zhū shì yīng yǐ wèi jiān xié wù guó dà nì bù zhōng zhě zhī jiè. yì chén gèng yǒu shuō yān: chén zuó fù dōu, jiàn lì bù shì láng lǚ dà qì céng shū cān shì yīng, chén shàng wèi jiàn quán chāo yào zhī, dà qì yì fēi wú zuì rén yě. xìng lì zì yòng, fǎn fù yīn yáng. chén nǎng zài dōu mén, yǔ tái chén wáng xiè céng jiāo zhāng cān zhī chén dào jiǔ jiāng, shén bǐ qí wèi rén. zuó shì yīng zhǐ chén yǒu dǎng, jīn bì yǐ chén dǎng dà qì wèi tí gù wèi míng bái niān pò. chén yán guān yě, míng zhī hài zhī suǒ zài, yǔ sǐ wèi lín zhí zhǎng suǒ guān, bù gǎn bù zhēng. shì yīng jí dàn xī shā chén, chén gān zhī rú yí yǐ. yīn bǔ shū zhí chén diān mò, zì shāo yú gé wéi huáng shàng gàn duàn shī xíng!
士英有此十大罪,皇上即念其新功、待以不死,當削去職銜,責之速赴原任,廣聯聲援;庶可以慰祖宗在天之靈、謝億兆人之口。而奸狡日深、巧言狂逞,此豈一日可容於堯、舜之世哉!伏乞大奮乾綱,下臣言於五府、六部、九卿、科道從公參議。如臣一言涉欺,皇上即誅臣以為嫉功害能、衊誣大臣之戒;如臣言不謬,亦乞立誅士英以為奸邪誤國、大逆不忠者之戒。抑臣更有說焉:臣昨赴都,見吏部侍郎呂大器曾疏參士英,臣尚未見全抄;要之,大器亦非無罪人也。悻戾自用,反覆陰陽。臣曩在都門,與台臣王燮曾交章參之;臣到九江,甚鄙其為人。昨士英指臣有黨,今必以臣黨大器為題;故為明白拈破。臣言官也,明知害之所在,與死為鄰;職掌所關,不敢不爭。士英即旦夕殺臣,臣甘之如飴矣。因補疏直陳顛末,字稍逾格;惟皇上干斷施行!
qī yuè chū èr rì dīng hài, zhe huáng shù xīng huí dì fāng liào lǐ huī fù chéng xiāng. shí shù lián shàng shí shū, nèi duō jiū shì yīng zhě. hóng guāng bù dé yǐ, lǚ yù qí fù chǔ nǎi qù. zǒng lǎn qián hòu zhū shū, bī zhēn gǔ míng chén zòu yì, yǒu dǎn yǒu shí, luò bǐ miào tiān xià zhě yě. rán qí kǎn kǎn ér tán, wú shǎo gù jì zhě, xié liáng yù yǐ wèi zhòng yě ér shì yīng zhī bù gǎn jù chì shù zhě, yì wèi liáng yù ěr. bù rán, lǚ dà qì yī cān shì yīng, jí yǒu zhǐ yǔ gào qù, huò xíng bù dǎi wèn yǐ yì hé ài hū shù hé dàn hū shù ér zòng zhī zhī chǔ yé?
七月初二日(丁亥),着黃澍星回地方料理恢復承、襄。時澍連上十疏,內多糾士英者。宏光不得已,屢諭其赴楚;乃去。總覽前後諸疏,逼真古名臣奏議,有膽、有識,落筆妙天下者也。然其侃侃而談,無少顧忌者,挾良玉以為重也;而士英之不敢遽斥澍者,亦畏良玉耳。不然,呂大器一參士英,即有旨『予告去』,或刑部逮問矣;亦何愛乎澍、何憚乎澍而縱之之楚耶?
huáng shù biàn shū
黃澍辯疏
qī yuè èr shí èr rì dīng wèi, huáng shù biàn mǎ shì yīng jiàn wū shū yún: má chéng liè shēng zhōu wén jiāng wèi xiàn zéi bīng bù shàng shū, yǐn xiàn zéi pò shěng. yǒu jǐn yī qiǎn shù liú qiáo tuō wén jiāng jìn měi qiè yù bēi gǔ wán shù wàn jīn yú xiàn, jí yòng qiáo wèi jǐn yī dà táng. bǐ zuǒ liáng yù huī fù qí huáng, qiáo xuē fà sī dùn xún sòng chì jīn sān qiān liǎng nǚ lè shí èr rén yú shì yīng. jīn nián sì yuè, shì yīng wěi huáng dǐng shǔ yìn má chéng, má chéng xiōng xiōng jǐ luàn. xiāng shēn qǐng chén dàn yā, qiáo xiàn yín sān qiān liǎng zhù jūn chén pī yún: zhèng kǔ wú liáng, zhēn kě kuì xié zī yǐ mèi zéi zhě. yǎng jí shōu zhù! chén yán yǐn ér fěng yǐ. jì hái wǔ chāng, huáng dǐng dài wèi jiě yín yī qiān liǎng yù dài èr wéi shū guān yī dǐng chén yòu pī yún: jūn zhōng wú fù rén, hé yòng zhū guān? dà gōng wèi chéng, bù xū yù dài. yǎng jí biàn jià jì xiǎng. chén xún fāng yá mén shōu zhī, jiē yǒu sī cún. shì yīng yǐ qiáo sī shū wèi yán, shì mìng jiāng chén yuán shū chéng lǎn, zé qīng zhuó lì jiàn yǐ.
七月二十二日(丁未),黃澍辯馬士英見誣疏云:『麻城劣生周文江為獻賊兵部尚書,引獻賊破省。有錦衣遣戍劉僑托文江進美妾、玉杯、古玩數萬金於獻,即用僑為錦衣大堂。比左良玉恢復蘄、黃,僑削髮、私遁;尋送赤金三千兩、女樂十二人於士英。今年四月,士英委黃鼎署印麻城,麻城洶洶幾亂。鄉紳請臣彈壓,僑獻銀三千兩助軍;臣批云:「正苦無糧,真可愧挾資以媚賊者。仰即收貯」!臣言隱而諷矣。既還武昌,黃鼎代為解銀一千兩、玉帶二圍、殊冠一頂;臣又批云:「軍中無婦人,何用珠冠?大功未成,不須玉帶。仰即變價濟餉』。臣巡方衙門收支,皆有司存。士英以僑私書為言,試命將臣原書呈覽,則清濁立見矣』。
jiǔ yuè èr shí liù rì xīn hài, chǔ zōng zhū shèng nóng shū wū huáng shù huǐ zhì rǔ zōng tān huì jī biàn shì yīng xǐ, zhuó shèng nóng chí zhōu fǔ tuī guān. nèi pī: dǎi shù xíng bù tí wèn. shù bù zhì.
九月二十六日(辛亥),楚宗朱盛濃疏誣黃澍毀制、辱宗、貪賄、激變;士英喜,擢盛濃池州府推官。內批:『逮澍刑部提問』。澍不至。
shí yuè chū bā rì rén xū, huáng shù zòu biàn nèi jiē: zhū shèng nóng hài fēi bō fū, hé zhì qiān lǐ kòu hūn?
十月初八日(壬戌),黃澍奏辯;內皆:『朱盛濃害非剝膚,何至千里叩閽』?
dǎi shù ér shù bù zhì, shì yīng zhī quán shì bù néng xíng yú nán chǔ zhī chén yǐ. cì nián liáng yù jǔ bīng zhī shì, yǐ zhào yú cǐ.
逮澍而澍不至,士英之權勢不能行於南楚之臣矣。次年良玉舉兵之事,已兆於此。
fù jì: yǐ yǒu dà bīng xià huī zhōu, mǐn xiāng huáng dào zhōu jù yú huī zhōu zhī gāo yàn qiáo zì chén zhì mù, zhǎn huò pō duō. shù yǐ běn bù yì rén xí zhī qiáo xià shuǐ shēn qiǎn bù qí, mì yǐn dà qīng qí sān shí yóu qiǎn zhǔ dù, tū qù mǐn bīng hòu zhòu jiàn hài shén, suì kuì. huī rén wú bù tuò mà shù zhě. hòu guān yú mǐn, móu dǎo zhèng chéng gōng jiā shǔ yǐ zhì biān huàn, suì bà.
附記:乙酉大兵下徽州,閩相黃道周拒於徽州之高堰橋;自晨至暮,斬獲頗多。澍以本部邑人習知橋下水深淺不齊,密引大清騎三十由淺渚渡,突去閩兵後;驟見駭甚,遂潰。徽人無不唾罵澍者。後官於閩,謀搗鄭成功家屬以致邊患,遂罷。
zhū tǒng jīn lèi wū dǐ jiāng yuē guǎng
朱統{金類}誣詆姜曰廣
qī yuè èr shí liù rì xīn hài, nán chāng jiàn ān wáng fǔ zhèn guó zhōng wèi lì bù hòu kǎo zhū tǒng jīn lèi shàng shū, wū dǐ dà xué shì jiāng yuē guǎng huì jī, dìng cè shí xiǎn yǒu yì zhì cí lián shǐ kě fǎ zhāng shèn yán lǚ dà qì děng. gài mǎ shì yīng yù jǐ kě fǎ yǐ dú jū dìng cè zhī gōng liú kǒng zhāo yù qù kě fǎ yǐ zhuān rèn tián yǎng, wèi yī wǎng dǎ jǐn zhī jì ruǎn dà chéng shǔ cǎo, shòu tǒng jīn lèi shàng zhī. shū rù, gāo hóng tú piào nǐ jiū zhì. shàng zuò nèi diàn, zhào fǔ chén rù shàng lì shēng yuē: tǒng jīn lèi wú yī jiā, hé zhòng nǐ yě! qiě zé hóng tú shū zhào kě fǎ hái cháo wèi fēi shì. hóng tú kàng biàn, shì yīng dú mò. shàng měi yǔ bì zuǒ gù tián chéng, míng yǒu zhǐ shòu zhě.
七月二十六日(辛亥),南昌建安王府鎮國中尉吏部候考朱統{金類}上書,誣詆大學士姜曰廣穢跡,定策時顯有異志;詞連史可法、張慎言、呂大器等。蓋馬士英欲擠可法以獨居定策之功、劉孔昭欲去可法以專任田仰,為一網打盡之計;阮大鋮屬草,授統{金類}上之。疏入,高宏圖票擬『究治』。上坐內殿,召輔臣入;上厲聲曰:『統{金類}吾一家,何重擬也』!且責宏圖疏召可法還朝為非是。宏圖抗辯,士英獨默。上每語必左顧田成,明有指授者。
èr shí jiǔ rì, zhū tǒng jīn lèi cān jiāng yuē guǎng móu nì gāo hóng tú jiāng yuē guǎng jiē yǐn jí dù mén. lǐ kē gěi shì yuán péng nián bó zòu yuē: zǔ zhì: zhōng wèi zòu qǐng, bì xiān jù qǐ qīn wáng cān xiáng kě fǒu, rán hòu gěi pī jī zòu. ruò hòu lì bù, zé yǔ wài lì děng yīng cóng tōng zhèng sī fēng jìn. jīn hé jìng hé dòu, zhí dá yù qián? wēi cì xiǎn gōng, bǔ fēng zhuō yǐng bì xià yí jiā jìn jí. chén, lǐ yuán yě, shì shè zōng fān, jiē dé zhí zòu. bù wèn. tōng zhèng sī liú shì zhēn yán: yuē guǎng jìn gǔ zhuàng xìng, shǒu zhèng bù ē jū xiāng lì cháo, jiē yǒu gōng lùn. tǒng jīn lèi hé rén? yáng bō pēn xuè yǎn ěr dào líng, fēi zhāng yuè zòu, bù yóu zhí sī cǐ zhēn jiān xiǎn zhī yóu zhě, qǐ kě róng yú shèng shì! jiē bù tīng.
二十九日,朱統{金類}參姜曰廣謀逆;高宏圖、姜曰廣皆引疾杜門。禮科給事袁彭年駁奏曰:『祖制:中尉奏請,必先具啟親王參詳可否,然後給批齎奏。若候吏部,則與外吏等;應從通政司封進。今何徑、何竇,直達御前?微刺顯攻,捕風捉影;陛下宜加禁戢。臣,禮垣也,事涉宗藩,皆得執奏』。不問。通政司劉士禎言:『曰廣勁骨戇性,守正不阿;居鄉立朝,皆有公論。統{金類}何人?揚波噴血、掩耳盜鈴,飛章越奏,不由職司;此真奸險之尤者,豈可容於聖世』!皆不聽。
liú zé qīng niē sì zhèn gōng shū jiū jiāng yuē guǎng liú zōng zhōu móu wēi shè jì zhū tǒng jīn lèi fù jié zòu jiāng yuē guǎng léi yǎn zuò zhōu biāo, qí shū réng chū ruǎn dà chéng cǎo. mǎ shì yīng nǐ zhǐ: dǎi yǎn zuò biāo děng. shí yǎn zuò jū yōu, qiáo jīn líng biāo wèi dà chéng zuì hèn rén. yǒu zì bǐ yú kǒng zhāo zhě, xiǎn shì là shǒu yú tóng yì dà liáo, yī shí yīn jǐ ér shì yīng jiè shì yǐ pò hóng tú yuē guǎng zhī qù ěr.
劉澤清捏四鎮公疏糾姜曰廣、劉宗周謀危社稷;朱統{金類}復訐奏姜曰廣、雷演祚、周鑣,其疏仍出阮大鋮草。馬士英擬旨:『逮演祚、鑣等』。時演祚居憂,僑金陵;鑣為大鋮最恨人。有自比於孔昭者,顯示辣手於同邑大僚,一時陰擠;而士英借是以迫宏圖、曰廣之去耳。
lù lǎng huáng ěr dǐng shū gōng jiāng yuē guǎng xú shí qí liú zōng zhōu jié dǎng qī jūn bǎ chí cháo zhèng, wú rén chén lǐ yuē guǎng shí qí zōng zhōu xún gè yǔ gào ér qù. hù kē wú shì shū yán: yuē guǎng zōng zhōu lì shì wǔ cháo, zhēn xīn liàng jié, jiǔ ér mí jìn yīng jí cì liú. bù tīng.
陸朗、黃耳鼎疏攻姜曰廣、徐石麒、劉宗周結黨欺君、把持朝政,無人臣禮;曰廣、石麒、宗周尋各予告而去。戶科吳適疏言:『曰廣、宗周曆事五朝,貞心亮節,久而彌勁;應亟賜留』。不聽。
xióng rǔ lín lùn yì tóng ēn yuàn
熊汝霖論異同恩怨
lì kē xióng rǔ lín yán: chén guān mù qián dà shì, jí piān ān yì wèi kě wěn. bīng xiǎng zhàn shǒu sì zì, gǎi wèi yì tóng ēn yuàn sì zì cháo duān zhī shàng, yuán huáng jiāo zhàn. jí yī èr rén zhī yòng shě, ér shǐ yǐ xūn chén, jì yǐ fāng zhèn. gù yǔ huī jìng zhī shù, quán rán bù jiǎng wéi shé fēng bǐ è zhī shì wù, zhēn kě xiào yě. qiě yǐ nì tiē ér zhú jiù chén yǐ, é yòu yǐ shū fān ér cān zǎi fǔ yǐ, jì yòu xuān chuán fù chǎng wèi rén xīn huáng huáng yǐ. fǔ chén yuē guǎng zhōng chéng zhèng zhí, hǎi nèi gòng qīn nǎi me me xiǎo chén, wèi shuí qū chú? tīng shuí zhǔ shǐ? qiě wén shàng zhāng bù yóu tōng zhèng, jié nà dāng zài hé tú? nèi wài jiāo tōng, fēi zhāng gào mì mò chì xié fēng, duān zì cǐ shǐ. shì bù yán xíng jié jiū, yòng dù jiāng lái, bì zhì chǎng wèi zhī hài: héng zhě jiè yǐ shù wēi xiá zhě yòng yǐ móu lì, rén rén kě wèi pàn nì shì shì kě zuò yíng qiú. jìn shēn cǎn huò, suǒ bù bì yán xiǎo mín jī quǎn, yì wú níng rì: cǐ shàng kě wèi guó hū? xiān dì shí qī nián yōu qín, céng wú shī dé ér yī dàn shòu cǐ qí cǎn, zhǐ yǒu chǎng wèi yī jié, wèi miǎn fǔ yuàn chén mín. jīn rì dì zào zhī chū, rú yù yīng hái, diào hù wèi nán qǐ kě biàn xíng cuī shé? bì xià shì sī xiān cháo zhī hé yǐ shī, jí zhī jīn rì zhī hé yǐ dé? shǐ xiān dì dǔ niàn zōng fān, ér wén kòu xiān táo, shuí sǐ shè jì? bǎo jǔ huàn shòu, jǐn shì yāng mín zé jīn hé yǐ shǐ yuè yě bù méng ér wéi chéng yǒu lài? xiān dì lóng zhòng wǔ chén, ér sǐ suī dí kài shí wú yī èr, pàn jiàng bá hù jiān bèi xiāng zhǒng zé jīn hé yǐ shǐ shǎng fá bì dāng ér huì wēi yì xíng? xiān dì wěi rèn xūn chén, ér guān shě xuǎn liàn yī rèn bǎo yáng, jīng yíng ruì zú tú wèi kòu jí zé jīn hé yǐ shǐ fù shū yǒu yòng, kè fēn shì píng? xiān dì jiǎn rèn nèi chén, ér xiǎo zhōng xiǎo xìn yuán wú zú yòng, kāi mén yán dí qiě zào chuán mén zé jīn hé yǐ shǐ bǐng wú páng cāo ér ēn yǒu yú dì? xiān dì zhuó yòng wén chén, ér biān cái dū fǔ shuí wèi hàn yù, chāo qiān zǎi zhí luó bài zéi tíng zé jīn hé yǐ shǐ yòng zhě bì xián ér xián zhě bì yòng? shū rù, shì yīng piào zhǐ yún: zhè sī zhǐ zhèn wèi hé rú zhǔ? zhòng chù gū fá fèng sān yuè.
吏科熊汝霖言:『臣觀目前大勢,即偏安亦未可穩。「兵餉戰守」四字,改為「異同恩怨」四字;朝端之上,元黃交戰。即一、二人之用舍,而始以勛臣,繼以方鎮。固圉恢境之術,全然不講;惟舌鋒筆鍔之是務,真可笑也。且以匿帖而逐舊臣矣,俄又以疏藩而參宰輔矣,繼又喧傳復廠衛人心皇皇矣。輔臣曰廣忠誠正直,海內共欽;乃麼么小臣,為誰驅除?聽誰主使?且聞上章不由通政,結納當在何途?內外交通,飛章告密;墨敕斜封,端自此始。事不嚴行詰究,用杜將來,必至廠衛之害:橫者藉以樹威、黠者用以牟利,人人可為叛逆、事事可作營求。縉紳慘禍,所不必言;小民雞犬,亦無寧日:此尚可為國乎?先帝十七年憂勤,曾無失德;而一旦受此奇慘,止有廠衛一節,未免府怨臣民。今日締造之初,如育嬰孩,調護為難;豈可便行摧折?陛下試思先朝之何以失,即知今日之何以得?始先帝篤念宗藩,而聞寇先逃,誰死社稷?保舉換授,儘是殃民;則今何以使躍冶不萌而維城有賴?先帝隆重武臣,而死綏敵愾十無一二,叛降跋扈肩背相踵;則今何以使賞罰必當而惠威易行?先帝委任勛臣,而官舍選練一任飽颺,京營銳卒徒為寇籍;則今何以使父書有用,客氛是屏?先帝簡任內臣,而小忠小信原無足用,開門延敵且噪傳門;則今何以使柄無旁操而恩有餘地?先帝擢用文臣,而邊才督撫誰為捍禦,超遷宰執羅拜賊廷;則今何以使用者必賢而賢者必用』?疏入,士英票旨云:『這廝指朕為何如主?重處;姑罰俸三月』。
jiǔ yuè chū jiǔ rì, jiāng yuē guǎng zhì shì huí jí. shí yuè èr shí rì, yǔ tǒng jīn lèi jīng guān, xún bǔ xíng rén yǐ shū zhú yuē guǎng yě. tǒng jīn lèi yuē: xū hái wǒ zǒng xiàn!
九月初九日,姜曰廣致仕回籍。十月二十日,予統{金類}京官,尋補行人;以疏逐曰廣也。統{金類}曰:『須還我總憲』!
wú shì chén wéi xīn wǔ shì
吳適陳維新五事
wú shì shàng yán wéi xīn wǔ shì: yī yuē xìn zhào zhǐ: cháo tíng zhī yǒu sī lún, suǒ yǐ zhāng shì chén mín, bǐ zhī zūn shǒu. ěr yīn shì biàn cuò chū, qián hòu xuán shū. yòng rén zhī tú, shǐ shèn ér jì yǐ zá zhū nì zhī diǎn, chū yán ér zhōng yǐ kuān. jìn chén qǐ yǐ, ér jīn gōng sòng yuān zhě zhāng rì shàng zhòng jué shǎng yǐ, ér qǐng yīn qǐ fēng zhě wàng rì shē. zhèn shuài lǚ zé jìn qǔ, ér qūn xún bù qián jūn xū pín dū zhuǎn shū, ér gēng guǐ rú gù. yù sī huà yī, yí zhòng wáng yán. jīn hòu fán fèng míng zhǐ, wù bǐ shàng zuò ér chén xià jǐn zūn, wú zhì yóu yí. yī yuē hé rén cái: rén cái wèi zhì dào suǒ cóng chū, jiāng wèi qí zhōng xiān jǐn qí shǐ. qǐng zhě, diǎn jí wú jī, qián shén yǒu jìng, rén sī yuè yě. chū shì zhé jì qīng huá, guān duō jiè tí xíng jiān měi zēng jiān jì, shān zhú zhī móu yù qiè xiè dān zhī shù piān gōng. qǐ fèi ér xūn yóu bìng jìn, xuán quē zé mù yè shì qiú yǐ zhì jiàn dú rì guǎng qǐ shì rì qín. jīn hòu qiú cái wù kuān
吳適上言維新五事:『一曰信詔旨:朝廷之有絲綸,所以彰示臣民,俾知遵守。邇因事變錯出,前後懸殊。用人之途,始慎而繼以雜;誅逆之典,初嚴而終以寬。禁陳乞矣,而矜功、誦冤者章日上;重爵賞矣,而請蔭、乞封者望日奢。鎮帥屢責進取,而逡巡不前;軍需頻督轉輸,而庚癸如故。欲斯畫一,宜重王言。今後凡奉明旨,務俾上作而臣下盡遵,毋致游移。一曰核人才:人才為治道所從出,將為其終、先謹其始。頃者,典籍無稽,錢神有徑,人思躍冶。初仕輒冀清華,官多借題行間;每增監紀,膻逐之謀愈切、卸擔之術偏工。起廢而薰蕕並進,懸缺則暮夜是求;以致薦牘日廣、啟事日勤。今後求才務寬
yòng rén wù hé, níng zhòng yán yú gū jìn, wú jìn hèn yú fèn yuán. yī yuē chǔ biān cái: jiāng shuài zhī lüè, qǐ bì jǐn chū wǔ tú rú táng zhī jié dù, wén wǔ jiān yòng ér nèi wài hù qiān, gài chǔ zhī zhě sù ěr. qǐng chì zhōng wài péng bì zhī yàn, fēi tāo qián zhī lüè wù jiǎng pì jǔ zhī xuǎn, fēi jūn lǚ zhī cái wù dēng. jì yǒng qí shè rì rì qǐng qiú, gòng jī tóng chóu, yǐ zhèn jī nuò. yī yuē shēn guó fǎ: xiàn běi zhū chén yǐ yǒu dìng àn, dàn kǒng cǐ bèi niǎn jīn qiú fān. jì yǐ kuān qí bù sǐ zhě, zhāo huáng shàng zhī hào dàng yóu dāng yǐ jì qí jì yòng zhě, míng chén zǐ zhī dà fáng. yī yuē míng yán zé: zǔ zōng shè lì liù yuán, yǔ liù bù xiāng biǎo lǐ shì gù jiū dàn zhī wài, fù yǒu chāo cān. bǔ què shí yí, wù qī dān lǜ. tǎng yè yuán jǐn qǔ chōng wèi, zé bái jiǎn zhǐ guì kōng xuán zé chāo fā běn zhāng, yī xū lì shì: qǐ xiān wáng shè guān yì zāi! wàng bì xià jí jìn dǎng yán, jiàn zhū shī xíng wú zhì pī dá tú qín, ér shí xiào wǎng zhe, suǒ bì fēi qiǎn. shū rù, bù xǐng.
、用人務覈,寧重嚴於姑進,毋進恨於僨轅。一曰儲邊才:將帥之略,豈必盡出武途;如唐之節度,文武兼用而內外互遷,蓋儲之者素耳。請飭中外蓬蓽之彥,非韜鈐之略勿講;辟舉之選,非軍旅之才勿登。技勇騎射日日請求,共激同仇,以振積懦。一曰伸國法:陷北諸臣已有定案,但恐此輩輦金求翻。既以寬其不死者,昭皇上之浩蕩;尤當以繼其覬用者,明臣子之大防。一曰明言責:祖宗設立六垣,與六部相表里;是故糾彈之外,復有抄參。補闕拾遺,務期殫慮。倘掖垣僅取充位,則白簡止貴空懸;則抄發本章,一胥吏事:豈先王設官意哉!望陛下亟進讜言,見諸施行;毋致批答徒勤,而實效罔着,所裨非淺』。疏入,不省。
mǎ jiā zhí chén lì guó běn
馬嘉植陳立國本
lì kē mǎ jiā zhí chén lì guó běn shì: yī gǎi zàng zǐ gōng yī yíng yǎng guó mǔ yī fǎng qiú dōng gōng èr wáng yī jì gào yān shān líng qǐn. zài jūn fù lì zì biǎn sǔn, zūn yǎng yuán fēi lè shòu zài chén zǐ tòng jiā huǐ ài, fù guì qǐ suǒ xiāng qī! máo cí suī lòu, kě wù jiǎn yě yǒu yǐ láo rén fèi cái dǎo zhě, wù tīng. jīng wǔ yǐ wài, yì kě gài jié yě yǒu yǐ chù yōu yàn yǎn jìn zhě, wù tīng.
吏科馬嘉植陳立國本事:『一、改葬梓宮;一、迎養國母;一、訪求東宮、二王;一、祭告燕山陵寢。在君父力自貶損,尊養原非樂受;在臣子痛加悔艾,富貴豈所相期!茅茨雖陋,可勿翦也;有以勞人費財導者,勿聽。經武以外,亦可概節也;有以處優晏衍進者,勿聽』。
hè shì qí yán shèn xíng shǎng, xíng bù shì láng hè shì qí shàng yán xíng shǎng yí shèn: rú wú sān guì fèn yǒng xuè zhàn, lǐ guō tóng gōng, bài jué fāng wú kuì sè. ruò fú kǒu tóu bào guó, qǐ qí suì shì gān chéng hé shàng yōng bīng, hé bù yǐ zhī dí kài? ēn shù yǐ yíng, xūn míng bù lì, mào làn mò shén! shū shàng, jù bào wén ér yǐ yí wén zài hè shì shòu.
賀世奇言慎行賞,刑部侍郎賀世奇上言刑賞宜慎:『如吳三桂奮勇血戰,李、郭同功,拜爵方無愧色。若夫口頭報國,豈其遂是干城;河上擁兵,曷不以之敵愾?恩數已盈,勛名不立,冒濫莫甚』!疏上,俱報聞而已(「遺聞」載賀世壽)。
lǐ mó zòu míng chén yì
李謨奏明臣誼
guó zi jiān diǎn jí lǐ mó zòu yuē: jīn rì zhū chén néng kè kè rèn xiān dì zhī zuì chén, fāng néng jì cháng lēi yǒu, wèi wèi bì xià zhī gōng chén. rì zhě miào tíng zhī zhēng, jǐ chéng hōng shì kǒng chuán wén xiá ěr, bù miǎn kāi qīng shì cháo tíng zhī yì. yuán yōng lì zhī shì, huáng shàng bù yǐ de wèi wèi lì, zhū chén hé gǎn yǐ dìng cè wèi míng ér shèn zhì qīng jiā zhèn jiāng, yú yì wèi ān. zhèn jiāng shì xiān dì, wèi wén shōu sāng yú zhī xiào shì bì xià, wèi wén zhāng hàn mǎ zhī jī. àn qí shí, yì zài dài zuì zhī kē ér yǔ zhī dìng cè, qí hé yǐ ān? tǎng wèi quàn jìn yǒu zhāng, zú dāng jiā fǔ yì yǐ xù miǎn dí kài, wú xián yì chēng. rán ér míng shí zhī biàn, hé róng qīng jiǎ! fū jiàn wǔ zhī dèng yǔ, yóu xuán shòu rèn wú gōng táng sù zōng zhī guō zi yí, shàng zì yì què qǐng biǎn. yuàn bì xià chì yù zhū dà chén: lì zhì yǐ chàng lǜ zhōng wài, lì tú shú zuì bì dà wèi xiān dì xùn guó zhī líng, shù kān yīng bì xià yán shì zhī shǎng. zhì yī gài xūn jué, jù yīng cí miǎn, yǐ míng chén yì. zhì yú sī lún yǒu tǐ, wù yīn dà liáo ér guò fán bài xià yí yán, wù yīn tài jiāo ér shāo yuè fán yīng kě xī, wù yīn jìn shì ér shāo kuān: rán hòu gāng wéi bù duò ér wēi fú rì lóng yě.
國子監典籍李謨奏曰:『今日諸臣能刻刻認先帝之罪臣,方能紀常勒卣,蔚為陛下之功臣。日者廟廷之爭,幾成哄市;恐傳聞遐邇,不免開輕視朝廷之意。原擁立之事,皇上不以得位為利,諸臣何敢以定策為名;而甚至輕加鎮將,於義未安。鎮將事先帝,未聞收桑榆之效;事陛下,未聞彰汗馬之績。按其實,亦在戴罪之科;而予之定策,其何以安?倘謂勸進有章,足當夾輔;抑以勖勉敵愾,無嫌溢稱。然而名實之辨,何容輕假!夫建武之鄧禹,猶懸受任無功;唐肅宗之郭子儀,尚自詣闕請貶。願陛下敕諭諸大臣:立志以倡率中外,力圖贖罪;必大慰先帝殉國之靈,庶堪膺陛下延世之賞。至一概勳爵,俱應辭免,以明臣誼。至於絲綸有體,勿因大僚而過繁;拜下宜嚴,勿因泰交而稍越;繁纓可惜,勿因近侍而稍寬:然後綱維不墮而威福日隆也』。
chén zi lóng qǐng guǎng zhōng yì shèn míng qì yòng xián wù èr
陳子龍請廣忠益、慎名器、用賢勿二
bīng kē gěi shì zhōng chén zi lóng shū qǐng guǎng zhōng yì wèi: dāng huáng dào zhōu chù jì quán nìng, gòu xiàn zhì shēn xiān dì zhèn nù, huò jiāng bù cè. qún gōng bǎi guān xiāng jiè jié shé, dú tú zhòng jí yǐ gū tóng dān náng zǒu wàn lǐ wài, shàng shū běi què yǔ zhàng xià yù. yù lì xī yíng, kǎo lüè tú kù zhì sǐ bù qū, yǐ míng dào zhōu zhī yuān. cǐ suī wáng diào guàn xiè yǐ sòng lǐ gù dù zhòng shā shēn yǐ jiù lǐ yún, yì bù guò shì. xìng xiān dì shèng míng, dé yǐ jù miǎn. xiàn chén liú zōng zhōu xī yǐ tíng zhèng qù guó, xiào lián zhù yuān yì rán qǐng liú xiān dì yǐ qīng yì fá. dài hòu jiān chén tiāo jī, fù zhēng kǎn jūn suī yǔ zhòng jí dé huò qīng zhòng yǒu shū, rán wèi guó xī xián, shě shēng qǔ yì, qí kuí yī yě. dāng zhòng jí fù shù zhī shí zhù yuān zhēng dǎi zhī rì, chén jiē dé yǔ jiē duì. zhòng jí níng jìng shēn yuǎn, jué bù yǐ lì míng zì xǐ zhù yuān qiān yì wēn gōng, wéi chū wèi yǐn jiù. jiān yǒu tóu zèng, zī zhū bù nà. ruò zhì zhī tái jiàn zhī bān, bì yǒu yǐ shàng bǔ gǔn zhí xià tī jiān xié.
兵科給事中陳子龍疏請「廣忠益」謂:『當黃道周觸忌權佞,構陷至深;先帝震怒,禍將不測。群工百官相戒結舌,獨塗仲吉以孤童擔囊走萬里外,上書北闕;予杖下獄。獄吏希迎,拷掠荼酷;至死不屈,以明道周之冤。此雖王調貫械以訟李固、杜仲殺身以救李雲,亦不過是。幸先帝聖明,得以俱免。憲臣劉宗周昔以廷諍去國,孝廉祝淵毅然請留;先帝已輕議罰。迨後奸臣挑激,復征檻軍;雖與仲吉得禍輕重有殊,然為國惜賢,捨生取義,其揆一也。當仲吉赴戍之時、祝淵征逮之日,臣皆得與接對。仲吉凝靜深遠,絕不以立名自喜;祝淵謙抑溫恭,惟出位引咎。間有投贈,錙銖不納。若置之台諫之班,必有以上補袞職、下剔奸邪』。
yí wén yún: yǐ bīng bù shì láng jiě xué lóng shū jiàn, nèi pī: shēng yuán rèn hù bù zhǔ shì yè tíng xiù wèi dū chá yuàn táng shàng guān, jiān shēng tú zhòng jí shēng yuán zhū yǒng míng wèi hàn lín yuàn dài zhào. gài tíng xiù zhòng jí yǒng míng zhě jiē xiá jié shì, xiān dì shí shēn jiù dào zhōu xià yù zhàng shù zhě yě. jiǎ yǐ shǐ yún: qī yuè èr shí liù rì xīn hài, zhòng jí yǒng míng bìng shòu dài zhào.
「遺聞」云:『以兵部侍郎解學龍疏薦,內批:「升原任戶部主事葉廷秀為都察院堂上官,監生塗仲吉、生員諸永明為翰林院待詔」。蓋廷秀、仲吉、永明者皆俠節士,先帝時申救道周下獄杖戍者也』。「甲乙史」云:『七月二十六日(辛亥),仲吉、永明並授待詔』。
zi lóng yòu shū qǐng shèn míng qì wèi: bì xià jiān guān nán fǎn, cóng guān jǐ hé? wèi shì yǎn yǐn liáo liáo wú jǐ. jīn dà wèi jì dēng, lái zhě hé zhòng! bù è qí liú, hé suǒ dǐ zhǐ. bì jiāng rén kuā yì zàn zhī gōng, jiā qiè cóng lóng zhī niàn shāng tǐ hài zhèng, fēi guó zhī fú. fū quàn gōng yòu shàn, wéi zài jué shǎng yī wèi qīng làn, hòu jiāng wú jí. fēng pèi gù rén wén mò xiǎo lì, zì xī wèi xián zhū zǐ yíng mén diāo mǎng mǎn zuò, yóu guāi guó diǎn. lì zhèng zhī shǐ, wéi yuàn bì xià shèn chí zhī! sì hòu guǒ xì fú láo yǒu gōng, dàn dāng shǎng zhī jīn bó bù yīng shòu yǐ jué wèi, yǐ yí cáo fēng bù chēng zhī jī fàn dà yì fù chéng zhī jiè!
子龍又疏請「慎名器」謂:『陛下間關南返,從官幾何?衛士奄尹寥寥無幾。今大位既登,來者何眾!不遏其流,何所底止。必將人夸翼贊之功,家切從龍之念;傷體害政,非國之福。夫勸功誘善,惟在爵賞;一為輕濫,後將無極。豐沛故人、文墨小吏,自昔為嫌;朱紫盈門、貂蟒滿座,尤乖國典。立政之始,惟願陛下慎持之!嗣後果系服勞有功,但當賞之金帛、不應授以爵位,以貽「曹風」「不稱」之譏、犯「大易」「負乘」之戒』!
yòu shū qǐng yòng xián wù èr jué rén yí gōng: yī zài xiàn chén zhī yí zhào yě: xiàn chén lǎo chéng qīng zhí, hǎi nèi jǐn zhī. jīn rù guó mén, jì jū xiāo sì, bù dé yī wàng tiān yán. zài bì xià yǐ fāng yù dà chén hé zhōng gòng jì, kǒng xiàn chén zhuàng zhí, zòu duì zhī jì, fù shēng yì tóng. rán chén yǐ bì xià yí wèi jūn zǐ zhī jī, cóng cǐ ér shēng, kǒng jūn zǐ yǒu xié shǒu tóng guī zhī zhì huáng dào zhōu zhī liú, jiē zhí zhú ér bù qián yǐ. bì xià shuí yǔ gòng jì tiān xià zāi? yī wèi jì chén zhī tè yòng yě: jì chén qīng duān mǐn liàn, bǎi liáo suǒ fú. dàn gǔ zhì jué rén yú cháo, yǔ zhòng gòng zhī. mò chì xié fēng, fù zhé kě jiàn! wàn yī yì rì yǒu jiān xié chéng jiān zuǒ yòu xiān róng, quán sī bù jí yì zǎi fǔ bù jí zhī, ér jìng yǐ nèi jiàng chū zhī. chén děng bù zhēng, zé xìng mén rì kāi chén děng zhēng zhī, zé yǐ yǒu qián lì. lì guó zhī shǐ, chén yuàn bì xià shèn chí zhī yě.
又疏請「用賢勿二、爵人宜公」:『一在憲臣之宜召也:憲臣老成清直,海內盡知。今入國門,寄居蕭寺,不得一望天顏。在陛下以方諭大臣和衷共濟,恐憲臣戇直,奏對之際,復生異同。然臣以陛下「疑畏君子」之機,從此而生,恐君子有攜手同歸之志;黃道周之流,皆躑躅而不前矣。陛下誰與共濟天下哉?一為計臣之特用也:計臣清端敏練,百僚所服。但古制爵人於朝,與眾共之。墨敕斜封,覆轍可鑑!萬一異日有奸邪乘間、左右先容,銓司不及議、宰輔不及知,而竟以內降出之。臣等不爭,則幸門日開;臣等爭之,則已有前例。立國之始,臣願陛下慎持之也』。
shū rù, jù bù tīng.
疏入,俱不聽。
shū nèi xiàn chén yí zhǐ liú zōng zhōu, ér jì chén zé zhǐ jiāng yīn zhāng yǒu yù yě. jiǎ yǐ shǐ yún: qī yuè èr shí wǔ rì gēng xū, hù bù shàng shū zhōu kān gēng jiǔ bú dào shì, zhōng zhǐ chuán shēng lì bù shì láng zhāng yǒu yù wèi hù bù shàng shū dà xué shì. gāo hóng tú yǐ bù jīng huì tuī jiǎo mìng dé zhǐ: tè yòng chū zì zhèn cái. gài yǒu yù qīng shèn, wèi rén suǒ chēng mǎ shì yīng jiè yǐ kāi chuán shēng zhī xìng mén, wèi ruǎn dà chéng dì yě. lì bù gěi shì zhōng zhāng zhèng chén fēng hái zhōng zhǐ, lì zhēng bù tīng. gù jiāng yuē guǎng chén zi lóng zhū jūn zǐ jù jí lùn zhī xué.
疏內「憲臣」疑指劉宗周,而「計臣」則指江陰張有譽也。「甲乙史」云:『七月二十五日(庚戌),戶部尚書周堪賡久不到仕,中旨傳升吏部侍郎張有譽為戶部尚書大學士。高宏圖以不經會推繳命;得旨:「特用出自朕裁」。蓋有譽清慎,為人所稱;馬士英藉以開傳升之幸門,為阮大鋮地也。吏部給事中章正宸封還中旨,力爭;不聽。故姜曰廣、陳子龍諸君子俱極論之學。
jiāng yuē guǎng lùn zhōng zhǐ
姜曰廣論中旨
zǔ zōng huì tuī zhī diǎn, lì fǎ wàn shì wú bì xié fēng mò chì, fù zhé jù zài. chén guān xiān dì zhī shàn zhèng suī duō, ér yǐ jiān chí nì àn wèi shèng měi xiān dì zhī hài zhèng yì jiān chū, ér yǐ pín chū zhōng zhǐ wèi luàn jiē. yòng gé chén nèi chuán yǐ, yòng bù chén xūn chén nèi chuán yǐ, xuǎn dà jiāng yán guān yì nèi chuán yǐ. tā wú zú shù, lùn qí yóu zhě: qí suǒ de gé chén, zé féng jūn yāng mín jiān jiǎn kè dú zhī zhōu yán rú wēn tǐ rén yáng sì chāng tōu shēng cóng zéi zhī wèi zǎo dé děng yě qí suǒ de bù chén, zé yīn xié tān huá zhī chén xīn jiǎ děng yě qí suǒ de xūn chén, zé lì zǔ nán qiān jǐn chè shǒu yù zhī lǐ guó zhēn yě qí suǒ de dà jiāng, zé wán kù zhī lí zhī wáng pǔ ní chǒng bèi yě qí suǒ de yán guān, zé tān lán wú lài zhī shǐ fàn tǔ chén qǐ xīn yě. fán cǐ, jiē lì pái zhòng yì, jiǎn zì zhōng zhǐ zhě yě nǎi qí hòu xiào yì kě dǔ yǐ. qiě bì xià yì zhī nèi chuán zhī gù hū? zǒng yóu bǐ fū rè xīn shì jìn, yī jiàn bìn yú gōng lùn, suì qǐ āi yú nèi tíng. xiàn suǒ guān tōng, zhōng zì yǒu qiào mén hù cuī shé, qiǎo wèi zhī cí. nèi tíng dàn jiàn qí kě lián zhī zhuàng tīng qí yī miàn zhī cí, suì bù néng wú sǒng dòng jiān yǐ qí shì mì wén yú shàng, yòu dé shàng zhī yì zhǐ zhuǎn ér shòu zhī. yú shì píng tái zhào duì, piàn yǔ tóu jī, lì tán qǔ guān, yǒu ruò dēng chǎng zhī xì. chén xī tòng xīn cǐ bì, yì yú jiǎng yì fū chén dàn yǐ wèi jí chàng yǔ, zhì jīn yǐn hèn. xiān dì jì wù, bì xià qǐ kān zài wù zāi!
祖宗會推之典,立法萬世無弊;斜封墨敕,覆轍俱在。臣觀先帝之善政雖多,而以堅持「逆案」為盛美;先帝之害政亦間出,而以頻出中旨為亂階。用閣臣內傳矣,用部臣、勛臣內傳矣,選大將、言官亦內傳矣。他無足數,論其尤者:其所得閣臣,則逢君殃民、奸儉刻毒之周延儒、溫體仁、楊嗣昌、偷生從賊之魏藻德等也;其所得部臣,則陰邪貪猾之陳新甲等也;其所得勛臣,則力阻南遷、盡撤守御之李國楨也;其所得大將,則紈絝支離之王朴、倪寵輩也;其所得言官,則貪婪無賴之史{范土}、陳啟新也。凡此,皆力排眾議,簡自中旨者也;乃其後效亦可睹矣。且陛下亦知內傳之故乎?總由鄙夫熱心仕進,一見擯於公論,遂乞哀於內廷。線索關通,中自有竅;門戶摧折,巧為之詞。內廷但見其可憐之狀、聽其一面之詞,遂不能無聳動;間以其事密聞於上,又得上之意旨轉而授之。於是平台召對,片語投機,立談取官,有若登場之戲。臣昔痛心此弊,亦於講藝敷陳;但以未及暢語,至今隱恨。先帝既誤,陛下豈堪再誤哉!
tiān wēi zài shàng, mì wù shēn yán chén ān dé shì shì ér zhēng zhī. dàn yuàn bì xià shēn gōng yǒu xiá, wēn xí jīng shū, jiān qǔ dà xué yǎn yì zī zhì tōng jiàn shì zhī rú zhōu xuān hàn guāng zhī hé yǐ jìng huī yuǎn liè? jìn yuán sòng gāo zhī hé yǐ zhōng niǔ piān ān? wǔ hòu zhī chū shī nán mán, hé quán quán yǐ qīn jūn zǐ bì yuǎn xiǎo rén wèi shuō? lǐ gāng zhī shòu mìng yù dí, yì hé yǐ qiē qiē xìn jūn zǐ wù wèn xiǎo rén wèi yán? gǒu néng sī wéi, bì néng fā míng shèng xìng. bì xià yǔ qí yòng chén zhī shēn, bù ruò xíng chén zhī yán bù xíng qí yán ér dàn yòng qí shēn, shì yóu shòu chù zhī yǐ gōng rén lì zǔ yě!
天威在上,密勿深嚴;臣安得事事而爭之。但願陛下深宮有暇,溫習經書,間取「大學衍義」、「資治通鑑」視之;如周宣、漢光之何以竟恢遠烈?晉元、宋高之何以終狃偏安?武侯之出師南蠻,何惓惓以「親君子必遠小人」為說?李綱之受命禦敵,亦何以切切「信君子勿問小人」為言?苟能思維,必能發明聖性。陛下與其用臣之身,不若行臣之言;不行其言而但用其身,是猶獸畜之以供人力俎也!
wú shì qǐng yōu qín jié ài
吳適請憂勤節愛
hù kē wú shì shū qǐng yōu qín jié ài. yán: guó chǐ wèi xuě, líng qǐn chéng xū yù dōng zhī shōu fù wú qī, chǔ shǔ zhī cuī cán mí shén. jiù bù cǎo chuàng, yī shì wèi jǔ wàn kǒng qiān chuāng, yōu wēi cóng jí. yòu kuàng jī nán gè shěng, dào chù hàn zāi jiān zhī chén lín xiāo zhǎng duō yú jiāng shuài yuán huáng gòu xìn. fú wéi bì xià shǐ zhōng jìng tì, jiān fǎng zǔ zhì: zǎo wǔ wǎn sān cháo qín yù jīng yán ér zī shí zhèng qīn jìn rú chén, cháo qī wú gèng chuán miǎn. ér yòu gōng chóng jiǎn yuē, shàng máo cí ér shěng gōng zuò yán jué shǎng ér zhòng míng qì zī zhū bì xù, bǐ zuǒ jūn xìng. zhū fán wú yì zhī zhēng, yī gài bào bà bèi zāi zhī dì, què hé zhuó huǎn. mò lì bì chéng, dù xū bì jí. gēn běn zhī jì, shú dà yú cǐ!
戶科吳適疏請「憂勤節愛」。言:『國恥未雪,陵寢成墟;豫東之收復無期,楚、蜀之摧殘彌甚。舊部草創,一事未舉;萬孔千瘡,憂危叢集。又況畿南各省,到處旱災;兼之臣鄰消長多虞、將帥元黃構釁。伏惟陛下始終競惕,兼仿祖制:早、午、晚三朝勤御經筵而諮時政;親近儒臣,朝期無更傳免。而又躬崇儉約,尚茅茨而省工作、嚴爵賞而重名器;錙銖必恤,俾佐軍興。諸凡無藝之徵,一概報罷;被災之地,確覈酌緩。墨吏必懲,蠹胥必殛。根本之計,孰大於此』!
shěn yìn péi qǐng lì zhōng gōng jǔ jīng yán dìng cháo yí
沈胤培請立中宮、舉經筵、定朝儀
lǐ kē shěn yìn péi shū qǐng lì zhōng gōng jǔ jīng yán dìng cháo yí wèi: jīn yǒng xiàng wú tuō zān zhī jǐng, kōng tóng xiān wèn dào zhī mó. bīn xiào huò jiǎ jiè yú cóng lóng, ér lián yuǎn táng gāo zhī yì bù zháo shì fēi huò hùn xiáo yú shì hǔ, ér yīn yáng xiāo zhǎng zhī guān kě yú! bì xià chéng sī cǐ shēn wèi zǔ zōng fù tuō zhī shēn, xiān dì zhī dà chóu yī rì wèi fù, jí jiǔ miào zhī shén líng yī rì yuàn dòng. ér zhèng cháo tíng yǐ zhèng bǎi guān zhèng wàn mín, xiān zì gōng wéi shǐ zé xuǎn lì zhōng gōng wèi dì yī yì. jīng yán yè fèng míng zhǐ, yóu qí jí jí jǔ xíng. huò zhào cí chén xún jīng shǐ huò zhào bù chén kǎo zhèng zhì, ér shí lìng tái jiàn zhī chén chén dé shī. gōng zhōng wàn jǐ zhī xiá, pī lǎn zī zhì tōng jiàn jí běn cháo bǎo xùn děng shū, yǐ zhī qián dài xìng wáng zhī jī zǔ zōng zhì zhì zhī yóu. zhì yú cháo yí duō què, dà diǎn wèi guāng: rú cháo mén bù yīng zòu lè ér zòu lè, gè yá mén yīng zòu shì ér bù zòu shì. fán ruò cǐ lèi, bìng yí shēn chì.
禮科沈胤培疏請「立中宮、舉經筵、定朝儀」謂:『今永巷無脫簪之儆,崆峒鮮問道之謨。瀕笑或假借於從龍,而簾遠堂高之義不着;是非或混淆於市虎,而陰陽消長之關可虞!陛下誠思此身為祖宗付託之身,先帝之大仇一日未復,即九廟之神靈一日怨恫。而正朝廷以正百官、正萬民,先自宮闈始;則選立中宮為第一義。經筵業奉明旨,尤祈汲汲舉行。或召詞臣詢經史、或召部臣考政治,而時令台諫之臣陳得失。宮中萬幾之暇,披覽「資治通鑑」及本朝「寶訓」等書,以知前代興亡之跡、祖宗致治之由。至於朝儀多闕,大典未光:如朝門不應奏樂而奏樂,各衙門應奏事而不奏事。凡若此類,並宜申飭』。
zhāng zhèng chén lùn quán zhèng
章正宸論銓政
lì kē zhāng zhèng chén zhǐ chén quán zhèng: yī míng qì yí shèn: dìng cè zhě jì mào jué shǎng, qí yú rén zì qǐng xù, zé shí bèi zēng guān. niǎn jīn bù gōng kè yìn, níng miǎn guā guǒ zhī qiào! yī zhí zhǎng yí zhuān: yòng rén dú guī lì bù jīn yǒu zī sòng zhě yǒu jiàn bá zhě yǒu jìng zì zòu tǎo zhě, zhǒng chén suǒ zhí jǐ hé? yī fēng jiāng yí sù: wén wǔ gòng jì fēng jiāng, bù zhǎn wù guó zhī chén, bù jī bào guó zhī qì. yī fèi chén yí chì: jué zhòng zé rén nǎi quàn, fǎ shǒu zé shì zhī ēn. lěi lěi qǐ fèi, bù zì jìng tīng qǐ bù wén lǜ yǒu bà lì bù rù guó mén hū jiǎ yǐ shǐ?
吏科章正宸指陳銓政:『一、名器宜慎:定策者既懋厥賞,其餘人自請敘,則十倍增官。輦金不供刻印,寧免瓜果之誚!一、職掌宜專:用人獨歸吏部;今有咨送者、有薦拔者、有徑自奏討者,冢臣所職幾何?一、封疆宜肅:文武共寄封疆,不斬誤國之臣,不激報國之氣。一、廢臣宜飭:爵重則人乃勸,法守則士知恩。累累起廢,不自靜聽;豈不聞律有「罷吏不入國門」乎』(「甲乙史」)?
sòng jié shū lüè
宋劼疏略
jiān jūn qiān shì sòng jié shàng yán: chén mín gǒu ān jiāng jiè, kǒng fēi suǒ yǐ bǎo jiāng jiè zhū chén gǒu cún fù guì, kǒng fēi suǒ yǐ bǎo fù guì yě. yòu yán: rén shēng zhǐ yǒu cǐ shí rì rén shēn zhǐ yǒu cǐ jīng shén. gǔ xián xī fēn yīn, yùn pì wǔ jī, jiē láo jīn gǔ yú yǒu yòng.
監軍僉事宋劼上言:『臣民苟安江界,恐非所以保江界;諸臣苟存富貴,恐非所以保富貴也』。又言:『人生止有此時日、人身止有此精神。古賢惜分陰,運甓舞雞,皆勞筋骨於有用』。
qí biāo jiā qǐng gé sān bì zhèng
祁彪佳請革三弊政
yù shǐ qí biāo jiā shū lùn shí zhèng wèi: hóng wǔ chū, guān mín yǒu fàn, huò shōu xì jǐn yī wèi. gāo huáng dì yīn yǒu fēi fǎ líng nüè, èr shí nián suì fén qí xíng jù, yí sòng xíng bù shěn lǐ: shì zǔ zhì yuán wú zhào yù yě. hòu nǎi yǐ duàn liàn wèi gōng yǐ luó zhī wèi shì, suī yuē cháo tíng zhī zhǎo yá, shí wèi quán jiān zhī yīng gǒu. kǒu cí cóng pò lēi ér lái, zuì àn tīng zhǐ huī ér dìng jí jǔ cháo jǐn zhī qí wǎng, ér fǎ sī shuí xuě qí kuān! kù cǎn děng yú lái zhōu, píng fǎn cóng wú xú dù: cǐ zhào yù zhī bì yě. hóng wǔ shí wǔ nián, gǎi luán yí sī wèi jǐn yī wèi, zhuān zhǎng zhí jià shì wèi děng shì wèi cháng yǒu jī shì yě. dài hòu dōng chǎng shè lì, shǐ yǒu gào mì zhī duān: yòng yín ér dǎ shì jiàn dé huì ér yù xíng zhāng fēi wū duō jí shàn liáng, chì gùn lì chéng jù wàn. zhāo chéng jiē chū yú diào kǎo, yuàn fèn chōng sè yú jīng jī. yù jué bāo jū, ér bāo jū tuō zhī yù shèng yù jiū jiān guǐ, ér jiān guǐ wèi néng shāo qīng: cǐ jī shì zhī bì yě. ruò fú xíng bù jiā dài fū, yuán zǔ zōng zhōng hòu lì guó zhī běn nǎi fū nì jǐn yòng shì, shǐ yǒu qù yī shòu zhàng zhě. xíng zhāng bù guī sī zhèng, pū zé duō jí zhí chén běn wú kě shā zhī zuì, nǎi zhì bì shā zhī xíng. kuàng hū cháo tíng tú shòu jù jiàn zhī míng, tiān xià fǎn guī zhōng yì zhī yù. gài dāng xuè jiàn yù jiē ròu fēi jīn bì, bān xíng xuē sè, qì duǎn shén yáo jí xù lù suí bān, yǐ hún jīng gǔ xuē yǐ. shì qǐ míng shèng zhī xiū fēng, dà shī jūn chén zhī fēn yì: cǐ tíng zhàng zhī bì yě. fú qǐ bì xià yán xíng jìn gé!
御史祁彪佳疏論時政謂:『洪武初,官民有犯,或收系錦衣衛。高皇帝因有非法凌虐,二十年遂焚其刑具,移送刑部審理:是祖制原無詔獄也。後乃以鍛煉為功、以羅織為事,雖曰朝廷之爪牙,實為權奸之鷹狗。口詞從迫勒而來,罪案聽指揮而定;即舉朝盡知其枉,而法司誰雪其寬!酷慘等於來、周,平反從無徐、杜:此詔獄之弊也。洪武十五年,改鑾儀司為錦衣衛,專掌直駕、侍衛等事;未嘗有緝事也。迨後東廠設立,始有告密之端:用銀而打事件、得賄而鬻刑章;飛誣多及善良,赤棍立成巨萬。招承皆出於弔拷,怨憤充塞於京畿。欲絕苞苴,而苞苴托之愈盛;欲究奸宄,而奸宄未能稍清:此緝事之弊也。若夫刑不加大夫,原祖宗忠厚立國之本;乃夫逆瑾用事,始有去衣受杖者。刑章不歸司政,撲責多及直臣;本無可殺之罪,乃致必殺之刑。況乎朝廷徒受拒諫之名,天下反歸忠義之譽。蓋當血濺玉階、肉飛金陛,班行削色,氣短神搖;即恤錄隨頒,已魂驚骨削矣。是豈明盛之休風,大失君臣之分誼:此廷杖之弊也。伏乞陛下嚴行禁革』!
yuán péng nián qǐng gé chǎng wèi
袁彭年請革廠衛
bā yuè chū qī rì, lǐ kē yuán péng nián shū yán: gāo huáng dì shí, bù wén yǒu chǎng. xiāng chuán wén huáng dì shí bā nián shǐ lì dōng chǎng, mìng nèi guān zhǔ zhī cǐ bù jiàn zhèng shǐ. wéi dà xué shì wàn ān xíng zhī, yì bù wén tè yǐ jī shì zhe. sì hòu yī shèng yú chéng huà. rán xī chǎng wāng zhí yú nián zhé bà dōng chǎng shàng míng, yǒu zuì zhé chì: dāng shí bù dé chēng chún zhì yǐ. zài shèng yú zhèng dé. qiū jù gǔ dà yòng děng xiāng jì yòng shì, jiē yǐ nì jǐn shān nüè niàng shí liù nián zhī huò, tiān xià sāo rán. yī shèng yú tiān qǐ. nì wèi zhī huò, jǐ wēi shè jì: jìn shì zhī míng jiàn yě. zì cǐ ér wài, liè shèng wú wén. fū jí chǎng wèi zhī xìng fèi, ér shì yùn zhī zhì luàn yīn zhī. qǐng xiān dì cháo yì cháng rèn chǎng wèi fǎng jī yǐ, nǎi dāng shì jué wú bù yíng ér dé zhī guān, zhōng wài yì yǒu bù jìng ér zǒu zhī huì. gù táo wǎng zhī fāng, jí cóng mì wǎng zhī dì ér bù zuò jiān zhī shì, yòu zī fā jiān zhī rén yǐ xíng. shǐ yóu pà yí jiāo jì, wèi rén qíng suǒ yǒu zhī cháng hòu nǎi zāng huì wàn qiān, chéng jí zhòng mò fǎn zhī shì. qǐ fēi yǐ ào yuán zhī tú yù mì ér zhuān, chuán sòng zhī guān yù qū ér fèi hū? jiū jìng diāo fēng suǒ shān, guān zhǎng bù néng xíng fǎ yú xū lì tú lì kě yǐ pò xié qí zūn shàng, bù kě bù gé. shū rù, shàng zé qí kuáng bèi gū míng jiàng sān jí, wài diào zhè jiāng àn chá sī zhào mó. chén zi lóng shū lüè
八月初七日,禮科袁彭年疏言:『高皇帝時,不聞有廠。相傳文皇帝十八年始立東廠,命內官主之;此不見正史。惟大學士萬安行之,亦不聞特以緝事着。嗣後一盛於成化。然西廠汪直、逾年輒罷;東廠尚銘,有罪輒斥:當時不得稱純治矣。再盛於正德。邱聚、谷大用等相繼用事,皆倚逆瑾煽虐;釀十六年之禍,天下騷然。一盛於天啟。逆魏之禍,幾危社稷:近事之明鑑也。自此而外,列聖無聞。夫即廠衛之興廢,而世運之治亂因之。頃先帝朝亦嘗任廠衛訪緝矣,乃當世決無不營而得之官,中外亦有不脛而走之賄。故逃網之方,即從密網之地而布;作奸之事,又資發奸之人以行。始猶帕儀交際,為人情所有之常;後乃贓賄萬千,成極重莫返之勢。豈非以奧援之途愈秘而專,傳送之關愈曲而費乎?究竟刁風所煽,官長不能行法於胥吏、徒隸可以迫脅其尊上,不可不革』。疏入,上責其狂悖沽名;降三級,外調浙江按察司照磨。陳子龍疏略
shí bā rì, bīng kē chén zi lóng yán: zhōng xìng zhī zhǔ, mò bù shēn xiān shì zú, gù néng guāng fù jiù wù. bì xià rù guó mén zài xún yǐ, rén qíng xiè dá, wú yì shēng píng zhī shí qīng gē lòu zhōu zhī zhōng tòng yǐn fén wū zhī xià: chén chéng bù zhī suǒ zhōng yǐ! qí shǐ jiē qǐ yú gū xī yī èr wǔ chén, yǐ zhì fán bǎi zhèng lìng, jiē yīn xún zūn yǎng chén shén wèi zhī hán xīn yě!
十八日,兵科陳子龍言:『中興之主,莫不身先士卒,故能光復舊物。陛下入國門再旬矣,人情泄沓,無異昇平之時;清歌漏舟之中、痛飲焚屋之下:臣誠不知所終矣!其始皆起於姑息一、二武臣,以至凡百政令,皆因循遵養;臣甚為之寒心也』!
shǐ kě fǎ qǐng xíng zhēng pì
史可法請行徵辟
shǐ kě fǎ qǐng xíng zhēng pì zhī fǎ, yǐ tōng quán zhèng zhī qióng shū yuē: guó jiā shè sì fān yú jiāng běi, fēi wèi jiāng zuǒ piān ān jì yě. jiāng yù lì dìng gēn jī, yǎng chéng qì lì běi zé wèi huī fù shén jīng zhī jì xī zé wèi chéng qīng guān shǎn zhī tú, yī jǔ ér suì guī quán shèng ěr. shèng míng zài shàng, zhōng yì zài rén jūn fù zhī chóu chǐ tè shēn, hǎi yǔ zhī qún xīn jìng fèn. zài shī wǔ chén, wú bù yǐ miè zéi fù chóu wèi niàn zhě. chéng shí dà jǔ, sǎo dàng kě qī. tè suǒ lǜ zhě, bīng gē rǎo rǎng zhī zhōng, bù fù yǒu bǎi xìng ěr wú bǎi xìng, hé lì yú yǒu jiāng tǔ. gù cǐ shí zé lì bù huǎn yú zé jiāng, ér jiù luàn mò xiān yú jiù mín. suǒ wèi dé yī xián shǒu, rú dé shèng bīng wàn rén dé yī xián lìng, rú dé shèng bīng sān qiān rén: zhèng jīn rì zhī wèi yě. rán ér jīn rì zhī shǒu lìng nán yán suī yǐ qián běi dōu wèi xiàn, qiú mù fāng yīn, fēi bù yǒu pò gé zhī shēng chú, hé céng shōu de rén zhī shí xiào. dì yǒu nán yì quē yǒu yán lěng, wú suǒ bù yòng qí yíng bì. ér bīng huāng pò cán zhī qū, zú jǔ ér shòu zhī yōng rén, cǐ qǐ bái miàn shū shēng suǒ néng shèng rèn? mù jīn rén cái gào fá zī gé wèi jū, dōng nán quē yuán zhèng zì bù shǎo, ān néng fù tián xī běi zhī quē, shǐ wú zhì tàn yú chén xīng zé quán xuǎn fǎ qióng, bù dé bù gǎi wèi zhēng pì. wǎng shí bǎo jǔ duō xì mù shān, gù jié zú yíng yíng, zhēn cái guǒ zú. jīn xī běi zé wēi dì yě, wēi zé rén rén sī bì ér zhēn cóng jūn fù qǐ niàn, shì tú chú xiōng xuě chǐ chuí gōng míng yú qiān zài, nǎi shǐ tóu mèi ér xiāng cóng qǐng yīng ér fèn qǐ. chén yǐ wèi yí fǎng bǎo jǔ zhī fǎ, tōng xíng shěng zhí fǔ àn sī dào jí zài jīng jiǔ qīng kē dào guān, guǒ yǒu cái dǎn guò rén kān jí wēi luàn zhě, bù jū zī gé, gè jǔ yī rén, qǐ sòng dào jīng zī yǐ lù fèi, fù chén jūn qián xiào yòng, zhuó bǔ shǒu lìng quē yuán. èr nián kǎo mǎn, píng shēng shàn dì sān nián kǎo xuǎn, yōu zhuó jīng cáo. yǒu jìng luàn huī jiāng gōng néng shū yì zhě, lì yǐ jié yuè jīng táng, yòng shì chóu quàn. rú gè guān bì xián bù jǔ, jí tīng gāi kē zhǐ cān, chóng xíng fá zhì. ruò yǒu huài cái sī chěng, fù chén jūn qián zhě, yàn qí zhēn cái, yī tǐ lù yòng. zài rú jiāng běi shān dōng hé nán yī dài, yǒu néng bǎo hù yī fāng wèi mín tuī fú zhě, jí xì sāng zǐ zhī bāng, yì kě quán yí jìng yòng. zǒng qiú tiān ēn pò gé, jiǎ chén pián yí jué bù gǎn làn yòng fěi rén, zì wù jìn qǔ. wén nì zéi suǒ zhì, cháng dài duō rén, dé yī zhōu, jí shè yī zhōu guān dé yī xiàn, jí shè yī xiàn guān. xiǎo rén bù shí shùn nì, wèi suǒ yòng zhě héng duō. kuàng jì guó zuò chóng xīn, zéi kòu chuí jǐn zé bì yǒu huán huán dé xīn zhī shì, fú còu ér yì zhōng xìng. chén shì mù wàng zhī yǐ!
史可法請行徵辟之法,以通銓政之窮;疏曰:『國家設四藩於江北,非為江左偏安計也。將欲立定根基,養成氣力;北則為恢復神京之計、西則為澄清關陝之圖,一舉而遂歸全盛耳。聖明在上,忠義在人;君父之仇恥特深,海宇之群心競奮。在師武臣,無不以滅賊復仇為念者。乘時大舉,掃蕩可期。特所慮者,兵戈擾攘之中,不復有百姓耳;無百姓,何利於有疆土。故此時擇吏不緩於擇將,而救亂莫先於救民。所謂得一賢守,如得勝兵萬人;得一賢令,如得勝兵三千人:正今日之謂也。然而今日之守令難言;雖以前北都未陷,求牧方殷,非不有破格之升除,何曾收得人之實效。地有難易、缺有炎冷,無所不用其營避。而兵荒破殘之區,卒舉而授之庸人,此豈白面書生所能勝任?目今人才告乏、資格為拘,東南缺員正自不少,安能復填西北之缺,使無致嘆於晨星;則銓選法窮,不得不改為徵辟。往時保舉多系慕膻,故捷足蠅營,真才裹足。今西北則危地也,危則人人思避;而真從君父起念,誓圖除凶雪恥垂功名於千載,乃始投袂而相從、請纓而奮起。臣以為宜仿保舉之法,通行省直撫按、司道及在京九卿、科道官,果有才膽過人、堪極危亂者,不拘資格,各舉一人,起送到京;資以路費,赴臣軍前效用,酌補守令缺員。二年考滿,平升善地;三年考選,優擢京曹。有靖亂恢疆、功能殊異者,立以節鉞京堂,用示酬勸。如各官避嫌不舉,即聽該科指參,重行罰治。若有壞才思逞,赴臣軍前者,驗其真才,一體錄用。再如江北、山東、河南一帶,有能保護一方、為民推服者,即系桑梓之邦,亦可權宜徑用。總求天恩破格,假臣便宜;決不敢濫用匪人,自誤進取。聞逆賊所至,常帶多人,得一州,即設一州官;得一縣,即設一縣官。小人不識順逆,為所用者恆多。況際國祚重新,賊寇垂盡;則必有桓桓德心之士,輻輳而翼中興。臣拭目望之矣』!
qiān gǔ liáng fǎ, suǒ lǜ fèng xíng fēi rén, zá zhī yǐ sī, xuán jǔ ér xuán fèi ěr.
千古良法,所慮奉行非人,雜之以私,旋舉而旋廢耳。
lǐ qīng zòu guó yòng bù zhī
李清奏國用不支
gōng kē lǐ qīng yán: tiān xià qín jìn shǔ zéi, yàn dài shǔ qīng, yǎn yù yǐ chéng ōu tuō, mǐn guǎng jiě jīng wú jǐ huī níng lì dān yú ān wú èr fǔ, cháng zhèn yòng jié yú jīng kǒu èr zhèn. yǎng bīng shàng gòng zhě, jǐn sū sōng jiāng zhè. qiě xī yǐ tiān xià gōng tiān xià, bù zú jīn yǐ yī yú gōng tiān xià, yǒu yú hū? yíng jiàn yí qì shì shì zēng chū, qí hé zhī yě!
工科李清言:『天下秦、晉屬賊,燕、代屬清,兗、豫已成甌脫,閩、廣解京無幾;徽、寧力殫於安、蕪二撫,常、鎮用竭於京口二鎮。養兵上供者,僅蘇、松、江、浙。且昔以天下供天下,不足;今以一隅供天下,有餘乎?營建、儀器事事增出,其何支也』!
zhāng jié lùn mín xīn guó yùn
張捷論民心國運
shí yuè shí wǔ rì, zhāng jié yán: xiān dì mò zào, mín xīn bīng xīn shì zǐ zhī xīn jiāng lì zhī xīn, wú yī bù huài. yào jiē zài tíng zhū chén zhī xiān huài, ér zhǒng zhǒng yīn zhī. zhòng huì suǒ guī, shǐ rén bù zhī yǒu fǎ jì. yǐ kē chǎng wèi lǒng duàn, yǐ wén zì wèi jiū lián. jǔ tān guān wū lì zhī suǒ yú liè háo shēn hàn shì zhī suǒ kuáng bī fèn shuài jiāo bīng zhī suǒ yín lüè, jù dú yú mín. mín xīn jì qù, guó yùn suí zhī ér cǎn huò jí yú xiān dì yǐ!
十月十五日,張捷言:『先帝末造,民心、兵心、士子之心、將吏之心,無一不壞。要皆在廷諸臣之先壞,而種種因之。重賄所歸,使人不知有法紀。以科場為壟斷,以文字為糾連。舉貪官污吏之所漁獵、豪紳悍士之所誑逼、憤帥驕兵之所淫掠,聚毒於民。民心既去,國運隨之;而慘禍及於先帝矣』!
àn jié shū shén dé dāng rì qíng jǐng ér lì cháo hòu, wéi ā dǎng shì xùn, dú gèng shén yān. gǔ rén suǒ yǐ zhì kǎi yú mù jié yě!
按捷疏甚得當日情景;而立朝後,惟阿黨是徇,毒更甚焉。古人所以致慨於目睫也!
lì kē zòu jì diǎn
吏科奏計典
èr shí liù rì gēng chén, lì bù zhāng mǒu zòu: jìn shí wèi shǔ wú cháng āi jǔ dié jìn, niǎn jīn mì xué, yíng qiú bù zhǐ. rú wǎng suì zhī jì diǎn kě fān, míng suì zhī jì kě yǐ bù shè yǐ.
二十六日(庚辰),吏部張某奏:『近時位署無常、挨舉疊進,輦金覓穴,營求不止。如往歲之計典可翻,明歲之計可以不設矣』。
wú shì chén rì jiǎng wǔ cháo èr shì
吳適陳日講、午朝二事
bǔ yí yún: shí yuè shuò, hù kē wú shì shū chén zhāo shì zhī shí: yī yuē rì jiǎng yí xíng: qǐng chì dìng qī, bǐ bó wén yǒu dào zhī chén, zhāo xī zuǒ yòu jī xún jīng shǐ, xū zhōng yán nà gèng qǔ zǔ xùn dà gào zhū shū, shí shí shěng lǎn, yǐ wèi shī jiàn. yī yuē wǔ cháo yí jǔ: bǐ gé bù dà chén yǐ jí tái yuán sàn zhì, xián dé gōng yīng qīng wèn: jí yú pī duì zhī yú, cǎi jí kǔ yǐ shū mín yǐn hé gōng zuì yǐ quàn jiāng chén míng shì fēi yǐ chù xié nìng. shū rù, bù xǐng.
「補遺」云:十月朔,戶科吳適疏陳「昭事之實」:『一曰日講宜行:請敕定期,俾博聞有道之臣,朝夕左右稽詢經史,虛衷延納;更取「祖訓」、「大誥」諸書,時時省覽,以為蓍鑒。一曰午朝宜舉:俾閣部大臣以及台垣散秩,鹹得躬膺清問:即於披對之餘,采疾苦以疏民隱、覈功罪以勸疆臣、明是非以黜邪佞』。疏入,不省。
yóu yǒu lún zòu guó shì xiáo luàn
游有倫奏國事淆亂
shí yī yuè chū èr rì bǐng xū, yù shǐ yóu yǒu lún zòu: jīn rì guó shì xiáo luàn, bù zhī lǐ yì lián chǐ wèi hé wù. míng zhī jūn zǐ jìn tuì bù gǒu, gù yǐ hán shā zhī kǒu, jī zhī sù qù shèn zhì yǒu cháng rén suǒ bù rěn dào zhě, dú yú jūn fù zhī qián. qí shì huáng shàng hé rú zhǔ hū! tái shěng zhōng wēi yǒu jiū hé, zé zhǐ wèi bǐ dǎng xiāng jiè jié shé, zhēn suǒ wèi qián yǒu chán ér bù jiàn hòu yǒu zéi ér bù zhī yě.
十一月初二日(丙戌),御史游有倫奏:『今日國事淆亂,不知禮義廉恥為何物。明知君子進退不苟,故以含沙之口,激之速去;甚至有常人所不忍道者,瀆於君父之前。其視皇上何如主乎!台省中微有糾劾,則指為比黨;相戒結舌,真所謂「前有讒而不見、後有賊而不知」也』。
shì shí huáng ěr dǐng lù lǎng zhū tǒng jīn lèi shū gōng jiāng yuē guǎng xú shí qí liú zōng zhōu děng, gè yǔ gào qù. gù yǒu lún zòu cǐ, kě wèi kàng shū yǐ bù zhī jù yóu mà dé mǎ jiān yī bān xiǎo rén hǎo.
是時黃耳鼎、陸朗、朱統{金類}疏攻姜曰廣、徐石麒、劉宗周等,各予告去。故有倫奏此,可謂抗疏矣;不知句尤罵得馬奸一班小人好。
qián zēng qǐng jùn liú jiā hé
錢增請浚劉家河
hù kē qián zēng shū qǐng bèi shuǐ lì yán: sū sōng cháng zhèn háng jiā hú qī jùn zhī shuǐ, yǐ tài hú wèi fù, yǐ dà hǎi wèi wěi lǘ, yǐ sān jiāng rù hǎi wèi xuè mài. gài zì wú sōng yān sāi dōng jiāng wēi xì, dú cún lóu jiāng yī pài. ér lóu jiāng zhī wěi qī shí lǐ yuē liú jiā hé, nǎi lóu jiāng rù hǎi zhī dào dōng nán zhū shuǐ quán shì cǐ yǐ guī xū, bù zhì héng yì fàn làn zhě, zé dài shuǐ líng zhǎng zhī lì yě. yuán shí, liú hé zuì shēn, yùn sōu shì bó zǒu jí yú cǐ. jìn kǒu zhǎng shā yū sè, yú shì dōng liú zhī shuǐ, nì ér xiàng xī juān dī bù rù, guàn gài wú zī. jiān zhī suì suì hàn bá, píng chóu guī chè, rén niú lì gǎo suī fù jié gāo rú lín, hé cóng qǐ líng hǎi ruò? rán cǐ jiù hàn hàn yán ěr. wàn yī dà jìn jī tiān, qī jùn hóng liú qīng hé dào xiá, zhèn zé bù néng shòu sǎn màn héng kuì, shì bì yǐ qī jùn zhī tián lú wèi hè, ér chéng guō rén mín yì bù kě wèn. dōng nán shù bǎi wàn cái fù jǐn wěi shì bō, qí rú guó jì hé zāi?
戶科錢增疏請「備水利」言:『蘇、松、常、鎮、杭、嘉、湖七郡之水,以太湖為腹,以大海為尾閭,以三江入海為血脈。蓋自吳淞淹塞、東江微細,獨存婁江一派。而婁江之委七十里曰劉家河,乃婁江入海之道;東南諸水全恃此以歸墟,不至橫溢泛濫者,則帶水靈長之利也。元時,劉河最深,運艘、市舶走集於此。近口漲沙淤塞,於是東流之水,逆而向西;涓滴不入,灌溉無資。兼之歲歲旱魃,平疇龜坼,人牛立槁;雖復桔槔如林,何從乞靈海若?然此就旱暵言耳。萬一大浸嵇天,七郡洪流傾河倒峽,震澤不能受;散漫橫潰,勢必以七郡之田廬為壑,而城郭人民益不可問。東南數百萬財賦盡委逝波,其如國計何哉』?
sū sōng xún àn zhōu yuán tài yì yán liú jiā hé jí yí kāi jùn, gōng bù zhǔ shì yè guó huá yòu shū qǐng jùn wú sōng jù xià zhǐ: gāi bù chá yì chū yí biān.
蘇松巡按周元泰亦言劉家河急宜開浚,工部主事葉國華又疏請浚吳淞;俱下旨:『該部察議』(出「遺編」)。
shǐ kě fǎ zòu guān duō wú yì
史可法奏官多無益
shǐ kě fǎ yán: jīn rì jiāng běi yǒu sì fān yǒu dū shī yǒu fǔ àn yǒu tún fǔ yǒu zǒng dū, bù wèi bù duō yǐ. dí kòu bìng zhì, céng hé yì háo mò zāi! chén jìn zhì yáng zhōu, yī shí jí yú chéng nèi zhě, yǒu zǒng dū yǒu tí dū yǒu yán kē, chóu yīng fán zá, fǔ xiàn jiē bìng. jīn yòu tiān jiān dū, rén rén kě yǐ bō shāng, shāng běn jǐn kuī xīn zhēng bù yǐ, lì guī háo huá. bù zú zhī hài, cháo tíng shí zì shòu zhī.
史可法言:『今日江北有四藩、有督師、有撫按、有屯撫、有總督,不為不多矣。敵寇並至,曾何益毫末哉!臣近至揚州,一時集於城內者,有總督、有提督、有鹽科,酬應繁雜,府縣皆病。今又添監督,人人可以剝商,商本盡虧;新征不已,利歸豪猾。不足之害,朝廷實自受之』。
wú shì lùn yún wù shān
吳適論雲霧山
yǐ yǒu èr yuè chū liù rì, tài jiān lǐ guó fǔ qǐng wǎng yún wù shān kāi cǎi mìng chí yì qù. gěi shì zhōng wú shì shū yán: yún wù shān, jí míng fēng jìn shān zòng héng shù bǎi lǐ, běi tōng huī chí, nán lián bā mǐn, dōng dǐ qú yán, xī jiè xìn zhōu. táng sòng yǐ lái, měi wèi dào sǒu. qí jiān shēn gǔ qióng yuān, hǔ láng jiē shù xiǎn zǔ jí mù, wú jìng kě pān. qiě dì jiē zǔ líng lóng mài, wèi shén jīng yòu bì lì cháo jìn zhǐ qiáo mù, fēng jìn suǒ yóu míng yě. yīng zōng chū nián, qiǎn guān cǎi mù yú shì dì fāng é gùn zài xiāng shān huò, ér hú jiǎ zhī bèi yīn zhī rǎng duó xiǎo mín, zhāo yǐn fěi lèi, gòng sì jié lüè jiān duō nèi wài guān shǔ gōng yì zhī fèi, shù yì zuò kùn, mín bù liáo shēng. jìn shān liáng mín, suì niǎo shòu sàn. dà dào dèng mào qī děng jù zhòng shù wàn, jiè yǐ wèi kū, gōng chéng shā lìng hé sì shěng bīng lì yǐ tǎo zhī, shí sì nián nǎi kān dìng, fèng zhǐ zhào jiù fēng jìn: wǎng huò gài kě jiàn yě. chén qiè yǐ jiè tōng sì shěng, jìng dì xiāng qí, nèi zǔ jùn lǐng wài duō jué gǔ, mián yán zhòng dié, bì lù qí qū fēng jìn jì jiǔ, kāi záo wéi jiān: bù biàn yī. lín mǎng gāo shēn, zhòng zhàng dié fēng dú shé měng shòu, shēng yù fán zī. yī dàn kāi fá, bēn tū kuáng shì, shāng rén bì duō: bù biàn èr. suì shēn yōu ào, jiǒng jué héng qū shuǐ bù tōng zhōu lù nán yí yùn zòng shǐ shū chuí zài chū, chóu lìng shén shū? bù biàn sān. chéng chuán yì sāo, yǒu sī kùn yú gōng yì, shuí chóu zhèng fù? qiě lì xū jiǎ gōng xíng sī, hé suǒ bù zhì. ér lì tián xiǎo mín qì běn zhú mò, xiāo mó suì yuè tǔ tián yǒu huāng wú zhī lǜ, lì yì duō sǐ wáng zhī yōu: bù biàn sì. xìng cháo jǔ dòng, tiān xià yǎng wàng yǐ bo ān wēi. jīn yǐ wú yì yǒu hài zhī shì, ér tè qiǎn zhòng chén, yáo dòng rén xīn, qīng wēi sì shěng chuí zhī qīng shǐ, yí jī hòu shì: bù biàn wǔ. yuǎn ěr chuán wén, bì qiě fēng tún yǐ jù, jìng yíng cháo xué jū qí zhào huò, yuē shù wú lì. shì shǐ dào zéi fù shēng ér shā lù zài jiàn: bù biàn liù. kuàng chén xùn zhī lǎo fù, qiān yún cǐ shān dì lián líng qǐn, zì zhèng tǒng chū kāi fá, zhì shāng dì mài, suì niàng tǔ mù zhī nán, xiè shān chuān líng qì: bù biàn qī. jǔ cǐ shù duān, yǒu hài wú lì fú wéi bì xià cǎi zé! guó fǔ yì shū qǐng zhōng chè, jù bù xǔ chí shì rú shì yán, bào bà.
乙酉二月初六日,太監李國輔請往雲霧山開採;命馳驛去。給事中吳適疏言:『雲霧山,即名封禁山;縱橫數百里,北通徽、池,南連八閩,東抵衢、嚴,西界信州。唐、宋以來,每為盜藪。其間深谷窮淵,虎狼接述;險阻極目,無徑可攀。且地接祖陵龍脈,為神京右臂;歷朝禁止樵牧,「封禁」所由名也。英宗初年,遣官采木;於是地方訛棍在相煽惑,而狐假之輩因之攘奪小民,招引匪類,共肆劫掠;兼多內外官屬供億之費,數邑坐困,民不聊生。近山良民,遂鳥獸散。大盜鄧茂七等聚眾數萬,藉以為窟,攻城殺令;合四省兵力以討之,十四年乃戡定,奉旨「照舊封禁」:往禍蓋可鑑也。臣竊以界通四省,境地相岐,內阻峻岭、外多絕谷,綿延重疊,篳路崎嶇;封禁既久,開鑿維艱:不便一。林莽高深,重嶂疊峰;毒蛇猛獸,生育繁滋。一旦開伐,奔突狂噬,傷人必多:不便二。邃深幽奧,迥絕恆區;水不通舟、陸難移運;縱使輸垂再出,疇令神輸?不便三。乘傳驛騷,有司困於供億,誰籌正賦?且吏胥假公行私,何所不至。而力田小民棄本逐末,消磨歲月;土田有荒蕪之慮,力役多死亡之憂:不便四。興朝舉動,天下仰望以卜安危。今以無益有害之事,而特遣重臣,搖動人心,傾危四省;垂之青史,貽譏後世:不便五。遠邇傳聞,必且蜂屯蟻聚,競營巢穴;居奇召禍,約束無力。是使盜賊復生而殺戮再見:不便六。況臣訊之老父,僉雲『此山地連陵寢,自正統初開伐,致傷地脈,遂釀土木之難,泄山川靈氣:不便七。舉此數端,有害無利;伏惟陛下採擇』!國輔亦疏請中撤,俱不許;馳視如適言,報罷。
guó fǔ xì dà sī lǐ hán zàn zhōu yǎng zi zàn zhōu yān sì zhōng zhèng rén yě, shāng xīn shí shì, dù mén xiū mù. guó fǔ shí zài gōng zhōng, měi yǒu suǒ kuāng jiù shí rén yǐ zhāng yǒng mù zhī, mǎ shì yīng zé shì wèi yǎn zhōng zhī dīng. yīn shǔ suǒ sī, yǐ kāi cǎi shì kuáng guó fǔ, jù shū qǐng wǎng qí shí, shì yīng jìng bù zài kāi cǎi yě. guó fǔ tí dū yǒng wèi yíng cāo liàn jìn lǚ, jí fèng mìng wǎng zhè, shì yīng jìng duó yíng zhuàn, shòu qí zi mǎ xī yǐ rǔ xiù ér wǎn bīng bǐng, shí shì kě zhī yǐ. shì shū chū, shì yīng suì qiè hèn zhī.
國輔系大司禮韓贊周養子;贊周閹寺中正人也,傷心時事,杜門休沐。國輔時在宮中,每有所匡救;時人以張永目之,馬士英則視為眼中之釘。因屬所私,以開採事誑國輔,具疏請往;其實,士英竟不在開採也。國輔提督勇衛營操練禁旅,及奉命往浙,士英竟奪營篆,授其子馬錫;以乳臭兒綰兵柄,時事可知矣。適疏出,士英遂切恨之。
zhí yán wú huì, suī yǐ cǐ wǔ quán xiāng, shēn qīng shì yè ér míng zhòng rú shān yǐ.
直言無諱,雖以此忤權相,身輕似葉而名重如山矣。
wàn yuán jí jiāng shì shū
萬元吉疆事疏
tài pú shǎo qīng wàn yuán jí zòu jiāng shì bù kān zài huài shū yuē: chén dài zuì fāng láng, hé méng jiǎn mìng jiān jūn jiāng běi. jīn bì cí qián wǎng, yī de zhī yú, bù gǎn bù wèi huáng shàng chén zhī. qiè wéi zhǔ shù wú guò kuān yán, dào zài jiān jì guān cháng wú guò rèn yì, yì guì xiāng zī. xiān huáng dì chū lì hǎi yǔ, chéng nì dǎng yòng shì, liú xuē yuán qì wěi rèn chén gōng, lì xíng kuān dà. zhū chén niǔ zhī, zhēng yì jiàn zhī yuán huáng lüè chóu móu zhī sāng tǔ. dà huàn dāng qián, shù shǒu wú cè. xiān dì zhèn nù, yī shí xiāo rén suì chéng jiān dǐ xì, zhōng yǐ yòng yán zhī shuō: fán gào mì tíng zhàng jiā pài chōu liàn, xīn fǎ bèi xíng. shǐ zài cháo zhě bù xiá jiù guò, zài yě zhě wú fù liáo shēng. rán hòu hào chēng zhèn zuò, nǎi zhōng wài bù níng, guó jiā duō gù shí yú nián xiǎo rén yòng yán zhī xiào, zhāng zhāng rú shì. xiān dì huǐ zhī, yú shì gèng chóng kuān dà, xī fǎn qián guī tiān xià yǐ wèi tài píng kě zhì. zhū chén fù sī jìng huì lù zì qī méng, měi qū yù xià zài yīng shèng nù, zhū shā fāng xìng, zōng shè jì méi. gài zhū chén zhī niè, měi chéng yú xiān dì zhī kuān ér xiān dì zhī yán, yì měi jī yú zhū chén zhī wán: zé yǐ kuān yán zhī yòng ǒu piān yě. zuó suì sūn chuán tíng yōng bīng guān zhōng, shí zhě yǐ wèi bù yí qīng chū, chū zé bì bài rán yǐ yǒu dòu náo yì zhī zhě yǐ. zéi jì dù hé, chén jí yǔ gé chén shǐ kě fǎ jiāng yuē guǎng yún: jí chè guān níng wú sān guì, bǐ suí lù yíng jī, kě yǐ yī shèng xiān dì zhào duì, yì céng jí cǐ. rán yǐ yǒu cù dì yì zhī zhě yǐ. nǎi zéi shì xūn zhuó, tíng chén quàn nán qiān quàn chū chǔ jiān guó nán dōu, yǔ bù zé yīn, yì quán yí yīng ěr rán yǐ yǒu xié wàng yì zhī zhě yǐ. yóu shì hòu ér guān, xián zhuī hèn wéi zhě zhī wù guó shè shì xìng bù bài, bì gòng fú yì zhě zhī shǒu jīng. tiān xià shì wú quán hài yì wú quán lì, dà shuài lèi shì. dāng jú zhě xīn chù wú quán lì zhī hài, shuí gǎn wéi zhòng dú xíng páng guān zhě piān jiàn wú quán hài zhī lì, bì yù qiáng rén cóng wǒ! nián lái dū fǔ gèng zhì, zhuān shì bāo jū fēng jiāng gōng zuì, xī cóng yì jiàn: yù kòu shí zhe, gài hū wèi jiǎng. guó shì yīn zhī dà huài mò jiù, zé yǐ rèn yì zhī tú dà jī yě. chén gǎn zhí jiū qián shì zhī shī, yǐ wèi hòu shì zhī jiàn. fú qí huáng shàng, liú shén shěng lǎn!
太僕少卿萬元吉奏「疆事不堪再壞」疏曰:『臣待罪方郎,荷蒙簡命監軍江北。今陛辭前往,一得之愚,不敢不為皇上陳之。竊惟主術無過寬嚴,道在兼濟;官常無過任議,義貴相資。先皇帝初蒞海宇,懲逆黨用事,劉削元氣;委任臣工,力行寬大。諸臣狃之,爭意見之元黃、略綢繆之桑土。大患當前,束手無策。先帝震怒,一時宵壬遂乘間抵隙,中以用嚴之說:凡告密、廷杖、加派、抽練,新法備行。使在朝者不暇救過,在野者無復聊生。然後號稱振作,乃中外不寧,國家多故;十餘年小人用嚴之效,彰彰如是。先帝悔之,於是更崇寬大,悉反前規;天下以為太平可致。諸臣復思競賄賂、恣欺矇,每趨愈下;再攖聖怒,誅殺方興,宗社繼沒。蓋諸臣之孽,每乘於先帝之寬;而先帝之嚴,亦每激於諸臣之玩:則以寬嚴之用偶偏也。昨歲孫傳庭擁兵關中,識者以為不宜輕出,出則必敗;然已有逗撓議之者矣。賊既渡河,臣即與閣臣史可法、姜曰廣云:「急撤關寧吳三桂,俾隨路迎擊,可以一勝」;先帝召對,亦曾及此。然已有蹙地議之者矣。乃賊勢薰灼,廷臣勸南遷、勸出儲監國南都,語不擇音,亦權宜應爾;然已有邪妄議之者矣。由事後而觀,咸追恨違者之誤國;設事幸不敗,必共服議者之守經。天下事無全害、亦無全利,大率類是。當局者心怵無全利之害,誰敢違眾獨行;旁觀者偏見無全害之利,必欲強人從我!年來督撫更置,專視苞苴;封疆功罪,悉從意見:禦寇實着,概乎未講。國事因之大壞莫救,則以任議之途大畸也。臣敢直究前事之失,以為後事之鑑。伏祈皇上,留神省覽』!
yù kòu quán shū
禦寇全疏
wàn yuán jí zòu yuē: zéi jīn bèi chuàng rù qín, tiāo jīng xuǎn ruì, chuí xián dōng nán. zhuǎn pàn qiū shēn, ruò chū hàn shāng, zé jìng dǐ xiāng chéng chū yù sòng, zé zhí kuī jiāng běi. liǎng chù bīng mín, jī yuàn shēn nù yú sī shí mín bì zhēng yíng zéi yǐ bào bīng, bīng gèng tuì yí mín ér jìn wèi zéi. kǒng jiāng shì zhī zài shàng yóu zhě què ér qū xià, zài běi àn zhě jí ér dù nán. jīn líng zhòng dì, wǔ bèi dān ruò, hé yǐ dāng cǐ! chén rù dōu jiāng jìn shí rì, qiè kuī rén qíng jiē jī xīn cuò huǒ, ān qǐn qí shàng. jū gōng zhě sī wèi shǐ cè zhī jiǎo wū, jiàn cái zhě bù gù gōng lùn zhī zhù shè, shé zhàn tú fēn, shí bèi bù jiǎng. yī dàn yǒu jí, bù shí zhū chén zhì bì xià yú hé dì? dé wú lìng sān guì děng qiè xiào jiāng zuǒ rén wù, gōng fēi gōng ér cái fēi cái hū? cóng lái zhàn shèng shǒu chēng miào táng, ruò shǐ zài tíng wú gōng zhōng gòng jì zhī yǎ, duàn wèi yǒu néng lì gōng yú wài zhě! fú qǐ huáng shàng shēn yù zhōng wài dà xiǎo chén gōng, yí xǐ qián xí, měng lì hòu tú wú jí bù kě jū zhī gōng míng, wú mào bù kě wéi zhī qīng yì! juān qù chéng xīn, shōu jí rén wàng wù cuì zhòng zhì, yǐ bào dà chóu. jí qún móu yǐ zhì dà shèng, shè jì shēn míng bìng shòu qí fú yǐ!
萬元吉奏曰:『賊今被創入秦,挑精選銳,垂涎東南。轉盼秋深,若出漢、商,則徑抵襄城;出豫、宋,則直窺江北。兩處兵民,積怨深怒;於斯時民必爭迎賊以報兵,兵更退疑民而進畏賊。恐將士之在上游者卻而趨下,在北岸者急而渡南。金陵重地,武備單弱,何以當此!臣入都將近十日,竊窺人情皆積薪厝火,安寢其上。居功者思為史冊之矯誣,見才者不顧公論之注射,舌戰徒紛,實備不講。一旦有急,不識諸臣置陛下於何地?得毋令三桂等竊笑江左人物,功非功而才非才乎?從來戰勝首稱廟堂,若使在廷無公忠共濟之雅,斷未有能立功於外者!伏乞皇上申諭中外大小臣工,宜洗前習,猛勵後圖;毋急不可居之功名,毋冒不可違之清議!捐去成心,收集人望;務萃眾志,以報大仇。集群謀以制大勝,社稷身名並受其福矣』!
lèi cháo què diǎn wèi xíng shū
累朝闕典未行疏
wàn yuán jí zòu yuē: huáng shàng qián zhě gōng yè xiào líng, xú wèn yì wén yuán líng suǒ zài, qīn wèi zhǎn bài chén suí zhū chén hòu, mò bù shǒu é sī jǔ shí wèi sān bǎi nián lái wèi yǒu shèng shì yě. xiān chén yáng shǒu chén cháng yì xiū jiàn wén shí lù yǒu yún: guó kě fèi, shǐ bù kě fèi. zhuō zāi liǎng yǔ, kě chēng yào yán bù fán. hóng zhì zhōng, bù yī móu gōng fú què shàng shū, qǐng fù jiàn wén shí gù hào, jué qí hòu yì fèng sì. shí xì gōng yù, yǐ wén yú shàng jìng huáng dì zhào wù zuì. fū miè qū zhí bù zài, bù ruò zhí chén wǎng shì ér shì zhī yǐ wú kě zēng jiā yě xuē miào hào fú lóng, bù ruò yǐn jǐng dì gù shì, hái yì wén dāng rì zhuī zūn gù hào, sì zhī yuán qǐn, ér pèi yǐ jiàn wén jūn yě. èr shì bìng xì dà diǎn, fú qǐ huáng shàng chì xià tíng chén jí yì: jiàn wén shí lù zuò hé kāi jú zuǎn xiū? yì wén gù hào sì diǎn zuò hé lí zhèng? ruò cǐ jǔ gào chéng, qiān qiū wàn shì zhī xià bì chuán wèi měi tán. yì chén gèng yǒu qǐng zhě: jìng nán sǐ shì zhū chén, lì méng ēn zhào bāo lù nǎi shì yīn zhū diǎn, shàng què yǒu dài. měi xùn guó zhī jūn chén hé hòu, kuì cǐ shí zhī jié yì duō kuī! liáng yóu gāo huáng dì shǒu bāo yú què ér chì wēi sù, fēng lì bèi zhì. jìng nán yǐ hòu, zhèng qì jiàn jiù sǔn xuē gù niàng wèi jīn rì kuài huá mài guó zhī tú, qū xī bài wěi tiǎn yán jiàn rén yě. qǐng jiāng jìng nán sǐ shì zhū chén jí běi jīng gè shěng zhí xiàn chéng xùn jié zhū chén, chì xià yǒu sī xì guī cǎi lù biān chéng yī shì fēn bié èr děng, zhuó yǔ shì yīn miào sì. réng bān xíng xué gōng, guǎng shì jī quàn: shù yú wǎn jìn rén xīn bǔ jiù fěi qiǎn yě.
萬元吉奏曰:『皇上前者恭謁孝陵,徐問懿文園陵所在,親為展拜;臣隨諸臣後,莫不手額斯舉實為三百年來未有盛事也。先臣楊守陳嘗議修「建文實錄」有云:「國可廢,史不可廢」。卓哉兩語,可稱要言不煩。宏治中,布衣繆恭伏闕上書,請復建文時故號,爵其後裔奉祀。時系恭獄,以聞於上;敬皇帝詔勿罪。夫滅曲直不載,不若直陳往事而示之以無可增加也;削廟號弗隆,不若引景帝故事,還懿文當日追尊故號,祀之園寢,而配以建文君也。二事並系大典,伏乞皇上敕下廷臣集議:「建文實錄」作何開局纂修?懿文故號、祀典作何釐正?若此舉告成,千秋萬世之下必傳為美談。抑臣更有請者:靖難死事諸臣,歷蒙恩詔褒錄;乃諡、蔭諸典,尚闕有待。美遜國之君臣何厚,愧此時之節義多虧!良由高皇帝首褒余闕而斥危素,風勵備至。靖難以後,正氣漸就損削;故釀為今日獪猾賣國之徒,屈膝拜偽、靦顏見人也。請將靖難死事諸臣及北京各省直陷城殉節諸臣,敕下有司細歸採錄;編成一事分別二等,酌予諡蔭、廟祀。仍頒行學宮,廣示激勸:庶於晚近人心補救匪淺也』。
qǐng xù sǐ jié zhū chén shū
請恤死節諸臣疏
wàn yuán jí zòu yuē: chén qián hù jūn sì chuān, zhuī jiǎo xiàn cāo èr zéi, zǒng bīng měng rú hǔ cān jiāng liú shì jié yóu jī guō guān shǒu bèi měng guāng jié děng tīng chén cuī dū, cóng lú zhōu zhì kāi xiàn wèi chéng fán èr qiān yú lǐ, rì yè mí níng, yù zéi jí shā wú nài xiān shí gù fǔ bù tīng chén yán, zǎo è guī lù, zhì lìng wǒ bīng shēn rù, liú shì jié yǔ guō guān měng guāng jié jù sǐ zhī. cǐ chén suǒ mù jī zuì xī zhě. hòu chén dīng jiān huí jí, měng rú hǔ shǒu nán yáng, chuǎng zéi yòng dà pào gōng chéng shén jí rú hǔ yǐ jì pò zhī, shāng zéi jīng bīng shù qiān rén. jì wén tā mén shī shǒu, rú hǔ shǐ xià chéng, yóu chí duǎn dāo zhuó shā duō rén. zhì táng fǔ guó mén, wàng běi bài chēng fù ēn, bèi zéi tuán rèn. cǐ chén suǒ fǎng wèn zuì zhēn zhě. rú hǔ děng zhèn wáng shù zài, bāo lù wèi zhān fú qǐ huáng shàng chì xià bīng bù sù yì jīng xù, yǐ fēng shì jiāng běi diān jiāng. wéi shí tóng chén jiān jūn guān nèi dào fù shǐ cáo xīn míng diào hù qín bīng, bèi cháng jiān xiǎn, lǚ zòu fú guó jìng yǐ jī láo, jǐn cuì mián zhōu. shǐ de bàn tōng bāo lún, róng qí shēn hòu, chà lìng bù tóng fǔ cǎo ěr. jì liáo jiù dū zhào guāng biàn fù zhào yú tū qí zhī chōng shòu shì yú pò kǒu zhī hòu, zhòu lìng wū hé shēn xiān bèi chuàng, jìng yǔ wù guó dū shī pián shǒu xī shì qì jīn wén wǔ guì jiàn, mò bù bào yuān. bìng wàng huáng shàng xià bù yì fù.
萬元吉奏曰:『臣前護軍四川,追剿獻、操二賊,總兵猛如虎、參將劉士傑、游擊郭關、守備猛光捷等聽臣催督,從蘆州至開縣為程凡二千餘里,日夜靡寧,遇賊即殺;無奈先時故輔不聽臣言,早扼歸路,致令我兵深入,劉士傑與郭關、猛光捷俱死之。此臣所目擊最悉者。後臣丁艱回籍,猛如虎守南陽,闖賊用大炮攻城甚急;如虎以計破之,傷賊精兵數千人。既聞他門失守,如虎始下城,猶持短刀斫殺多人。至唐府國門,望北拜稱「負恩」,被賊剸刃。此臣所訪問最真者。如虎等陣亡數載,褒錄未沾;伏乞皇上敕下兵部速議旌恤,以風示江北顛將。惟時同臣監軍關內道副使曹心明調護秦兵,備嘗艱險,屢奏俘馘;竟以積勞,盡瘁棉州。使得半通褒綸,榮其身後,差令不同腐草耳。薊遼舊督趙光抃\赴召於突騎之沖、受事於破口之後,驟令烏合身先被創,竟與誤國督師駢首西市;迄今文武貴賤,莫不抱冤。並望皇上下部議復』。