mǎ shì yīng tè jǔ ruǎn dà chéng
马士英特举阮大铖
ruǎn dà chéng, zì jí zhī, hào yuán hǎi huái níng rén. tiān qǐ shí, wèi tài cháng shǎo qīng. yǐ wèi dǎng, sī miào qīn dìng" nì àn" jìn gù. dà chéng běn shì yīng zhī fáng shī jì bèi fèi, jì jū jīn líng, yǔ kǒng zhāo shì yīng jí tài jiàn lǐ chéng fāng jiāo mì. shì yīng fǔ xuān dà, yǐ zǒng jiān wáng kūn lùn zuì. jí zhōu yán rú zài xiāng, dà chéng shì yīng tóng kuì wàn jīn qiú fù guān, duó yú wù yì, jǐn qǐ shì yīng bīng bù zuǒ shì láng, tí dū fèng yáng: cǐ chóng zhēn rén wǔ sì yuè yě. zhì shì, shì yīng sī suǒ yǐ chóu zhī kǒng zhāo diàn zhēng, yīn shì yīng ér fā yě.
阮大铖,字集之,号圆海;怀宁人。天启时,为太常少卿。以魏党,思庙钦定“逆案”禁锢。大铖本士英之房师;既被废,寄居金陵,与孔昭、士英及太监李承芳交密。士英抚宣大,以总监王坤论罪。及周延儒再相,大铖、士英同馈万金求复官,夺于物议,仅起士英兵部左侍郎,提督凤阳:此崇祯壬午四月也。至是,士英思所以酬之;孔昭殿争,因士英而发也。
liù yuè chū liù rì rén xū, shì yīng zòu:' mào zuì tè jǔ zhī bīng zhī ruǎn dà chéng, dāng shè qí wǎng zuì, jí bǔ chén bù yòu shì láng' xǔ zhī. shí shì yīng chéng gāo hóng tú dū cáo wèi rù, jí zì nǐ zhǐ:' cì guàn dài bì jiàn'. jǔ cháo dà hài.
六月初六日(壬戌),士英奏:‘冒罪特举知兵之阮大铖,当赦其往罪,即补臣部右侍郎’;许之。时士英乘高宏图督漕未入,即自拟旨:‘赐冠带陛见’。举朝大骇。
chū bā rì jiǎ zǐ, gāo hóng tú yuē:' dà chéng kě yòng, bì xū jiǔ qīng huì yì'. shì yīng yuē:' huì yì, zé dà chéng bì děi yòng'. hóng tú yuē:' chén fēi zǔ dà chéng jiù zhì: jīng táng bì huì yì, nǎi yú dà chéng gèng guāng míng'. shì yīng yuē:' chén fēi shòu qí huì, hé suǒ bù guāng míng'? hóng tú yuē:' hé bì shòu huì yī fù tíng yì, guó rén jiē yuē xián, rán hòu yòng zhī ěr'. hóng tú chū, jí qǐ xiū. jiāng yuē guǎng" cí guī shū" yún:' chén qián jiàn wén wǔ fēn jìng, jì cán wú shù tiáo hé jìn jiàn" nì àn" xiān fān, yòu kuì wú néng yù qǐn. suì shǐ xiān dì shí qī nián zhī dìng lì, dùn fù shì bō bì xià shù rì qián zhī míng zhào, jìng tóng fù yǔ. zǐ gōng wèi lěng, zēng lóng yù zhī qī liáng zhì mò wèi gàn, hài sì fāng zhī tīng wén. xī zāi wéi xīn! suì yǒu cǐ jǔ. chén suǒ xī zhě, cháo tíng zhī diǎn lǐ suǒ wèi zhě, qiān qiū zhī qīng yì ér yǐ'!
初八日(甲子),高宏图曰:‘大铖可用,必须九卿会议’。士英曰:‘会议,则大铖必得用’。宏图曰:‘臣非阻大铖;旧制:京堂必会议,乃于大铖更光明’。士英曰:‘臣非受其贿,何所不光明’?宏图曰:‘何必受贿;一付廷议,国人皆曰贤,然后用之耳’。宏图出,即乞休。姜曰广“辞归疏”云:‘臣前见文武纷竞,既惭无术调和;近见“逆案”掀翻,又愧无能豫寝。遂使先帝十七年之定力,顿付逝波;陛下数日前之明诏,竟同覆雨。梓宫未冷,增龙驭之凄凉;制墨未干,骇四方之听闻。惜哉维新!遂有此举。臣所惜者,朝廷之典礼;所畏者,千秋之清议而已’!
chū jiǔ rì yǐ chǒu, shì yīng wèi dà chéng zòu biàn yán' wèi zhōng xián zhī nì zhī fēi chuǎng zéi kě bǐ'. qiě lì gōng hóng tú yuē guǎng lǚ dà qì zhū rén hù chí jú miàn wèi' yú suǒ ài ér dēng zhī tiān zhě, jí yuē xiān huáng dì yuán wú chéng xīn yě yú suǒ jì ér gù zhī yuān zhě, jí yuē xiān huáng dì dìng àn bù kě fān yě. qí wàng mò shén'!
初九日(乙丑),士英为大铖奏辩;言‘魏忠贤之逆之非闯贼可比’。且力攻宏图、曰广、吕大器诸人护持局面;谓‘于所爱而登之天者,即曰先皇帝原无成心也;于所忌而锢之渊者,即曰先皇帝定案不可翻也。其妄莫甚’!
shí yī rì dīng mǎo, jǐ shì zhōng luó wàn xiàng zòu yuē:' fǔ chén jiàn yòng dà chéng, huò yǐ kuì shì wú zhī bīng zhě rán ér dà chéng shí wèi zhī bīng, kǒng" yàn zi jiān"" chūn dēng mí" jí zhěn shàng zhī yīn fú ér xiù zhōng zhī huáng shí yě. fú wàng xǔ qí bì jiàn, yǐ chéng fǔ chén tǔ wò zhī yì jìn qí fù yòng, yǐ dù xié rén jì yú zhī duān'. yù shǐ zhān zhào héng zòu yuē:' qīn àn zhū rén jiǔ tú fān jú, xìng xiān dì shén míng nèi duàn, què bù kě yí bì xià bì zhù lóng jiāng, tòng xīn xiān dì yì biàn, yǔ zhū chén bào tóu tòng kū! bǎi xìng suì mò bù sǎ xuè chuí xiōng, yuàn sī yī bào. jìn wén yàn qí zhī jiān, shì shēn jiē bái yì guān, xū xiān dì ér hū tiān qū shā wěi shǒu, gè shǒu guān ài. cǐ chéng xiān dì dé zé zài rén guó fèn fēi cháng yǒu yǐ jī fā qí zhōng yì ěr. jīn zǐ gōng yè yǔ, yī huài wèi gàn tài zǐ zhū wáng, liù chǐ ān zài? guó chóu wèi fù, ér hū zhào jiàn dà chéng, hái yǐ guàn dài qǐ bù shàng shāng zài tiān zhī líng xià duǎn zhōng chén zhī qì'?
十一日(丁卯),给事中罗万象奏曰:‘辅臣荐用大铖,或以愧世无知兵者;然而大铖实未知兵,恐“燕子笺”、“春灯谜”即枕上之阴符而袖中之黄石也。伏望许其陛见,以成辅臣吐握之意;禁其复用,以杜邪人觊觎之端’。御史詹兆恒奏曰:‘钦案诸人久图翻局,幸先帝神明内断,确不可移;陛下跸驻龙江,痛心先帝异变,与诸臣抱头痛哭!百姓遂莫不洒血捶胸,愿思一报。近闻燕、齐之间,士绅皆白衣冠,吁先帝而呼天;驱杀伪守,各守关隘。此诚先帝德泽在人、国愤非常有以激发其忠义耳。今梓宫夜雨,一坏未干;太子、诸王,六尺安在?国仇未复,而忽召见大铖,还以冠带;岂不上伤在天之灵、下短忠臣之气’?
shí sān rì jǐ yǐ, lǚ dà qì zòu yuē:' xiān dì xuè ròu wèi hán, yuán shū lǐn ruò rì xīng ér shì yīng hàn rán bù gù, qǐng yòng dà chéng! bù wéi shì lì bù rú chú gǒu, yì qiě shì bì xià wèi biàn máo'. yòu yán:' jìn nián wēn zhōu shàn quán, lǎo chéng diāo xiè yī shí yōng jiān fèn shì, zhōng yuán lù shěn. huáng shàng zhōng xīng, yī shí yún zhēng xiá qǐ nǎi bù yì mǎ shì yīng zhuó luàn cháo zhèng! fū shì yīng, fēi yǐ huì bài wèn qiǎn jiè tú zhī bīng ér wèi fèng dū zāi? nǎi xié zhòng bīng rù cháo, miǎn yán zhèng dì. nán guó cóng lái ǎi ǎi, yī suō bō ér diàn bì yīn yǎ chì zhà, miǎo zhǔ zūn wèi zhuì liú yǐ." nì àn" yī shū, xiān dì dìng wèi luàn zéi dà fáng. ér shì yīng lā dà chéng yú zūn qián, jìng shòu sī mǎ, bù liè sī rén yuè qí jié yáng wén cōng děng yǒu hé láo jī, shū ér shàng shū gōng bǎo nèi gé? shū ér jīn wú shì yīn yě'? guō wéi jīng zòu:'" nì àn" chéng xiān dì zhī shǒu, jīn" shí lù" jiāng xiū, ruò jiāng cǐ àn mǒ shā bù shū, zé hè hè yīng líng, kǒng yǒu yú dòng, fēi bì xià suǒ yǐ dài xiān dì ruò shū zhī, ér yǔ qǐ yòng dà chéng duì zhào, zé xiǎn xiǎn jīn gǔ wèi miǎn shǎo qiān, bìng fēi fǔ chén suǒ yǐ ài bì xià yě! wéi yuàn bì xià ài zǔ zōng zhī fǎ, yīn ài xiān dì, bìng ài xiān dì sī lún'!
十三日(己已),吕大器奏曰:‘先帝血肉未寒,爰书凛若日星;而士英悍然不顾,请用大铖!不惟视吏部如刍狗,抑且视陛下为弁髦’。又言:‘近年温、周擅权,老成凋谢;一时庸奸偾事,中原陆沈。皇上中兴,一时云蒸霞起;乃不意马士英浊乱朝政!夫士英,非以贿败问遣、借途知兵而为凤督哉?乃挟重兵入朝,腼颜政地。南国从来蔼蔼,一唆拨而殿陛喑哑叱咤,藐主尊为赘旒矣。“逆案”一书,先帝定为乱贼大防。而士英拉大铖于尊前,径授司马,布列私人;越其杰、杨文骢等有何劳绩,倏而尚书、宫保、内阁?倏而金吾世荫也’?郭维经奏:‘“逆案”成先帝之手,今“实录”将修,若将此案抹杀不书,则赫赫英灵,恐有余恫,非陛下所以待先帝;若书之,而与起用大铖对照,则显显今古未免少愆,并非辅臣所以爱陛下也!惟愿陛下爱祖宗之法,因爱先帝,并爱先帝丝纶’!
shí sì rì gēng wǔ, bīng bù láng zhōng yǐn mín xìng yán:' xī miào shí cuī wèi shān nì, shì dài fū sàng chǐ wàng jūn, jǐ chéng bāo niè zhī gù suì zhì xiān dì mò zài tiān zǐ xià xí, zhū chén huò pú fú ér bài jué huò xiàn cè yǐ tī róng, jiē zhōng xiào bù míng zhī liú huò yě. shēn zuì tǎo nì, sī mǎ zhí yě. jīn kàng yán táng shàng zhě, yī" nì àn" zhī ruǎn dà chéng jí xíng xí sì fāng, hé yǐ xiāo bá hù jiāng jūn zhī fēn? gǔ zhě pò gé qiú cái, wéi yuē shǐ tān shǐ zhà, bù yuē shǐ nì." nì àn" kě fān, cuī wèi yì kě xù, zhōu zhōng zhū nì jiē kě shǐ cái yòu guò yǐ'!
十四日(庚午),兵部郎中尹民兴言:‘熹庙时崔、魏煽逆,士大夫丧耻忘君,几成苞孽之固;遂至先帝末载天子下席,诸臣或匍伏而拜爵、或献策以梯荣,皆忠孝不明之流祸也。申罪讨逆,司马职也。今抗颜堂上者,一“逆案”之阮大铖;即行檄四方,何以消跋扈将军之氛?古者破格求才,惟曰使贪、使诈,不曰使逆。“逆案”可翻,崔、魏亦可恤,周、钟诸逆皆可使才宥过矣’!
shí qī rì guǐ yǒu, yù shǐ zuǒ guāng xiān yán:' ruǎn dà chéng xiàn suǒ nì dǎng yě zi fù yīng xīng, shā chén xiōng guāng dòu jí wèi dà zhōng yáng liǎn shì yīng mào zuì tè jǔ, míng zhī wú fù yǒu zuì zhī zhě. huáng shàng bù gǎi xiān dì zhī zhèng, chén rěn wàng bù gòng zhī chóu yé'?
十七日(癸酉),御史左光先言:‘阮大铖线索逆党野子傅应星,杀臣兄光斗及魏大中、杨琏;士英冒罪特举,明知无复有罪之者。皇上不改先帝之政,臣忍忘不共之仇耶’?
shí bā rì jiǎ xū, zhān zhào héng jìn wèi dǎng qīn àn yuán běn, yù shǐ chén liáng bì jiàn zǔ wù fān" nì àn". shí huái yuǎn hóu cháng tíng líng tài pú shǎo qīng wàn yuán jí yù shǐ wáng sūn fān děng gè yán" nì àn" bù kě fān dà chéng bù kě yòng jù bù tīng. mǎ shì yīng zì biàn zài bīng yán bīng shàng wèi shì yīng, qiè zé kē dào.
十八日(甲戌),詹兆恒进魏党钦案原本,御史陈良弼谏阻勿翻“逆案”。时怀远侯常廷龄、太仆少卿万元吉、御史王孙蕃等各言“逆案”不可翻、大铖不可用;俱不听。马士英自辩在兵言兵;上慰士英,切责科道。
" jiǎ yǐ shǐ" yún:' ruǎn dà chéng yú liù yuè chū bā rì rù jiàn, bèi chén jiàn wǎng zhī yóu'." biān nián" yún:' dà chéng zhào duì, jù lián luò kòng è jìn qǔ jiē yìng sì cè, yòu chén" cháng jiāng liǎng hé sān yào shí sì xì", jù chēng zhǐ jìng yòng wèi jiāng fáng bīng bù shàng shū'.
“甲乙史”云:‘阮大铖于六月初八日入见,备陈见枉之由’。“编年”云:‘大铖召对,具联络、控扼、进取、接应四策,又陈“长江两合、三要、十四隙”,俱称旨;竟用为江防兵部尚书’。
jiǔ yuè chū yī rì, liǔ zuò chāng cuī bǔ ruǎn dà chéng guān, jí mìng tiān zhù bīng bù yòu shì láng réng jìn cháo chén bù dé bǎ chí zǔ jiàn. liú zōng zhōu yún yún, shàng qiē zé zhī.
九月初一日,柳祚昌催补阮大铖官,即命添注兵部右侍郎;仍禁朝臣不得把持阻谏。刘宗周云云,上切责之。
huáng shù hù jī mǎ shì yīng bèi
黄澍笏击马士英背
huáng shù, zì zhòng lín huī zhōu rén. bǐng zǐ jǔ zhè wéi, dīng chǒu dēng jìn shì shòu hé nán kāi fēng tuī guān. yǐ gù shǒu gōng, zhuó yù shǐ, xún àn hú guǎng jiān zuǒ liáng yù jūn.
黄澍,字仲霖;徽州人。丙子举浙闱,丁丑登进士;授河南开封推官。以固守功,擢御史,巡按湖广;监左良玉军。
jiǎ shēn hóng guāng lì, liù yuè èr shí rì bǐng zǐ, shù tóng chéng tiān shǒu bèi tài jiàn hé zhì kǒng rù cháo, qiú zhào duì. jì rù jiàn, shù miàn jiū mǎ shì yīng quán jiān wù guó, lèi suí yǔ xià. shàng dà gǎn dòng, gù gāo hóng tú yuē:' huáng shù yán yán yǒu lǐ, qīng shí zhī'! zhào rù yù zuò qián, shù yì shù qí zuì shì yīng bù néng biàn yī yǔ. zhì kǒng fù qián zuǒ shù, yán shì yīng wú shàng zhū shì. bǐng bǐ tài jiàn hán zàn zhōu chì zhì kǒng tuì, yuē:' yù shǐ yán shì shì qí zhí nèi chén cāo yì, shū shāng guó tǐ'. shì yīng yì guì qiú chǔ fèn shì guì shù qián, shù yǐ hù jī qí bèi yuē:' yuàn yǔ jiān chén tóng sǐ'! shì yīng hào hū yuē:' bì xià shì zhī'! shàng yáo shǒu bù yán liáng jiǔ, wèi shù yuē:' qīng qiě chū'! zàn zhōu mìng zhí zhì kǒng shàng sī yù zàn zhōu yún:' mǎ gé lǎo yí zì tuì bì'! shì yīng suì chēng jí, jǐn yí zhí lú qì jù yǐ chū. yǐ jīn bì fēn kuì fú dǐ jiù yān tián chéng zhāng zhí zhōng liǎng rén, xiàng shàng qì yuē:' huáng shàng fēi mǎ gōng bù dé lì ruò zhú mǎ gōng, tiān xià jiē yì huáng shàng bèi ēn yǐ. qiě mǎ gōng zài gé, zhū shì bù fán huáng shàng kě yǐ yōu xián zì zài. mǎ gōng yī qù, shuí fù yǒu niàn huáng shàng zhě'? shàng mò rán tián chéng jí yù shì yīng jí qū rù zhí. suí yǒu zhǐ:' hé zhì kǒng běn dāng zhòng chù, shǒu fǔ jí wèi qiú kuān, jù jiàn yǎ dù gū ráo tā wèi mín'. yáo yuē:' yào zòng jiān, xū zhòng tián yù zhuāng yǎ, mò wèn mǎ'!
甲申宏光立,六月二十日(丙子),澍同承天守备太监何志孔入朝,求召对。既入见,澍面纠马士英权奸误国,泪随语下。上大感动,顾高宏图曰:‘黄澍言言有理,卿识之’!召入御座前,澍益数其罪;士英不能辩一语。志孔复前佐澍,言士英无上诸事。秉笔太监韩赞周叱志孔退,曰:‘御史言事是其职;内臣操议,殊伤国体’。士英亦跪求处分;适跪澍前,澍以笏击其背曰:‘愿与奸臣同死’!士英号呼曰:‘陛下视之’!上摇首不言;良久,谓澍曰:‘卿且出’!赞周命执志孔;上私谕赞周云:‘马阁老宜自退避’!士英遂称疾,尽移直庐器具以出。以金币分馈福邸旧阉田成、张执中两人,向上泣曰:‘皇上非马公不得立;若逐马公,天下皆议皇上背恩矣。且马公在阁,诸事不烦皇上;可以优闲自在。马公一去,谁复有念皇上者’?上默然;田成即谕士英疾趋入直。随有旨:‘何志孔本当重处,首辅亟为求宽,具见雅度;姑饶他为民’。谣曰:‘要纵奸,须种田;欲装哑,莫问马’!
huáng shù lùn mǎ shì yīng shí dà zuì
黄澍论马士英十大罪
jiān dū yǒu shí kě zhǎn zhī zuì, jǐn xiáng liè yǐ qiú shèng duàn yǐ zhì gōng lùn shì.
奸督有十可斩之罪,谨详列以求圣断、以质公论事。
tòng zì luàn zéi chāng kuáng, zōng shè shī shǒu. xìng huáng shàng yìng yùn zhōng xīng, dà zhāng tà fá. chén xiǎo chén yě, jiān kǒu gǒu róng, qǐ bù zì bǎo lù wèi! gù chén shòu guó hòu ēn, bǐng xìng gāng liè, bù gù lì hài, zhì luō hǔ xū. chén jīn rì yán yì sǐ, bù yán yì sǐ yán zé mǎ shì yīng bì shā chén, bù yán ér gǒu qiě tōu shēng, chén bù sǐ yú zéi bì sǐ yú bīng. jūn zhī sǐ yě, chén gǎn mào sǐ yán zhī. jiān dū zì rèn shù nián yǐ lái, yǒu gōng wú zuì, chén wèi kě zhǎn zhī zuì yǒu shí yān.
痛自乱贼猖狂,宗社失守。幸皇上应运中兴,大张挞伐。臣小臣也,缄口苟容,岂不自保禄位!顾臣受国厚恩,禀性刚烈,不顾利害,致捋虎须。臣今日言亦死,不言亦死;言则马士英必杀臣,不言而苟且偷生,臣不死于贼、必死于兵。均之死也,臣敢冒死言之。奸督自任数年以来,有功无罪,臣谓可斩之罪有十焉。
fèng líng yī huài tǔ, guó jiā fā xiáng zhī dì shì yīng shòu zhī xiān dì, zì yí shēng sǐ yǐ zhī. qiǎo xiè zhòng dàn, jū rán běn bīng wàn shì ér xià, yí huáng shàng yǐ qīng qì zǔ zōng zhī míng: shì wèi bù zhōng. bù zhōng zhě, kě zhǎn yě.
凤陵一坏土,国家发祥之地;士英受知先帝,自宜生死以之。巧卸重担,居然本兵;万世而下,贻皇上以轻弃祖宗之名:是谓不忠。不忠者,可斩也。
guó nàn chū dìng, rén bàn bì sǐ zhī zhì, wèi xiān dì fù chóu. shì yīng zǒng dū liǎng nián, jū féi yōng hòu, yǒu hé láo kǔ? míng shèng zhī qián, dòng yún láo kǔ duō nián: shì wèi jiāo jiǎn. jiāo jiǎn zhě, kě zhǎn yě.
国难初定,人办必死之志,为先帝复仇。士英总督两年,居肥拥厚,有何劳苦?明圣之前,动云劳苦多年:是谓骄蹇。骄蹇者,可斩也。
fèng mìng tǎo xiàn, ér zú wèi cháng kuà chū qí huáng yī bù fèng mìng tǎo chuǎng, ér zú wèi cháng kuà chū shòu chūn yī bù. dān yán suì yuè, yǐ zhì zéi shì chāng kuáng, bù kě shōu shí: shì wèi wù fēng jiāng. wù fēng jiāng zhě, kě zhǎn yě. xiàn zéi bīng bù shàng shū zhōu wén jiāng yǐn zéi pò chǔ shěng, jiào xiàn xià jiāng nán jí zuǒ zhèn huī fù qí huáng zhī hòu, zhōu wén jiāng jīn cháo yǐ rù ér cān jiāng zhī jiàn xī yǐ shàng: méng lóng xiān dì, huò dì fāng: shì wèi tōng zéi. tōng zéi zhě, kě zhǎn yě.
奉命讨献,而足未尝跨出蕲、黄一步;奉命讨闯,而足未尝跨出寿春一步。耽延岁月,以致贼势猖狂,不可收拾:是谓误封疆。误封疆者,可斩也。献贼兵部尚书周文江引贼破楚省,教献下江南;及左镇恢复蕲、黄之后,周文江□金朝以入而参将之荐夕以上:朦胧先帝,□祸地方:是谓通贼。通贼者,可斩也。
shì gùn huáng dǐng wú yǐ bào dé, yòng qí cān móu féng yīng gēng sī zhù chuǎng zéi yín yìn yī kē, shàng zhuàn" guǒ yì jiāng jūn yìn", tuō yán duó zì zéi shǒu, fēi bào xiān dì shì yīng méng hòu shǎng, huáng dǐng děng jù jiā fù jiāng. jīn má chéng shì mín yǒu" jiǎ yìn bù qù zhēn guān bù lái" zhī yáo: shì wèi qī jūn. qī jūn zhě, kě zhǎn yě.
市棍黄鼎无以报德,用其参谋冯应庚私铸闯贼银印一颗,上篆“果毅将军印”,托言夺自贼手,飞报先帝;士英蒙厚赏,黄鼎等俱加副将。今麻城士民有“假印不去、真官不来”之谣:是谓欺君。欺君者,可斩也。
huáng shàng zhōng xīng, rén guī tiān yǔ. shì yīng shī rán yǐ wéi" fēi wǒ mò néng wéi" shǐ ér jū gōng, hòu bì miè shàng: qí mù zhōng wú cháo tíng jiǔ yǐ. jīn líng zhī rén yǒu" ruò yào tiān xià píng, chú fēi shā le mǎ shì yīng" zhī yáo: shì wèi shī zhòng wáng děng. shī zhòng wáng děng zhě, kě zhǎn yě.
皇上中兴,人归天与。士英□施然以为“非我莫能为”;始而居功,后必蔑上:其目中无朝廷久矣。金陵之人有“若要天下平,除非杀了马士英”之谣:是谓失众亡等。失众亡等者,可斩也。
shēng píng zhì wū zhì tān, qīng yì bù chǐ. xìng yǐ shǒu zú yuán huá, ǒu tuō míng yú" nì àn". qí jīng shén mǎn fù, wú rì wàng zhī yī zhāo dé zhì, suì tè jiàn tóng xīn nì dǎng ruǎn dà chéng. dà chéng jū cháo wèi nì zéi jū jiā wèi fěi lèi, sān chǐ zhī tóng jiàn qí guò shì, bì tuò mà zhī. shì yīng shǒu dēng qǐ shì, duì rén yún:' wǒ yào cāo cháo quán, bì xiān zì yòng dà chéng shǐ'. wèi dǎng yí huò, zhì jīn wèi liè gǎn yú miè wǔ qián cháo, jiǎo wū xiān dì. jī qí suǒ wéi, hèn bù qǐ nì dǎng yú dì xià ér yǔ zhī tóng móu: shì wèi zào pàn. zào pàn zhě, kě zhǎn yě.
生平至污、至贪,清议不齿。幸以手足圆滑,偶脱名于“逆案”。其精神满腹,无日忘之;一朝得志,遂特荐同心逆党阮大铖。大铖居朝为逆贼、居家为匪类,三尺之童见其过市,必唾骂之。士英首登启事,对人云:‘我要操朝权,必先自用大铖始’。魏党贻祸,至今为烈;敢于蔑侮前朝,矫诬先帝。迹其所为,恨不起逆党于地下而与之同谋:是谓造叛。造叛者,可斩也。
jiǎn kè bīng liáng, jiā féi bīng shòu píng sù bù néng xíng ēn, lín shì qǐ néng yòng wǔ! yī dàn yǒu jí, xié jūn fù ér yào zhī jiè huáng shàng zhī míng, wèi qǐng zuì zhī yín yuán. zài gè zhèn zhōng yì zì fèn, rén rén yuàn bào míng zhǔ huáng shàng niàn mín jiān láo kǔ, pò gé shū ēn. shì yīng dòng yún:' dōu shì wǒ zài huáng shàng miàn qián zòu de'." shàn zé guī jūn", qí yì wèi hé? shì wèi zhāo yáo piàn zhà. zhāo yáo piàn zhà zhě, kě zhǎn yě.
减克兵粮,家肥兵瘦;平素不能行恩,临事岂能用武!一旦有急,挟君父而要之;借皇上之名,为请罪之夤缘。在各镇忠义自奋,人人愿报明主;皇上念民间劳苦,破格殊恩。士英动云:‘都是我在皇上面前奏的’。“善则归君”,其义谓何?是谓招摇骗诈。招摇骗诈者,可斩也。
chén jū liáo luò, cháng jiāng hào hào shì yīng bù wén yán yù jǐng bì, jǐn fáng jiāng liú. ér mǎ pǐ bīng xiè zhá yíng sī jū, yǐ fáng bù cè yǐ bǎo jīn bó hé qí zhì? yǐ shǒu líng yuán hé qí qiè? yǐ zhuàng jiǎ dì hé qí héng? shì wèi bù dào. bù dào zhě, kě zhǎn yě.
宸居寥落,长江浩浩;士英不闻严御警跸,紧防江流。而马疋、兵械札营私居,以防不测;以保金帛何其智?以守陵园何其怯?以壮甲第何其横?是谓不道。不道者,可斩也。
shàng dé zuì yú èr zǔ liè zōng, xià de zuì yú zhào mín bǎi xìng jǔ guó yù shā, quǎn zhì qì yú. yǐ jiān xié jì bá hù zhī sī, yǐ yào jūn wèi mài guó zhī jiàn: shí kě zhǎn yě.
上得罪于二祖、列宗,下得罪于兆民百姓;举国欲杀,犬彘弃余。以奸邪济跋扈之私,以要君为卖国之渐:十可斩也。
shì yīng yǒu cǐ shí dà zuì, huáng shàng jí niàn qí xīn gōng dài yǐ bù sǐ, dāng xuē qù zhí xián, zé zhī sù fù yuán rèn, guǎng lián shēng yuán shù kě yǐ wèi zǔ zōng zài tiān zhī líng xiè yì zhào rén zhī kǒu. ér jiān jiǎo rì shēn qiǎo yán kuáng chěng, cǐ qǐ yī rì kě róng yú yáo shùn zhī shì zāi! fú qǐ dà fèn gān gāng, xià chén yán yú wǔ fǔ liù bù jiǔ qīng kē dào cóng gōng cān yì. rú chén yī yán shè qī, huáng shàng jí zhū chén yǐ wéi jí gōng hài néng miè wū dà chén zhī jiè rú chén yán bù miù, yì qǐ lì zhū shì yīng yǐ wéi jiān xié wù guó dà nì bù zhōng zhě zhī jiè. yì chén gèng yǒu shuō yān: chén zuó fù dōu, jiàn lì bù shì láng lǚ dà qì céng shū cān shì yīng, chén shàng wèi jiàn quán chāo yào zhī, dà qì yì fēi wú zuì rén yě. xìng lì zì yòng, fǎn fù yīn yáng. chén nǎng zài dōu mén, yǔ tái chén wáng xiè céng jiāo zhāng cān zhī chén dào jiǔ jiāng, shén bǐ qí wéi rén. zuó shì yīng zhǐ chén yǒu dǎng, jīn bì yǐ chén dǎng dà qì wèi tí gù wèi míng bái niān pò. chén yán guān yě, míng zhī hài zhī suǒ zài, yǔ sǐ wèi lín zhí zhǎng suǒ guān, bù gǎn bù zhēng. shì yīng jí dàn xī shā chén, chén gān zhī rú yí yǐ. yīn bǔ shū zhí chén diān mò, zì shāo yú gé wéi huáng shàng gàn duàn shī xíng!
士英有此十大罪,皇上即念其新功、待以不死,当削去职衔,责之速赴原任,广联声援;庶可以慰祖宗在天之灵、谢亿兆人之口。而奸狡日深、巧言狂逞,此岂一日可容于尧、舜之世哉!伏乞大奋乾纲,下臣言于五府、六部、九卿、科道从公参议。如臣一言涉欺,皇上即诛臣以为嫉功害能、衊诬大臣之戒;如臣言不谬,亦乞立诛士英以为奸邪误国、大逆不忠者之戒。抑臣更有说焉:臣昨赴都,见吏部侍郎吕大器曾疏参士英,臣尚未见全抄;要之,大器亦非无罪人也。悻戾自用,反覆阴阳。臣曩在都门,与台臣王燮曾交章参之;臣到九江,甚鄙其为人。昨士英指臣有党,今必以臣党大器为题;故为明白拈破。臣言官也,明知害之所在,与死为邻;职掌所关,不敢不争。士英即旦夕杀臣,臣甘之如饴矣。因补疏直陈颠末,字稍逾格;惟皇上干断施行!
qī yuè chū èr rì dīng hài, zhe huáng shù xīng huí dì fāng liào lǐ huī fù chéng xiāng. shí shù lián shàng shí shū, nèi duō jiū shì yīng zhě. hóng guāng bù dé yǐ, lǚ yù qí fù chǔ nǎi qù. zǒng lǎn qián hòu zhū shū, bī zhēn gǔ míng chén zòu yì, yǒu dǎn yǒu shí, luò bǐ miào tiān xià zhě yě. rán qí kǎn kǎn ér tán, wú shǎo gù jì zhě, xié liáng yù yǐ wéi zhòng yě ér shì yīng zhī bù gǎn jù chì shù zhě, yì wèi liáng yù ěr. bù rán, lǚ dà qì yī cān shì yīng, jí yǒu zhǐ' yǔ gào qù', huò xíng bù dǎi wèn yǐ yì hé ài hū shù hé dàn hū shù ér zòng zhī zhī chǔ yé?
七月初二日(丁亥),着黄澍星回地方料理恢复承、襄。时澍连上十疏,内多纠士英者。宏光不得已,屡谕其赴楚;乃去。总览前后诸疏,逼真古名臣奏议,有胆、有识,落笔妙天下者也。然其侃侃而谈,无少顾忌者,挟良玉以为重也;而士英之不敢遽斥澍者,亦畏良玉耳。不然,吕大器一参士英,即有旨‘予告去’,或刑部逮问矣;亦何爱乎澍、何惮乎澍而纵之之楚耶?
huáng shù biàn shū
黄澍辩疏
qī yuè èr shí èr rì dīng wèi, huáng shù biàn mǎ shì yīng jiàn wū shū yún:' má chéng liè shēng zhōu wén jiāng wèi xiàn zéi bīng bù shàng shū, yǐn xiàn zéi pò shěng. yǒu jǐn yī qiǎn shù liú qiáo tuō wén jiāng jìn měi qiè yù bēi gǔ wán shù wàn jīn yú xiàn, jí yòng qiáo wèi jǐn yī dà táng. bǐ zuǒ liáng yù huī fù qí huáng, qiáo xuē fà sī dùn xún sòng chì jīn sān qiān liǎng nǚ lè shí èr rén yú shì yīng. jīn nián sì yuè, shì yīng wěi huáng dǐng shǔ yìn má chéng, má chéng xiōng xiōng jǐ luàn. xiāng shēn qǐng chén tán yā, qiáo xiàn yín sān qiān liǎng zhù jūn chén pī yún:" zhèng kǔ wú liáng, zhēn kě kuì xié zī yǐ mèi zéi zhě. yǎng jí shōu zhù"! chén yán yǐn ér fěng yǐ. jì hái wǔ chāng, huáng dǐng dài wéi jiě yín yī qiān liǎng yù dài èr wéi shū guān yī dǐng chén yòu pī yún:" jūn zhōng wú fù rén, hé yòng zhū guān? dà gōng wèi chéng, bù xū yù dài. yǎng jí biàn jià jì xiǎng'. chén xún fāng yá mén shōu zhī, jiē yǒu sī cún. shì yīng yǐ qiáo sī shū wèi yán, shì mìng jiāng chén yuán shū chéng lǎn, zé qīng zhuó lì jiàn yǐ'.
七月二十二日(丁未),黄澍辩马士英见诬疏云:‘麻城劣生周文江为献贼兵部尚书,引献贼破省。有锦衣遣戍刘侨托文江进美妾、玉杯、古玩数万金于献,即用侨为锦衣大堂。比左良玉恢复蕲、黄,侨削发、私遁;寻送赤金三千两、女乐十二人于士英。今年四月,士英委黄鼎署印麻城,麻城汹汹几乱。乡绅请臣弹压,侨献银三千两助军;臣批云:“正苦无粮,真可愧挟资以媚贼者。仰即收贮”!臣言隐而讽矣。既还武昌,黄鼎代为解银一千两、玉带二围、殊冠一顶;臣又批云:“军中无妇人,何用珠冠?大功未成,不须玉带。仰即变价济饷’。臣巡方衙门收支,皆有司存。士英以侨私书为言,试命将臣原书呈览,则清浊立见矣’。
jiǔ yuè èr shí liù rì xīn hài, chǔ zōng zhū shèng nóng shū wū huáng shù huǐ zhì rǔ zōng tān huì jī biàn shì yīng xǐ, zhuó shèng nóng chí zhōu fǔ tuī guān. nèi pī:' dǎi shù xíng bù tí wèn'. shù bù zhì.
九月二十六日(辛亥),楚宗朱盛浓疏诬黄澍毁制、辱宗、贪贿、激变;士英喜,擢盛浓池州府推官。内批:‘逮澍刑部提问’。澍不至。
shí yuè chū bā rì rén xū, huáng shù zòu biàn nèi jiē:' zhū shèng nóng hài fēi bō fū, hé zhì qiān lǐ kòu hūn'?
十月初八日(壬戌),黄澍奏辩;内皆:‘朱盛浓害非剥肤,何至千里叩阍’?
dǎi shù ér shù bù zhì, shì yīng zhī quán shì bù néng xíng yú nán chǔ zhī chén yǐ. cì nián liáng yù jǔ bīng zhī shì, yǐ zhào yú cǐ.
逮澍而澍不至,士英之权势不能行于南楚之臣矣。次年良玉举兵之事,已兆于此。
fù jì: yǐ yǒu dà bīng xià huī zhōu, mǐn xiāng huáng dào zhōu jù yú huī zhōu zhī gāo yàn qiáo zì chén zhì mù, zhǎn huò pō duō. shù yǐ běn bù yì rén xí zhī qiáo xià shuǐ shēn qiǎn bù qí, mì yǐn dà qīng qí sān shí yóu qiǎn zhǔ dù, tū qù mǐn bīng hòu zhòu jiàn hài shén, suì kuì. huī rén wú bù tuò mà shù zhě. hòu guān yú mǐn, móu dǎo zhèng chéng gōng jiā shǔ yǐ zhì biān huàn, suì bà.
附记:乙酉大兵下徽州,闽相黄道周拒于徽州之高堰桥;自晨至暮,斩获颇多。澍以本部邑人习知桥下水深浅不齐,密引大清骑三十由浅渚渡,突去闽兵后;骤见骇甚,遂溃。徽人无不唾骂澍者。后官于闽,谋捣郑成功家属以致边患,遂罢。
zhū tǒng jīn lèi wū dǐ jiāng yuē guǎng
朱统{金类}诬诋姜曰广
qī yuè èr shí liù rì xīn hài, nán chāng jiàn ān wáng fǔ zhèn guó zhōng wèi lì bù hòu kǎo zhū tǒng jīn lèi shàng shū, wū dǐ dà xué shì jiāng yuē guǎng huì jī, dìng cè shí xiǎn yǒu yì zhì cí lián shǐ kě fǎ zhāng shèn yán lǚ dà qì děng. gài mǎ shì yīng yù jǐ kě fǎ yǐ dú jū dìng cè zhī gōng liú kǒng zhāo yù qù kě fǎ yǐ zhuān rèn tián yǎng, wèi yī wǎng dǎ jìn zhī jì ruǎn dà chéng shǔ cǎo, shòu tǒng jīn lèi shàng zhī. shū rù, gāo hóng tú piào nǐ' jiū zhì'. shàng zuò nèi diàn, zhào fǔ chén rù shàng lì shēng yuē:' tǒng jīn lèi wú yī jiā, hé zhòng nǐ yě'! qiě zé hóng tú shū zhào kě fǎ hái cháo wèi fēi shì. hóng tú kàng biàn, shì yīng dú mò. shàng měi yǔ bì zuǒ gù tián chéng, míng yǒu zhǐ shòu zhě.
七月二十六日(辛亥),南昌建安王府镇国中尉吏部候考朱统{金类}上书,诬诋大学士姜曰广秽迹,定策时显有异志;词连史可法、张慎言、吕大器等。盖马士英欲挤可法以独居定策之功、刘孔昭欲去可法以专任田仰,为一网打尽之计;阮大铖属草,授统{金类}上之。疏入,高宏图票拟‘究治’。上坐内殿,召辅臣入;上厉声曰:‘统{金类}吾一家,何重拟也’!且责宏图疏召可法还朝为非是。宏图抗辩,士英独默。上每语必左顾田成,明有指授者。
èr shí jiǔ rì, zhū tǒng jīn lèi cān jiāng yuē guǎng móu nì gāo hóng tú jiāng yuē guǎng jiē yǐn jí dù mén. lǐ kē jǐ shì yuán péng nián bó zòu yuē:' zǔ zhì: zhōng wèi zòu qǐng, bì xiān jù qǐ qīn wáng cān xiáng kě fǒu, rán hòu gěi pī jī zòu. ruò hòu lì bù, zé yǔ wài lì děng yìng cóng tōng zhèng sī fēng jìn. jīn hé jìng hé dòu, zhí dá yù qián? wēi cì xiǎn gōng, bǔ fēng zhuō yǐng bì xià yí jiā jìn jí. chén, lǐ yuán yě, shì shè zōng fān, jiē dé zhí zòu'. bù wèn. tōng zhèng sī liú shì zhēn yán:' yuē guǎng jìn gǔ gàng xìng, shǒu zhèng bù ē jū xiāng lì cháo, jiē yǒu gōng lùn. tǒng jīn lèi hé rén? yáng bō pēn xuè yǎn ěr dào líng, fēi zhāng yuè zòu, bù yóu zhí sī cǐ zhēn jiān xiǎn zhī yóu zhě, qǐ kě róng yú shèng shì'! jiē bù tīng.
二十九日,朱统{金类}参姜曰广谋逆;高宏图、姜曰广皆引疾杜门。礼科给事袁彭年驳奏曰:‘祖制:中尉奏请,必先具启亲王参详可否,然后给批齎奏。若候吏部,则与外吏等;应从通政司封进。今何径、何窦,直达御前?微刺显攻,捕风捉影;陛下宜加禁戢。臣,礼垣也,事涉宗藩,皆得执奏’。不问。通政司刘士祯言:‘曰广劲骨戆性,守正不阿;居乡立朝,皆有公论。统{金类}何人?扬波喷血、掩耳盗铃,飞章越奏,不由职司;此真奸险之尤者,岂可容于圣世’!皆不听。
liú zé qīng niē sì zhèn gōng shū jiū jiāng yuē guǎng liú zōng zhōu móu wēi shè jì zhū tǒng jīn lèi fù jié zòu jiāng yuē guǎng léi yǎn zuò zhōu biāo, qí shū réng chū ruǎn dà chéng cǎo. mǎ shì yīng nǐ zhǐ:' dǎi yǎn zuò biāo děng'. shí yǎn zuò jū yōu, qiáo jīn líng biāo wèi dà chéng zuì hèn rén. yǒu zì bǐ yú kǒng zhāo zhě, xiǎn shì là shǒu yú tóng yì dà liáo, yī shí yīn jǐ ér shì yīng jiè shì yǐ pò hóng tú yuē guǎng zhī qù ěr.
刘泽清捏四镇公疏纠姜曰广、刘宗周谋危社稷;朱统{金类}复讦奏姜曰广、雷演祚、周镳,其疏仍出阮大铖草。马士英拟旨:‘逮演祚、镳等’。时演祚居忧,侨金陵;镳为大铖最恨人。有自比于孔昭者,显示辣手于同邑大僚,一时阴挤;而士英借是以迫宏图、曰广之去耳。
lù lǎng huáng ěr dǐng shū gōng jiāng yuē guǎng xú shí qí liú zōng zhōu jié dǎng qī jūn bǎ chí cháo zhèng, wú rén chén lǐ yuē guǎng shí qí zōng zhōu xún gè yǔ gào ér qù. hù kē wú shì shū yán:' yuē guǎng zōng zhōu lì shì wǔ cháo, zhēn xīn liàng jié, jiǔ ér mí jìn yīng jí cì liú'. bù tīng.
陆朗、黄耳鼎疏攻姜曰广、徐石麒、刘宗周结党欺君、把持朝政,无人臣礼;曰广、石麒、宗周寻各予告而去。户科吴适疏言:‘曰广、宗周历事五朝,贞心亮节,久而弥劲;应亟赐留’。不听。
xióng rǔ lín lùn yì tóng ēn yuàn
熊汝霖论异同恩怨
lì kē xióng rǔ lín yán:' chén guān mù qián dà shì, jí piān ān yì wèi kě wěn." bīng xiǎng zhàn shǒu" sì zì, gǎi wéi" yì tóng ēn yuàn" sì zì cháo duān zhī shàng, yuán huáng jiāo zhàn. jí yī èr rén zhī yòng shě, ér shǐ yǐ xūn chén, jì yǐ fāng zhèn. gù yǔ huī jìng zhī shù, quán rán bù jiǎng wéi shé fēng bǐ è zhī shì wù, zhēn kě xiào yě. qiě yǐ nì tiē ér zhú jiù chén yǐ, é yòu yǐ shū fān ér cān zǎi fǔ yǐ, jì yòu xuān chuán fù chǎng wèi rén xīn huáng huáng yǐ. fǔ chén yuē guǎng zhōng chéng zhèng zhí, hǎi nèi gòng qīn nǎi me me xiǎo chén, wèi shuí qū chú? tīng shuí zhǔ shǐ? qiě wén shàng zhāng bù yóu tōng zhèng, jié nà dāng zài hé tú? nèi wài jiāo tōng, fēi zhāng gào mì mò chì xié fēng, duān zì cǐ shǐ. shì bù yán xíng jí jiū, yòng dù jiāng lái, bì zhì chǎng wèi zhī hài: héng zhě jiè yǐ shù wēi xiá zhě yòng yǐ móu lì, rén rén kě wèi pàn nì shì shì kě zuò yíng qiú. jìn shēn cǎn huò, suǒ bù bì yán xiǎo mín jī quǎn, yì wú níng rì: cǐ shàng kě wèi guó hū? xiān dì shí qī nián yōu qín, céng wú shī dé ér yī dàn shòu cǐ qí cǎn, zhǐ yǒu chǎng wèi yī jié, wèi miǎn fǔ yuàn chén mín. jīn rì dì zào zhī chū, rú yù yīng hái, tiáo hù wéi nán qǐ kě biàn xíng cuī shé? bì xià shì sī xiān cháo zhī hé yǐ shī, jí zhī jīn rì zhī hé yǐ dé? shǐ xiān dì dǔ niàn zōng fān, ér wén kòu xiān táo, shuí sǐ shè jì? bǎo jǔ huàn shòu, jìn shì yāng mín zé jīn hé yǐ shǐ yuè yě bù méng ér wéi chéng yǒu lài? xiān dì lóng zhòng wǔ chén, ér sǐ suí dí kài shí wú yī èr, pàn jiàng bá hù jiān bèi xiāng zhǒng zé jīn hé yǐ shǐ shǎng fá bì dāng ér huì wēi yì xíng? xiān dì wěi rèn xūn chén, ér guān shě xuǎn liàn yī rèn bǎo yáng, jīng yíng ruì zú tú wèi kòu jí zé jīn hé yǐ shǐ fù shū yǒu yòng, kè fēn shì píng? xiān dì jiǎn rèn nèi chén, ér xiǎo zhōng xiǎo xìn yuán wú zú yòng, kāi mén yán dí qiě zào chuán mén zé jīn hé yǐ shǐ bǐng wú páng cāo ér ēn yǒu yú dì? xiān dì zhuó yòng wén chén, ér biān cái dū fǔ shuí wèi hàn yù, chāo qiān zǎi zhí luó bài zéi tíng zé jīn hé yǐ shǐ yòng zhě bì xián ér xián zhě bì yòng'? shū rù, shì yīng piào zhǐ yún:' zhè sī zhǐ zhèn wèi hé rú zhǔ? zhòng chù gū fá fèng sān yuè'.
吏科熊汝霖言:‘臣观目前大势,即偏安亦未可稳。“兵饷战守”四字,改为“异同恩怨”四字;朝端之上,元黄交战。即一、二人之用舍,而始以勋臣,继以方镇。固圉恢境之术,全然不讲;惟舌锋笔锷之是务,真可笑也。且以匿帖而逐旧臣矣,俄又以疏藩而参宰辅矣,继又喧传复厂卫人心皇皇矣。辅臣曰广忠诚正直,海内共钦;乃么么小臣,为谁驱除?听谁主使?且闻上章不由通政,结纳当在何途?内外交通,飞章告密;墨敕斜封,端自此始。事不严行诘究,用杜将来,必至厂卫之害:横者借以树威、黠者用以牟利,人人可为叛逆、事事可作营求。缙绅惨祸,所不必言;小民鸡犬,亦无宁日:此尚可为国乎?先帝十七年忧勤,曾无失德;而一旦受此奇惨,止有厂卫一节,未免府怨臣民。今日缔造之初,如育婴孩,调护为难;岂可便行摧折?陛下试思先朝之何以失,即知今日之何以得?始先帝笃念宗藩,而闻寇先逃,谁死社稷?保举换授,尽是殃民;则今何以使跃冶不萌而维城有赖?先帝隆重武臣,而死绥敌忾十无一二,叛降跋扈肩背相踵;则今何以使赏罚必当而惠威易行?先帝委任勋臣,而官舍选练一任饱飏,京营锐卒徒为寇籍;则今何以使父书有用,客氛是屏?先帝简任内臣,而小忠小信原无足用,开门延敌且噪传门;则今何以使柄无旁操而恩有余地?先帝擢用文臣,而边才督抚谁为捍御,超迁宰执罗拜贼廷;则今何以使用者必贤而贤者必用’?疏入,士英票旨云:‘这厮指朕为何如主?重处;姑罚俸三月’。
jiǔ yuè chū jiǔ rì, jiāng yuē guǎng zhì shì huí jí. shí yuè èr shí rì, yǔ tǒng jīn lèi jīng guān, xún bǔ xíng rén yǐ shū zhú yuē guǎng yě. tǒng jīn lèi yuē:' xū hái wǒ zǒng xiàn'!
九月初九日,姜曰广致仕回籍。十月二十日,予统{金类}京官,寻补行人;以疏逐曰广也。统{金类}曰:‘须还我总宪’!
wú shì chén wéi xīn wǔ shì
吴适陈维新五事
wú shì shàng yán wéi xīn wǔ shì:' yī yuē xìn zhào zhǐ: cháo tíng zhī yǒu sī lún, suǒ yǐ zhāng shì chén mín, bǐ zhī zūn shǒu. ěr yīn shì biàn cuò chū, qián hòu xuán shū. yòng rén zhī tú, shǐ shèn ér jì yǐ zá zhū nì zhī diǎn, chū yán ér zhōng yǐ kuān. jìn chén qǐ yǐ, ér jīn gōng sòng yuān zhě zhāng rì shàng zhòng jué shǎng yǐ, ér qǐng yīn qǐ fēng zhě wàng rì shē. zhèn shuài lǚ zé jìn qǔ, ér qūn xún bù qián jūn xū pín dū zhuǎn shū, ér gēng guǐ rú gù. yù sī huà yī, yí zhòng wáng yán. jīn hòu fán fèng míng zhǐ, wù bǐ shàng zuò ér chén xià jǐn zūn, wú zhì yóu yí. yī yuē hé rén cái: rén cái wèi zhì dào suǒ cóng chū, jiāng wèi qí zhōng xiān jǐn qí shǐ. qǐng zhě, diǎn jí wú jī, qián shén yǒu jìng, rén sī yuè yě. chū shì zhé jì qīng huá, guān duō jiè tí háng jiān měi zēng jiān jì, shān zhú zhī móu yù qiè xiè dān zhī shù piān gōng. qǐ fèi ér xūn yóu bìng jìn, xuán quē zé mù yè shì qiú yǐ zhì jiàn dú rì guǎng qǐ shì rì qín. jīn hòu qiú cái wù kuān
吴适上言维新五事:‘一曰信诏旨:朝廷之有丝纶,所以彰示臣民,俾知遵守。迩因事变错出,前后悬殊。用人之途,始慎而继以杂;诛逆之典,初严而终以宽。禁陈乞矣,而矜功、诵冤者章日上;重爵赏矣,而请荫、乞封者望日奢。镇帅屡责进取,而逡巡不前;军需频督转输,而庚癸如故。欲斯画一,宜重王言。今后凡奉明旨,务俾上作而臣下尽遵,毋致游移。一曰核人才:人才为治道所从出,将为其终、先谨其始。顷者,典籍无稽,钱神有径,人思跃冶。初仕辄冀清华,官多借题行间;每增监纪,膻逐之谋愈切、卸担之术偏工。起废而薰莸并进,悬缺则暮夜是求;以致荐牍日广、启事日勤。今后求才务宽
yòng rén wù hé, níng zhòng yán yú gū jìn, wú jìn hèn yú fèn yuán. yī yuē chǔ biān cái: jiàng shuài zhī lüè, qǐ bì jǐn chū wǔ tú rú táng zhī jié dù, wén wǔ jiān yòng ér nèi wài hù qiān, gài chǔ zhī zhě sù ěr. qǐng chì zhōng wài péng bì zhī yàn, fēi tāo qián zhī lüè wù jiǎng pì jǔ zhī xuǎn, fēi jūn lǚ zhī cái wù dēng. jì yǒng qí shè rì rì qǐng qiú, gòng jī tóng chóu, yǐ zhèn jī nuò. yī yuē shēn guó fǎ: xiàn běi zhū chén yǐ yǒu dìng àn, dàn kǒng cǐ bèi niǎn jīn qiú fān. jì yǐ kuān qí bù sǐ zhě, zhāo huáng shàng zhī hào dàng yóu dāng yǐ jì qí jì yòng zhě, míng chén zǐ zhī dà fáng. yī yuē míng yán zé: zǔ zōng shè lì liù yuán, yǔ liù bù xiāng biǎo lǐ shì gù jiū dàn zhī wài, fù yǒu chāo cān. bǔ quē shí yí, wù qī dān lǜ. tǎng yè yuán jǐn qǔ chōng wèi, zé bái jiǎn zhǐ guì kōng xuán zé chāo fā běn zhāng, yī xū lì shì: qǐ xiān wáng shè guān yì zāi! wàng bì xià jí jìn dǎng yán, jiàn zhū shī xíng wú zhì pī dá tú qín, ér shí xiào wǎng zhe, suǒ bì fēi qiǎn'. shū rù, bù xǐng.
、用人务覈,宁重严于姑进,毋进恨于偾辕。一曰储边才:将帅之略,岂必尽出武途;如唐之节度,文武兼用而内外互迁,盖储之者素耳。请饬中外蓬荜之彦,非韬钤之略勿讲;辟举之选,非军旅之才勿登。技勇骑射日日请求,共激同仇,以振积懦。一曰伸国法:陷北诸臣已有定案,但恐此辈辇金求翻。既以宽其不死者,昭皇上之浩荡;尤当以继其觊用者,明臣子之大防。一曰明言责:祖宗设立六垣,与六部相表里;是故纠弹之外,复有抄参。补阙拾遗,务期殚虑。倘掖垣仅取充位,则白简止贵空悬;则抄发本章,一胥吏事:岂先王设官意哉!望陛下亟进谠言,见诸施行;毋致批答徒勤,而实效罔着,所裨非浅’。疏入,不省。
mǎ jiā zhí chén lì guó běn
马嘉植陈立国本
lì kē mǎ jiā zhí chén lì guó běn shì:' yī gǎi zàng zǐ gōng yī yíng yǎng guó mǔ yī fǎng qiú dōng gōng èr wáng yī jì gào yān shān líng qǐn. zài jūn fù lì zì biǎn sǔn, zūn yǎng yuán fēi lè shòu zài chén zǐ tòng jiā huǐ ài, fù guì qǐ suǒ xiāng qī! máo cí suī lòu, kě wù jiǎn yě yǒu yǐ láo rén fèi cái dǎo zhě, wù tīng. jīng wǔ yǐ wài, yì kě gài jié yě yǒu yǐ chù yōu yàn yǎn jìn zhě, wù tīng'.
吏科马嘉植陈立国本事:‘一、改葬梓宫;一、迎养国母;一、访求东宫、二王;一、祭告燕山陵寝。在君父力自贬损,尊养原非乐受;在臣子痛加悔艾,富贵岂所相期!茅茨虽陋,可勿翦也;有以劳人费财导者,勿听。经武以外,亦可概节也;有以处优晏衍进者,勿听’。
hè shì qí yán shèn xíng shǎng, xíng bù shì láng hè shì qí shàng yán xíng shǎng yí shèn:' rú wú sān guì fèn yǒng xuè zhàn, lǐ guō tóng gōng, bài jué fāng wú kuì sè. ruò fú kǒu tóu bào guó, qǐ qí suì shì gān chéng hé shàng yōng bīng, hé bù yǐ zhī dí kài? ēn shù yǐ yíng, xūn míng bù lì, mào làn mò shén'! shū shàng, jù bào wén ér yǐ" yí wén" zài hè shì shòu.
贺世奇言慎行赏,刑部侍郎贺世奇上言刑赏宜慎:‘如吴三桂奋勇血战,李、郭同功,拜爵方无愧色。若夫口头报国,岂其遂是干城;河上拥兵,曷不以之敌忾?恩数已盈,勋名不立,冒滥莫甚’!疏上,俱报闻而已(“遗闻”载贺世寿)。
lǐ mó zòu míng chén yì
李谟奏明臣谊
guó zǐ jiàn diǎn jí lǐ mó zòu yuē:' jīn rì zhū chén néng kè kè rèn xiān dì zhī zuì chén, fāng néng jì cháng lēi yǒu, wèi wéi bì xià zhī gōng chén. rì zhě miào tíng zhī zhēng, jǐ chéng hōng shì kǒng chuán wén xiá ěr, bù miǎn kāi qīng shì cháo tíng zhī yì. yuán yōng lì zhī shì, huáng shàng bù yǐ de wèi wèi lì, zhū chén hé gǎn yǐ dìng cè wéi míng ér shèn zhì qīng jiā zhèn jiāng, yú yì wèi ān. zhèn jiāng shì xiān dì, wèi wén shōu sāng yú zhī xiào shì bì xià, wèi wén zhāng hàn mǎ zhī jī. àn qí shí, yì zài dài zuì zhī kē ér yǔ zhī dìng cè, qí hé yǐ ān? tǎng wèi quàn jìn yǒu zhāng, zú dāng jiā fǔ yì yǐ xù miǎn dí kài, wú xián yì chēng. rán ér míng shí zhī biàn, hé róng qīng jiǎ! fū jiàn wǔ zhī dèng yǔ, yóu xuán shòu rèn wú gōng táng sù zōng zhī guō zi yí, shàng zì yì quē qǐng biǎn. yuàn bì xià chì yù zhū dà chén: lì zhì yǐ chàng lǜ zhōng wài, lì tú shú zuì bì dà wèi xiān dì xùn guó zhī líng, shù kān yīng bì xià yán shì zhī shǎng. zhì yī gài xūn jué, jù yīng cí miǎn, yǐ míng chén yì. zhì yú sī lún yǒu tǐ, wù yīn dà liáo ér guò fán bài xià yí yán, wù yīn tài jiāo ér shāo yuè fán yīng kě xī, wù yīn jìn shì ér shāo kuān: rán hòu gāng wéi bù duò ér wēi fú rì lóng yě'.
国子监典籍李谟奏曰:‘今日诸臣能刻刻认先帝之罪臣,方能纪常勒卣,蔚为陛下之功臣。日者庙廷之争,几成哄市;恐传闻遐迩,不免开轻视朝廷之意。原拥立之事,皇上不以得位为利,诸臣何敢以定策为名;而甚至轻加镇将,于义未安。镇将事先帝,未闻收桑榆之效;事陛下,未闻彰汗马之绩。按其实,亦在戴罪之科;而予之定策,其何以安?倘谓劝进有章,足当夹辅;抑以勖勉敌忾,无嫌溢称。然而名实之辨,何容轻假!夫建武之邓禹,犹悬受任无功;唐肃宗之郭子仪,尚自诣阙请贬。愿陛下敕谕诸大臣:立志以倡率中外,力图赎罪;必大慰先帝殉国之灵,庶堪膺陛下延世之赏。至一概勋爵,俱应辞免,以明臣谊。至于丝纶有体,勿因大僚而过繁;拜下宜严,勿因泰交而稍越;繁缨可惜,勿因近侍而稍宽:然后纲维不堕而威福日隆也’。
chén zi lóng qǐng guǎng zhōng yì shèn míng qì yòng xián wù èr
陈子龙请广忠益、慎名器、用贤勿二
bīng kē jǐ shì zhōng chén zi lóng shū qǐng" guǎng zhōng yì" wèi:' dāng huáng dào zhōu chù jì quán nìng, gòu xiàn zhì shēn xiān dì zhèn nù, huò jiāng bù cè. qún gōng bǎi guān xiāng jiè jié shé, dú tú zhòng jí yǐ gū tóng dān náng zǒu wàn lǐ wài, shàng shū běi quē yǔ zhàng xià yù. yù lì xī yíng, kǎo lüè tú kù zhì sǐ bù qū, yǐ míng dào zhōu zhī yuān. cǐ suī wáng diào guàn xiè yǐ sòng lǐ gù dù zhòng shā shēn yǐ jiù lǐ yún, yì bù guò shì. xìng xiān dì shèng míng, dé yǐ jù miǎn. xiàn chén liú zōng zhōu xī yǐ tíng zhēng qù guó, xiào lián zhù yuān yì rán qǐng liú xiān dì yǐ qīng yì fá. dài hòu jiān chén tiāo jī, fù zhēng kǎn jūn suī yǔ zhòng jí dé huò qīng zhòng yǒu shū, rán wèi guó xī xián, shě shēng qǔ yì, qí kuí yī yě. dāng zhòng jí fù shù zhī shí zhù yuān zhēng dǎi zhī rì, chén jiē dé yǔ jiē duì. zhòng jí níng jìng shēn yuǎn, jué bù yǐ lì míng zì xǐ zhù yuān qiān yì wēn gōng, wéi chū wèi yǐn jiù. jiān yǒu tóu zèng, zī zhū bù nà. ruò zhì zhī tái jiàn zhī bān, bì yǒu yǐ shàng bǔ gǔn zhí xià tī jiān xié'.
兵科给事中陈子龙疏请“广忠益”谓:‘当黄道周触忌权佞,构陷至深;先帝震怒,祸将不测。群工百官相戒结舌,独涂仲吉以孤童担囊走万里外,上书北阙;予杖下狱。狱吏希迎,拷掠荼酷;至死不屈,以明道周之冤。此虽王调贯械以讼李固、杜仲杀身以救李云,亦不过是。幸先帝圣明,得以俱免。宪臣刘宗周昔以廷诤去国,孝廉祝渊毅然请留;先帝已轻议罚。迨后奸臣挑激,复征槛军;虽与仲吉得祸轻重有殊,然为国惜贤,舍生取义,其揆一也。当仲吉赴戍之时、祝渊征逮之日,臣皆得与接对。仲吉凝静深远,绝不以立名自喜;祝渊谦抑温恭,惟出位引咎。间有投赠,锱铢不纳。若置之台谏之班,必有以上补衮职、下剔奸邪’。
" yí wén" yún:' yǐ bīng bù shì láng jiě xué lóng shū jiàn, nèi pī:" shēng yuán rèn hù bù zhǔ shì yè tíng xiù wèi dū chá yuàn táng shàng guān, jiàn shēng tú zhòng jí shēng yuán zhū yǒng míng wèi hàn lín yuàn dài zhào". gài tíng xiù zhòng jí yǒng míng zhě jiē xiá jié shì, xiān dì shí shēn jiù dào zhōu xià yù zhàng shù zhě yě'." jiǎ yǐ shǐ" yún:' qī yuè èr shí liù rì xīn hài, zhòng jí yǒng míng bìng shòu dài zhào'.
“遗闻”云:‘以兵部侍郎解学龙疏荐,内批:“升原任户部主事叶廷秀为都察院堂上官,监生涂仲吉、生员诸永明为翰林院待诏”。盖廷秀、仲吉、永明者皆侠节士,先帝时申救道周下狱杖戍者也’。“甲乙史”云:‘七月二十六日(辛亥),仲吉、永明并授待诏’。
zi lóng yòu shū qǐng" shèn míng qì" wèi:' bì xià jiān guān nán fǎn, cóng guān jǐ hé? wèi shì yǎn yǐn liáo liáo wú jǐ. jīn dà wèi jì dēng, lái zhě hé zhòng! bù è qí liú, hé suǒ dǐ zhǐ. bì jiāng rén kuā yì zàn zhī gōng, jiā qiè cóng lóng zhī niàn shāng tǐ hài zhèng, fēi guó zhī fú. fū quàn gōng yòu shàn, wéi zài jué shǎng yī wèi qīng làn, hòu jiāng wú jí. fēng pèi gù rén wén mò xiǎo lì, zì xī wèi xián zhū zǐ yíng mén diāo mǎng mǎn zuò, yóu guāi guó diǎn. lì zhèng zhī shǐ, wéi yuàn bì xià shèn chí zhī! sì hòu guǒ xì fú láo yǒu gōng, dàn dāng shǎng zhī jīn bó bù yīng shòu yǐ jué wèi, yǐ yí" cáo fēng"" bù chēng" zhī jī fàn" dà yì"" fù chéng" zhī jiè'!
子龙又疏请“慎名器”谓:‘陛下间关南返,从官几何?卫士奄尹寥寥无几。今大位既登,来者何众!不遏其流,何所底止。必将人夸翼赞之功,家切从龙之念;伤体害政,非国之福。夫劝功诱善,惟在爵赏;一为轻滥,后将无极。丰沛故人、文墨小吏,自昔为嫌;朱紫盈门、貂蟒满座,尤乖国典。立政之始,惟愿陛下慎持之!嗣后果系服劳有功,但当赏之金帛、不应授以爵位,以贻“曹风”“不称”之讥、犯“大易”“负乘”之戒’!
yòu shū qǐng" yòng xián wù èr jué rén yí gōng":' yī zài xiàn chén zhī yí zhào yě: xiàn chén lǎo chéng qīng zhí, hǎi nèi jǐn zhī. jīn rù guó mén, jì jū xiāo sì, bù dé yī wàng tiān yán. zài bì xià yǐ fāng yù dà chén hé zhōng gòng jì, kǒng xiàn chén zhuàng zhí, zòu duì zhī jì, fù shēng yì tóng. rán chén yǐ bì xià" yí wèi jūn zǐ" zhī jī, cóng cǐ ér shēng, kǒng jūn zǐ yǒu xié shǒu tóng guī zhī zhì huáng dào zhōu zhī liú, jiē zhí zhú ér bù qián yǐ. bì xià shuí yǔ gòng jì tiān xià zāi? yī wèi jì chén zhī tè yòng yě: jì chén qīng duān mǐn liàn, bǎi liáo suǒ fú. dàn gǔ zhì jué rén yú cháo, yǔ zhòng gòng zhī. mò chì xié fēng, fù zhé kě jiàn! wàn yī yì rì yǒu jiān xié chéng jiàn zuǒ yòu xiān róng, quán sī bù jí yì zǎi fǔ bù jí zhī, ér jìng yǐ nèi jiàng chū zhī. chén děng bù zhēng, zé xìng mén rì kāi chén děng zhēng zhī, zé yǐ yǒu qián lì. lì guó zhī shǐ, chén yuàn bì xià shèn chí zhī yě'.
又疏请“用贤勿二、爵人宜公”:‘一在宪臣之宜召也:宪臣老成清直,海内尽知。今入国门,寄居萧寺,不得一望天颜。在陛下以方谕大臣和衷共济,恐宪臣戆直,奏对之际,复生异同。然臣以陛下“疑畏君子”之机,从此而生,恐君子有携手同归之志;黄道周之流,皆踯躅而不前矣。陛下谁与共济天下哉?一为计臣之特用也:计臣清端敏练,百僚所服。但古制爵人于朝,与众共之。墨敕斜封,覆辙可鉴!万一异日有奸邪乘间、左右先容,铨司不及议、宰辅不及知,而竟以内降出之。臣等不争,则幸门日开;臣等争之,则已有前例。立国之始,臣愿陛下慎持之也’。
shū rù, jù bù tīng.
疏入,俱不听。
shū nèi" xiàn chén" yí zhǐ liú zōng zhōu, ér" jì chén" zé zhǐ jiāng yīn zhāng yǒu yù yě." jiǎ yǐ shǐ" yún:' qī yuè èr shí wǔ rì gēng xū, hù bù shàng shū zhōu kān gēng jiǔ bú dào shì, zhōng zhǐ chuán shēng lì bù shì láng zhāng yǒu yù wéi hù bù shàng shū dà xué shì. gāo hóng tú yǐ bù jīng huì tuī jiǎo mìng dé zhǐ:" tè yòng chū zì zhèn cái". gài yǒu yù qīng shèn, wéi rén suǒ chēng mǎ shì yīng jiè yǐ kāi chuán shēng zhī xìng mén, wèi ruǎn dà chéng dì yě. lì bù jǐ shì zhōng zhāng zhèng chén fēng hái zhōng zhǐ, lì zhēng bù tīng. gù jiāng yuē guǎng chén zi lóng zhū jūn zǐ jù jí lùn zhī xué.
疏内“宪臣”疑指刘宗周,而“计臣”则指江阴张有誉也。“甲乙史”云:‘七月二十五日(庚戌),户部尚书周堪赓久不到仕,中旨传升吏部侍郎张有誉为户部尚书大学士。高宏图以不经会推缴命;得旨:“特用出自朕裁”。盖有誉清慎,为人所称;马士英借以开传升之幸门,为阮大铖地也。吏部给事中章正宸封还中旨,力争;不听。故姜曰广、陈子龙诸君子俱极论之学。
jiāng yuē guǎng lùn zhōng zhǐ
姜曰广论中旨
zǔ zōng huì tuī zhī diǎn, lì fǎ wàn shì wú bì xié fēng mò chì, fù zhé jù zài. chén guān xiān dì zhī shàn zhèng suī duō, ér yǐ jiān chí" nì àn" wèi shèng měi xiān dì zhī hài zhèng yì jiān chū, ér yǐ pín chū zhōng zhǐ wèi luàn jiē. yòng gé chén nèi zhuàn yǐ, yòng bù chén xūn chén nèi zhuàn yǐ, xuǎn dà jiàng yán guān yì nèi zhuàn yǐ. tā wú zú shù, lùn qí yóu zhě: qí suǒ de gé chén, zé féng jūn yāng mín jiān jiǎn kè dú zhī zhōu yán rú wēn tǐ rén yáng sì chāng tōu shēng cóng zéi zhī wèi zǎo dé děng yě qí suǒ de bù chén, zé yīn xié tān huá zhī chén xīn jiǎ děng yě qí suǒ de xūn chén, zé lì zǔ nán qiān jǐn chè shǒu yù zhī lǐ guó zhēn yě qí suǒ de dà jiàng, zé wán kù zhī lí zhī wáng pǔ ní chǒng bèi yě qí suǒ de yán guān, zé tān lán wú lài zhī shǐ fàn tǔ chén qǐ xīn yě. fán cǐ, jiē lì pái zhòng yì, jiǎn zì zhōng zhǐ zhě yě nǎi qí hòu xiào yì kě dǔ yǐ. qiě bì xià yì zhī nèi zhuàn zhī gù hū? zǒng yóu bǐ fū rè xīn shì jìn, yī jiàn bìn yú gōng lùn, suì qǐ āi yú nèi tíng. xiàn suǒ guān tōng, zhōng zì yǒu qiào mén hù cuī shé, qiǎo wèi zhī cí. nèi tíng dàn jiàn qí kě lián zhī zhuàng tīng qí yī miàn zhī cí, suì bù néng wú sǒng dòng jiān yǐ qí shì mì wén yú shàng, yòu dé shàng zhī yì zhǐ zhuǎn ér shòu zhī. yú shì píng tái zhào duì, piàn yǔ tóu jī, lì tán qǔ guān, yǒu ruò dēng chǎng zhī xì. chén xī tòng xīn cǐ bì, yì yú jiǎng yì fū chén dàn yǐ wèi jí chàng yǔ, zhì jīn yǐn hèn. xiān dì jì wù, bì xià qǐ kān zài wù zāi!
祖宗会推之典,立法万世无弊;斜封墨敕,覆辙俱在。臣观先帝之善政虽多,而以坚持“逆案”为盛美;先帝之害政亦间出,而以频出中旨为乱阶。用阁臣内传矣,用部臣、勋臣内传矣,选大将、言官亦内传矣。他无足数,论其尤者:其所得阁臣,则逢君殃民、奸俭刻毒之周延儒、温体仁、杨嗣昌、偷生从贼之魏藻德等也;其所得部臣,则阴邪贪猾之陈新甲等也;其所得勋臣,则力阻南迁、尽撤守御之李国桢也;其所得大将,则纨绔支离之王朴、倪宠辈也;其所得言官,则贪婪无赖之史{范土}、陈启新也。凡此,皆力排众议,简自中旨者也;乃其后效亦可睹矣。且陛下亦知内传之故乎?总由鄙夫热心仕进,一见摈于公论,遂乞哀于内廷。线索关通,中自有窍;门户摧折,巧为之词。内廷但见其可怜之状、听其一面之词,遂不能无耸动;间以其事密闻于上,又得上之意旨转而授之。于是平台召对,片语投机,立谈取官,有若登场之戏。臣昔痛心此弊,亦于讲艺敷陈;但以未及畅语,至今隐恨。先帝既误,陛下岂堪再误哉!
tiān wēi zài shàng, mì wù shēn yán chén ān dé shì shì ér zhēng zhī. dàn yuàn bì xià shēn gōng yǒu xiá, wēn xí jīng shū, jiān qǔ" dà xué yǎn yì"" zī zhì tōng jiàn" shì zhī rú zhōu xuān hàn guāng zhī hé yǐ jìng huī yuǎn liè? jìn yuán sòng gāo zhī hé yǐ zhōng niǔ piān ān? wǔ hòu zhī chū shī nán mán, hé quán quán yǐ" qīn jūn zǐ bì yuǎn xiǎo rén" wèi shuō? lǐ gāng zhī shòu mìng yù dí, yì hé yǐ qiē qiē" xìn jūn zǐ wù wèn xiǎo rén" wèi yán? gǒu néng sī wéi, bì néng fā míng shèng xìng. bì xià yǔ qí yòng chén zhī shēn, bù ruò xíng chén zhī yán bù xíng qí yán ér dàn yòng qí shēn, shì yóu shòu chù zhī yǐ gōng rén lì zǔ yě!
天威在上,密勿深严;臣安得事事而争之。但愿陛下深宫有暇,温习经书,间取“大学衍义”、“资治通鉴”视之;如周宣、汉光之何以竟恢远烈?晋元、宋高之何以终狃偏安?武侯之出师南蛮,何惓惓以“亲君子必远小人”为说?李纲之受命御敌,亦何以切切“信君子勿问小人”为言?苟能思维,必能发明圣性。陛下与其用臣之身,不若行臣之言;不行其言而但用其身,是犹兽畜之以供人力俎也!
wú shì qǐng yōu qín jié ài
吴适请忧勤节爱
hù kē wú shì shū qǐng" yōu qín jié ài". yán:' guó chǐ wèi xuě, líng qǐn chéng xū yù dōng zhī shōu fù wú qī, chǔ shǔ zhī cuī cán mí shén. jiù bù cǎo chuàng, yī shì wèi jǔ wàn kǒng qiān chuāng, yōu wēi cóng jí. yòu kuàng jī nán gè shěng, dào chù hàn zāi jiān zhī chén lín xiāo cháng duō yú jiàng shuài yuán huáng gòu xìn. fú wéi bì xià shǐ zhōng jìng tì, jiān fǎng zǔ zhì: zǎo wǔ wǎn sān cháo qín yù jīng yán ér zī shí zhèng qīn jìn rú chén, cháo qī wú gèng chuán miǎn. ér yòu gōng chóng jiǎn yuē, shàng máo cí ér shěng gōng zuò yán jué shǎng ér zhòng míng qì zī zhū bì xù, bǐ zuǒ jūn xìng. zhū fán wú yì zhī zhēng, yī gài bào bà bèi zāi zhī dì, què hé zhuó huǎn. mò lì bì chéng, dù xū bì jí. gēn běn zhī jì, shú dà yú cǐ'!
户科吴适疏请“忧勤节爱”。言:‘国耻未雪,陵寝成墟;豫东之收复无期,楚、蜀之摧残弥甚。旧部草创,一事未举;万孔千疮,忧危丛集。又况畿南各省,到处旱灾;兼之臣邻消长多虞、将帅元黄构衅。伏惟陛下始终竞惕,兼仿祖制:早、午、晚三朝勤御经筵而谘时政;亲近儒臣,朝期无更传免。而又躬崇俭约,尚茅茨而省工作、严爵赏而重名器;锱铢必恤,俾佐军兴。诸凡无艺之征,一概报罢;被灾之地,确覈酌缓。墨吏必惩,蠹胥必殛。根本之计,孰大于此’!
shěn yìn péi qǐng lì zhōng gōng jǔ jīng yán dìng cháo yí
沈胤培请立中宫、举经筵、定朝仪
lǐ kē shěn yìn péi shū qǐng" lì zhōng gōng jǔ jīng yán dìng cháo yí" wèi:' jīn yǒng xiàng wú tuō zān zhī jǐng, kōng tóng xiān wèn dào zhī mó. bīn xiào huò jiǎ jiè yú cóng lóng, ér lián yuǎn táng gāo zhī yì bù zháo shì fēi huò hùn xiáo yú shì hǔ, ér yīn yáng xiāo zhǎng zhī guān kě yú! bì xià chéng sī cǐ shēn wéi zǔ zōng fù tuō zhī shēn, xiān dì zhī dà chóu yī rì wèi fù, jí jiǔ miào zhī shén líng yī rì yuàn dòng. ér zhèng cháo tíng yǐ zhèng bǎi guān zhèng wàn mín, xiān zì gōng wéi shǐ zé xuǎn lì zhōng gōng wèi dì yī yì. jīng yán yè fèng míng zhǐ, yóu qí jí jí jǔ xíng. huò zhào cí chén xún jīng shǐ huò zhào bù chén kǎo zhèng zhì, ér shí lìng tái jiàn zhī chén chén dé shī. gōng zhōng wàn jǐ zhī xiá, pī lǎn" zī zhì tōng jiàn" jí běn cháo" bǎo xùn" děng shū, yǐ zhī qián dài xīng wáng zhī jī zǔ zōng zhì zhì zhī yóu. zhì yú cháo yí duō quē, dà diǎn wèi guāng: rú cháo mén bù yīng zòu yuè ér zòu yuè, gè yá mén yīng zòu shì ér bù zòu shì. fán ruò cǐ lèi, bìng yí shēn chì'.
礼科沈胤培疏请“立中宫、举经筵、定朝仪”谓:‘今永巷无脱簪之儆,崆峒鲜问道之谟。濒笑或假借于从龙,而帘远堂高之义不着;是非或混淆于市虎,而阴阳消长之关可虞!陛下诚思此身为祖宗付托之身,先帝之大仇一日未复,即九庙之神灵一日怨恫。而正朝廷以正百官、正万民,先自宫闱始;则选立中宫为第一义。经筵业奉明旨,尤祈汲汲举行。或召词臣询经史、或召部臣考政治,而时令台谏之臣陈得失。宫中万几之暇,披览“资治通鉴”及本朝“宝训”等书,以知前代兴亡之迹、祖宗致治之由。至于朝仪多阙,大典未光:如朝门不应奏乐而奏乐,各衙门应奏事而不奏事。凡若此类,并宜申饬’。
zhāng zhèng chén lùn quán zhèng
章正宸论铨政
lì kē zhāng zhèng chén zhǐ chén quán zhèng:' yī míng qì yí shèn: dìng cè zhě jì mào jué shǎng, qí yú rén zì qǐng xù, zé shí bèi zēng guān. niǎn jīn bù gōng kè yìn, níng miǎn guā guǒ zhī qiào! yī zhí zhǎng yí zhuān: yòng rén dú guī lì bù jīn yǒu zī sòng zhě yǒu jiàn bá zhě yǒu jìng zì zòu tǎo zhě, zhǒng chén suǒ zhí jǐ hé? yī fēng jiāng yí sù: wén wǔ gòng jì fēng jiāng, bù zhǎn wù guó zhī chén, bù jī bào guó zhī qì. yī fèi chén yí chì: jué zhòng zé rén nǎi quàn, fǎ shǒu zé shì zhī ēn. lěi lěi qǐ fèi, bù zì jìng tīng qǐ bù wén lǜ yǒu" bà lì bù rù guó mén" hū'" jiǎ yǐ shǐ"?
吏科章正宸指陈铨政:‘一、名器宜慎:定策者既懋厥赏,其余人自请叙,则十倍增官。辇金不供刻印,宁免瓜果之诮!一、职掌宜专:用人独归吏部;今有咨送者、有荐拔者、有径自奏讨者,冢臣所职几何?一、封疆宜肃:文武共寄封疆,不斩误国之臣,不激报国之气。一、废臣宜饬:爵重则人乃劝,法守则士知恩。累累起废,不自静听;岂不闻律有“罢吏不入国门”乎’(“甲乙史”)?
sòng jié shū lüè
宋劼疏略
jiān jūn qiān shì sòng jié shàng yán:' chén mín gǒu ān jiāng jiè, kǒng fēi suǒ yǐ bǎo jiāng jiè zhū chén gǒu cún fù guì, kǒng fēi suǒ yǐ bǎo fù guì yě'. yòu yán:' rén shēng zhǐ yǒu cǐ shí rì rén shēn zhǐ yǒu cǐ jīng shén. gǔ xián xī fēn yīn, yùn pì wǔ jī, jiē láo jīn gǔ yú yǒu yòng'.
监军佥事宋劼上言:‘臣民苟安江界,恐非所以保江界;诸臣苟存富贵,恐非所以保富贵也’。又言:‘人生止有此时日、人身止有此精神。古贤惜分阴,运甓舞鸡,皆劳筋骨于有用’。
qí biāo jiā qǐng gé sān bì zhèng
祁彪佳请革三弊政
yù shǐ qí biāo jiā shū lùn shí zhèng wèi:' hóng wǔ chū, guān mín yǒu fàn, huò shōu xì jǐn yī wèi. gāo huáng dì yīn yǒu fēi fǎ líng nüè, èr shí nián suì fén qí xíng jù, yí sòng xíng bù shěn lǐ: shì zǔ zhì yuán wú zhào yù yě. hòu nǎi yǐ duàn liàn wèi gōng yǐ luó zhī wèi shì, suī yuē cháo tíng zhī zhǎo yá, shí wèi quán jiān zhī yīng gǒu. kǒu cí cóng pò lēi ér lái, zuì àn tīng zhǐ huī ér dìng jí jǔ cháo jǐn zhī qí wǎng, ér fǎ sī shuí xuě qí kuān! kù cǎn děng yú lái zhōu, píng fǎn cóng wú xú dù: cǐ zhào yù zhī bì yě. hóng wǔ shí wǔ nián, gǎi luán yí sī wèi jǐn yī wèi, zhuān zhǎng zhí jià shì wèi děng shì wèi cháng yǒu jī shì yě. dài hòu dōng chǎng shè lì, shǐ yǒu gào mì zhī duān: yòng yín ér dǎ shì jiàn dé huì ér yù xíng zhāng fēi wū duō jí shàn liáng, chì gùn lì chéng jù wàn. zhāo chéng jiē chū yú diào kǎo, yuàn fèn chōng sè yú jīng jī. yù jué bāo jū, ér bāo jū tuō zhī yù shèng yù jiū jiān guǐ, ér jiān guǐ wèi néng shāo qīng: cǐ jī shì zhī bì yě. ruò fú xíng bù jiā dài fū, yuán zǔ zōng zhōng hòu lì guó zhī běn nǎi fū nì jǐn yòng shì, shǐ yǒu qù yī shòu zhàng zhě. xíng zhāng bù guī sī zhèng, pū zé duō jí zhí chén běn wú kě shā zhī zuì, nǎi zhì bì shā zhī xíng. kuàng hū cháo tíng tú shòu jù jiàn zhī míng, tiān xià fǎn guī zhōng yì zhī yù. gài dāng xuè jiàn yù jiē ròu fēi jīn bì, bān xíng xuē sè, qì duǎn shén yáo jí xù lù suí bān, yǐ hún jīng gǔ xuē yǐ. shì qǐ míng shèng zhī xiū fēng, dà shī jūn chén zhī fēn yì: cǐ tíng zhàng zhī bì yě. fú qǐ bì xià yán xíng jìn gé'!
御史祁彪佳疏论时政谓:‘洪武初,官民有犯,或收系锦衣卫。高皇帝因有非法凌虐,二十年遂焚其刑具,移送刑部审理:是祖制原无诏狱也。后乃以锻炼为功、以罗织为事,虽曰朝廷之爪牙,实为权奸之鹰狗。口词从迫勒而来,罪案听指挥而定;即举朝尽知其枉,而法司谁雪其宽!酷惨等于来、周,平反从无徐、杜:此诏狱之弊也。洪武十五年,改銮仪司为锦衣卫,专掌直驾、侍卫等事;未尝有缉事也。迨后东厂设立,始有告密之端:用银而打事件、得贿而鬻刑章;飞诬多及善良,赤棍立成巨万。招承皆出于吊拷,怨愤充塞于京畿。欲绝苞苴,而苞苴托之愈盛;欲究奸宄,而奸宄未能稍清:此缉事之弊也。若夫刑不加大夫,原祖宗忠厚立国之本;乃夫逆瑾用事,始有去衣受杖者。刑章不归司政,扑责多及直臣;本无可杀之罪,乃致必杀之刑。况乎朝廷徒受拒谏之名,天下反归忠义之誉。盖当血溅玉阶、肉飞金陛,班行削色,气短神摇;即恤录随颁,已魂惊骨削矣。是岂明盛之休风,大失君臣之分谊:此廷杖之弊也。伏乞陛下严行禁革’!
yuán péng nián qǐng gé chǎng wèi
袁彭年请革厂卫
bā yuè chū qī rì, lǐ kē yuán péng nián shū yán:' gāo huáng dì shí, bù wén yǒu chǎng. xiāng chuán wén huáng dì shí bā nián shǐ lì dōng chǎng, mìng nèi guān zhǔ zhī cǐ bú jiàn zhèng shǐ. wéi dà xué shì wàn ān xíng zhī, yì bù wén tè yǐ jī shì zhe. sì hòu yī shèng yú chéng huà. rán xī chǎng wāng zhí yú nián zhé bà dōng chǎng shàng míng, yǒu zuì zhé chì: dāng shí bù dé chēng chún zhì yǐ. zài shèng yú zhèng dé. qiū jù gǔ dà yòng děng xiāng jì yòng shì, jiē yǐ nì jǐn shān nüè niàng shí liù nián zhī huò, tiān xià sāo rán. yī shèng yú tiān qǐ. nì wèi zhī huò, jǐ wēi shè jì: jìn shì zhī míng jiàn yě. zì cǐ ér wài, liè shèng wú wén. fū jí chǎng wèi zhī xīng fèi, ér shì yùn zhī zhì luàn yīn zhī. qǐng xiān dì cháo yì cháng rèn chǎng wèi fǎng jī yǐ, nǎi dāng shì jué wú bù yíng ér dé zhī guān, zhōng wài yì yǒu bù jìng ér zǒu zhī huì. gù táo wǎng zhī fāng, jí cóng mì wǎng zhī dì ér bù zuò jiān zhī shì, yòu zī fā jiān zhī rén yǐ xíng. shǐ yóu pà yí jiāo jì, wéi rén qíng suǒ yǒu zhī cháng hòu nǎi zāng huì wàn qiān, chéng jí zhòng mò fǎn zhī shì. qǐ fēi yǐ ào yuán zhī tú yù mì ér zhuān, chuán sòng zhī guān yù qū ér fèi hū? jiū jìng diāo fēng suǒ shān, guān zhǎng bù néng xíng fǎ yú xū lì tú lì kě yǐ pò xié qí zūn shàng, bù kě bù gé'. shū rù, shàng zé qí kuáng bèi gū míng jiàng sān jí, wài diào zhè jiāng àn chá sī zhào mó. chén zi lóng shū lüè
八月初七日,礼科袁彭年疏言:‘高皇帝时,不闻有厂。相传文皇帝十八年始立东厂,命内官主之;此不见正史。惟大学士万安行之,亦不闻特以缉事着。嗣后一盛于成化。然西厂汪直、逾年辄罢;东厂尚铭,有罪辄斥:当时不得称纯治矣。再盛于正德。邱聚、谷大用等相继用事,皆倚逆瑾煽虐;酿十六年之祸,天下骚然。一盛于天启。逆魏之祸,几危社稷:近事之明鉴也。自此而外,列圣无闻。夫即厂卫之兴废,而世运之治乱因之。顷先帝朝亦尝任厂卫访缉矣,乃当世决无不营而得之官,中外亦有不胫而走之贿。故逃网之方,即从密网之地而布;作奸之事,又资发奸之人以行。始犹帕仪交际,为人情所有之常;后乃赃贿万千,成极重莫返之势。岂非以奥援之途愈秘而专,传送之关愈曲而费乎?究竟刁风所煽,官长不能行法于胥吏、徒隶可以迫胁其尊上,不可不革’。疏入,上责其狂悖沽名;降三级,外调浙江按察司照磨。陈子龙疏略
shí bā rì, bīng kē chén zi lóng yán:' zhōng xīng zhī zhǔ, mò bù shēn xiān shì zú, gù néng guāng fù jiù wù. bì xià rù guó mén zài xún yǐ, rén qíng xiè dá, wú yì shēng píng zhī shí qīng gē lòu zhōu zhī zhōng tòng yǐn fén wū zhī xià: chén chéng bù zhī suǒ zhōng yǐ! qí shǐ jiē qǐ yú gū xī yī èr wǔ chén, yǐ zhì fán bǎi zhèng lìng, jiē yīn xún zūn yǎng chén shèn wéi zhī hán xīn yě'!
十八日,兵科陈子龙言:‘中兴之主,莫不身先士卒,故能光复旧物。陛下入国门再旬矣,人情泄沓,无异升平之时;清歌漏舟之中、痛饮焚屋之下:臣诚不知所终矣!其始皆起于姑息一、二武臣,以至凡百政令,皆因循遵养;臣甚为之寒心也’!
shǐ kě fǎ qǐng xíng zhǐ bì
史可法请行征辟
shǐ kě fǎ qǐng xíng zhǐ bì zhī fǎ, yǐ tōng quán zhèng zhī qióng shū yuē:' guó jiā shè sì fān yú jiāng běi, fēi wéi jiāng zuǒ piān ān jì yě. jiāng yù lì dìng gēn jī, yǎng chéng qì lì běi zé wèi huī fù shén jīng zhī jì xī zé wèi chéng qīng guān shǎn zhī tú, yī jǔ ér suì guī quán shèng ěr. shèng míng zài shàng, zhōng yì zài rén jūn fù zhī chóu chǐ tè shēn, hǎi yǔ zhī qún xīn jìng fèn. zài shī wǔ chén, wú bù yǐ miè zéi fù chóu wèi niàn zhě. chéng shí dà jǔ, sǎo dàng kě qī. tè suǒ lǜ zhě, bīng gē rǎo rǎng zhī zhōng, bù fù yǒu bǎi xìng ěr wú bǎi xìng, hé lì yú yǒu jiāng tǔ. gù cǐ shí zé lì bù huǎn yú zé jiāng, ér jiù luàn mò xiān yú jiù mín. suǒ wèi dé yī xián shǒu, rú dé shèng bīng wàn rén dé yī xián lìng, rú dé shèng bīng sān qiān rén: zhèng jīn rì zhī wèi yě. rán ér jīn rì zhī shǒu lìng nán yán suī yǐ qián běi dōu wèi xiàn, qiú mù fāng yīn, fēi bù yǒu pò gé zhī shēng chú, hé céng shōu de rén zhī shí xiào. dì yǒu nán yì quē yǒu yán lěng, wú suǒ bù yòng qí yíng bì. ér bīng huāng pò cán zhī qū, zú jǔ ér shòu zhī yōng rén, cǐ qǐ bái miàn shū shēng suǒ néng shèng rèn? mù jīn rén cái gào fá zī gé wèi jū, dōng nán quē yuán zhèng zì bù shǎo, ān néng fù tián xī běi zhī quē, shǐ wú zhì tàn yú chén xīng zé quán xuǎn fǎ qióng, bù dé bù gǎi wéi zhǐ bì. wǎng shí bǎo jǔ duō xì mù shān, gù jié zú yíng yíng, zhēn cái guǒ zú. jīn xī běi zé wēi dì yě, wēi zé rén rén sī bì ér zhēn cóng jūn fù qǐ niàn, shì tú chú xiōng xuě chǐ chuí gōng míng yú qiān zǎi, nǎi shǐ tóu mèi ér xiāng cóng qǐng yīng ér fèn qǐ. chén yǐ wéi yí fǎng bǎo jǔ zhī fǎ, tōng xíng shěng zhí fǔ àn sī dào jí zài jīng jiǔ qīng kē dào guān, guǒ yǒu cái dǎn guò rén kān jí wēi luàn zhě, bù jū zī gé, gè jǔ yī rén, qǐ sòng dào jīng zī yǐ lù fèi, fù chén jūn qián xiào yòng, zhuó bǔ shǒu lìng quē yuán. èr nián kǎo mǎn, píng shēng shàn dì sān nián kǎo xuǎn, yōu zhuó jīng cáo. yǒu jìng luàn huī jiāng gōng néng shū yì zhě, lì yǐ jié yuè jīng táng, yòng shì chóu quàn. rú gè guān bì xián bù jǔ, jí tīng gāi kē zhǐ cān, chóng xíng fá zhì. ruò yǒu huài cái sī chěng, fù chén jūn qián zhě, yàn qí zhēn cái, yī tǐ lù yòng. zài rú jiāng běi shān dōng hé nán yí dài, yǒu néng bǎo hù yī fāng wèi mín tuī fú zhě, jí xì sāng zǐ zhī bāng, yì kě quán yí jìng yòng. zǒng qiú tiān ēn pò gé, jiǎ chén pián yí jué bù gǎn làn yòng fěi rén, zì wù jìn qǔ. wén nì zéi suǒ zhì, cháng dài duō rén, dé yī zhōu, jí shè yī zhōu guān dé yī xiàn, jí shè yī xiàn guān. xiǎo rén bù shí shùn nì, wèi suǒ yòng zhě héng duō. kuàng jì guó zuò chóng xīn, zéi kòu chuí jǐn zé bì yǒu huán huán dé xīn zhī shì, fú còu ér yì zhōng xīng. chén shì mù wàng zhī yǐ'!
史可法请行征辟之法,以通铨政之穷;疏曰:‘国家设四藩于江北,非为江左偏安计也。将欲立定根基,养成气力;北则为恢复神京之计、西则为澄清关陕之图,一举而遂归全盛耳。圣明在上,忠义在人;君父之仇耻特深,海宇之群心竞奋。在师武臣,无不以灭贼复仇为念者。乘时大举,扫荡可期。特所虑者,兵戈扰攘之中,不复有百姓耳;无百姓,何利于有疆土。故此时择吏不缓于择将,而救乱莫先于救民。所谓得一贤守,如得胜兵万人;得一贤令,如得胜兵三千人:正今日之谓也。然而今日之守令难言;虽以前北都未陷,求牧方殷,非不有破格之升除,何曾收得人之实效。地有难易、缺有炎冷,无所不用其营避。而兵荒破残之区,卒举而授之庸人,此岂白面书生所能胜任?目今人才告乏、资格为拘,东南缺员正自不少,安能复填西北之缺,使无致叹于晨星;则铨选法穷,不得不改为征辟。往时保举多系慕膻,故捷足蝇营,真才裹足。今西北则危地也,危则人人思避;而真从君父起念,誓图除凶雪耻垂功名于千载,乃始投袂而相从、请缨而奋起。臣以为宜仿保举之法,通行省直抚按、司道及在京九卿、科道官,果有才胆过人、堪极危乱者,不拘资格,各举一人,起送到京;资以路费,赴臣军前效用,酌补守令缺员。二年考满,平升善地;三年考选,优擢京曹。有靖乱恢疆、功能殊异者,立以节钺京堂,用示酬劝。如各官避嫌不举,即听该科指参,重行罚治。若有坏才思逞,赴臣军前者,验其真才,一体录用。再如江北、山东、河南一带,有能保护一方、为民推服者,即系桑梓之邦,亦可权宜径用。总求天恩破格,假臣便宜;决不敢滥用匪人,自误进取。闻逆贼所至,常带多人,得一州,即设一州官;得一县,即设一县官。小人不识顺逆,为所用者恒多。况际国祚重新,贼寇垂尽;则必有桓桓德心之士,辐辏而翼中兴。臣拭目望之矣’!
qiān gǔ liáng fǎ, suǒ lǜ fèng xíng fēi rén, zá zhī yǐ sī, xuán jǔ ér xuán fèi ěr.
千古良法,所虑奉行非人,杂之以私,旋举而旋废耳。
lǐ qīng zòu guó yòng bù zhī
李清奏国用不支
gōng kē lǐ qīng yán:' tiān xià qín jìn shǔ zéi, yàn dài shǔ qīng, yǎn yù yǐ chéng ōu tuō, mǐn guǎng jiě jīng wú jǐ huī níng lì dān yú ān wú èr fǔ, cháng zhèn yòng jié yú jīng kǒu èr zhèn. yǎng bīng shàng gòng zhě, jǐn sū sōng jiāng zhè. qiě xī yǐ tiān xià gōng tiān xià, bù zú jīn yǐ yī yú gōng tiān xià, yǒu yú hū? yíng jiàn yí qì shì shì zēng chū, qí hé zhī yě'!
工科李清言:‘天下秦、晋属贼,燕、代属清,兖、豫已成瓯脱,闽、广解京无几;徽、宁力殚于安、芜二抚,常、镇用竭于京口二镇。养兵上供者,仅苏、松、江、浙。且昔以天下供天下,不足;今以一隅供天下,有余乎?营建、仪器事事增出,其何支也’!
zhāng jié lùn mín xīn guó yùn
张捷论民心国运
shí yuè shí wǔ rì, zhāng jié yán:' xiān dì mò zào, mín xīn bīng xīn shì zǐ zhī xīn jiāng lì zhī xīn, wú yī bù huài. yào jiē zài tíng zhū chén zhī xiān huài, ér zhǒng zhǒng yīn zhī. zhòng huì suǒ guī, shǐ rén bù zhī yǒu fǎ jì. yǐ kē chǎng wèi lǒng duàn, yǐ wén zì wèi jiū lián. jǔ tān guān wū lì zhī suǒ yú liè háo shēn hàn shì zhī suǒ kuáng bī fèn shuài jiāo bīng zhī suǒ yín lüè, jù dú yú mín. mín xīn jì qù, guó yùn suí zhī ér cǎn huò jí yú xiān dì yǐ'!
十月十五日,张捷言:‘先帝末造,民心、兵心、士子之心、将吏之心,无一不坏。要皆在廷诸臣之先坏,而种种因之。重贿所归,使人不知有法纪。以科场为垄断,以文字为纠连。举贪官污吏之所渔猎、豪绅悍士之所诳逼、愤帅骄兵之所淫掠,聚毒于民。民心既去,国运随之;而惨祸及于先帝矣’!
àn jié shū shén dé dàng rì qíng jǐng ér lì cháo hòu, wéi ā dǎng shì xùn, dú gèng shén yān. gǔ rén suǒ yǐ zhì kǎi yú mù jié yě!
按捷疏甚得当日情景;而立朝后,惟阿党是徇,毒更甚焉。古人所以致慨于目睫也!
lì kē zòu jì diǎn
吏科奏计典
èr shí liù rì gēng chén, lì bù zhāng mǒu zòu:' jìn shí wèi shǔ wú cháng āi jǔ dié jìn, niǎn jīn mì xué, yíng qiú bù zhǐ. rú wǎng suì zhī jì diǎn kě fān, míng suì zhī jì kě yǐ bù shè yǐ'.
二十六日(庚辰),吏部张某奏:‘近时位署无常、挨举叠进,辇金觅穴,营求不止。如往岁之计典可翻,明岁之计可以不设矣’。
wú shì chén rì jiǎng wǔ cháo èr shì
吴适陈日讲、午朝二事
" bǔ yí" yún: shí yuè shuò, hù kē wú shì shū chén" zhāo shì zhī shí":' yī yuē rì jiǎng yí xíng: qǐng chì dìng qī, bǐ bó wén yǒu dào zhī chén, zhāo xī zuǒ yòu jī xún jīng shǐ, xū zhōng yán nà gèng qǔ" zǔ xùn"" dà gào" zhū shū, shí shí shěng lǎn, yǐ wéi shī jiàn. yī yuē wǔ cháo yí jǔ: bǐ gé bù dà chén yǐ jí tái yuán sàn zhì, xián dé gōng yīng qīng wèn: jí yú pī duì zhī yú, cǎi jí kǔ yǐ shū mín yǐn hé gōng zuì yǐ quàn jiāng chén míng shì fēi yǐ chù xié nìng'. shū rù, bù xǐng.
“补遗”云:十月朔,户科吴适疏陈“昭事之实”:‘一曰日讲宜行:请敕定期,俾博闻有道之臣,朝夕左右稽询经史,虚衷延纳;更取“祖训”、“大诰”诸书,时时省览,以为蓍鉴。一曰午朝宜举:俾阁部大臣以及台垣散秩,咸得躬膺清问:即于披对之余,采疾苦以疏民隐、覈功罪以劝疆臣、明是非以黜邪佞’。疏入,不省。
yóu yǒu lún zòu guó shì xiáo luàn
游有伦奏国事淆乱
shí yī yuè chū èr rì bǐng xū, yù shǐ yóu yǒu lún zòu:' jīn rì guó shì xiáo luàn, bù zhī lǐ yì lián chǐ wèi hé wù. míng zhī jūn zǐ jìn tuì bù gǒu, gù yǐ hán shā zhī kǒu, jī zhī sù qù shèn zhì yǒu cháng rén suǒ bù rěn dào zhě, dú yú jūn fù zhī qián. qí shì huáng shàng hé rú zhǔ hū! tái shěng zhōng wēi yǒu jiū hé, zé zhǐ wèi bǐ dǎng xiāng jiè jié shé, zhēn suǒ wèi" qián yǒu chán ér bú jiàn hòu yǒu zéi ér bù zhī" yě'.
十一月初二日(丙戌),御史游有伦奏:‘今日国事淆乱,不知礼义廉耻为何物。明知君子进退不苟,故以含沙之口,激之速去;甚至有常人所不忍道者,渎于君父之前。其视皇上何如主乎!台省中微有纠劾,则指为比党;相戒结舌,真所谓“前有谗而不见、后有贼而不知”也’。
shì shí huáng ěr dǐng lù lǎng zhū tǒng jīn lèi shū gōng jiāng yuē guǎng xú shí qí liú zōng zhōu děng, gè yǔ gào qù. gù yǒu lún zòu cǐ, kě wèi kàng shū yǐ bù zhī jù yóu mà dé mǎ jiān yī bān xiǎo rén hǎo.
是时黄耳鼎、陆朗、朱统{金类}疏攻姜曰广、徐石麒、刘宗周等,各予告去。故有伦奏此,可谓抗疏矣;不知句尤骂得马奸一班小人好。
qián zēng qǐng jùn liú jiā hé
钱增请浚刘家河
hù kē qián zēng shū qǐng" bèi shuǐ lì" yán:' sū sōng cháng zhèn háng jiā hú qī jùn zhī shuǐ, yǐ tài hú wèi fù, yǐ dà hǎi wèi wěi lǘ, yǐ sān jiāng rù hǎi wèi xuè mài. gài zì wú sōng yān sāi dōng jiāng wēi xì, dú cún lóu jiāng yī pài. ér lóu jiāng zhī wěi qī shí lǐ yuē liú jiā hé, nǎi lóu jiāng rù hǎi zhī dào dōng nán zhū shuǐ quán shì cǐ yǐ guī xū, bù zhì héng yì fàn làn zhě, zé dài shuǐ líng zhǎng zhī lì yě. yuán shí, liú hé zuì shēn, yùn sōu shì bó zǒu jí yú cǐ. jìn kǒu zhǎng shā yū sè, yú shì dōng liú zhī shuǐ, nì ér xiàng xī juān dī bù rù, guàn gài wú zī. jiān zhī suì suì hàn bá, píng chóu guī chè, rén niú lì gǎo suī fù jié gāo rú lín, hé cóng qǐ líng hǎi ruò? rán cǐ jiù hàn hàn yán ěr. wàn yī dà jìn jī tiān, qī jùn hóng liú qīng hé dào xiá, zhèn zé bù néng shòu sǎn màn héng kuì, shì bì yǐ qī jùn zhī tián lú wèi hè, ér chéng guō rén mín yì bù kě wèn. dōng nán shù bǎi wàn cái fù jǐn wěi shì bō, qí rú guó jì hé zāi'?
户科钱增疏请“备水利”言:‘苏、松、常、镇、杭、嘉、湖七郡之水,以太湖为腹,以大海为尾闾,以三江入海为血脉。盖自吴淞淹塞、东江微细,独存娄江一派。而娄江之委七十里曰刘家河,乃娄江入海之道;东南诸水全恃此以归墟,不至横溢泛滥者,则带水灵长之利也。元时,刘河最深,运艘、市舶走集于此。近口涨沙淤塞,于是东流之水,逆而向西;涓滴不入,灌溉无资。兼之岁岁旱魃,平畴龟坼,人牛立槁;虽复桔槔如林,何从乞灵海若?然此就旱暵言耳。万一大浸嵇天,七郡洪流倾河倒峡,震泽不能受;散漫横溃,势必以七郡之田庐为壑,而城郭人民益不可问。东南数百万财赋尽委逝波,其如国计何哉’?
sū sōng xún àn zhōu yuán tài yì yán liú jiā hé jí yí kāi jùn, gōng bù zhǔ shì yè guó huá yòu shū qǐng jùn wú sōng jù xià zhǐ:' gāi bù chá yì' chū" yí biān".
苏松巡按周元泰亦言刘家河急宜开浚,工部主事叶国华又疏请浚吴淞;俱下旨:‘该部察议’(出“遗编”)。
shǐ kě fǎ zòu guān duō wú yì
史可法奏官多无益
shǐ kě fǎ yán:' jīn rì jiāng běi yǒu sì fān yǒu dū shī yǒu fǔ àn yǒu tún fǔ yǒu zǒng dū, bù wéi bù duō yǐ. dí kòu bìng zhì, céng hé yì háo mò zāi! chén jìn zhì yáng zhōu, yī shí jí yú chéng nèi zhě, yǒu zǒng dū yǒu tí dū yǒu yán kē, chóu yìng fán zá, fǔ xiàn jiē bìng. jīn yòu tiān jiān dū, rén rén kě yǐ bō shāng, shāng běn jǐn kuī xīn zhēng bù yǐ, lì guī háo huá. bù zú zhī hài, cháo tíng shí zì shòu zhī'.
史可法言:‘今日江北有四藩、有督师、有抚按、有屯抚、有总督,不为不多矣。敌寇并至,曾何益毫末哉!臣近至扬州,一时集于城内者,有总督、有提督、有盐科,酬应繁杂,府县皆病。今又添监督,人人可以剥商,商本尽亏;新征不已,利归豪猾。不足之害,朝廷实自受之’。
wú shì lùn yún wù shān
吴适论云雾山
yǐ yǒu èr yuè chū liù rì, tài jiàn lǐ guó fǔ qǐng wǎng yún wù shān kāi cǎi mìng chí yì qù. jǐ shì zhōng wú shì shū yán:' yún wù shān, jí míng fēng jìn shān zòng héng shù bǎi lǐ, běi tōng huī chí, nán lián bā mǐn, dōng dǐ qú yán, xī jiè xìn zhōu. táng sòng yǐ lái, měi wèi dào sǒu. qí jiān shēn gǔ qióng yuān, hǔ láng jiē shù xiǎn zǔ jí mù, wú jìng kě pān. qiě dì jiē zǔ líng lóng mài, wèi shén jīng yòu bì lì cháo jìn zhǐ qiáo mù," fēng jìn" suǒ yóu míng yě. yīng zōng chū nián, qiǎn guān cǎi mù yú shì dì fāng é gùn zài xiāng shān huò, ér hú jiǎ zhī bèi yīn zhī rǎng duó xiǎo mín, zhāo yǐn fěi lèi, gòng sì jié lüè jiān duō nèi wài guān shǔ gōng yì zhī fèi, shù yì zuò kùn, mín bù liáo shēng. jìn shān liáng mín, suì niǎo shòu sàn. dà dào dèng mào qī děng jù zhòng shù wàn, jiè yǐ wèi kū, gōng chéng shā lìng hé sì shěng bīng lì yǐ tǎo zhī, shí sì nián nǎi kān dìng, fèng zhǐ" zhào jiù fēng jìn": wǎng huò gài kě jiàn yě. chén qiè yǐ jiè tōng sì shěng, jìng dì xiāng qí, nèi zǔ jùn lǐng wài duō jué gǔ, mián yán chóng dié, bì lù qí qū fēng jìn jì jiǔ, kāi záo wéi jiān: bù biàn yī. lín mǎng gāo shēn, zhòng zhàng dié fēng dú shé měng shòu, shēng yù fán zī. yī dàn kāi fá, bēn tū kuáng shì, shāng rén bì duō: bù biàn èr. suì shēn yōu ào, jiǒng jué héng qū shuǐ bù tōng zhōu lù nán yí yùn zòng shǐ shū chuí zài chū, chóu lìng shén shū? bù biàn sān. chéng chuán yì sāo, yǒu sī kùn yú gōng yì, shuí chóu zhèng fù? qiě lì xū jiǎ gōng xíng sī, hé suǒ bù zhì. ér lì tián xiǎo mín qì běn zhú mò, xiāo mó suì yuè tǔ tián yǒu huāng wú zhī lǜ, lì yì duō sǐ wáng zhī yōu: bù biàn sì. xìng cháo jǔ dòng, tiān xià yǎng wàng yǐ bo ān wēi. jīn yǐ wú yì yǒu hài zhī shì, ér tè qiǎn zhòng chén, yáo dòng rén xīn, qīng wēi sì shěng chuí zhī qīng shǐ, yí jī hòu shì: bù biàn wǔ. yuǎn ěr chuán wén, bì qiě fēng tún yǐ jù, jìng yíng cháo xué jū qí zhào huò, yuē shù wú lì. shì shǐ dào zéi fù shēng ér shā lù zài jiàn: bù biàn liù. kuàng chén xùn zhī lǎo fù, qiān yún' cǐ shān dì lián líng qǐn, zì zhèng tǒng chū kāi fá, zhì shāng dì mài, suì niàng tǔ mù zhī nán, xiè shān chuān líng qì: bù biàn qī. jǔ cǐ shù duān, yǒu hài wú lì fú wéi bì xià cǎi zé'! guó fǔ yì shū qǐng zhōng chè, jù bù xǔ chí shì rú shì yán, bào bà.
乙酉二月初六日,太监李国辅请往云雾山开采;命驰驿去。给事中吴适疏言:‘云雾山,即名封禁山;纵横数百里,北通徽、池,南连八闽,东抵衢、严,西界信州。唐、宋以来,每为盗薮。其间深谷穷渊,虎狼接述;险阻极目,无径可攀。且地接祖陵龙脉,为神京右臂;历朝禁止樵牧,“封禁”所由名也。英宗初年,遣官采木;于是地方讹棍在相煽惑,而狐假之辈因之攘夺小民,招引匪类,共肆劫掠;兼多内外官属供亿之费,数邑坐困,民不聊生。近山良民,遂鸟兽散。大盗邓茂七等聚众数万,藉以为窟,攻城杀令;合四省兵力以讨之,十四年乃戡定,奉旨“照旧封禁”:往祸盖可鉴也。臣窃以界通四省,境地相岐,内阻峻岭、外多绝谷,绵延重叠,筚路崎岖;封禁既久,开凿维艰:不便一。林莽高深,重嶂叠峰;毒蛇猛兽,生育繁滋。一旦开伐,奔突狂噬,伤人必多:不便二。邃深幽奥,迥绝恒区;水不通舟、陆难移运;纵使输垂再出,畴令神输?不便三。乘传驿骚,有司困于供亿,谁筹正赋?且吏胥假公行私,何所不至。而力田小民弃本逐末,消磨岁月;土田有荒芜之虑,力役多死亡之忧:不便四。兴朝举动,天下仰望以卜安危。今以无益有害之事,而特遣重臣,摇动人心,倾危四省;垂之青史,贻讥后世:不便五。远迩传闻,必且蜂屯蚁聚,竞营巢穴;居奇召祸,约束无力。是使盗贼复生而杀戮再见:不便六。况臣讯之老父,佥云‘此山地连陵寝,自正统初开伐,致伤地脉,遂酿土木之难,泄山川灵气:不便七。举此数端,有害无利;伏惟陛下采择’!国辅亦疏请中撤,俱不许;驰视如适言,报罢。
guó fǔ xì dà sī lǐ hán zàn zhōu yǎng zǐ zàn zhōu yān sì zhōng zhèng rén yě, shāng xīn shí shì, dù mén xiū mù. guó fǔ shí zài gōng zhōng, měi yǒu suǒ kuāng jiù shí rén yǐ zhāng yǒng mù zhī, mǎ shì yīng zé shì wéi yǎn zhōng zhī dīng. yīn shǔ suǒ sī, yǐ kāi cǎi shì kuáng guó fǔ, jù shū qǐng wǎng qí shí, shì yīng jìng bù zài kāi cǎi yě. guó fǔ tí dū yǒng wèi yíng cāo liàn jìn lǚ, jí fèng mìng wǎng zhè, shì yīng jìng duó yíng zhuàn, shòu qí zi mǎ xī yǐ rǔ xiù ér wǎn bīng bǐng, shí shì kě zhī yǐ. shì shū chū, shì yīng suì qiè hèn zhī.
国辅系大司礼韩赞周养子;赞周阉寺中正人也,伤心时事,杜门休沐。国辅时在宫中,每有所匡救;时人以张永目之,马士英则视为眼中之钉。因属所私,以开采事诳国辅,具疏请往;其实,士英竟不在开采也。国辅提督勇卫营操练禁旅,及奉命往浙,士英竟夺营篆,授其子马锡;以乳臭儿绾兵柄,时事可知矣。适疏出,士英遂切恨之。
zhí yán wú huì, suī yǐ cǐ wǔ quán xiāng, shēn qīng shì yè ér míng zhòng rú shān yǐ.
直言无讳,虽以此忤权相,身轻似叶而名重如山矣。
wàn yuán jí jiāng shì shū
万元吉疆事疏
tài pú shǎo qīng wàn yuán jí zòu" jiāng shì bù kān zài huài" shū yuē:' chén dài zuì fāng láng, hé méng jiǎn mìng jiān jūn jiāng běi. jīn bì cí qián wǎng, yī de zhī yú, bù gǎn bù wéi huáng shàng chén zhī. qiè wéi zhǔ shù wú guò kuān yán, dào zài jiān jì guān cháng wú guò rèn yì, yì guì xiāng zī. xiān huáng dì chū lì hǎi yǔ, chéng nì dǎng yòng shì, liú xuē yuán qì wěi rèn chén gōng, lì xíng kuān dà. zhū chén niǔ zhī, zhēng yì jiàn zhī yuán huáng lüè chóu móu zhī sāng tǔ. dà huàn dāng qián, shù shǒu wú cè. xiān dì zhèn nù, yī shí xiāo rén suì chéng jiàn dǐ xì, zhōng yǐ yòng yán zhī shuō: fán gào mì tíng zhàng jiā pài chōu liàn, xīn fǎ bèi xíng. shǐ zài cháo zhě bù xiá jiù guò, zài yě zhě wú fù liáo shēng. rán hòu hào chēng zhèn zuò, nǎi zhōng wài bù níng, guó jiā duō gù shí yú nián xiǎo rén yòng yán zhī xiào, zhāng zhāng rú shì. xiān dì huǐ zhī, yú shì gèng chóng kuān dà, xī fǎn qián guī tiān xià yǐ wéi tài píng kě zhì. zhū chén fù sī jìng huì lù zì qī méng, měi qū yù xià zài yīng shèng nù, zhū shā fāng xìng, zōng shè jì méi. gài zhū chén zhī niè, měi chéng yú xiān dì zhī kuān ér xiān dì zhī yán, yì měi jī yú zhū chén zhī wán: zé yǐ kuān yán zhī yòng ǒu piān yě. zuó suì sūn chuán tíng yōng bīng guān zhōng, shí zhě yǐ wéi bù yí qīng chū, chū zé bì bài rán yǐ yǒu dòu náo yì zhī zhě yǐ. zéi jì dù hé, chén jí yǔ gé chén shǐ kě fǎ jiāng yuē guǎng yún:" jí chè guān níng wú sān guì, bǐ suí lù yíng jī, kě yǐ yī shèng" xiān dì zhào duì, yì céng jí cǐ. rán yǐ yǒu cù dì yì zhī zhě yǐ. nǎi zéi shì xūn zhuó, tíng chén quàn nán qiān quàn chū chǔ jiān guó nán dōu, yǔ bù zé yīn, yì quán yí yīng ěr rán yǐ yǒu xié wàng yì zhī zhě yǐ. yóu shì hòu ér guān, xián zhuī hèn wéi zhě zhī wù guó shè shì xìng bù bài, bì gòng fú yì zhě zhī shǒu jīng. tiān xià shì wú quán hài yì wú quán lì, dà shuài lèi shì. dāng jú zhě xīn chù wú quán lì zhī hài, shuí gǎn wéi zhòng dú xíng páng guān zhě piān jiàn wú quán hài zhī lì, bì yù qiǎng rén cóng wǒ! nián lái dū fǔ gèng zhì, zhuān shì bāo jū fēng jiāng gōng zuì, xī cóng yì jiàn: yù kòu shí zhe, gài hū wèi jiǎng. guó shì yīn zhī dà huài mò jiù, zé yǐ rèn yì zhī tú dà jī yě. chén gǎn zhí jiū qián shì zhī shī, yǐ wéi hòu shì zhī jiàn. fú qí huáng shàng, liú shén shěng lǎn'!
太仆少卿万元吉奏“疆事不堪再坏”疏曰:‘臣待罪方郎,荷蒙简命监军江北。今陛辞前往,一得之愚,不敢不为皇上陈之。窃惟主术无过宽严,道在兼济;官常无过任议,义贵相资。先皇帝初莅海宇,惩逆党用事,刘削元气;委任臣工,力行宽大。诸臣狃之,争意见之元黄、略绸缪之桑土。大患当前,束手无策。先帝震怒,一时宵壬遂乘间抵隙,中以用严之说:凡告密、廷杖、加派、抽练,新法备行。使在朝者不暇救过,在野者无复聊生。然后号称振作,乃中外不宁,国家多故;十余年小人用严之效,彰彰如是。先帝悔之,于是更崇宽大,悉反前规;天下以为太平可致。诸臣复思竞贿赂、恣欺蒙,每趋愈下;再撄圣怒,诛杀方兴,宗社继没。盖诸臣之孽,每乘于先帝之宽;而先帝之严,亦每激于诸臣之玩:则以宽严之用偶偏也。昨岁孙传庭拥兵关中,识者以为不宜轻出,出则必败;然已有逗挠议之者矣。贼既渡河,臣即与阁臣史可法、姜曰广云:“急撤关宁吴三桂,俾随路迎击,可以一胜”;先帝召对,亦曾及此。然已有蹙地议之者矣。乃贼势薰灼,廷臣劝南迁、劝出储监国南都,语不择音,亦权宜应尔;然已有邪妄议之者矣。由事后而观,咸追恨违者之误国;设事幸不败,必共服议者之守经。天下事无全害、亦无全利,大率类是。当局者心怵无全利之害,谁敢违众独行;旁观者偏见无全害之利,必欲强人从我!年来督抚更置,专视苞苴;封疆功罪,悉从意见:御寇实着,概乎未讲。国事因之大坏莫救,则以任议之途大畸也。臣敢直究前事之失,以为后事之鉴。伏祈皇上,留神省览’!
yù kòu quán shū
御寇全疏
wàn yuán jí zòu yuē:' zéi jīn bèi chuàng rù qín, tiāo jīng xuǎn ruì, chuí xián dōng nán. zhuǎn pàn qiū shēn, ruò chū hàn shāng, zé jìng dǐ xiāng chéng chū yù sòng, zé zhí kuī jiāng běi. liǎng chù bīng mín, jī yuàn shēn nù yú sī shí mín bì zhēng yíng zéi yǐ bào bīng, bīng gèng tuì yí mín ér jìn wèi zéi. kǒng jiàng shì zhī zài shàng yóu zhě què ér qū xià, zài běi àn zhě jí ér dù nán. jīn líng zhòng dì, wǔ bèi dān ruò, hé yǐ dāng cǐ! chén rù dōu jiāng jìn shí rì, qiè kuī rén qíng jiē jī xīn cuò huǒ, ān qǐn qí shàng. jū gōng zhě sī wèi shǐ cè zhī jiǎo wū, jiàn cái zhě bù gù gōng lùn zhī zhù shè, shé zhàn tú fēn, shí bèi bù jiǎng. yī dàn yǒu jí, bù shí zhū chén zhì bì xià yú hé dì? dé wú lìng sān guì děng qiè xiào jiāng zuǒ rén wù, gōng fēi gōng ér cái fēi cái hū? cóng lái zhàn shèng shǒu chēng miào táng, ruò shǐ zài tíng wú gōng zhōng gòng jì zhī yǎ, duàn wèi yǒu néng lì gōng yú wài zhě! fú qǐ huáng shàng shēn yù zhōng wài dà xiǎo chén gōng, yí xǐ qián xí, měng lì hòu tú wú jí bù kě jū zhī gōng míng, wú mào bù kě wéi zhī qīng yì! juān qù chéng xīn, shōu jí rén wàng wù cuì zhòng zhì, yǐ bào dà chóu. jí qún móu yǐ zhì dà shèng, shè jì shēn míng bìng shòu qí fú yǐ'!
万元吉奏曰:‘贼今被创入秦,挑精选锐,垂涎东南。转盼秋深,若出汉、商,则径抵襄城;出豫、宋,则直窥江北。两处兵民,积怨深怒;于斯时民必争迎贼以报兵,兵更退疑民而进畏贼。恐将士之在上游者却而趋下,在北岸者急而渡南。金陵重地,武备单弱,何以当此!臣入都将近十日,窃窥人情皆积薪厝火,安寝其上。居功者思为史册之矫诬,见才者不顾公论之注射,舌战徒纷,实备不讲。一旦有急,不识诸臣置陛下于何地?得毋令三桂等窃笑江左人物,功非功而才非才乎?从来战胜首称庙堂,若使在廷无公忠共济之雅,断未有能立功于外者!伏乞皇上申谕中外大小臣工,宜洗前习,猛励后图;毋急不可居之功名,毋冒不可违之清议!捐去成心,收集人望;务萃众志,以报大仇。集群谋以制大胜,社稷身名并受其福矣’!
lèi cháo quē diǎn wèi xíng shū
累朝阙典未行疏
wàn yuán jí zòu yuē:' huáng shàng qián zhě gōng yè xiào líng, xú wèn yì wén yuán líng suǒ zài, qīn wèi zhǎn bài chén suí zhū chén hòu, mò bù shǒu é sī jǔ shí wèi sān bǎi nián lái wèi yǒu shèng shì yě. xiān chén yáng shǒu chén cháng yì xiū" jiàn wén shí lù" yǒu yún:" guó kě fèi, shǐ bù kě fèi". zhuō zāi liǎng yǔ, kě chēng yào yán bù fán. hóng zhì zhōng, bù yī móu gōng fú quē shàng shū, qǐng fù jiàn wén shí gù hào, jué qí hòu yì fèng sì. shí xì gōng yù, yǐ wén yú shàng jìng huáng dì zhào wù zuì. fū miè qū zhí bù zài, bù ruò zhí chén wǎng shì ér shì zhī yǐ wú kě zēng jiā yě xuē miào hào fú lóng, bù ruò yǐn jǐng dì gù shì, hái yì wén dāng rì zhuī zūn gù hào, sì zhī yuán qǐn, ér pèi yǐ jiàn wén jūn yě. èr shì bìng xì dà diǎn, fú qǐ huáng shàng chì xià tíng chén jí yì:" jiàn wén shí lù" zuò hé kāi jú zuǎn xiū? yì wén gù hào sì diǎn zuò hé lí zhèng? ruò cǐ jǔ gào chéng, qiān qiū wàn shì zhī xià bì chuán wéi měi tán. yì chén gèng yǒu qǐng zhě: jìng nán sǐ shì zhū chén, lì méng ēn zhào bāo lù nǎi shì yīn zhū diǎn, shàng quē yǒu dài. měi xùn guó zhī jūn chén hé hòu, kuì cǐ shí zhī jié yì duō kuī! liáng yóu gāo huáng dì shǒu bāo yú quē ér chì wēi sù, fēng lì bèi zhì. jìng nán yǐ hòu, zhèng qì jiàn jiù sǔn xuē gù niàng wèi jīn rì kuài huá mài guó zhī tú, qū xī bài wěi miǎn yán jiàn rén yě. qǐng jiāng jìng nán sǐ shì zhū chén jí běi jīng gè shěng zhí xiàn chéng xùn jié zhū chén, chì xià yǒu sī xì guī cǎi lù biān chéng yī shì fēn bié èr děng, zhuó yǔ shì yīn miào sì. réng bān xíng xué gōng, guǎng shì jī quàn: shù yú wǎn jìn rén xīn bǔ jiù fěi qiǎn yě'.
万元吉奏曰:‘皇上前者恭谒孝陵,徐问懿文园陵所在,亲为展拜;臣随诸臣后,莫不手额斯举实为三百年来未有盛事也。先臣杨守陈尝议修“建文实录”有云:“国可废,史不可废”。卓哉两语,可称要言不烦。宏治中,布衣缪恭伏阙上书,请复建文时故号,爵其后裔奉祀。时系恭狱,以闻于上;敬皇帝诏勿罪。夫灭曲直不载,不若直陈往事而示之以无可增加也;削庙号弗隆,不若引景帝故事,还懿文当日追尊故号,祀之园寝,而配以建文君也。二事并系大典,伏乞皇上敕下廷臣集议:“建文实录”作何开局纂修?懿文故号、祀典作何厘正?若此举告成,千秋万世之下必传为美谈。抑臣更有请者:靖难死事诸臣,历蒙恩诏褒录;乃谥、荫诸典,尚阙有待。美逊国之君臣何厚,愧此时之节义多亏!良由高皇帝首褒余阙而斥危素,风励备至。靖难以后,正气渐就损削;故酿为今日狯猾卖国之徒,屈膝拜伪、腼颜见人也。请将靖难死事诸臣及北京各省直陷城殉节诸臣,敕下有司细归采录;编成一事分别二等,酌予谥荫、庙祀。仍颁行学宫,广示激劝:庶于晚近人心补救匪浅也’。
qǐng xù sǐ jié zhū chén shū
请恤死节诸臣疏
wàn yuán jí zòu yuē:' chén qián hù jūn sì chuān, zhuī jiǎo xiàn cāo èr zéi, zǒng bīng měng rú hǔ cān jiāng liú shì jié yóu jī guō guān shǒu bèi měng guāng jié děng tīng chén cuī dū, cóng lú zhōu zhì kāi xiàn wèi chéng fán èr qiān yú lǐ, rì yè mí níng, yù zéi jí shā wú nài xiān shí gù fǔ bù tīng chén yán, zǎo è guī lù, zhì lìng wǒ bīng shēn rù, liú shì jié yǔ guō guān měng guāng jié jù sǐ zhī. cǐ chén suǒ mù jī zuì xī zhě. hòu chén dīng jiān huí jí, měng rú hǔ shǒu nán yáng, chuǎng zéi yòng dà pào gōng chéng shén jí rú hǔ yǐ jì pò zhī, shāng zéi jīng bīng shù qiān rén. jì wén tā mén shī shǒu, rú hǔ shǐ xià chéng, yóu chí duǎn dāo zhuó shā duō rén. zhì táng fǔ guó mén, wàng běi bài chēng" fù ēn", bèi zéi tuán rèn. cǐ chén suǒ fǎng wèn zuì zhēn zhě. rú hǔ děng zhèn wáng shù zài, bāo lù wèi zhān fú qǐ huáng shàng chì xià bīng bù sù yì jīng xù, yǐ fēng shì jiāng běi diān jiāng. wéi shí tóng chén jiān jūn guān nèi dào fù shǐ cáo xīn míng tiáo hù qín bīng, bèi cháng jiān xiǎn, lǚ zòu fú guó jìng yǐ jī láo, jìn cuì mián zhōu. shǐ de bàn tōng bāo lún, róng qí shēn hòu, chà lìng bù tóng fǔ cǎo ěr. jì liáo jiù dū zhào guāng biàn fù zhào yú tū qí zhī chōng shòu shì yú pò kǒu zhī hòu, zhòu lìng wū hé shēn xiān bèi chuàng, jìng yǔ wù guó dū shī pián shǒu xī shì qì jīn wén wǔ guì jiàn, mò bù bào yuān. bìng wàng huáng shàng xià bù yì fù'.
万元吉奏曰:‘臣前护军四川,追剿献、操二贼,总兵猛如虎、参将刘士杰、游击郭关、守备猛光捷等听臣催督,从芦州至开县为程凡二千余里,日夜靡宁,遇贼即杀;无奈先时故辅不听臣言,早扼归路,致令我兵深入,刘士杰与郭关、猛光捷俱死之。此臣所目击最悉者。后臣丁艰回籍,猛如虎守南阳,闯贼用大炮攻城甚急;如虎以计破之,伤贼精兵数千人。既闻他门失守,如虎始下城,犹持短刀斫杀多人。至唐府国门,望北拜称“负恩”,被贼剸刃。此臣所访问最真者。如虎等阵亡数载,褒录未沾;伏乞皇上敕下兵部速议旌恤,以风示江北颠将。惟时同臣监军关内道副使曹心明调护秦兵,备尝艰险,屡奏俘馘;竟以积劳,尽瘁棉州。使得半通褒纶,荣其身后,差令不同腐草耳。蓟辽旧督赵光抃\赴召于突骑之冲、受事于破口之后,骤令乌合身先被创,竟与误国督师骈首西市;迄今文武贵贱,莫不抱冤。并望皇上下部议复’。