wài guó jiǔ wǎ là duǒ yán fú yú tài níng
◎外國九瓦剌 朵顏(福余 泰寧)
wǎ là, méng gǔ bù luò yě, zài dá dá xī. yuán wáng, qí qiáng chén měng kě tiē mù ér jù zhī. sǐ, zhòng fēn wèi sān, qí qú yuē mǎ hā mù, yuē tài píng, yuē bǎ tū bèi luó.
瓦剌,蒙古部落也,在韃靼西。元亡,其強臣猛可帖木兒據之。死,眾分為三,其渠曰馬哈木,曰太平,曰把禿孛羅。
chéng zǔ jí wèi, qiǎn shǐ wǎng gào. yǒng lè chū, fù shù shǐ zhèn fǔ dá hā tiē mù ér děng yù zhī, bìng cì mǎ hā mù děng wén qǐ yǒu chà. liù nián dōng, mǎ hā mù děng qiǎn nuǎn dá shī děng suí yì lá sī lái cháo gòng mǎ, réng qǐng fēng. míng nián xià, fēng mǎ hā mù wèi tè jìn jīn zǐ guāng lù dài fū shùn níng wáng tài píng wèi tè jìn jīn zǐ guāng lù dài fū xián yì wáng bǎ tū bèi luó wèi tè jìn jīn zǐ guāng lù dài fū ān lè wáng cì yìn gào. nuǎn dá shī děng yàn lài rú lì.
成祖即位,遣使往告。永樂初,複數使鎮撫答哈帖木兒等諭之,並賜馬哈木等文綺有差。六年冬,馬哈木等遣暖答失等隨亦剌思來朝貢馬,仍請封。明年夏,封馬哈木為特進金紫光祿大夫、順寧王;太平為特進金紫光祿大夫、賢義王;把禿孛羅為特進金紫光祿大夫、安樂王;賜印誥。暖答失等宴賚如例。
bā nián chūn, wǎ là fù gòng mǎ xiè ēn. zì shì suì yī rù gòng.
八年春,瓦剌復貢馬謝恩。自是歲一入貢。
shí yuán zhǔ běn yǎ shī lǐ xié qí shǔ ā lǔ tái jū mò běi, mǎ hā mù nǎi yǐ bīng xí pò zhī. bā nián, dì jì zì jiāng jī pò běn yǎ shī lǐ jí ā lǔ tái bīng, mǎ hā mù shàng yán qǐng dé zǎo wèi miè kòu jì. shí nián, mǎ hā mù suì gōng shā běn yǎ shī lǐ. fù shàng yán yù xiàn gù yuán chuán guó xǐ, lǜ ā lǔ tái lái yāo, qǐng zhōng guó chú zhī tuō tuō bù huā zǐ zài zhōng guó, qǐng qiǎn hái bù shǔ duō cóng zhàn yǒu láo, qǐng jiā shǎng lài yòu wǎ là shì mǎ qiáng, qǐng yǔ jūn qì. dì yuē: wǎ là jiāo yǐ, rán bù zú jiào. lài qí shǐ ér qiǎn zhī. míng nián, mǎ hā mù liú chì shǐ bù qiǎn, fù qǐng yǐ gān sù níng xià guī fù dá dá zhě duō qí suǒ qīn, qǐng gěi hái. dì nù, mìng zhòng guān hǎi tóng qiè zé zhī. dōng, mǎ hā mù děng yōng bīng yǐn mǎ hé, jiāng rù fàn, ér yáng yán xí ā lǔ tái. kāi píng shǒu jiāng yǐ wén, dì zhào qīn zhēng. míng nián xià, zhù bì hū lán hū shī wēn. sān bù sào jìng lái zhàn, dì huī ān yuǎn hóu liǔ shēng wǔ ān hóu zhèng hēng děng xiān cháng zhī, ér qīn lǜ tiě qí chí jī, dà pò zhī, zhǎn wáng zǐ shí yú rén, bù zhòng shù qiān jí. zhuī bēn, dù liǎng gāo shān, zhì tǔ lá hé. mǎ hā mù děng tuō shēn dùn, nǎi bān shī. míng nián chūn, mǎ hā mù děng gòng mǎ xiè zuì, qiě hái qián suǒ liú shǐ, cí bēi. dì yuē: wǎ là gù bù zú jiào. shòu qí xiàn, guǎn qí shǐ zhě. míng nián, wǎ là yǔ ā lǔ tái zhàn, bài zǒu. wèi jǐ, mǎ hā mù sǐ, hǎi tóng guī yán, wǎ là jù mìng yóu shùn níng, shùn níng sǐ, xián yì ān lè jiē kě fǔ. dì yīn fù shǐ hǎi tóng wǎng láo tài píng bǎ tū bèi luó.
時元主本雅失里偕其屬阿魯台居漠北,馬哈木乃以兵襲破之。八年,帝既自將擊破本雅失里及阿魯台兵,馬哈木上言請得早為滅寇計。十年,馬哈木遂攻殺本雅失里。復上言欲獻故元傳國璽,慮阿魯台來邀,請中國除之;脫脫不花子在中國,請遣還;部屬多從戰有勞,請加賞賚;又瓦剌士馬強,請予軍器。帝曰:「瓦剌驕矣,然不足較。」賚其使而遣之。明年,馬哈木留敕使不遣,復請以甘肅、寧夏歸附韃靼者多其所親,請給還。帝怒,命中官海童切責之。冬,馬哈木等擁兵飲馬河,將入犯,而揚言襲阿魯台。開平守將以聞,帝詔親征。明年夏,駐蹕忽蘭忽失溫。三部埽境來戰,帝麾安遠侯柳升、武安侯鄭亨等先嘗之,而親率鐵騎馳擊,大破之,斬王子十餘人,部眾數千級。追奔,度兩高山,至土剌河。馬哈木等脫身遁,乃班師。明年春,馬哈木等貢馬謝罪,且還前所留使,詞卑。帝曰:「瓦剌故不足較。」受其獻,館其使者。明年,瓦剌與阿魯台戰,敗走。未幾,馬哈木死,海童歸言,瓦剌拒命由順寧,順寧死,賢義、安樂皆可撫。帝因復使海童往勞太平、把禿孛羅。
shí liù nián chūn, hǎi tóng xié wǎ là gòng shǐ lái. mǎ hā mù zǐ tuō huān qǐng xí jué, dì fēng wèi shùn níng wáng. ér hǎi tóng jí dū du sū huǒ ěr huī děng yǐ cǎi bì wǎng cì tài píng bǎ tū bèi luó jí dì áng kè, bié qiǎn shǐ jì gù shùn níng wáng. zì shì, wǎ là fù fèng gòng.
十六年春,海童偕瓦剌貢使來。馬哈木子脫懽請襲爵,帝封為順寧王。而海童及都督蘇火耳灰等以彩幣往賜太平、把禿孛羅及弟昂克,別遣使祭故順寧王。自是,瓦剌復奉貢。
èr shí nián, wǎ là qīn lüè hā mì, cháo tíng zé zhī, qiǎn shǐ xiè zuì. èr shí èr nián dōng, wǎ là bù shǔ sài yīn dǎ lì lái jiàng, mìng wèi suǒ zhèn fǔ, cì cǎi bì xí yī ān mǎ, réng lìng yǒu sī gěi gōng jù. zì hòu lái guī zhě xī rú lì.
二十年,瓦剌侵掠哈密,朝廷責之,遣使謝罪。二十二年冬,瓦剌部屬賽因打力來降,命為所鎮撫,賜彩幣、襲衣、鞍馬,仍令有司給供具。自後來歸者悉如例。
xuān dé yuán nián, tài píng sǐ, zi niē liè hū sì. shí tuō huān yǔ ā lǔ tái zhàn, bài zhī, dùn mǔ nà shān chá hǎn nǎo lá jiān. xuān dé jiǔ nián, tuō huān xí shā ā lǔ tái, qiǎn shǐ lái gào, qiě qǐng xiàn yù xǐ. dì cì chì yuē: wáng shā ā lǔ tái, jiàn wáng kè fù shì chóu, shén shàn. gù wáng yán yù xǐ, chuán shì jiǔ jìn, shū bù zài cǐ. wáng dé zhī, wáng yòng zhī kě yě. réng cì zhù sī wǔ shí biǎo lǐ.
宣德元年,太平死,子捏烈忽嗣。時脫懽與阿魯台戰,敗之,遁母納山、察罕腦剌間。宣德九年,脫懽襲殺阿魯台,遣使來告,且請獻玉璽。帝賜敕曰:「王殺阿魯台,見王克復世仇,甚善。顧王言玉璽,傳世久近,殊不在此。王得之,王用之可也。」仍賜紵絲五十表里。
zhèng tǒng yuán nián dōng, chéng guó gōng zhū yǒng yán: jìn wǎ là tuō huān yǐ bīng pò zhú dá dá duǒ ér zhǐ bó, kǒng tūn bìng zhī, rì yì qiáng dà. qǐ chì gè biān guǎng chǔ jī, yǐ bèi bù yú. dì jiā nà zhī. wèi jǐ, tuō huān nèi shā qí xián yì ān lè liǎng wáng, jǐn yǒu qí zhòng, yù zì chēng kè hán, zhòng bù kě, nǎi gòng lì tuō tuō bù huā, yǐ xiān suǒ bìng ā lǔ tái zhòng guī zhī. zì wèi chéng xiàng, jū mò běi, hā lǎ chēn děng bù jù shǔ yān. yǐ, xí pò duǒ ér zhǐ bó, fù xié yòu duǒ yán zhū wèi kuī cì sāi xià.
正統元年冬,成國公朱勇言:「近瓦剌脫懽以兵迫逐韃靼朵兒只伯,恐吞併之,日益強大。乞敕各邊廣儲積,以備不虞。」帝嘉納之。未幾,脫懽內殺其賢義、安樂兩王,盡有其眾,欲自稱可汗,眾不可,乃共立脫脫不花,以先所並阿魯台眾歸之。自為丞相,居漠北,哈喇嗔等部俱屬焉。已,襲破朵兒只伯,復脅誘朵顏諸衛窺伺塞下。
sì nián, tuō huān sǐ, zi yě xiān sì, chēng tài shī huái wáng. yú shì běi bù jiē fú shǔ yě xiān, tuō tuō bù huā jù kōng míng, bù fù xiāng zhì. měi rù gòng, zhǔ chén bìng shǐ, cháo tíng yì liǎng chì dá zhī cì lài shén hòu, bìng jí qí qī zǐ bù zhǎng. gù shì, wǎ shǐ bù guò wǔ shí rén. lì cháo tíng jué shǎng, suì zēng zhì èr qiān yú rén. lǚ chì, bù fèng yuē. shǐ wǎng lái duō xíng shā lüè, yòu xié tā bù yǔ jù, yāo suǒ zhōng guó guì zhòng nán dé zhī wù. shāo bù yàn, zhé zào xìn duān, suǒ cì cái wù yì suì zēng. yě xiān gōng pò hā mì, zhí wáng jí wáng mǔ, jì ér guī zhī. yòu jié hūn shā zhōu chì jīn méng gǔ zhū wèi, pò wù liáng hā, xié cháo xiān. biān jiāng zhī bì dà wèi kòu, lǚ shū wén, zhǐ chì jiè fáng yù ér yǐ.
四年,脫懽死,子也先嗣,稱太師淮王。於是北部皆服屬也先,脫脫不花具空名,不復相制。每入貢,主臣並使,朝廷亦兩敕答之;賜賚甚厚,並及其妻子、部長。故事,瓦使不過五十人。利朝廷爵賞,歲增至二千餘人。屢敕,不奉約。使往來多行殺掠,又挾他部與俱,邀索中國貴重難得之物。稍不饜,輒造釁端,所賜財物亦歲增。也先攻破哈密,執王及王母,既而歸之。又結婚沙州、赤斤蒙古諸衛,破兀良哈,脅朝鮮。邊將知必大為寇,屢疏聞,止敕戒防禦而已。
shí yī nián dōng, yě xiān gōng wù liáng hā, qiǎn shǐ dǐ dà tóng qǐ liáng, bìng qǐng jiàn shǒu bèi tài jiān guō jìng. dì chì jìng wú jiàn, wú yǔ liáng. míng nián, fù zhì shū xuān fǔ shǒu jiāng yáng hóng. hóng yǐ wén, chì hóng lǐ qí shǐ, bào zhī. qǐng zhī, qí bù zhòng yǒu lái guī zhě, yán yě xiān móu rù kòu, tuō tuō bù huā zhǐ zhī, yě xiān bù tīng, xún yuē zhū fān gòng bèi zhōng guó. dì zhào wèn, bù bào. shí cháo shǐ zhì wǎ là, yě xiān děng yǒu suǒ qǐng qǐ, wú bù xǔ. wǎ là shǐ lái, gèng zēng zhì sān qiān rén, fù xū qí shù yǐ mào lǐn xì. lǐ bù àn shí yǔ zhī, suǒ qǐng yòu jǐn dé wǔ zhī yī, yě xiān dà kuì nù.
十一年冬,也先攻兀良哈,遣使抵大同乞糧,並請見守備太監郭敬。帝敕敬毋見,毋予糧。明年,復致書宣府守將楊洪。洪以聞,敕洪禮其使,報之。頃之,其部眾有來歸者,言也先謀入寇,脫脫不花止之,也先不聽,尋約諸番共背中國。帝詔問,不報。時朝使至瓦剌,也先等有所請乞,無不許。瓦剌使來,更增至三千人,復虛其數以冒廩餼。禮部按實予之,所請又僅得五之一,也先大愧怒。
shí sì nián qī yuè, suì yòu xié zhū fān, fēn dào dà jǔ rù kòu. tuō tuō bù huā yǐ wù liáng hā kòu liáo dōng, ā lá zhī yuàn kòu xuān fǔ, wéi chì chéng, yòu qiǎn bié qí kòu gān zhōu, yě xiān zì kòu dà tóng. cān jiāng wú hào zhàn sǐ māo ér zhuāng, yǔ shū zhǒng zhì. tài jiān wáng zhèn xié dì qīn zhēng, qún chén fú què zhēng, bù dé. dà tóng shǒu jiāng xī níng hóu sòng yīng wǔ jìn bó zhū miǎn dū du shí hēng děng yǔ yě xiān zhàn yáng hé, tài jiān guō jìng jiān jūn, zhū jiāng xī wèi suǒ zhì, shī lǜ, jūn jǐn fù. yīng miǎn sǐ, jìng fú cǎo zhōng miǎn, hēng bēn hái. chē jià cì dà tóng, lián rì fēng yǔ shén, yòu jūn zhōng cháng yè jīng, rén xiōng jù, guō jìng mì yán yú zhèn, shǐ xuán shī. chē jià hái cì xuān fǔ, dí zhòng xí jūn hòu. gōng shùn hóu wú kè zhōng jù zhī, bài mò. chéng guó gōng zhū yǒng yǒng shùn bó xuē shòu yǐ sì wàn rén jì wǎng, zhì yào ér lǐng, fú fā, jǐn xiàn. cì rì, zhì tǔ mù. zhū chén yì rù bǎo huái lái, zhèn gù zī zhòng jù zhǐ, yě xiān suì zhuī jí. tǔ mù dì gāo, jué jǐng èr zhàng bù dé shuǐ, jí dào yǐ wèi dí jù, zhòng kě, dí qí yì zēng. míng rì, dí jiàn dà jūn zhǐ bù xíng, wěi tuì, zhèn jù lìng yí yíng ér nán. jūn fāng dòng, yě xiān jí qí sì miàn chōng zhī, shì zú zhēng xiān zǒu, háng liè dà luàn. dí tiào zhèn ér rù, liù jūn dà kuì, sǐ shāng shù shí wàn. yīng guó gōng zhāng fǔ, fù mǎ dū wèi jǐng yuán, shàng shū kuàng yě wáng zuǒ, shì láng cáo nài dīng xuàn děng wǔ shí yú rén sǐ zhī, zhèn yì sǐ. dì méng chén, zhōng guān xǐ níng cóng. yě xiān wén chē jià zhì, cuò è wèi zhī xìn, jí jiàn, zhì lǐ shén gōng, fèng dì jū qí dì bó yán tiē mù ér yíng, yǐ xiān suǒ lüè xiào wèi yuán bīn lái shì. yě xiān jiāng móu nì, huì dà léi yǔ zhèn sǐ yě xiān suǒ chéng mǎ, fù jiàn dì qǐn wò yǒu yì ruì, nǎi zhǐ. yě xiān yōng dì zhì dà tóng chéng, suǒ jīn bì, dū du guō dēng yǔ bái jīn sān wàn. dēng fù móu duó jià rù chéng, dì jǔ zhī bù guǒ, yě xiān suì yōng dì běi xíng.
十四年七月,遂誘脅諸番,分道大舉入寇。脫脫不花以兀良哈寇遼東,阿剌知院寇宣府,圍赤城,又遣別騎寇甘州,也先自寇大同。參將吳浩戰死貓兒莊,羽書踵至。太監王振挾帝親征,群臣伏闕爭,不得。大同守將西寧侯宋瑛、武進伯朱冕、都督石亨等與也先戰陽和,太監郭敬監軍,諸將悉為所制,失律,軍盡覆。瑛、冕死,敬伏草中免,亨奔還。車駕次大同,連日風雨甚,又軍中常夜驚,人恟懼,郭敬密言于振,始旋師。車駕還次宣府,敵眾襲軍後。恭順侯吳克忠拒之,敗歿。成國公朱勇、永順伯薛綬以四萬人繼往,至鷂兒嶺,伏發,盡陷。次日,至土木。諸臣議入保懷來,振顧輜重遽止,也先遂追及。土木地高,掘井二丈不得水,汲道已為敵據,眾渴,敵騎益增。明日,敵見大軍止不行,偽退,振遽令移營而南。軍方動,也先集騎四面沖之,士卒爭先走,行列大亂。敵跳陣而入,六軍大潰,死傷數十萬。英國公張輔,駙馬都尉井源,尚書鄺埜、王佐,侍郎曹鼐、丁鉉等五十餘人死之,振亦死。帝蒙塵,中官喜寧從。也先聞車駕至,錯愕未之信,及見,致禮甚恭,奉帝居其弟伯顏帖木兒營,以先所掠校尉袁彬來侍。也先將謀逆,會大雷雨震死也先所乘馬,復見帝寢幄有異瑞,乃止。也先擁帝至大同城,索金幣,都督郭登與白金三萬。登復謀奪駕入城,帝沮之不果,也先遂擁帝北行。
jiǔ yuè, chéng wáng zì jiān guó jí huáng dì wèi, zūn dì wèi tài shàng huáng dì. yě xiān guǐ chēng fèng shàng huáng hái, yóu dà tóng yáng hé dǐ zǐ jīng guān, gōng rù zhī, zhí qián fàn jīng shī. bīng bù shàng shū yú qiān dū wǔ qīng bó shí hēng dū du sūn tāng děng yù zhī. yě xiān yāo dà chén chū yíng shàng huáng, wèi guǒ. hēng děng yǔ zhàn, shù bài zhī. yě xiān yè zǒu, zì liáng xiāng zhì zǐ jīng, dà lüè ér chū. dū du yáng hóng fù dà pò qí yú zhòng yú jū yōng, yě xiān réng yǐ shàng huáng běi xíng. yě xiān yè cháng yú yù wò shàng, yáo jiàn chì guāng yì yì ruò lóng pán, dà jīng yì. yě xiān yòu yù yǐ mèi jìn shàng huáng, shàng huáng què zhī, yì jìng fú, shí shí shā yáng mǎ zhì jiǔ wèi shòu, qǐ shǒu xíng jūn chén lǐ.
九月,郕王自監國即皇帝位,尊帝為太上皇帝。也先詭稱奉上皇還,由大同、陽和抵紫荊關,攻入之,直前犯京師。兵部尚書于謙督武清伯石亨、都督孫鏜等御之。也先邀大臣出迎上皇,未果。亨等與戰,數敗之。也先夜走,自良鄉至紫荊,大掠而出。都督楊洪復大破其餘眾於居庸,也先仍以上皇北行。也先夜常於御幄上,遙見赤光奕奕若龍蟠,大驚異。也先又欲以妹進上皇,上皇卻之,益敬服,時時殺羊馬置酒為壽,稽首行君臣禮。
jǐng tài yuán nián, yě xiān fù fèng shàng huáng zhì dà tóng, guō dēng bù nà, réng móu yù duó shàng huáng, yě xiān jué zhī, yǐn qù. chū, yě xiān yǒu qīng zhōng guó xīn, jí fàn jīng shī, jiàn zhōng guó bīng qiáng, chéng chí gù, shǐ dà jǔ. huì zhōng guó yǐ yòu zhū zéi yǎn xǐ níng, shī qí jiān dié, ér tuō tuō bù huā ā lá zhī yuàn fù qiǎn shǐ yǔ cháo tíng hé, jiē chè suǒ bù guī, yě xiān yì jué yì xī bīng. qiū, dì qiǎn shì láng lǐ shí shǎo qīng luó qǐ zhǐ huī mǎ zhèng děng jī xǐ shū wǎng yù tuō tuō bù huā jí yě xiān. ér tuō tuō bù huā yě xiān suǒ qiǎn pí ér mǎ hēi má děng yǐ zhì, dì yīn fù shǐ dōu yù shǐ yáng shàn shì láng zhào róng lǜ zhǐ huī qiān hù děng wǎng. yě xiān yǔ shí, liǎng guó lì sù hé, yíng shǐ xī zhì, dà jià cháo fā, dàn dāng qiǎn yī èr dà chén lái. shí guī, shàn děng zhì, zhì fèng yíng shàng huáng yì. yě xiān yuē: shàng huáng guī, dāng réng zuò tiān zǐ xié? shàn yuē: tiān wèi yǐ dìng, bù zài gèng. yě xiān yǐn shàn jiàn shàng huáng, suì shè yàn jiàn shàng huáng xíng. yě xiān xí dì dàn pí pá, qī qiè fèng jiǔ, gù shàn yuē: dōu yù shǐ zuò. shàn bù gǎn zuò, shàng huáng yuē: tài shī zhe zuò, biàn zuò. shàn chéng zhǐ zuò, jí qǐ, zhōu xuán qí jiān. yě xiān gù shàn yuē: yǒu lǐ. bó yán děng yì gè shè jiàn bì, yě xiān zhú tǔ tái, zuò shàng huáng tái shàng, lǜ qī qiè bù zhǎng luó bài qí xià, gè xiàn qì yòng yǐn shí wù. shàng huáng xíng, yě xiān yǔ bù zhòng jiē sòng yuē bàn rì chéng, yě xiān bó yán nǎi xià mǎ fú dì tòng kū yuē: huáng dì xíng yǐ, hé shí fù dé xiāng jiàn! liáng jiǔ nǎi qù, réng qiǎn qí tóu mù qī shí rén sòng zhì jīng.
景泰元年,也先復奉上皇至大同,郭登不納,仍謀欲奪上皇,也先覺之,引去。初,也先有輕中國心,及犯京師,見中國兵強,城池固,始大沮。會中國已誘誅賊奄喜寧,失其間諜,而脫脫不花、阿剌知院復遣使與朝廷和,皆撤所部歸,也先亦決意息兵。秋,帝遣侍郎李實、少卿羅綺、指揮馬政等齎璽書往諭脫脫不花及也先。而脫脫不花、也先所遣皮兒馬黑麻等已至,帝因復使都御史楊善、侍郎趙榮率指揮、千戶等往。也先語實,兩國利速和,迎使夕至,大駕朝發,但當遣一二大臣來。實歸,善等至,致奉迎上皇意。也先曰:「上皇歸,當仍作天子邪?」善曰:「天位已定,不再更。」也先引善見上皇,遂設宴餞上皇行。也先席地彈琵琶,妻妾奉酒,顧善曰:「都御史坐。」善不敢坐,上皇曰:「太師著坐,便坐。」善承旨坐,即起,周旋其間。也先顧善曰:「有禮。」伯顏等亦各設餞畢,也先築土台,坐上皇台上,率妻妾部長羅拜其下,各獻器用、飲食物。上皇行,也先與部眾皆送約半日程,也先、伯顏乃下馬伏地慟哭曰:「皇帝行矣,何時復得相見!」良久乃去,仍遣其頭目七十人送至京。
shàng huáng guī hòu, wǎ là suì lái gòng, shàng huáng suǒ yì bié yǒu xiàn. yú shì dì yì yù jué wǎ là, bù fù qiǎn shǐ wǎng. yě xiān yǐ wèi qǐng, shàng shū wáng zhí jīn lián hú yíng děng xiāng jì yán jué zhī qiě qǐ xìn. dì yuē: qiǎn shǐ, yǒu qián shì, shì yǐ zī xìn ěr. nǎng wǎ là rù kòu shí, qǐ wú shǐ xié? yīn chì yě xiān yuē: qián zhě shǐ wǎng, xiǎo rén yán yǔ duǎn zhǎng, suì zhì shī hǎo. zhèn jīn bù fù qiǎn, ér tài shī qǐng zhī, shén wú yì. yě xiān yǔ tuō tuō bù huā nèi xiāng cāi. tuō tuō bù huā qī, yě xiān zǐ yě, yě xiān yù lì qí zǐ zi wèi tài zǐ, bù cóng. yě xiān yì yí qí tōng zhōng guó, jiāng móu jǐ, suì zhì bīng xiāng gōng. tuō tuō bù huā bài zǒu, yě xiān zhuī shā zhī, zhí qí qī zǐ, yǐ qí rén chù gěi zhū bù shǔ suì chéng shèng pò xié zhū fān, dōng jí jiàn zhōu wù liáng hā, xī jí chì jīn méng gǔ hā mì.
上皇歸後,瓦剌歲來貢,上皇所亦別有獻。於是帝意欲絕瓦剌,不復遣使往。也先以為請,尚書王直、金濂、胡濙等相繼言絕之且起釁。帝曰:「遣使,有前事,適以滋釁耳。曩瓦剌入寇時,豈無使邪?」因敕也先曰:「前者使往,小人言語短長,遂致失好。朕今不復遣,而太師請之,甚無益。」也先與脫脫不花內相猜。脫脫不花妻,也先姊也,也先欲立其姊子為太子,不從。也先亦疑其通中國,將謀己,遂治兵相攻。脫脫不花敗走,也先追殺之,執其妻子,以其人畜給諸部屬;遂乘勝迫脅諸蕃,東及建州、兀良哈,西及赤斤蒙古、哈密。
sān nián dōng, qiǎn shǐ lái hè míng nián zhēng dàn, shàng shū wáng zhí děng fù qǐng dá shǐ bào zhī. xià bīng bù yì, bīng bù shàng shū yú qiān yán: chén zhí sī mǎ, zhī zhàn ér yǐ, xíng rén shì fēi suǒ gǎn wén. zhào réng wú qiǎn shǐ. míng nián dōng, yě xiān zì lì wèi kè hán, yǐ qí cì zǐ wèi tài shī, lái cháo, shū chēng dà yuán tián shèng dà kè hán, mò yuē tiān yuán yuán nián. tián shèng, yóu yán tiān shèng yě. bào shū chēng yuē wǎ là kè hán. wèi jǐ, yě xiān fù bī xǐ duǒ yán suǒ bù yú huáng hé mǔ nà dì. yě xiān shì qiáng, rì yì jiāo, huāng yú jiǔ sè.
三年冬,遣使來賀明年正旦,尚書王直等復請答使報之。下兵部議,兵部尚書于謙言:「臣職司馬,知戰而已,行人事非所敢聞。」詔仍毋遣使。明年冬,也先自立為可汗,以其次子為太師,來朝,書稱大元田盛大可汗,末曰添元元年。田盛,猶言天聖也。報書稱曰瓦剌可汗。未幾,也先復逼徙朵顏所部於黃河母納地。也先恃強,日益驕,荒於酒色。
liù nián, ā lá zhī yuàn gōng yě xiān, fā zhī. dá dá bù bèi lái fù shā ā lá, duó yě xiān mǔ qī bìng qí yù xǐ. yě xiān zhū zi huǒ ér hū dá děng xǐ jū gàn gǎn hé, dì bó dū wáng zhí wù hū nà děng wǎng yī hā mì. bó dū wáng, hā mì wáng mǔ zhī dì yě. yīng zōng fù pì sān nián, hā mì wèi qǐng fēng, zhào shòu bó dū wáng dū du qiān shì, wù hū nà zhǐ huī qiān shì. zì yě xiān sǐ, wǎ là shuāi, bù shǔ fēn sǎn, qí chéng xí dài cì bù kě kǎo.
六年,阿剌知院攻也先,發之。韃靼部孛來復殺阿剌,奪也先母妻並其玉璽。也先諸子火兒忽答等徙居干趕河,弟伯都王、侄兀忽納等往依哈密。伯都王,哈密王母之弟也。英宗復辟三年,哈密為請封,詔授伯都王都督僉事,兀忽納指揮僉事。自也先死,瓦剌衰,部屬分散,其承襲代次不可考。
tiān shùn zhōng, wǎ là ā shī tiē mù ér lǚ qiǎn shǐ rù gòng, cháo tíng yǐ qí wèi yě xiān sūn, xún lì hòu lài zhī. yòu chě lì kè zhě, cháng yǔ bèi lái chóu shā. yòu bài yì sā hā zhě, cháng xié hā mì lái cháo. qí zhǎng yuē kè shě, pō qiáng, shù jiū dá dá xiǎo wáng zǐ rù kòu. kè shě sǐ, yǎng hǎn wáng chēng xióng, yōng jīng bīng shù wàn, kè shè dì ā shā wèi tài shī. chéng huà èr shí sān nián, yǎng hǎn wáng móu fàn biān, hā mì hǎn shèn lái gào. yǎng hǎn bù lì qù, hàn hā mì, bīng hái lüè qí dà tǔ lá.
天順中,瓦剌阿失帖木兒屢遣使入貢,朝廷以其為也先孫,循例厚賚之。又撦力克者,常與孛來仇殺。又拜亦撒哈者,常偕哈密來朝。其長曰克舍,頗強,數糾韃靼小王子入寇。克舍死,養罕王稱雄,擁精兵數萬,克舍弟阿沙為太師。成化二十三年,養罕王謀犯邊,哈密罕慎來告。養罕不利去,憾哈密,兵還掠其大土剌。
hóng zhì chū, wǎ là zhōng chēng tài shī zhě, yī yuē huǒ ér hū lì, yī yuē huǒ ér gǔ dào wēn, jiē qiǎn shǐ cháo gòng. tǔ lǔ fān jù hā mì, dōu yù shǐ xǔ jìn yǐ jīn bó hòu dàn èr bù, lìng yǐ bīng jī zǒu zhī. qí bù zhǎng bo liù wáng zhě, tún zhù bǎ sī kuò. zhèng dé shí sān nián, tǔ lǔ fān fàn sù zhōu. shǒu chén chén jiǔ chóu yīn yí bo liù wáng cǎi bì, shǐ chéng xū xí pò tǔ lǔ fān sān chéng, shā lǔ yǐ wàn jì. tǔ lǔ fān wèi bī, yǔ zhī hé. jiā jìng jiǔ nián, fù yǐ yì hūn xiāng chóu xì. tǔ lǔ fān yì qiáng, wǎ là shù kùn bài, yòu suǒ bù zhé zì cán, duō guī zhōng guó, hā mì fù chéng jiān qīn lüè. bo liù wáng bù zhī, yì qiú nèi fù. cháo tíng bù xǔ, qiǎn chū guān, bù zhī suǒ zhōng.
弘治初,瓦剌中稱太師者,一曰火兒忽力,一曰火兒古倒溫,皆遣使朝貢。土魯番據哈密,都御史許進以金帛厚啖二部,令以兵擊走之。其部長卜六王者,屯駐把思闊。正德十三年,土魯番犯肅州。守臣陳九疇因遺卜六王彩幣,使乘虛襲破土魯番三城,殺擄以萬計。土魯番畏逼,與之和。嘉靖九年,復以議婚相讎隙。土魯番益強,瓦剌數困敗,又所部輒自殘,多歸中國,哈密復乘間侵掠。卜六王不支,亦求內附。朝廷不許,遣出關,不知所終。
duǒ yán fú yú tài níng, gāo huáng dì suǒ zhì sān wèi yě. qí dì wèi wù liáng hā, zài hēi lóng jiāng nán, yú yáng sài běi. hàn xiān bēi táng tǔ gǔ hún sòng qì dān, jiē qí dì yě. yuán wèi dà níng lù běi jìng.
朵顏、福余、泰寧,高皇帝所置三衛也。其地為兀良哈,在黑龍江南,漁陽塞北。漢鮮卑、唐吐谷渾、宋契丹,皆其地也。元為大寧路北境。
gāo huáng dì yǒu tiān xià, dōng fān liáo wáng huì níng wáng duǒ yán yuán shuài fǔ xiāng shuài qǐ nèi fù. suì jí gǔ huì zhōu dì, zhì dà níng dū sī yíng zhōu zhū wèi, fēng zǐ quán wèi níng wáng shǐ zhèn yān. yǐ, shù wèi dá dá suǒ chāo. hóng wǔ èr shí èr nián zhì tài níng duǒ yán fú yú sān wèi zhǐ huī shǐ sī, bǐ qí tóu mù gè zì lǐng qí zhòng, yǐ wèi shēng yuán. zì dà níng qián dǐ xǐ fēng kǒu, jìn xuān fǔ, yuē duǒ yán zì jǐn yì lì guǎng níng zhì liáo hé, yuē tài níng zì huáng ní wā yú shěn yáng tiě lǐng zhì kāi yuán, yuē fú yú. dú duǒ yán dì xiǎn ér qiáng. jiǔ zhī jiē pàn qù.
高皇帝有天下,東蕃遼王、惠寧王、朵顏元帥府相率乞內附。遂即古會州地,置大寧都司營州諸衛,封子權為寧王使鎮焉。已,數為韃靼所抄。洪武二十二年置泰寧、朵顏、福餘三衛指揮使司,俾其頭目各自領其眾,以為聲援。自大寧前抵喜峰口,近宣府,曰朵顏;自錦、義歷廣寧至遼河,曰泰寧;自黃泥窪逾瀋陽、鐵嶺至開原,曰福余。獨朵顏地險而強。久之皆叛去。
chéng zǔ cóng yàn qǐ jìng nán, huàn níng wáng niè qí hòu, zì yǒng píng gōng dà níng, rù zhī. móu xié níng wáng, yīn hòu lù sān wèi shuō zhī lái. chéng zǔ xíng, níng wáng jiàn zhū jiāo, sān wèi cóng, yī hū jiē qǐ, suì yōng níng wáng xī rù guān. chéng zǔ fù xuǎn qí sān qiān rén wèi qí bīng, cóng zhàn. tiān xià jì dìng, xǐ níng wáng nán chāng, xǐ xíng dū sī yú bǎo dìng, suì jǐn gē dà níng dì bì sān wèi, yǐ cháng qián láo.
成祖從燕起靖難,患寧王躡其後,自永平攻大寧,入之。謀脅寧王,因厚賂三衛說之來。成祖行,寧王餞諸郊,三衛從,一呼皆起,遂擁寧王西入關。成祖複選其三千人為奇兵,從戰。天下既定,徙寧王南昌,徙行都司於保定,遂盡割大寧地畀三衛,以償前勞。
dì jiàn zuò chū, qiǎn bǎi hù péi yá shī lǐ děng wǎng gào. yǒng lè yuán nián fù shǐ zhǐ huī xiāo shàng dōu jī chì yù zhī. míng nián xià, tóu mù tuō ér huǒ chá děng èr bǎi jiǔ shí sì rén suí shàng dōu lái cháo gòng mǎ. mìng tuō ér huǒ chá wèi zuǒ jūn dū du fǔ dū du qiān shì, hā ér wù dǎi wèi dōu zhǐ huī tóng zhī, zhǎng duǒ yán wèi shì ān chū jí tǔ bù shēn jù wèi dōu zhǐ huī qiān shì, zhǎng fú yú wèi shì hū lá bān hú wèi dōu zhǐ huī qiān shì, zhǎng tài níng wèi shì yú sān bǎi wǔ shí qī rén, gè shòu zhǐ huī qiān bǎi hù děng guān. cì gào yìn guān dài jí bái jīn chāo bì xí yī. zì shì, sān wèi cháo gòng bù jué. sān nián dōng, mìng lái cháo tóu mù ā sàn wèi tài níng wèi zhǎng wèi shì dōu zhǐ huī qiān shì, qí duǒ ér duǒ wò děng gè shēng shǎng yǒu chà.
帝踐阼初,遣百戶裴牙失里等往告。永樂元年復使指揮蕭尚都齎敕諭之。明年夏,頭目脫兒火察等二百九十四人隨尚都來朝貢馬。命脫兒火察為左軍都督府都督僉事,哈兒兀歹為都指揮同知,掌朵顏衛事;安出及土不申俱為都指揮僉事,掌福余衛事;忽剌班胡為都指揮僉事,掌泰寧衛事;餘三百五十七人,各授指揮、千百戶等官。賜誥印、冠帶及白金、鈔幣、襲衣。自是,三衛朝貢不絕。三年冬,命來朝頭目阿散為泰寧衛掌衛事、都指揮僉事,其朵兒朵臥等各升賞有差。
sì nián dōng, sān wèi jī, qǐng yǐ mǎ yì mǐ. dì mìng yǒu sī dì qí mǎ zhī gāo xià, gè bèi jià gěi zhī. jiǔ zhī, yīn fù dá dá lüè biān shù, fù jiǎ shì mǎ lái kuī cì. dì xià zhào qiè zé, lìng qí yǐ mǎ shú zuì. shí èr nián chūn, nà mǎ sān qiān yú liáo dōng, dì chì shǒu jiāng wáng zhēn, yī mǎ gè yǔ bù sì pǐ. yǐ, fù pàn fù ā lǔ tái. èr shí nián, dì qīn zhēng ā lǔ tái hái, jī zhī, dà bài qí zhòng yú qū liè hé, zhǎn guó wú suàn, lái jiàng zhě shì wù shā.
四年冬,三衛飢,請以馬易米。帝命有司第其馬之高下,各倍價給之。久之,陰附韃靼掠邊戍,復假市馬來窺伺。帝下詔切責,令其以馬贖罪。十二年春,納馬三千於遼東,帝敕守將王真,一馬各予布四匹。已,復叛附阿魯台。二十年,帝親征阿魯台還,擊之,大敗其眾於屈烈河,斬馘無算,來降者釋勿殺。
rén zōng sì wèi, zhào sān wèi xǔ zì xīn. hóng xī yuán nián, ān chū zòu qí yìn wèi kòu suǒ duó, qǐng gèng gěi, xǔ zhī. dōng, sān wèi tóu mù ā zhě tū lái guī, shòu qiān hù, cì chāo bì xí yī ān mǎ, réng mìng yǒu sī gěi gōng jù. zì hòu lái guī zhě, xī rú lì.
仁宗嗣位,詔三衛許自新。洪熙元年,安出奏其印為寇所奪,請更給,許之。冬,三衛頭目阿者禿來歸,授千戶,賜鈔幣、襲衣、鞍馬,仍命有司給供具。自後來歸者,悉如例。
xuān zōng chū, sān wèi lüè yǒng píng shān hǎi jiān, dì jiāng qīn tǎo zhī, sān wèi tóu mù jiē xiè zuì rù gòng, fǔ nà zhī rú chū. qī nián gèng gěi tài níng wèi yìn. qiū, yǐ duǒ yán tóu mù hā lá hā sūn fú yú tóu mù ān chū tài níng tóu mù tuō huǒ chì děng gōng shì cháo tíng jiǔ, jiā cì zhī jīn cǎi bì biǎo lǐ yǒu chà.
宣宗初,三衛掠永平、山海間,帝將親討之,三衛頭目皆謝罪入貢,撫納之如初。七年更給泰寧衛印。秋,以朵顏頭目哈剌哈孫、福余頭目安出、泰寧頭目脫火赤等恭事朝廷久,加賜織金彩幣表里有差。
zhèng tǒng jiān, lǚ kòu liáo dōng dà tóng yán ān jìng. dú shí shǒu bèi yáng hóng jī bài zhī, qín qí tóu mù duǒ luán tiē mù ér. wèi jǐ, fù fù wǎ là yě xiān, tài níng zhuō chì qī yě xiān yǐ nǚ, jiē yīn wèi zhī ěr mù. rù gòng zhé yì míng, qiě hù yòng qí yìn, yòu dōng hé jiàn zhōu bīng rù guǎng níng qián tún. dì è qí fǎn fù, jiǔ nián chūn, mìng chéng guó gōng zhū yǒng xié gōng shùn hóu wú kè zhōng chū xǐ fēng, xìng ān bó xú hēng chū jiè lǐng, dū du mǎ liàng chū liú jiā kǒu, dū du chén huái chū gǔ běi, gè jiāng jīng bīng wàn rén, fēn jiǎo zhī. yǒng děng bǔ qí rǎo biān zhě zhì què xià, bìng duó huí suǒ lüè rén chù.
正統間,屢寇遼東、大同、延安境。獨石守備楊洪擊敗之,擒其頭目朵欒帖木兒。未幾,復附瓦剌也先,泰寧拙赤妻也先以女,皆陰為之耳目。入貢輒易名,且互用其印,又東合建州兵入廣寧前屯。帝惡其反覆,九年春,命成國公朱勇偕恭順侯吳克忠出喜峰,興安伯徐亨出界嶺,都督馬亮出劉家口,都督陳懷出古北,各將精兵萬人,分剿之。勇等捕其擾邊者致闕下,並奪回所掠人畜。
zhuō chì děng jū féi hé wèi shǐ rén shā zhī, féi hé wèi tóu mù bié lǐ gé yǔ zhàn yú gé lǔ kūn dié lián, zhuō chì dà bài. wǎ là fù fēn dào jié shā, jiàn zhōu yì chū bīng gōng zhī, sān wèi dà kùn.
拙赤等拘肥河衛使人殺之,肥河衛頭目別里格與戰于格魯坤迭連,拙赤大敗。瓦剌復分道截殺,建州亦出兵攻之,三衛大困。
shí èr nián chūn, zǒng bīng cáo yì cān jiāng hú yuán dū du jiāo lǐ děng fēn xún dōng biān, zhí sān wèi rù kòu, jī zhī, zhǎn sān shí èr jí, qín qī shí yú rén. qí nián, wǎ là sài kān wáng fù jī shā duǒ yán nǎi ér bù huā, dà lüè yǐ qù. yě xiān jì zhì, duǒ yán tài níng jiē bù zhī, qǐ xiáng, fú yú dú zǒu bì nǎo wēn jiāng, sān wèi yì shuāi. wèi wǎ là qiáng, bù gǎn bèi, réng suì lái zhì gòng, zhǐ yǐ lì zhōng guó cì lài yòu xīn xián biān jiāng jiǎo shā, gù cháng qián tú bào fù.
十二年春,總兵曹義、參將胡源、都督焦禮等分巡東邊,值三衛入寇,擊之,斬三十二級,擒七十餘人。其年,瓦剌賽刊王復擊殺朵顏乃兒不花,大掠以去。也先繼至,朵顏、泰寧皆不支,乞降,福余獨走避腦溫江,三衛益衰。畏瓦剌強,不敢背,仍歲來致貢,止以利中國賜賚;又心銜邊將剿殺,故常潛圖報復。
shí sì nián xià, dà tóng cān jiāng shí hēng děng fù jī qí dào biān zhě yú jiàn xī shān, qín zhǎn wǔ shí rén, sān wèi yì yuàn. qiū, dǎo wǎ là dà rù, yīng zōng suì yǐ shì yì běi shòu.
十四年夏,大同參將石亨等復擊其盜邊者於箭溪山,擒斬五十人,三衛益怨。秋,導瓦剌大入,英宗遂以是役北狩。
jǐng tài chū, cháo tíng réng qiǎn shǐ fǔ yù. sān wèi shòu yě xiān zhǐ, shù yǐ fēi shí rù gòng, duō qiǎn shǐ wǎng lái cì chá zhōng guó. jì ér yě xiān nüè shǐ zhī, fù bī xǐ duǒ yán suǒ bù yú huáng hé mǔ nà dì, sān wèi jiē bù kān, suì yīn shū wǎ là qíng yú zhōng guó, qǐng dé jìn biān tún zhù. jiù zhì, sān wèi měi suì sān gòng, qí gòng shǐ jù cóng xǐ fēng kǒu yàn rù, yǒu jí bào zé xǔ jìn yǒng píng. shí sān wèi shǐ yǒu zì dú shí jí wàn quán yòu wèi lái zhě. biān chén yǐ wèi yán, chì zhǐ zhī. tiān shùn zhōng, cháng chéng jiān lüè zhū biān, fù qiè tōng dá dá bèi lái, měi wèi zhī xiāng dǎo. suǒ qiǎn shǐ yǔ bèi lái shǐ chén xié jiàn. zhōng guó dài dá dá hòu, qǐng jiā shǎng bù dé, dà fèn, suì yì yǔ bèi lái xiāng jié.
景泰初,朝廷仍遣使撫諭。三衛受也先旨,數以非時入貢,多遣使往來伺察中國。既而也先虐使之,復逼徙朵顏所部於黃河母納地,三衛皆不堪,遂陰輸瓦剌情於中國,請得近邊屯駐。舊制,三衛每歲三貢,其貢使俱從喜峰口驗入,有急報則許進永平。時三衛使有自獨石及萬全右衛來者。邊臣以為言,敕止之。天順中,嘗乘間掠諸邊,復竊通韃靼孛來,每為之鄉導。所遣使與孛來使臣偕見。中國待韃靼厚,請加賞不得,大忿,遂益與孛來相結。
chéng huà yuán nián, tóu mù duǒ luó gān děng yǐ bīng cóng bèi lái, dà rù liáo hé. yǐ, fù xī fù máo lǐ hái, dōng hé hǎi xī bīng, shù rù sāi. yòu shí dú chū méi guǎng níng yì zhōu jiān. jiǔ nián, liáo dōng zǒng bīng ōu xìn yǐ piān jiāng hán bīn děng bài zhī yú xìng zhōng, zhuī jí mài zhōu, zhǎn liù shí èr jí, huò mǎ chù qì xiè jǐ shù qiān. qí nián, xǐ fēng shǒu jiāng wú guǎng yǐ tān huì shī sān wèi xīn, sān wèi rù fàn, guǎng xià yù sǐ. míng nián fù lüè kāi yuán, qìng yún cān jiāng zhōu jùn jī tuì zhī.
成化元年,頭目朵羅乾等以兵從孛來,大入遼河。已,復西附毛里孩,東合海西兵,數入塞。又時獨出沒廣寧、義州間。九年,遼東總兵歐信以偏將韓斌等敗之於興中,追及麥州,斬六十二級,獲馬畜器械幾數千。其年,喜峰守將吳廣以貪賄失三衛心,三衛入犯,廣下獄死。明年復掠開原,慶雲參將周俊擊退之。
shí sì nián zhào fù sān wèi mǎ shì. chū, guó jiā shè liáo dōng mǎ shì sān, yī chéng dōng, yī guǎng níng, jiē yǐ dài sān wèi. zhèng tǒng jiān, yǐ qí bù zhòng lǚ pàn, bà zhī. huì dá dá mǎn dōu lǔ bào qiáng, qīn lüè sān wèi, sān wèi tóu mù jiē zǒu bì sāi xià. shù jī kùn, qǐng fù mǎ shì zài sì, bù xǔ. zhì shì xún fǔ chén yuè wèi dì yán, shǐ xǔ zhī. mǎn dōu lǔ sǐ, yì sī mǎ yīn zhǔ bīng bǐng, sān wèi fù shù wèi suǒ jiǒng.
十四年詔復三衛馬市。初,國家設遼東馬市三,一城東,一廣寧,皆以待三衛。正統間,以其部眾屢叛,罷之。會韃靼滿都魯暴強,侵掠三衛,三衛頭目皆走避塞下。數飢困,請復馬市再四,不許。至是巡撫陳鉞為帝言,始許之。滿都魯死,亦思馬因主兵柄,三衛複數為所窘。
èr shí èr nián, dá dá bié bù nà hái yōng sān wàn zhòng rù dà níng jīn shān, shè lǎo hé, gōng shā sān wèi tóu mù bó yán děng, lüè qù rén chù yǐ wàn jì. sān wèi nǎi xiāng shuài xié lǎo ruò, zǒu nì biān yǔ. biān chén liú chán yǐ wén, zhào yǔ chú liáng yōu yáo zhī.
二十二年,韃靼別部那孩擁三萬眾入大寧、金山,涉老河,攻殺三衛頭目伯顏等,掠去人畜以萬計。三衛乃相率攜老弱,走匿邊圉。邊臣劉潺以聞,詔予芻糧優颻之。
hóng zhì chū, cháng dào lüè gǔ běi kāi yuán jìng, shǒu chén zhāng yù zǒng bīng lǐ gǎo děng yǐ jì yòu zhǎn qí lái shì zhě sān bǎi rén, suì běi jié tuō luó gàn, qǐng wèi fù chóu, shù kòu guǎng níng níng yuǎn zhū chù. shí hǎi xī shàng gǔ zhě, yǐ bù dé tōng gòng pàn zhōng guó, shù yǐ bīng zǔ zhū fān rù gòng, zhū fān bìng xián zhī. cháo tíng xuán xǔ shàng gǔ nà kuǎn, fǔ níng měng kè tiē mù ér děng jiē yǐ shàng gǔ wèi cí, rù kòu liáo yáng, shā lüè shén zhòng. dá dá xiǎo wáng zǐ lǚ lüè sān wèi, sān wèi yīn gè kòu guān shū zuì, cháo tíng xǔ zhī, rán yáng wèi gōng shùn ér yǐ.
弘治初,常盜掠古北、開原境,守臣張玉、總兵李杲等以計誘斬其來市者三百人,遂北結脫羅干,請為復仇,數寇廣寧、寧遠諸處。時海西尚古者,以不得通貢叛中國,數以兵阻諸蕃入貢,諸蕃並銜之。朝廷旋許尚古納款,撫寧猛克帖木兒等皆以尚古為辭,入寇遼陽,殺掠甚眾。韃靼小王子屢掠三衛,三衛因各叩關輸罪,朝廷許之,然陽為恭順而已。
duǒ yán dū du huā dāng zhě, shì xiǎn ér jiāo, shù qǐng zēng gòng jiā shǎng, bù xǔ. zhèng dé shí nián, huā dāng zi bǎ ér sūn yǐ qiān qí huǐ nián yú guān, rù mǎ lán gǔ dà lüè, cān jiāng chén gān zhàn sǐ fù yǐ wǔ bǎi qí rù bǎn chǎng gǔ, qiān qí rù shén shān lǐng, yòu qiān yú qí rù shuǐ kāi dòng. shì wén, mìng fù zǒng bīng guì yǒng yù zhī. huā dāng tuì qù, tún zhù hóng luó shān, nì bǎ ér sūn, shǐ qí zi dǎ hā děng rù cháo qǐng zuì, zhào shì bù wèn. shí sān nián, dì xún xìng zhì dà xǐ fēng kǒu, jiāng zhēng sān wèi tóu mù, shǐ xī yì guān xià yàn láo, bù guǒ.
朵顏都督花當者,恃險而驕,數請增貢加賞,不許。正德十年,花當子把兒孫以千騎毀鯰魚關,入馬蘭谷大掠,參將陳乾戰死;復以五百騎入板場谷,千騎入神山嶺,又千餘騎入水開洞。事聞,命副總兵桂勇御之。花當退去,屯駐紅羅山,匿把兒孫,使其子打哈等入朝請罪,詔釋不問。十三年,帝巡幸至大喜峰口,將征三衛頭目,使悉詣關下宴勞,不果。
dāng bǎ ér sūn fàn biān shí, cháo tíng zhào xuē qí zhí. bǎ ér sūn sǐ, qí zi bó gé rù gòng. jiā jìng jiǔ nián, zhào yǔ bó gé fù jué, ér dǎ hā zì yǐ huā dāng zi bù dé zhí, nù, suì xiān hòu lüè lěng kǒu cā yá xǐ fēng jiān. cān jiāng yuán jì xūn děng shī yú fáng yù, jiē dǎi zhì. shí qī nián chūn, zhǐ huī xú hào yòu shā tài níng bù jiǔ rén, qí tóu mù bǎ dāng hài lǜ zhòng kòu dà qīng bǎo, zǒng bīng mǎ yǒng jī zhǎn zhī. qí shǔ bǎ sūn yǐ duǒ yán bù zhòng fù rù, zhèn shǒu shǎo jiān wáng yǒng yǔ zhàn, bài jī. èr shí èr nián dōng, gōng wéi mù tián gǔ, shā shǒu bèi chén shùn, fù zǒng bīng wáng jì zǔ děng fù yuán, jī zhǎn sān shí yú jí. qí nián, zhào bà jiù shè sān wèi mǎ shì, bìng xīn shè mù shì yì bà zhī. qiū, sān wèi fù dǎo dá dá kòu liáo zhōu, rù shā hé bǎo, shǒu jiāng zhāng jǐng fú zhàn sǐ.
當把兒孫犯邊時,朝廷詔削其職。把兒孫死,其子伯革入貢。嘉靖九年,詔予伯革父爵,而打哈自以花當子不得職,怒,遂先後掠冷口、擦崖、喜峰間。參將袁繼勛等失於防禦,皆逮治。十七年春,指揮徐顥誘殺泰寧部九人,其頭目把當亥率眾寇大清堡,總兵馬永擊斬之。其屬把孫以朵顏部眾復入,鎮守少監王永與戰,敗績。二十二年冬,攻圍墓田谷,殺守備陳舜,副總兵王繼祖等赴援,擊斬三十餘級。其年,詔罷舊設三衛馬市,並新設木市亦罷之。秋,三衛復導韃靼寇遼州,入沙河堡,守將張景福戰死。
sān wèi zhī dié fàn yě, shí duǒ yán bù hā zhōu ér chén tōng shì wèi zhī. èr rén zhě, jù zhōng guó rén, bèi lǔ suì wèi sān wèi yòng. èr shí jiǔ nián, dá dá ǎn dá móu fàn jī dōng, zhōu ér wèi zhǐ cháo hé chuān lù. ǎn dá yí bīng bái miào, jìn gǔ běi, zhōu ér zhà yán dí yǐ tuì, biān bèi huǎn, ǎn dá suì yóu gē zi dòng cáo yú gōu rù, zhí fàn jī diān. yǐ, ǎn dá qǐng kāi mǎ shì, zhōu ér fù wǎng lái yòu zǔ zhī. sān shí nián, jì liáo zǒng dū hé dòng gòu bǔ zhì jīng, fú zhū.
三衛之迭犯也,實朵顏部哈舟兒、陳通事為之。二人者,俱中國人,被擄遂為三衛用。二十九年,韃靼俺答謀犯畿東,舟兒為指潮河川路。俺答移兵白廟,近古北,舟兒詐言敵已退,邊備緩,俺答遂由鴿子洞、曹榆溝入,直犯畿甸。已,俺答請開馬市,舟兒復往來誘阻之。三十年,薊遼總督何棟購捕至京,伏誅。
duǒ yán tōng hǎn zhě, ǎn dá zi xīn ài qī fù yě. sì shí èr nián, gǔ běi shào zú chū guān, wèi duǒ yán suǒ pū shā. é tōng hǎn kòu guān suǒ shǎng, fù zǒng bīng hú zhèn fú bīng zhí zhī. zǒng dū yáng xuǎn jiāng wèi qiān zhì xīn ài jì, nǎi jū zhí tōng hǎn, lìng qí zhū zi gēng dié wèi zhì. sān wèi hèn shén, suì dǎo ǎn dá rù lüè shùn yì jí sān hé, xuǎn dé zuì.
朵顏通罕者,俺答子辛愛妻父也。四十二年,古北哨卒出關,為朵顏所撲殺。俄通罕叩關索賞,副總兵胡鎮伏兵執之。總督楊選將為牽制辛愛計,乃拘縶通罕,令其諸子更迭為質。三衛恨甚,遂導俺答入掠順義及三河,選得罪。
wàn lì chū, duǒ yán zhǎng áng yì qiáng, xié shǎng bù suí, shù jiū zhòng rù lüè, jié zhū fān gòng dào. shí èr nián qiū, fù dǎo shì mán yǐ sì qiān qí fēn lüè sān shān sān dào gōu jǐn chuān zhū chù. shǒu chén lǐ sōng qǐng jí jiǎo zhǎng áng děng, cháo yì bù cóng, jǐn gé qí yuè shǎng. wèi jǐ, fù yǐ qiān qí fàn liú jiā kǒu, guān jūn yù zhī, shā shāng xiāng dāng. yú shì zhǎng áng yì bá hù zì zì, dōng gōu tǔ mán, xī jié hūn bái hóng dà, yǐ rǎo zhū biān. shí qī nián hé dá dá dōng xī èr bù kòu liáo dōng, zǒng bīng lǐ chéng liáng zhú zhī, guān jūn dà bài, jiān bā bǎi rén. yòu èr nián dà lüè dú shí lù. èr shí èr nián fù yōng zhòng fàn zhōng hòu suǒ, gōng rù xiǎo tún tái, fù zǒng bīng zhào mèng lín qín dé yǐ děng lì zhàn què zhī. míng nián qián rù xǐ fēng kǒu, guān jūn qín qí tóu mù xiǎo láng ér.
萬曆初,朵顏長昂益強,挾賞不遂,數糾眾入掠,截諸蕃貢道。十二年秋,復導士蠻以四千騎分掠三山、三道溝、錦川諸處。守臣李松請急剿長昂等,朝議不從,僅革其月賞。未幾,復以千騎犯劉家口,官軍御之,殺傷相當。於是長昂益跋扈自恣,東勾土蠻,西結婚白洪大,以擾諸邊。十七年合韃靼東西二部寇遼東,總兵李成梁逐之,官軍大敗,殲八百人。又二年大掠獨石路。二十二年復擁眾犯中後所,攻入小屯台,副總兵趙夢麟、秦得倚等力戰卻之。明年潛入喜峰口,官軍擒其頭目小郎兒。
èr shí jiǔ nián, zhǎng áng yǔ dǒng hú lí děng jiē nà kuǎn, qǐng fù níng qián mù shì, xǔ zhī. sān shí sì nián dōng, fù jiū dá dá bān bù shén bái yán tái jí děng, yǐ wàn qí pò shān hǎi guān, zǒng bīng jiāng xiǎn mó jī zǒu zhī. zhǎng áng fù yǐ sān qiān qí kuī yì yuàn jiè, biān jiāng yǒu bèi, nǎi yǐn qù. xuán yì xǐ fēng, zì yán bān bái rù kòu, jǐ bù yù zhī. shǒu chén jù yǐ wén, zhào zhǎng áng fù gòng shì, bān gěi fǔ shǎng rú lì.
二十九年,長昂與董狐狸等皆納款,請復寧前木市,許之。三十四年冬,復糾韃靼班不什、白言台吉等,以萬騎迫山海關,總兵姜顯謨擊走之。長昂復以三千騎窺義院界,邊將有備,乃引去。旋詣喜峰,自言班、白入寇,己不預知。守臣具以聞,詔長昂復貢市,頒給撫賞如例。
zhǎng áng sǐ, zhū zi shāo shuāi, sān wèi jiē jìng. chóng zhēn chū, yǔ chā hàn zhàn yú zǎo luò wù sù, shèng zhī, shā huò wàn jì, yǐ jié gào. wèi jǐ, jiē fú shǔ yú dà qīng yún.
長昂死,諸子稍衰,三衛皆靖。崇禎初,與插漢戰於早落兀素,勝之,殺獲萬計,以捷告。未幾,皆服屬於大清雲。