wài guó jiǔ wǎ là duǒ yán fú yú tài níng
◎外国九瓦剌 朵颜(福余 泰宁)
wǎ là, méng gǔ bù luò yě, zài dá dá xī. yuán wáng, qí qiáng chén měng kě tiē mù ér jù zhī. sǐ, zhòng fēn wéi sān, qí qú yuē mǎ hā mù, yuē tài píng, yuē bǎ tū bèi luó.
瓦剌,蒙古部落也,在鞑靼西。元亡,其强臣猛可帖木儿据之。死,众分为三,其渠曰马哈木,曰太平,曰把秃孛罗。
chéng zǔ jí wèi, qiǎn shǐ wǎng gào. yǒng lè chū, fù shù shǐ zhèn fǔ dá hā tiē mù ér děng yù zhī, bìng cì mǎ hā mù děng wén qǐ yǒu chà. liù nián dōng, mǎ hā mù děng qiǎn nuǎn dá shī děng suí yì lá sī lái zhāo gòng mǎ, réng qǐng fēng. míng nián xià, fēng mǎ hā mù wèi tè jìn jīn zǐ guāng lù dài fu shùn níng wáng tài píng wèi tè jìn jīn zǐ guāng lù dài fu xián yì wáng bǎ tū bèi luó wèi tè jìn jīn zǐ guāng lù dài fu ān lè wáng cì yìn gào. nuǎn dá shī děng yàn lài rú lì.
成祖即位,遣使往告。永乐初,复数使镇抚答哈帖木儿等谕之,并赐马哈木等文绮有差。六年冬,马哈木等遣暖答失等随亦剌思来朝贡马,仍请封。明年夏,封马哈木为特进金紫光禄大夫、顺宁王;太平为特进金紫光禄大夫、贤义王;把秃孛罗为特进金紫光禄大夫、安乐王;赐印诰。暖答失等宴赉如例。
bā nián chūn, wǎ là fù gòng mǎ xiè ēn. zì shì suì yī rù gòng.
八年春,瓦剌复贡马谢恩。自是岁一入贡。
shí yuán zhǔ běn yǎ shī lǐ xié qí shǔ ā lǔ tái jū mò běi, mǎ hā mù nǎi yǐ bīng xí pò zhī. bā nián, dì jì zì jiāng jī pò běn yǎ shī lǐ jí ā lǔ tái bīng, mǎ hā mù shàng yán qǐng dé zǎo wèi miè kòu jì. shí nián, mǎ hā mù suì gōng shā běn yǎ shī lǐ. fù shàng yán yù xiàn gù yuán chuán guó xǐ, lǜ ā lǔ tái lái yāo, qǐng zhōng guó chú zhī tuì tuì bù huā zǐ zài zhōng guó, qǐng qiǎn hái bù shǔ duō cóng zhàn yǒu láo, qǐng jiā shǎng lài yòu wǎ là shì mǎ qiáng, qǐng yǔ jūn qì. dì yuē:" wǎ là jiāo yǐ, rán bù zú jiào." lài qí shǐ ér qiǎn zhī. míng nián, mǎ hā mù liú chì shǐ bù qiǎn, fù qǐng yǐ gān sù níng xià guī fù dá dá zhě duō qí suǒ qīn, qǐng gěi hái. dì nù, mìng zhòng guān hǎi tóng qiè zé zhī. dōng, mǎ hā mù děng yōng bīng yìn mǎ hé, jiāng rù fàn, ér yáng yán xí ā lǔ tái. kāi píng shǒu jiāng yǐ wén, dì zhào qīn zhēng. míng nián xià, zhù bì hū lán hū shī wēn. sān bù sào jìng lái zhàn, dì huī ān yuǎn hóu liǔ shēng wǔ ān hóu zhèng hēng děng xiān cháng zhī, ér qīn lǜ tiě qí chí jī, dà pò zhī, zhǎn wáng zǐ shí yú rén, bù zhòng shù qiān jí. zhuī bēn, dù liǎng gāo shān, zhì tǔ lá hé. mǎ hā mù děng tuō shēn dùn, nǎi bān shī. míng nián chūn, mǎ hā mù děng gòng mǎ xiè zuì, qiě hái qián suǒ liú shǐ, cí bēi. dì yuē:" wǎ là gù bù zú jiào." shòu qí xiàn, guǎn qí shǐ zhě. míng nián, wǎ là yǔ ā lǔ tái zhàn, bài zǒu. wèi jǐ, mǎ hā mù sǐ, hǎi tóng guī yán, wǎ là jù mìng yóu shùn níng, shùn níng sǐ, xián yì ān lè jiē kě fǔ. dì yīn fù shǐ hǎi tóng wǎng láo tài píng bǎ tū bèi luó.
时元主本雅失里偕其属阿鲁台居漠北,马哈木乃以兵袭破之。八年,帝既自将击破本雅失里及阿鲁台兵,马哈木上言请得早为灭寇计。十年,马哈木遂攻杀本雅失里。复上言欲献故元传国玺,虑阿鲁台来邀,请中国除之;脱脱不花子在中国,请遣还;部属多从战有劳,请加赏赉;又瓦剌士马强,请予军器。帝曰:“瓦剌骄矣,然不足较。”赉其使而遣之。明年,马哈木留敕使不遣,复请以甘肃、宁夏归附鞑靼者多其所亲,请给还。帝怒,命中官海童切责之。冬,马哈木等拥兵饮马河,将入犯,而扬言袭阿鲁台。开平守将以闻,帝诏亲征。明年夏,驻跸忽兰忽失温。三部埽境来战,帝麾安远侯柳升、武安侯郑亨等先尝之,而亲率铁骑驰击,大破之,斩王子十余人,部众数千级。追奔,度两高山,至土剌河。马哈木等脱身遁,乃班师。明年春,马哈木等贡马谢罪,且还前所留使,词卑。帝曰:“瓦剌故不足较。”受其献,馆其使者。明年,瓦剌与阿鲁台战,败走。未几,马哈木死,海童归言,瓦剌拒命由顺宁,顺宁死,贤义、安乐皆可抚。帝因复使海童往劳太平、把秃孛罗。
shí liù nián chūn, hǎi tóng xié wǎ là gòng shǐ lái. mǎ hā mù zǐ tuō huān qǐng xí jué, dì fēng wèi shùn níng wáng. ér hǎi tóng jí dū du sū huǒ ěr huī děng yǐ cǎi bì wǎng cì tài píng bǎ tū bèi luó jí dì áng kè, bié qiǎn shǐ jì gù shùn níng wáng. zì shì, wǎ là fù fèng gòng.
十六年春,海童偕瓦剌贡使来。马哈木子脱懽请袭爵,帝封为顺宁王。而海童及都督苏火耳灰等以彩币往赐太平、把秃孛罗及弟昂克,别遣使祭故顺宁王。自是,瓦剌复奉贡。
èr shí nián, wǎ là qīn lüè hā mì, cháo tíng zé zhī, qiǎn shǐ xiè zuì. èr shí èr nián dōng, wǎ là bù shǔ sài yīn dǎ lì lái jiàng, mìng wèi suǒ zhèn fǔ, cì cǎi bì xí yī ān mǎ, réng lìng yǒu sī gěi gōng jù. zì hòu lái guī zhě xī rú lì.
二十年,瓦剌侵掠哈密,朝廷责之,遣使谢罪。二十二年冬,瓦剌部属赛因打力来降,命为所镇抚,赐彩币、袭衣、鞍马,仍令有司给供具。自后来归者悉如例。
xuān dé yuán nián, tài píng sǐ, zi niē liè hū sì. shí tuō huān yǔ ā lǔ tái zhàn, bài zhī, dùn mǔ nà shān chá hǎn nǎo lá jiān. xuān dé jiǔ nián, tuō huān xí shā ā lǔ tái, qiǎn shǐ lái gào, qiě qǐng xiàn yù xǐ. dì cì chì yuē:" wáng shā ā lǔ tái, jiàn wáng kè fù shì chóu, shén shàn. gù wáng yán yù xǐ, chuán shì jiǔ jìn, shū bù zài cǐ. wáng dé zhī, wáng yòng zhī kě yě." réng cì zhù sī wǔ shí biǎo lǐ.
宣德元年,太平死,子捏烈忽嗣。时脱懽与阿鲁台战,败之,遁母纳山、察罕脑剌间。宣德九年,脱懽袭杀阿鲁台,遣使来告,且请献玉玺。帝赐敕曰:“王杀阿鲁台,见王克复世仇,甚善。顾王言玉玺,传世久近,殊不在此。王得之,王用之可也。”仍赐纻丝五十表里。
zhèng tǒng yuán nián dōng, chéng guó gōng zhū yǒng yán:" jìn wǎ là tuō huān yǐ bīng pò zhú dá dá duǒ ér zhǐ bó, kǒng tūn bìng zhī, rì yì qiáng dà. qǐ chì gè biān guǎng chǔ jī, yǐ bèi bù yú." dì jiā nà zhī. wèi jǐ, tuō huān nèi shā qí xián yì ān lè liǎng wáng, jǐn yǒu qí zhòng, yù zì chēng kè hán, zhòng bù kě, nǎi gòng lì tuì tuì bù huā, yǐ xiān suǒ bìng ā lǔ tái zhòng guī zhī. zì wèi chéng xiàng, jū mò běi, hā lǎ chēn děng bù jù shǔ yān. yǐ, xí pò duǒ ér zhǐ bó, fù xié yòu duǒ yán zhū wèi kuī sì sāi xià.
正统元年冬,成国公朱勇言:“近瓦剌脱懽以兵迫逐鞑靼朵儿只伯,恐吞并之,日益强大。乞敕各边广储积,以备不虞。”帝嘉纳之。未几,脱懽内杀其贤义、安乐两王,尽有其众,欲自称可汗,众不可,乃共立脱脱不花,以先所并阿鲁台众归之。自为丞相,居漠北,哈喇嗔等部俱属焉。已,袭破朵儿只伯,复胁诱朵颜诸卫窥伺塞下。
sì nián, tuō huān sǐ, zi yě xiān sì, chēng tài shī huái wáng. yú shì běi bù jiē fú shǔ yě xiān, tuì tuì bù huā jù kōng míng, bù fù xiāng zhì. měi rù gòng, zhǔ chén bìng shǐ, cháo tíng yì liǎng chì dá zhī cì lài shén hòu, bìng jí qí qī zǐ bù zhǎng. gù shì, wǎ shǐ bù guò wǔ shí rén. lì cháo tíng jué shǎng, suì zēng zhì èr qiān yú rén. lǚ chì, bù fèng yuē. shǐ wǎng lái duō xíng shā lüě, yòu xié tā bù yǔ jù, yāo suǒ zhōng guó guì zhòng nán de zhī wù. shāo bù yàn, zhé zào xìn duān, suǒ cì cái wù yì suì zēng. yě xiān gōng pò hā mì, zhí wáng jí wáng mǔ, jì ér guī zhī. yòu jié hūn shā zhōu chì jīn méng gǔ zhū wèi, pò wù liáng hā, xié cháo xiǎn. biān jiāng zhī bì dà wéi kòu, lǚ shū wén, zhǐ chì jiè fáng yù ér yǐ.
四年,脱懽死,子也先嗣,称太师淮王。于是北部皆服属也先,脱脱不花具空名,不复相制。每入贡,主臣并使,朝廷亦两敕答之;赐赉甚厚,并及其妻子、部长。故事,瓦使不过五十人。利朝廷爵赏,岁增至二千余人。屡敕,不奉约。使往来多行杀掠,又挟他部与俱,邀索中国贵重难得之物。稍不餍,辄造衅端,所赐财物亦岁增。也先攻破哈密,执王及王母,既而归之。又结婚沙州、赤斤蒙古诸卫,破兀良哈,胁朝鲜。边将知必大为寇,屡疏闻,止敕戒防御而已。
shí yī nián dōng, yě xiān gōng wù liáng hā, qiǎn shǐ dǐ dà tóng qǐ liáng, bìng qǐng jiàn shǒu bèi tài jiàn guō jìng. dì chì jìng wú jiàn, wú yǔ liáng. míng nián, fù zhì shū xuān fǔ shǒu jiāng yáng hóng. hóng yǐ wén, chì hóng lǐ qí shǐ, bào zhī. qǐng zhī, qí bù zhòng yǒu lái guī zhě, yán yě xiān móu rù kòu, tuì tuì bù huā zhǐ zhī, yě xiān bù tīng, xún yuē zhū fān gòng bèi zhōng guó. dì zhào wèn, bù bào. shí cháo shǐ zhì wǎ là, yě xiān děng yǒu suǒ qǐng qǐ, wú bù xǔ. wǎ là shǐ lái, gèng zēng zhì sān qiān rén, fù xū qí shù yǐ mào lǐn xì. lǐ bù àn shí yǔ zhī, suǒ qǐng yòu jǐn dé wǔ zhī yī, yě xiān dà kuì nù.
十一年冬,也先攻兀良哈,遣使抵大同乞粮,并请见守备太监郭敬。帝敕敬毋见,毋予粮。明年,复致书宣府守将杨洪。洪以闻,敕洪礼其使,报之。顷之,其部众有来归者,言也先谋入寇,脱脱不花止之,也先不听,寻约诸番共背中国。帝诏问,不报。时朝使至瓦剌,也先等有所请乞,无不许。瓦剌使来,更增至三千人,复虚其数以冒廪饩。礼部按实予之,所请又仅得五之一,也先大愧怒。
shí sì nián qī yuè, suì yòu xié zhū fān, fēn dào dà jǔ rù kòu. tuì tuì bù huā yǐ wù liáng hā kòu liáo dōng, ā lá zhī yuàn kòu xuān fǔ, wéi chì chéng, yòu qiǎn bié qí kòu gān zhōu, yě xiān zì kòu dà tóng. cān jiāng wú hào zhàn sǐ māo ér zhuāng, yǔ shū zhǒng zhì. tài jiàn wáng zhèn xié dì qīn zhēng, qún chén fú quē zhēng, bù dé. dà tóng shǒu jiāng xī níng hóu sòng yīng wǔ jìn bó zhū miǎn dū du shí hēng děng yǔ yě xiān zhàn yáng hé, tài jiàn guō jìng jiān jūn, zhū jiàng xī wèi suǒ zhì, shī lǜ, jūn jǐn fù. yīng miǎn sǐ, jìng fú cǎo zhōng miǎn, hēng bēn hái. chē jià cì dà tóng, lián rì fēng yǔ shén, yòu jūn zhōng cháng yè jīng, rén xiōng jù, guō jìng mì yán yú zhèn, shǐ xuán shī. chē jià hái cì xuān fǔ, dí zhòng xí jūn hòu. gōng shùn hóu wú kè zhōng jù zhī, bài mò. chéng guó gōng zhū yǒng yǒng shùn bó xuē shòu yǐ sì wàn rén jì wǎng, zhì yào ér lǐng, fú fā, jǐn xiàn. cì rì, zhì tǔ mù. zhū chén yì rù bǎo huái lái, zhèn gù zī zhòng jù zhǐ, yě xiān suì zhuī jí. tǔ mù dì gāo, jué jǐng èr zhàng bù dé shuǐ, jí dào yǐ wèi dí jù, zhòng kě, dí qí yì zēng. míng rì, dí jiàn dà jūn zhǐ bù xíng, wěi tuì, zhèn jù lìng yí yíng ér nán. jūn fāng dòng, yě xiān jí qí sì miàn chōng zhī, shì zú zhēng xiān zǒu, háng liè dà luàn. dí tiào zhèn ér rù, liù jūn dà kuì, sǐ shāng shù shí wàn. yīng guó gōng zhāng fǔ, fù mǎ dū wèi jǐng yuán, shàng shū kuàng yě wáng zuǒ, shì láng cáo nài dīng xuàn děng wǔ shí yú rén sǐ zhī, zhèn yì sǐ. dì méng chén, zhōng guān xǐ níng cóng. yě xiān wén chē jià zhì, cuò è wèi zhī xìn, jí jiàn, zhì lǐ shén gōng, fèng dì jū qí dì bó yán tiē mù ér yíng, yǐ xiān suǒ lüè xiào wèi yuán bīn lái shì. yě xiān jiāng móu nì, huì dà léi yǔ zhèn sǐ yě xiān suǒ chéng mǎ, fù jiàn dì qǐn wò yǒu yì ruì, nǎi zhǐ. yě xiān yōng dì zhì dà tóng chéng, suǒ jīn bì, dū du guō dēng yǔ bái jīn sān wàn. dēng fù móu duó jià rù chéng, dì jǔ zhī bù guǒ, yě xiān suì yōng dì běi xíng.
十四年七月,遂诱胁诸番,分道大举入寇。脱脱不花以兀良哈寇辽东,阿剌知院寇宣府,围赤城,又遣别骑寇甘州,也先自寇大同。参将吴浩战死猫儿庄,羽书踵至。太监王振挟帝亲征,群臣伏阙争,不得。大同守将西宁侯宋瑛、武进伯朱冕、都督石亨等与也先战阳和,太监郭敬监军,诸将悉为所制,失律,军尽覆。瑛、冕死,敬伏草中免,亨奔还。车驾次大同,连日风雨甚,又军中常夜惊,人恟惧,郭敬密言于振,始旋师。车驾还次宣府,敌众袭军后。恭顺侯吴克忠拒之,败殁。成国公朱勇、永顺伯薛绶以四万人继往,至鹞儿岭,伏发,尽陷。次日,至土木。诸臣议入保怀来,振顾辎重遽止,也先遂追及。土木地高,掘井二丈不得水,汲道已为敌据,众渴,敌骑益增。明日,敌见大军止不行,伪退,振遽令移营而南。军方动,也先集骑四面冲之,士卒争先走,行列大乱。敌跳阵而入,六军大溃,死伤数十万。英国公张辅,驸马都尉井源,尚书邝埜、王佐,侍郎曹鼐、丁铉等五十余人死之,振亦死。帝蒙尘,中官喜宁从。也先闻车驾至,错愕未之信,及见,致礼甚恭,奉帝居其弟伯颜帖木儿营,以先所掠校尉袁彬来侍。也先将谋逆,会大雷雨震死也先所乘马,复见帝寝幄有异瑞,乃止。也先拥帝至大同城,索金币,都督郭登与白金三万。登复谋夺驾入城,帝沮之不果,也先遂拥帝北行。
jiǔ yuè, chéng wáng zì jiān guó jí huáng dì wèi, zūn dì wèi tài shàng huáng dì. yě xiān guǐ chēng fèng shàng huáng hái, yóu dà tóng yáng hé dǐ zǐ jīng guān, gōng rù zhī, zhí qián fàn jīng shī. bīng bù shàng shū yú qiān dū wǔ qīng bó shí hēng dū du sūn tāng děng yù zhī. yě xiān yāo dà chén chū yíng shàng huáng, wèi guǒ. hēng děng yǔ zhàn, shù bài zhī. yě xiān yè zǒu, zì liáng xiāng zhì zǐ jīng, dà lüè ér chū. dū du yáng hóng fù dà pò qí yú zhòng yú jū yōng, yě xiān réng yǐ shàng huáng běi xíng. yě xiān yè cháng yú yù wò shàng, yáo jiàn chì guāng yì yì ruò lóng pán, dà jīng yì. yě xiān yòu yù yǐ mèi jìn shàng huáng, shàng huáng què zhī, yì jìng fú, shí shí shā yáng mǎ zhì jiǔ wèi shòu, qǐ shǒu xíng jūn chén lǐ.
九月,郕王自监国即皇帝位,尊帝为太上皇帝。也先诡称奉上皇还,由大同、阳和抵紫荆关,攻入之,直前犯京师。兵部尚书于谦督武清伯石亨、都督孙镗等御之。也先邀大臣出迎上皇,未果。亨等与战,数败之。也先夜走,自良乡至紫荆,大掠而出。都督杨洪复大破其余众于居庸,也先仍以上皇北行。也先夜常于御幄上,遥见赤光奕奕若龙蟠,大惊异。也先又欲以妹进上皇,上皇却之,益敬服,时时杀羊马置酒为寿,稽首行君臣礼。
jǐng tài yuán nián, yě xiān fù fèng shàng huáng zhì dà tóng, guō dēng bù nà, réng móu yù duó shàng huáng, yě xiān jué zhī, yǐn qù. chū, yě xiān yǒu qīng zhōng guó xīn, jí fàn jīng shī, jiàn zhōng guó bīng qiáng, chéng chí gù, shǐ dà jǔ. huì zhōng guó yǐ yòu zhū zéi yǎn xǐ níng, shī qí jiàn dié, ér tuì tuì bù huā ā lá zhī yuàn fù qiǎn shǐ yǔ cháo tíng hé, jiē chè suǒ bù guī, yě xiān yì jué yì xī bīng. qiū, dì qiǎn shì láng lǐ shí shǎo qīng luó qǐ zhǐ huī mǎ zhèng děng jī xǐ shū wǎng yù tuì tuì bù huā jí yě xiān. ér tuì tuì bù huā yě xiān suǒ qiǎn pí r mǎ hēi má děng yǐ zhì, dì yīn fù shǐ dōu yù shǐ yáng shàn shì láng zhào róng lǜ zhǐ huī qiān hù děng wǎng. yě xiān yǔ shí, liǎng guó lì sù hé, yíng shǐ xī zhì, dà jià cháo fā, dàn dāng qiǎn yī èr dà chén lái. shí guī, shàn děng zhì, zhì fèng yíng shàng huáng yì. yě xiān yuē:" shàng huáng guī, dāng réng zuò tiān zǐ xié?" shàn yuē:" tiān wèi yǐ dìng, bù zài gèng." yě xiān yǐn shàn jiàn shàng huáng, suì shè yàn jiàn shàng huáng xíng. yě xiān xí dì dàn pí pá, qī qiè fèng jiǔ, gù shàn yuē:" dōu yù shǐ zuò." shàn bù gǎn zuò, shàng huáng yuē:" tài shī zhe zuò, biàn zuò." shàn chéng zhǐ zuò, jí qǐ, zhōu xuán qí jiān. yě xiān gù shàn yuē:" yǒu lǐ." bó yán děng yì gè shè jiàn bì, yě xiān zhù tǔ tái, zuò shàng huáng tái shàng, lǜ qī qiè bù zhǎng luó bài qí xià, gè xiàn qì yòng yǐn shí wù. shàng huáng xíng, yě xiān yǔ bù zhòng jiē sòng yuē bàn rì chéng, yě xiān bó yán nǎi xià mǎ fú dì tòng kū yuē:" huáng dì xíng yǐ, hé shí fù dé xiāng jiàn!" liáng jiǔ nǎi qù, réng qiǎn qí tóu mù qī shí rén sòng zhì jīng.
景泰元年,也先复奉上皇至大同,郭登不纳,仍谋欲夺上皇,也先觉之,引去。初,也先有轻中国心,及犯京师,见中国兵强,城池固,始大沮。会中国已诱诛贼奄喜宁,失其间谍,而脱脱不花、阿剌知院复遣使与朝廷和,皆撤所部归,也先亦决意息兵。秋,帝遣侍郎李实、少卿罗绮、指挥马政等赍玺书往谕脱脱不花及也先。而脱脱不花、也先所遣皮儿马黑麻等已至,帝因复使都御史杨善、侍郎赵荣率指挥、千户等往。也先语实,两国利速和,迎使夕至,大驾朝发,但当遣一二大臣来。实归,善等至,致奉迎上皇意。也先曰:“上皇归,当仍作天子邪?”善曰:“天位已定,不再更。”也先引善见上皇,遂设宴饯上皇行。也先席地弹琵琶,妻妾奉酒,顾善曰:“都御史坐。”善不敢坐,上皇曰:“太师著坐,便坐。”善承旨坐,即起,周旋其间。也先顾善曰:“有礼。”伯颜等亦各设饯毕,也先筑土台,坐上皇台上,率妻妾部长罗拜其下,各献器用、饮食物。上皇行,也先与部众皆送约半日程,也先、伯颜乃下马伏地恸哭曰:“皇帝行矣,何时复得相见!”良久乃去,仍遣其头目七十人送至京。
shàng huáng guī hòu, wǎ là suì lái gòng, shàng huáng suǒ yì bié yǒu xiàn. yú shì dì yì yù jué wǎ là, bù fù qiǎn shǐ wǎng. yě xiān yǐ wéi qǐng, shàng shū wáng zhí jīn lián hú yíng děng xiāng jì yán jué zhī qiě qǐ xìn. dì yuē:" qiǎn shǐ, yǒu qián shì, shì yǐ zī xìn ěr. nǎng wǎ là rù kòu shí, qǐ wú shǐ xié?" yīn chì yě xiān yuē:" qián zhě shǐ wǎng, xiǎo rén yán yǔ duǎn cháng, suì zhì shī hǎo. zhèn jīn bù fù qiǎn, ér tài shī qǐng zhī, shén wú yì." yě xiān yǔ tuì tuì bù huā nèi xiāng cāi. tuì tuì bù huā qī, yě xiān zǐ yě, yě xiān yù lì qí zǐ zi wèi tài zǐ, bù cóng. yě xiān yì yí qí tōng zhōng guó, jiāng móu jǐ, suì zhì bīng xiāng gōng. tuì tuì bù huā bài zǒu, yě xiān zhuī shā zhī, zhí qí qī zǐ, yǐ qí rén chù gěi zhū bù shǔ suì chéng shèng pò xié zhū fān, dōng jí jiàn zhōu wù liáng hā, xī jí chì jīn méng gǔ hā mì.
上皇归后,瓦剌岁来贡,上皇所亦别有献。于是帝意欲绝瓦剌,不复遣使往。也先以为请,尚书王直、金濂、胡濙等相继言绝之且起衅。帝曰:“遣使,有前事,适以滋衅耳。曩瓦剌入寇时,岂无使邪?”因敕也先曰:“前者使往,小人言语短长,遂致失好。朕今不复遣,而太师请之,甚无益。”也先与脱脱不花内相猜。脱脱不花妻,也先姊也,也先欲立其姊子为太子,不从。也先亦疑其通中国,将谋己,遂治兵相攻。脱脱不花败走,也先追杀之,执其妻子,以其人畜给诸部属;遂乘胜迫胁诸蕃,东及建州、兀良哈,西及赤斤蒙古、哈密。
sān nián dōng, qiǎn shǐ lái hè míng nián zhēng dàn, shàng shū wáng zhí děng fù qǐng dá shǐ bào zhī. xià bīng bù yì, bīng bù shàng shū yú qiān yán:" chén zhí sī mǎ, zhī zhàn ér yǐ, xíng rén shì fēi suǒ gǎn wén." zhào réng wú qiǎn shǐ. míng nián dōng, yě xiān zì lì wèi kè hán, yǐ qí cì zǐ wèi tài shī, lái zhāo, shū chēng dà yuán tián shèng dà kè hán, mò yuē tiān yuán yuán nián. tián shèng, yóu yán tiān shèng yě. bào shū chēng yuē wǎ là kè hán. wèi jǐ, yě xiān fù bī xǐ duǒ yán suǒ bù yú huáng hé mǔ nà dì. yě xiān shì qiáng, rì yì jiāo, huāng yú jiǔ sè.
三年冬,遣使来贺明年正旦,尚书王直等复请答使报之。下兵部议,兵部尚书于谦言:“臣职司马,知战而已,行人事非所敢闻。”诏仍毋遣使。明年冬,也先自立为可汗,以其次子为太师,来朝,书称大元田盛大可汗,末曰添元元年。田盛,犹言天圣也。报书称曰瓦剌可汗。未几,也先复逼徙朵颜所部于黄河母纳地。也先恃强,日益骄,荒于酒色。
liù nián, ā lá zhī yuàn gōng yě xiān, fā zhī. dá dá bù bèi lái fù shā ā lá, duó yě xiān mǔ qī bìng qí yù xǐ. yě xiān zhū zǐ huǒ ér hū dá děng xǐ jū gàn gǎn hé, dì bó dū wáng zhí wù hū nà děng wǎng yī hā mì. bó dū wáng, hā mì wáng mǔ zhī dì yě. yīng zōng fù bì sān nián, hā mì wèi qǐng fēng, zhào shòu bó dū wáng dū du qiān shì, wù hū nà zhǐ huī qiān shì. zì yě xiān sǐ, wǎ là shuāi, bù shǔ fēn sǎn, qí chéng xí dài cì bù kě kǎo.
六年,阿剌知院攻也先,发之。鞑靼部孛来复杀阿剌,夺也先母妻并其玉玺。也先诸子火儿忽答等徙居干赶河,弟伯都王、侄兀忽纳等往依哈密。伯都王,哈密王母之弟也。英宗复辟三年,哈密为请封,诏授伯都王都督佥事,兀忽纳指挥佥事。自也先死,瓦剌衰,部属分散,其承袭代次不可考。
tiān shùn zhōng, wǎ là ā shī tiē mù ér lǚ qiǎn shǐ rù gòng, cháo tíng yǐ qí wèi yě xiān sūn, xún lì hòu lài zhī. yòu chě lì kè zhě, cháng yǔ bèi lái chóu shā. yòu bài yì sā hā zhě, cháng xié hā mì lái zhāo. qí zhǎng yuē kè shě, pō qiáng, shù jiū dá dá xiǎo wáng zǐ rù kòu. kè shě sǐ, yǎng hǎn wáng chēng xióng, yōng jīng bīng shù wàn, kè shè dì ā shā wèi tài shī. chéng huà èr shí sān nián, yǎng hǎn wáng móu fàn biān, hā mì hǎn shèn lái gào. yǎng hǎn bù lì qù, hàn hā mì, bīng hái lüè qí dà tǔ lá.
天顺中,瓦剌阿失帖木儿屡遣使入贡,朝廷以其为也先孙,循例厚赉之。又撦力克者,常与孛来仇杀。又拜亦撒哈者,常偕哈密来朝。其长曰克舍,颇强,数纠鞑靼小王子入寇。克舍死,养罕王称雄,拥精兵数万,克舍弟阿沙为太师。成化二十三年,养罕王谋犯边,哈密罕慎来告。养罕不利去,憾哈密,兵还掠其大土剌。
hóng zhì chū, wǎ là zhōng chēng tài shī zhě, yī yuē huǒ ér hū lì, yī yuē huǒ ér gǔ dào wēn, jiē qiǎn shǐ cháo gòng. tǔ lǔ fān jù hā mì, dōu yù shǐ xǔ jìn yǐ jīn bó hòu dàn èr bù, lìng yǐ bīng jī zǒu zhī. qí bù zhǎng bo liù wáng zhě, tún zhù bǎ sī kuò. zhèng dé shí sān nián, tǔ lǔ fān fàn sù zhōu. shǒu chén chén jiǔ chóu yīn yí bo liù wáng cǎi bì, shǐ chéng xū xí pò tǔ lǔ fān sān chéng, shā lǔ yǐ wàn jì. tǔ lǔ fān wèi bī, yǔ zhī hé. jiā jìng jiǔ nián, fù yǐ yì hūn xiāng chóu xì. tǔ lǔ fān yì qiáng, wǎ là shù kùn bài, yòu suǒ bù zhé zì cán, duō guī zhōng guó, hā mì fù chéng jiàn qīn lüè. bo liù wáng bù zhī, yì qiú nèi fù. cháo tíng bù xǔ, qiǎn chū guān, bù zhī suǒ zhōng.
弘治初,瓦剌中称太师者,一曰火儿忽力,一曰火儿古倒温,皆遣使朝贡。土鲁番据哈密,都御史许进以金帛厚啖二部,令以兵击走之。其部长卜六王者,屯驻把思阔。正德十三年,土鲁番犯肃州。守臣陈九畴因遗卜六王彩币,使乘虚袭破土鲁番三城,杀掳以万计。土鲁番畏逼,与之和。嘉靖九年,复以议婚相仇隙。土鲁番益强,瓦剌数困败,又所部辄自残,多归中国,哈密复乘间侵掠。卜六王不支,亦求内附。朝廷不许,遣出关,不知所终。
duǒ yán fú yú tài níng, gāo huáng dì suǒ zhì sān wèi yě. qí dì wèi wù liáng hā, zài hēi lóng jiāng nán, yú yáng sài běi. hàn xiān bēi táng tǔ yù hún sòng qì dān, jiē qí dì yě. yuán wèi dà níng lù běi jìng.
朵颜、福余、泰宁,高皇帝所置三卫也。其地为兀良哈,在黑龙江南,渔阳塞北。汉鲜卑、唐吐谷浑、宋契丹,皆其地也。元为大宁路北境。
gāo huáng dì yǒu tiān xià, dōng fān liáo wáng huì níng wáng duǒ yán yuán shuài fǔ xiāng shuài qǐ nèi fù. suì jí gǔ huì zhōu dì, zhì dà níng dū sī yíng zhōu zhū wèi, fēng zǐ quán wèi níng wáng shǐ zhèn yān. yǐ, shù wèi dá dá suǒ chāo. hóng wǔ èr shí èr nián zhì tài níng duǒ yán fú yú sān wèi zhǐ huī shǐ sī, bǐ qí tóu mù gè zì lǐng qí zhòng, yǐ wéi shēng yuán. zì dà níng qián dǐ xǐ fēng kǒu, jìn xuān fǔ, yuē duǒ yán zì jǐn yì lì guǎng níng zhì liáo hé, yuē tài níng zì huáng ní wā yú shěn yáng tiě lǐng zhì kāi yuán, yuē fú yú. dú duǒ yán dì xiǎn ér qiáng. jiǔ zhī jiē pàn qù.
高皇帝有天下,东蕃辽王、惠宁王、朵颜元帅府相率乞内附。遂即古会州地,置大宁都司营州诸卫,封子权为宁王使镇焉。已,数为鞑靼所抄。洪武二十二年置泰宁、朵颜、福余三卫指挥使司,俾其头目各自领其众,以为声援。自大宁前抵喜峰口,近宣府,曰朵颜;自锦、义历广宁至辽河,曰泰宁;自黄泥洼逾沈阳、铁岭至开原,曰福余。独朵颜地险而强。久之皆叛去。
chéng zǔ cóng yàn qǐ jìng nán, huàn níng wáng niè qí hòu, zì yǒng píng gōng dà níng, rù zhī. móu xié níng wáng, yīn hòu lù sān wèi shuō zhī lái. chéng zǔ xíng, níng wáng jiàn zhū jiāo, sān wèi cóng, yī hū jiē qǐ, suì yōng níng wáng xī rù guān. chéng zǔ fù xuǎn qí sān qiān rén wéi qí bīng, cóng zhàn. tiān xià jì dìng, xǐ níng wáng nán chāng, xǐ xíng dū sī yú bǎo dìng, suì jǐn gē dà níng dì bì sān wèi, yǐ cháng qián láo.
成祖从燕起靖难,患宁王蹑其后,自永平攻大宁,入之。谋胁宁王,因厚赂三卫说之来。成祖行,宁王饯诸郊,三卫从,一呼皆起,遂拥宁王西入关。成祖复选其三千人为奇兵,从战。天下既定,徙宁王南昌,徙行都司于保定,遂尽割大宁地畀三卫,以偿前劳。
dì jiàn zuò chū, qiǎn bǎi hù péi yá shī lǐ děng wǎng gào. yǒng lè yuán nián fù shǐ zhǐ huī xiāo shàng dōu jī chì yù zhī. míng nián xià, tóu mù tuō ér huǒ chá děng èr bǎi jiǔ shí sì rén suí shàng dōu lái zhāo gòng mǎ. mìng tuō ér huǒ chá wèi zuǒ jūn dū du fǔ dū du qiān shì, hā ér wù dǎi wèi dōu zhǐ huī tóng zhī, zhǎng duǒ yán wèi shì ān chū jí tǔ bù shēn jù wèi dōu zhǐ huī qiān shì, zhǎng fú yú wèi shì hū lá bān hú wéi dōu zhǐ huī qiān shì, zhǎng tài níng wèi shì yú sān bǎi wǔ shí qī rén, gè shòu zhǐ huī qiān bǎi hù děng guān. cì gào yìn guàn dài jí bái jīn chāo bì xí yī. zì shì, sān wèi cháo gòng bù jué. sān nián dōng, mìng lái zhāo tóu mù ā sàn wèi tài níng wèi zhǎng wèi shì dōu zhǐ huī qiān shì, qí duǒ ér duǒ wò děng gè shēng shǎng yǒu chà.
帝践阼初,遣百户裴牙失里等往告。永乐元年复使指挥萧尚都赍敕谕之。明年夏,头目脱儿火察等二百九十四人随尚都来朝贡马。命脱儿火察为左军都督府都督佥事,哈儿兀歹为都指挥同知,掌朵颜卫事;安出及土不申俱为都指挥佥事,掌福余卫事;忽剌班胡为都指挥佥事,掌泰宁卫事;余三百五十七人,各授指挥、千百户等官。赐诰印、冠带及白金、钞币、袭衣。自是,三卫朝贡不绝。三年冬,命来朝头目阿散为泰宁卫掌卫事、都指挥佥事,其朵儿朵卧等各升赏有差。
sì nián dōng, sān wèi jī, qǐng yǐ mǎ yì mǐ. dì mìng yǒu sī dì qí mǎ zhī gāo xià, gè bèi jià gěi zhī. jiǔ zhī, yīn fù dá dá lüè biān shù, fù jiǎ shì mǎ lái kuī sì. dì xià zhào qiè zé, lìng qí yǐ mǎ shú zuì. shí èr nián chūn, nà mǎ sān qiān yú liáo dōng, dì chì shǒu jiāng wáng zhēn, yī mǎ gè yǔ bù sì pǐ. yǐ, fù pàn fù ā lǔ tái. èr shí nián, dì qīn zhēng ā lǔ tái hái, jī zhī, dà bài qí zhòng yú qū liè hé, zhǎn guó wú suàn, lái jiàng zhě shì wù shā.
四年冬,三卫饥,请以马易米。帝命有司第其马之高下,各倍价给之。久之,阴附鞑靼掠边戍,复假市马来窥伺。帝下诏切责,令其以马赎罪。十二年春,纳马三千于辽东,帝敕守将王真,一马各予布四匹。已,复叛附阿鲁台。二十年,帝亲征阿鲁台还,击之,大败其众于屈烈河,斩馘无算,来降者释勿杀。
rén zōng sì wèi, zhào sān wèi xǔ zì xīn. hóng xī yuán nián, ān chū zòu qí yìn wèi kòu suǒ duó, qǐng gèng gěi, xǔ zhī. dōng, sān wèi tóu mù ā zhě tū lái guī, shòu qiān hù, cì chāo bì xí yī ān mǎ, réng mìng yǒu sī gěi gōng jù. zì hòu lái guī zhě, xī rú lì.
仁宗嗣位,诏三卫许自新。洪熙元年,安出奏其印为寇所夺,请更给,许之。冬,三卫头目阿者秃来归,授千户,赐钞币、袭衣、鞍马,仍命有司给供具。自后来归者,悉如例。
xuān zōng chū, sān wèi lüè yǒng píng shān hǎi jiān, dì jiāng qīn tǎo zhī, sān wèi tóu mù jiē xiè zuì rù gòng, fǔ nà zhī rú chū. qī nián gèng gěi tài níng wèi yìn. qiū, yǐ duǒ yán tóu mù hā lá hā sūn fú yú tóu mù ān chū tài níng tóu mù tuō huǒ chì děng gōng shì cháo tíng jiǔ, jiā cì zhī jīn cǎi bì biǎo lǐ yǒu chà.
宣宗初,三卫掠永平、山海间,帝将亲讨之,三卫头目皆谢罪入贡,抚纳之如初。七年更给泰宁卫印。秋,以朵颜头目哈剌哈孙、福余头目安出、泰宁头目脱火赤等恭事朝廷久,加赐织金彩币表里有差。
zhèng tǒng jiān, lǚ kòu liáo dōng dà tóng yán ān jìng. dú shí shǒu bèi yáng hóng jī bài zhī, qín qí tóu mù duǒ luán tiē mù ér. wèi jǐ, fù fù wǎ là yě xiān, tài níng zhuō chì qī yě xiān yǐ nǚ, jiē yīn wèi zhī ěr mù. rù gòng zhé yì míng, qiě hù yòng qí yìn, yòu dōng hé jiàn zhōu bīng rù guǎng níng qián tún. dì è qí fǎn fù, jiǔ nián chūn, mìng chéng guó gōng zhū yǒng xié gōng shùn hóu wú kè zhōng chū xǐ fēng, xīng ān bó xú hēng chū jiè lǐng, dū du mǎ liàng chū liú jiā kǒu, dū du chén huái chū gǔ běi, gè jiāng jīng bīng wàn rén, fēn jiǎo zhī. yǒng děng bǔ qí rǎo biān zhě zhì què xià, bìng duó huí suǒ lüè rén chù.
正统间,屡寇辽东、大同、延安境。独石守备杨洪击败之,擒其头目朵栾帖木儿。未几,复附瓦剌也先,泰宁拙赤妻也先以女,皆阴为之耳目。入贡辄易名,且互用其印,又东合建州兵入广宁前屯。帝恶其反覆,九年春,命成国公朱勇偕恭顺侯吴克忠出喜峰,兴安伯徐亨出界岭,都督马亮出刘家口,都督陈怀出古北,各将精兵万人,分剿之。勇等捕其扰边者致阙下,并夺回所掠人畜。
zhuō chì děng jū féi hé wèi shǐ rén shā zhī, féi hé wèi tóu mù bié lǐ gé yǔ zhàn yú gé lǔ kūn dié lián, zhuō chì dà bài. wǎ là fù fēn dào jié shā, jiàn zhōu yì chū bīng gōng zhī, sān wèi dà kùn.
拙赤等拘肥河卫使人杀之,肥河卫头目别里格与战于格鲁坤迭连,拙赤大败。瓦剌复分道截杀,建州亦出兵攻之,三卫大困。
shí èr nián chūn, zǒng bīng cáo yì cān jiāng hú yuán dū du jiāo lǐ děng fēn xún dōng biān, zhí sān wèi rù kòu, jī zhī, zhǎn sān shí èr jí, qín qī shí yú rén. qí nián, wǎ là sài kān wáng fù jī shā duǒ yán nǎi ér bù huā, dà lüè yǐ qù. yě xiān jì zhì, duǒ yán tài níng jiē bù zhī, qǐ xiáng, fú yú dú zǒu bì nǎo wēn jiāng, sān wèi yì shuāi. wèi wǎ là qiáng, bù gǎn bèi, réng suì lái zhì gòng, zhǐ yǐ lì zhōng guó cì lài yòu xīn xián biān jiāng jiǎo shā, gù cháng qián tú bào fù.
十二年春,总兵曹义、参将胡源、都督焦礼等分巡东边,值三卫入寇,击之,斩三十二级,擒七十余人。其年,瓦剌赛刊王复击杀朵颜乃儿不花,大掠以去。也先继至,朵颜、泰宁皆不支,乞降,福余独走避脑温江,三卫益衰。畏瓦剌强,不敢背,仍岁来致贡,止以利中国赐赉;又心衔边将剿杀,故常潜图报复。
shí sì nián xià, dà tóng cān jiāng shí hēng děng fù jī qí dào biān zhě yú jiàn xī shān, qín zhǎn wǔ shí rén, sān wèi yì yuàn. qiū, dǎo wǎ là dà rù, yīng zōng suì yǐ shì yì běi shòu.
十四年夏,大同参将石亨等复击其盗边者于箭溪山,擒斩五十人,三卫益怨。秋,导瓦剌大入,英宗遂以是役北狩。
jǐng tài chū, cháo tíng réng qiǎn shǐ fǔ yù. sān wèi shòu yě xiān zhǐ, shù yǐ fēi shí rù gòng, duō qiǎn shǐ wǎng lái cì chá zhōng guó. jì ér yě xiān nüè shǐ zhī, fù bī xǐ duǒ yán suǒ bù yú huáng hé mǔ nà dì, sān wèi jiē bù kān, suì yīn shū wǎ là qíng yú zhōng guó, qǐng dé jìn biān tún zhù. jiù zhì, sān wèi měi suì sān gòng, qí gòng shǐ jù cóng xǐ fēng kǒu yàn rù, yǒu jí bào zé xǔ jìn yǒng píng. shí sān wèi shǐ yǒu zì dú shí jí wàn quán yòu wèi lái zhě. biān chén yǐ wéi yán, chì zhǐ zhī. tiān shùn zhōng, cháng chéng jiàn lüè zhū biān, fù qiè tōng dá dá bèi lái, měi wèi zhī xiāng dǎo. suǒ qiǎn shǐ yǔ bèi lái shǐ chén xié jiàn. zhōng guó dài dá dá hòu, qǐng jiā shǎng bù dé, dà fèn, suì yì yǔ bèi lái xiāng jié.
景泰初,朝廷仍遣使抚谕。三卫受也先旨,数以非时入贡,多遣使往来伺察中国。既而也先虐使之,复逼徙朵颜所部于黄河母纳地,三卫皆不堪,遂阴输瓦剌情于中国,请得近边屯驻。旧制,三卫每岁三贡,其贡使俱从喜峰口验入,有急报则许进永平。时三卫使有自独石及万全右卫来者。边臣以为言,敕止之。天顺中,尝乘间掠诸边,复窃通鞑靼孛来,每为之乡导。所遣使与孛来使臣偕见。中国待鞑靼厚,请加赏不得,大忿,遂益与孛来相结。
chéng huà yuán nián, tóu mù duǒ luó gān děng yǐ bīng cóng bèi lái, dà rù liáo hé. yǐ, fù xī fù máo lǐ hái, dōng hé hǎi xī bīng, shù rù sāi. yòu shí dú chū mò guǎng níng yì zhōu jiān. jiǔ nián, liáo dōng zǒng bīng ōu xìn yǐ piān jiàng hán bīn děng bài zhī yú xìng zhōng, zhuī jí mài zhōu, zhǎn liù shí èr jí, huò mǎ chù qì xiè jǐ shù qiān. qí nián, xǐ fēng shǒu jiāng wú guǎng yǐ tān huì shī sān wèi xīn, sān wèi rù fàn, guǎng xià yù sǐ. míng nián fù lüè kāi yuán, qìng yún cān jiāng zhōu jùn jī tuì zhī.
成化元年,头目朵罗干等以兵从孛来,大入辽河。已,复西附毛里孩,东合海西兵,数入塞。又时独出没广宁、义州间。九年,辽东总兵欧信以偏将韩斌等败之于兴中,追及麦州,斩六十二级,获马畜器械几数千。其年,喜峰守将吴广以贪贿失三卫心,三卫入犯,广下狱死。明年复掠开原,庆云参将周俊击退之。
shí sì nián zhào fù sān wèi mǎ shì. chū, guó jiā shè liáo dōng mǎ shì sān, yī chéng dōng, yī guǎng níng, jiē yǐ dài sān wèi. zhèng tǒng jiān, yǐ qí bù zhòng lǚ pàn, bà zhī. huì dá dá mǎn dōu lǔ bào qiáng, qīn lüè sān wèi, sān wèi tóu mù jiē zǒu bì sāi xià. shù jī kùn, qǐng fù mǎ shì zài sì, bù xǔ. zhì shì xún fǔ chén yuè wèi dì yán, shǐ xǔ zhī. mǎn dōu lǔ sǐ, yì sī mǎ yīn zhǔ bīng bǐng, sān wèi fù shù wèi suǒ jiǒng.
十四年诏复三卫马市。初,国家设辽东马市三,一城东,一广宁,皆以待三卫。正统间,以其部众屡叛,罢之。会鞑靼满都鲁暴强,侵掠三卫,三卫头目皆走避塞下。数饥困,请复马市再四,不许。至是巡抚陈钺为帝言,始许之。满都鲁死,亦思马因主兵柄,三卫复数为所窘。
èr shí èr nián, dá dá bié bù nà hái yōng sān wàn zhòng rù dà níng jīn shān, shè lǎo hé, gōng shā sān wèi tóu mù bó yán děng, lüè qù rén chù yǐ wàn jì. sān wèi nǎi xiāng shuài xié lǎo ruò, zǒu nì biān yǔ. biān chén liú chán yǐ wén, zhào yǔ chú liáng yōu yáo zhī.
二十二年,鞑靼别部那孩拥三万众入大宁、金山,涉老河,攻杀三卫头目伯颜等,掠去人畜以万计。三卫乃相率携老弱,走匿边圉。边臣刘潺以闻,诏予刍粮优飖之。
hóng zhì chū, cháng dào lüè gǔ běi kāi yuán jìng, shǒu chén zhāng yù zǒng bīng lǐ gǎo děng yǐ jì yòu zhǎn qí lái shì zhě sān bǎi rén, suì běi jié tuō luó gàn, qǐng wèi fù chóu, shù kòu guǎng níng níng yuǎn zhū chù. shí hǎi xī shàng gǔ zhě, yǐ bù dé tōng gòng pàn zhōng guó, shù yǐ bīng zǔ zhū fān rù gòng, zhū fān bìng xián zhī. cháo tíng xuán xǔ shàng gǔ nà kuǎn, fǔ níng měng kè tiē mù ér děng jiē yǐ shàng gǔ wèi cí, rù kòu liáo yáng, shā lüě shén zhòng. dá dá xiǎo wáng zǐ lǚ lüè sān wèi, sān wèi yīn gè kòu guān shū zuì, cháo tíng xǔ zhī, rán yáng wèi gōng shùn ér yǐ.
弘治初,常盗掠古北、开原境,守臣张玉、总兵李杲等以计诱斩其来市者三百人,遂北结脱罗干,请为复仇,数寇广宁、宁远诸处。时海西尚古者,以不得通贡叛中国,数以兵阻诸蕃入贡,诸蕃并衔之。朝廷旋许尚古纳款,抚宁猛克帖木儿等皆以尚古为辞,入寇辽阳,杀掠甚众。鞑靼小王子屡掠三卫,三卫因各叩关输罪,朝廷许之,然阳为恭顺而已。
duǒ yán dū du huā dāng zhě, shì xiǎn ér jiāo, shù qǐng zēng gòng jiā shǎng, bù xǔ. zhèng dé shí nián, huā dāng zǐ bà er sūn yǐ qiān qí huǐ nián yú guān, rù mǎ lán gǔ dà lüè, cān jiāng chén gān zhàn sǐ fù yǐ wǔ bǎi qí rù bǎn chǎng gǔ, qiān qí rù shén shān lǐng, yòu qiān yú qí rù shuǐ kāi dòng. shì wén, mìng fù zǒng bīng guì yǒng yù zhī. huā dāng tuì qù, tún zhù hóng luó shān, nì bà er sūn, shǐ qí zi dǎ hā děng rù cháo qǐng zuì, zhào shì bù wèn. shí sān nián, dì xún xìng zhì dà xǐ fēng kǒu, jiāng zhēng sān wèi tóu mù, shǐ xī yì guān xià yàn láo, bù guǒ.
朵颜都督花当者,恃险而骄,数请增贡加赏,不许。正德十年,花当子把儿孙以千骑毁鲇鱼关,入马兰谷大掠,参将陈乾战死;复以五百骑入板场谷,千骑入神山岭,又千余骑入水开洞。事闻,命副总兵桂勇御之。花当退去,屯驻红罗山,匿把儿孙,使其子打哈等入朝请罪,诏释不问。十三年,帝巡幸至大喜峰口,将征三卫头目,使悉诣关下宴劳,不果。
dāng bà er sūn fàn biān shí, cháo tíng zhào xuē qí zhí. bà er sūn sǐ, qí zi bó gé rù gòng. jiā jìng jiǔ nián, zhào yǔ bó gé fù jué, ér dǎ hā zì yǐ huā dāng zǐ bù dé zhí, nù, suì xiān hòu lüè lěng kǒu cā yá xǐ fēng jiān. cān jiāng yuán jì xūn děng shī yú fáng yù, jiē dǎi zhì. shí qī nián chūn, zhǐ huī xú hào yòu shā tài níng bù jiǔ rén, qí tóu mù bǎ dāng hài lǜ zhòng kòu dà qīng bǎo, zǒng bīng mǎ yǒng jī zhǎn zhī. qí shǔ bǎ sūn yǐ duǒ yán bù zhòng fù rù, zhèn shǒu shǎo jiān wáng yǒng yǔ zhàn, bài jī. èr shí èr nián dōng, gōng wéi mù tián gǔ, shā shǒu bèi chén shùn, fù zǒng bīng wáng jì zǔ děng fù yuán, jī zhǎn sān shí yú jí. qí nián, zhào bà jiù shè sān wèi mǎ shì, bìng xīn shè mù shì yì bà zhī. qiū, sān wèi fù dǎo dá dá kòu liáo zhōu, rù shā hé bǎo, shǒu jiāng zhāng jǐng fú zhàn sǐ.
当把儿孙犯边时,朝廷诏削其职。把儿孙死,其子伯革入贡。嘉靖九年,诏予伯革父爵,而打哈自以花当子不得职,怒,遂先后掠冷口、擦崖、喜峰间。参将袁继勋等失于防御,皆逮治。十七年春,指挥徐颢诱杀泰宁部九人,其头目把当亥率众寇大清堡,总兵马永击斩之。其属把孙以朵颜部众复入,镇守少监王永与战,败绩。二十二年冬,攻围墓田谷,杀守备陈舜,副总兵王继祖等赴援,击斩三十余级。其年,诏罢旧设三卫马市,并新设木市亦罢之。秋,三卫复导鞑靼寇辽州,入沙河堡,守将张景福战死。
sān wèi zhī dié fàn yě, shí duǒ yán bù hā zhōu ér chén tōng shì wèi zhī. èr rén zhě, jù zhōng guó rén, bèi lǔ suì wèi sān wèi yòng. èr shí jiǔ nián, dá dá ǎn dá móu fàn jī dōng, zhōu ér wèi zhǐ cháo hé chuān lù. ǎn dá yí bīng bái miào, jìn gǔ běi, zhōu ér zhà yán dí yǐ tuì, biān bèi huǎn, ǎn dá suì yóu gē zi dòng cáo yú gōu rù, zhí fàn jī diān. yǐ, ǎn dá qǐng kāi mǎ shì, zhōu ér fù wǎng lái yòu zǔ zhī. sān shí nián, jì liáo zǒng dū hé dòng gòu bǔ zhì jīng, fú zhū.
三卫之迭犯也,实朵颜部哈舟儿、陈通事为之。二人者,俱中国人,被掳遂为三卫用。二十九年,鞑靼俺答谋犯畿东,舟儿为指潮河川路。俺答移兵白庙,近古北,舟儿诈言敌已退,边备缓,俺答遂由鸽子洞、曹榆沟入,直犯畿甸。已,俺答请开马市,舟儿复往来诱阻之。三十年,蓟辽总督何栋购捕至京,伏诛。
duǒ yán tōng hǎn zhě, ǎn dá zi xīn ài qī fù yě. sì shí èr nián, gǔ běi shào zú chū guān, wèi duǒ yán suǒ pū shā. é tōng hǎn kòu guān suǒ shǎng, fù zǒng bīng hú zhèn fú bīng zhí zhī. zǒng dū yáng xuǎn jiāng wèi qiān zhì xīn ài jì, nǎi jū zhí tōng hǎn, lìng qí zhū zǐ gēng dié wèi zhì. sān wèi hèn shén, suì dǎo ǎn dá rù lüè shùn yì jí sān hé, xuǎn dé zuì.
朵颜通罕者,俺答子辛爱妻父也。四十二年,古北哨卒出关,为朵颜所扑杀。俄通罕叩关索赏,副总兵胡镇伏兵执之。总督杨选将为牵制辛爱计,乃拘絷通罕,令其诸子更迭为质。三卫恨甚,遂导俺答入掠顺义及三河,选得罪。
wàn lì chū, duǒ yán zhǎng áng yì qiáng, xié shǎng bù suí, shù jiū zhòng rù lüè, jié zhū fān gòng dào. shí èr nián qiū, fù dǎo shì mán yǐ sì qiān qí fēn lüè sān shān sān dào gōu jǐn chuān zhū chù. shǒu chén lǐ sōng qǐng jí jiǎo zhǎng áng děng, cháo yì bù cóng, jǐn gé qí yuè shǎng. wèi jǐ, fù yǐ qiān qí fàn liú jiā kǒu, guān jūn yù zhī, shā shāng xiāng dāng. yú shì zhǎng áng yì bá hù zì zì, dōng gōu tǔ mán, xī jié hūn bái hóng dà, yǐ rǎo zhū biān. shí qī nián hé dá dá dōng xī èr bù kòu liáo dōng, zǒng bīng lǐ chéng liáng zhú zhī, guān jūn dà bài, jiān bā bǎi rén. yòu èr nián dà lüè dú shí lù. èr shí èr nián fù yōng zhòng fàn zhōng hòu suǒ, gōng rù xiǎo tún tái, fù zǒng bīng zhào mèng lín qín dé yǐ děng lì zhàn què zhī. míng nián qián rù xǐ fēng kǒu, guān jūn qín qí tóu mù xiǎo láng ér.
万历初,朵颜长昂益强,挟赏不遂,数纠众入掠,截诸蕃贡道。十二年秋,复导士蛮以四千骑分掠三山、三道沟、锦川诸处。守臣李松请急剿长昂等,朝议不从,仅革其月赏。未几,复以千骑犯刘家口,官军御之,杀伤相当。于是长昂益跋扈自恣,东勾土蛮,西结婚白洪大,以扰诸边。十七年合鞑靼东西二部寇辽东,总兵李成梁逐之,官军大败,歼八百人。又二年大掠独石路。二十二年复拥众犯中后所,攻入小屯台,副总兵赵梦麟、秦得倚等力战却之。明年潜入喜峰口,官军擒其头目小郎儿。
èr shí jiǔ nián, zhǎng áng yǔ dǒng hú lí děng jiē nà kuǎn, qǐng fù níng qián mù shì, xǔ zhī. sān shí sì nián dōng, fù jiū dá dá bān bù shén bái yán tái jí děng, yǐ wàn qí pò shān hǎi guān, zǒng bīng jiāng xiǎn mó jī zǒu zhī. zhǎng áng fù yǐ sān qiān qí kuī yì yuàn jiè, biān jiāng yǒu bèi, nǎi yǐn qù. xuán yì xǐ fēng, zì yán bān bái rù kòu, jǐ bù yù zhī. shǒu chén jù yǐ wén, zhào zhǎng áng fù gòng shì, bān gěi fǔ shǎng rú lì.
二十九年,长昂与董狐狸等皆纳款,请复宁前木市,许之。三十四年冬,复纠鞑靼班不什、白言台吉等,以万骑迫山海关,总兵姜显谟击走之。长昂复以三千骑窥义院界,边将有备,乃引去。旋诣喜峰,自言班、白入寇,己不预知。守臣具以闻,诏长昂复贡市,颁给抚赏如例。
zhǎng áng sǐ, zhū zǐ shāo shuāi, sān wèi jiē jìng. chóng zhēn chū, yǔ chā hàn zhàn yú zǎo luò wù sù, shèng zhī, shā huò wàn jì, yǐ jié gào. wèi jǐ, jiē fú shǔ yú dà qīng yún.
长昂死,诸子稍衰,三卫皆靖。崇祯初,与插汉战于早落兀素,胜之,杀获万计,以捷告。未几,皆服属于大清云。