hé qú wǔ
◎河渠五
huái hé jiā hé wèi hé zhāng hé qìn hé hū tuó hé sāng gān hé jiāo lái hé
○淮河 泇河 衛河 漳河 沁河 滹沱河 桑乾河 膠萊河
huái hé, chū hé nán píng shì tāi zān shān. jīng tóng bó, qí liú shǐ dà. dōng zhì gù shǐ, rù nán jī yǐng zhōu jìng, dōng hé rǔ yǐng zhū shuǐ. jīng shòu zhōu běi, féi shuǐ rù yān. zhì huái yuǎn chéng dōng, wō shuǐ rù yān. dōng jīng fèng yáng lín huái, háo shuǐ rù yān. yòu jīng wǔ hé xiàn nán, ér nà huì tuó zhuàng tóng zhū shuǐ, shì shèng liú jí. jīng sì zhōu chéng nán, shāo dōng zé biàn shuǐ rù yān. guò guī shān lù, yì zhé ér běi, huì hóng zé fù líng ní dūn wàn jiā zhū hú. dōng běi zhì qīng hé, nán huì yú dà hé, jí gǔ sì kǒu yě, yì yuē qīng kǒu, shì wèi huáng huái jiāo huì zhī chōng. huái zhī nán àn, cáo hé liú rù yān, suǒ wèi qīng jiāng pǔ kǒu. yòu dōng jīng huái ān běi ān dōng nán ér dá yú hǎi.
淮河,出河南平氏胎簪山。經桐伯,其流始大。東至固始,入南畿潁州境,東合汝、潁諸水。經壽州北,肥水入焉。至懷遠城東,渦水入焉。東經鳳陽、臨淮,濠水入焉。又經五河縣南,而納澮、沱、漴、潼諸水,勢盛流疾。經泗州城南,稍東則汴水入焉。過龜山麓,益折而北,會洪澤、阜陵、泥墩、萬家諸湖。東北至清河,南會於大河,即古泗口也,亦曰清口,是謂黃、淮交會之沖。淮之南岸,漕河流入焉,所謂清江浦口。又東經淮安北、安東南而達於海。
yǒng lè qī nián, jué shòu zhōu, fàn zhōng dōu. zhèng tǒng sān nián, yì qīng hé. tiān shùn sì nián, yì fèng yáng. jiē suí shí xiū zhú, wú jù hài yě. zhèng dé shí èr nián, fù jué cáo dī, guàn sì zhōu. sì zhōu, zǔ líng zài yān, qí dì zuì xià. chū, huái zì ān dōng yún tī guān rù hǎi, wú páng yì huàn. dài yǔ huáng huì, huáng shuǐ shì shèng, duó huái rù hǎi zhī lù, huái bù néng yǔ huáng dí, wǎng wǎng bì ér dōng. chén xuān záo qīng jiāng pǔ, yīn zhú gāo jiā yàn jiù dī yǐ zhàng zhī. huái yáng shì yǐ wú kǒng, ér fèng sì jiān shù wèi hài. jiā jìng shí sì nián yòng zǒng hé dōu yù shǐ liú tiān hé yán, zhú dī wèi líng, ér gāo yàn fāng gù, huái chàng liú chū qīng kǒu, fèng sì zhī huàn mǐ. lóng qìng sì nián, zǒng hé dōu yù shǐ wēng dà lì fù zòu jùn huái gōng jùn, huái yì wú shì.
永樂七年,決壽州,泛中都。正統三年,溢清河。天順四年,溢鳳陽。皆隨時修築,無鉅害也。正德十二年,複決漕堤,灌泗州。泗州,祖陵在焉,其地最下。初,淮自安東雲梯關入海,無旁溢患。迨與黃會,黃水勢盛,奪淮入海之路,淮不能與黃敵,往往避而東。陳瑄鑿清江浦,因築高家堰舊堤以障之。淮、揚恃以無恐,而鳳泗間數為害。嘉靖十四年用總河都御史劉天和言,築堤衛陵,而高堰方固,淮暢流出清口,鳳、泗之患弭。隆慶四年,總河都御史翁大立復奏浚淮工竣,淮益無事。
zhì wàn lì sān nián sān yuè, gāo jiā yàn jué, gāo bǎo xìng yán wèi jù jìn. ér huáng shuǐ niè huái, qiě jiàn bī fèng sì. nǎi mìng jiàn sì líng hù chéng shí dī èr bǎi yú zhàng, sì dé shí dī shāo níng. yú shì, zǒng cáo shì láng wú guì fāng yán: hé jué cuī zhèn, qīng hé lù yū. huáng qiáng huái ruò, nán xǐ ér guàn shān yáng gāo bǎo, qǐng jí hù hú dī. dì lìng shú jì qí biàn. gěi shì zhōng tāng pìn yǐn yì qǐng dǎo huái rù jiāng. huì hé cóng lǎo huáng hé bēn rù hǎi, huái dé chéng xū chū qīng kǒu. guì fāng yǐ wén, yì suì qǐn.
至萬曆三年三月,高家堰決,高、寶、興、鹽為巨浸。而黃水躡淮,且漸逼鳳、泗。乃命建泗陵護城石堤二百餘丈,泗得石堤稍寧。於是,總漕侍郎吳桂芳言:「河決崔鎮,清河路淤。黃強淮弱,南徙而灌山陽、高、寶,請急護湖堤。」帝令熟計其便。給事中湯聘尹議請導淮入江。會河從老黃河奔入海,淮得乘虛出清口。桂芳以聞,議遂寢。
liù nián, zǒng hé dōu yù shǐ pān jì xún yán: gāo yàn, huái yáng zhī mén hù, ér huáng huái zhī guān jiàn yě. yù dǎo hé yǐ rù hǎi, bì jí huái yǐ shuā shā. huái shuǐ nán jué, zé zhuó liú tíng zhì, qīng kǒu yì yīn. hé bì jué yì, shàng liú shuǐ xíng píng dì, ér pī xú fèng sì jiē wèi jù jìn. shì huái bìng ér huáng bìng, huáng bìng ér cáo yì bìng, xiāng yīn zhī shì yě. yú shì zhú gāo yàn dī, qǐ wǔ jiā dūn, jīng dà xiǎo jiàn fù líng hú zhōu qiáo dí bà, zhǎng bā shí lǐ, shǐ huái bù dé dōng. yòu yǐ huái shuǐ běi àn yǒu wáng jiǎn zhāng fú èr kǒu xiè rù huáng hé, shuǐ lì fēn, qīng kǒu yì yū qiǎn, qiě huáng shuǐ duō yóu cǐ dào guàn rù huái, nǎi zhú dī hàn zhī. shǐ huái wú suǒ chū, huáng wú suǒ rù, quán huái bì qū qīng kǒu, huì dà hé rù hǎi. rán huái shuǐ suī chū qīng kǒu, yì xī yín fèng sì.
六年,總河都御史潘季馴言:「高堰,淮、揚之門戶,而黃、淮之關鍵也。欲導河以入海,必藉淮以刷沙。淮水南決,則濁流停滯,清口亦堙。河必決溢,上流水行平地,而邳、徐、鳳、泗皆為巨浸。是淮病而黃病,黃病而漕亦病,相因之勢也。」於是築高堰堤,起武家墩,經大小澗、阜陵湖、周橋、翟壩,長八十里,使淮不得東。又以淮水北岸有王簡、張福二口泄入黃河,水力分,清口易淤淺,且黃水多由此倒灌入淮,乃築堤捍之。使淮無所出,黃無所入,全淮畢趨清口,會大河入海。然淮水雖出清口,亦西淫鳳、泗。
bā nián, yǔ lào, huái báo sì chéng, qiě zhì zǔ líng chí zhōng. yù shǐ chén yòng bīn yǐ wén. gěi shì zhōng wáng dào chéng yīn yán: huáng hé wèi zhǎng, huái sì jiān lín yǔ ǒu jí, ér qīng kǒu yǐ bù róng xiè. yí lìng hé chén shū dǎo dǔ sè zhī. jì xún yán: huáng huái hé liú dōng zhù, shén xùn shǐ. sì zhōu gāng fù pán xuán, yǔ lǎo bù jí xuān xiè, yīn cǐ zhǎng yì. yù shū záo, zé xià liú yǐ shēn, wú kě shū yù dǔ sè, zé shàng liú bù kě nì dǔ. nǎi lìng jì xún xiāng dù, zú tīng zhī ér yǐ. shí liù nián, jì xún fù wèi zǒng hé, jiā sì zhōu hù dī shù qiān zhàng, jiē yòng shí.
八年,雨澇,淮薄泗城,且至祖陵墀中。御史陳用賓以聞。給事中王道成因言:「黃河未漲,淮、泗間霖雨偶集,而清口已不容泄。宜令河臣疏導堵塞之。」季馴言:「黃、淮合流東注,甚迅駛。泗州岡阜盤旋,雨潦不及宣洩,因此漲溢。欲疏鑿,則下流已深,無可疏;欲堵塞,則上流不可逆堵。」乃令季馴相度,卒聽之而已。十六年,季馴復為總河,加泗州護堤數千丈,皆用石。
shí jiǔ nián jiǔ yuè, huái shuǐ yì sì zhōu, gāo yú chéng háo, yīn sāi shuǐ guān yǐ fáng nèi guàn. yú shì, chéng zhōng jī shuǐ bù xiè, jū mín shí jiǔ yān méi, qīn jí zǔ líng. shū xiè zhī yì bù yī, jì xún wèi dāng tīng qí zì xiāo. huì ǒu xuè qǐ guī, yán zhě yīn qǐng yǔn qí qù. ér dì qiǎn gěi shì zhōng zhāng zhēn guān wǎng kān, huì zǒng hé shàng shū shū yīng lóng děng xiáng yì yǐ shàng, jì wèi yǒu suǒ dìng. lián shù suì, huái dōng jué gāo liáng jiàn, xī guàn sì líng. dì nù, duó yīng lóng guān, qiǎn gěi shì zhōng zhāng qǐ chéng wǎng kān. yì zhě duō qǐng chāi gāo yàn, zǒng hé shàng shū yáng yī kuí yǔ qǐ chéng bù cóng, ér lì qǐng fēn huáng dǎo huái. nǎi jiàn wǔ jiā dūn jīng hé zhá, xiè huái shuǐ yóu yǒng jì hé dá jīng hé, xià shè yáng hú rù hǎi. yòu jiàn gāo liáng jiàn jí zhōu qiáo jiǎn shuǐ shí zhá, yǐ xiè huái shuǐ, yī yóu chà hé rù jīng hé, yī yóu cǎo zi hú bǎo yīng hú xià zǐ yīng gōu, jù xià guǎng yáng hú rù hǎi. yòu tiāo gāo yóu máo táng gǎng, tōng shào bó hú, kāi jīn jiā wān, xià máng dào hé rù jiāng, yǐ shū huái zhǎng, ér huái shuǐ yǐ píng. qí hòu sān zhá jiàn sāi.
十九年九月,淮水溢泗州,高於城壕,因塞水關以防內灌。於是,城中積水不泄,居民十九淹沒,侵及祖陵。疏泄之議不一,季馴謂當聽其自消。會嘔血乞歸,言者因請允其去。而帝遣給事中張貞觀往勘,會總河尚書舒應龍等詳議以上,計未有所定。連數歲,淮東決高良澗,西灌泗陵。帝怒,奪應龍官,遣給事中張企程往勘。議者多請拆高堰,總河尚書楊一魁與企程不從,而力請分黃導淮。乃建武家墩經河閘,泄淮水由永濟河達涇河,下射陽湖入海。又建高良澗及周橋減水石閘,以泄淮水,一由岔河入涇河,一由草子湖、寶應湖下子嬰溝,俱下廣洋湖入海。又挑高郵茆塘港,通邵伯湖,開金家灣,下芒稻河入江,以疏淮漲,而淮水以平。其後三閘漸塞。
chóng zhēn jiān, huáng huái zhǎng yì, yì zhě fù qǐng kāi gāo yàn. huái yáng zài cháo zhě gōng shū lì zhēng, yì suì qǐn. rán shì shí jiàn yì zhū kǒu shù jué, xià guàn xìng yán, huái huàn rì jí yǐ.
崇禎間,黃、淮漲溢,議者復請開高堰。淮、揚在朝者公疏力爭,議遂寢。然是時建義諸口數決,下灌興、鹽,淮患日棘矣。
jiā hé, èr yuán. yī chū fèi xiàn nán shān gǔ zhōng, xún yí zhōu xī nán liú, yī chū yì xiàn jūn shān, dōng nán yǔ fèi jiā hé, wèi zhī dōng xī èr jiā hé. nán huì péng hé shuǐ, cóng mǎ jiā qiáo dōng, guò wēi shān chì shān lǚ mèng děng hú, yú gé xū lǐng, ér nán jīng hòu jiā wān liáng chéng, zhì jiā kǒu zhèn, hé há mán lián wāng zhū hú. dōng huì yí shuǐ, cóng zhōu hú liǔ hú, jiē pī zhōu dōng zhí hé. dōng nán dá sù qiān zhī huáng dūn hú luò mǎ hú, cóng dǒng chén èr gōu rù huáng hé. yǐn sì hé yí jì yùn dào, yǐ bì huáng hé zhī xiǎn, qí yì shǐ yú wēng dà lì, jì zhī zhě fù xī zhì, ér chéng yú lǐ huà lóng cáo shí pìn.
泇河,二源。一出費縣南山谷中,循沂州西南流,一出嶧縣君山,東南與費泇合,謂之東、西二泇河。南會彭河水,從馬家橋東,過微山、赤山、呂孟等湖,逾葛墟嶺,而南經侯家灣、良城,至泇口鎮,合蛤鰻、連汪諸湖。東會沂水,從周湖、柳湖,接邳州東直河。東南達宿遷之黃墩湖、駱馬湖,從董、陳二溝入黃河。引泗合沂濟運道,以避黃河之險,其議始於翁大立,繼之者傅希摯,而成於李化龍、曹時聘。
lóng qìng sì nián jiǔ yuè, hé jué pī zhōu, zì suī níng zhì sù qiān yū bǎi bā shí lǐ. zǒng hé shì láng wēng dà lì qǐng kāi jiā hé yǐ bì huáng shuǐ, wèi jué ér bà. míng nián sì yuè, hé fù jué pī zhōu, mìng gěi shì zhōng luò zūn kān yàn. gōng bù shàng shū zhū héng qǐng yǐ kāi jiā kǒu hé zhī shuō xià zhū chén shú jì. dì jí mìng zūn huì kān. zūn yán: jiā kǒu hé qǔ dào suī jié, shī gōng shí nán. gé xū lǐng gāo chū hé dǐ liù zhàng yú, kāi záo jǐn zhì èr zhàng, péng shí zhōng shuǐ quán yǒng chū. hòu jiā wān liáng chéng suī yǒu hé xíng, shuǐ zhōng duō fú shí, nán záo, zòng záo zhī, tuān jī bù kě cáo. qiě há mán zhōu liǔ zhū hú, zhú dī shuǐ zhōng, gōng fèi wú suàn. wēi shān chì shān lǚ mèng děng hú suī kě zhú dī, rán xū záo gé xū lǐng yǐ xiè zhèng pài, kāi dì bāng gōu yǐ sàn yú bō, nǎi kě shī gōng. qǐng bà qí yì. zhào shàng shū zhū héng huì zǒng hé dōu yù shǐ wàn gōng děng fù kān. héng zòu yǒu sān nán, dà lüè rú zūn zhǐ. qiě yán cáo hé yǐ tōng, xú pī jiān dī gāo shuǐ shēn, bù fán bié jiàn zhì. nǎi bà.
隆慶四年九月,河決邳州,自睢寧至宿遷淤百八十里。總河侍郎翁大立請開泇河以避黃水,未決而罷。明年四月,河複決邳州,命給事中雒遵勘驗。工部尚書朱衡請以開泇口河之說下諸臣熟計。帝即命遵會勘。遵言:「泇口河取道雖捷,施工實難。葛墟嶺高出河底六丈餘,開鑿僅至二丈,硼石中水泉湧出。侯家灣、良城雖有河形,水中多伏石,難鑿,縱鑿之,湍激不可漕。且蛤鰻、周柳諸湖,築堤水中,功費無算。微山、赤山、呂孟等湖雖可築堤,然須鑿葛墟嶺以泄正派,開地浜溝以散餘波,乃可施工。」請罷其議。詔尚書朱衡會總河都御史萬恭等覆勘。衡奏有三難,大略如遵指。且言漕河已通,徐、邳間堤高水深,不煩別建置。乃罷。
wàn lì sān nián, zǒng hé dōu yù shǐ fù xī zhì yán: jiā hé zhī yì cháng jiàn ér zhōng zhǐ, wèi yǒu sān nán. ér chén qiǎn zhuī shǒu bù gōng shuǐ píng huà jiàng, yú sān nán chù hé kān. qǐ zì shàng quán hé kǒu, kāi xiàng dōng nán, zé qǐ chù dī wā, xià liú qū gāo zhī nán kě bì yě. nán jīng xìng yì cūn dōng, zé gé xū lǐng gāo jiān zhī nán kě bì yě. cóng dǒu gōu hé jīng guō cūn xī zhī píng tǎn, zé liáng chéng hòu jiā wān zhī fú shí kě bì yě. zhì jiā kǒu shàng xià, hé qú shēn qiǎn bù yī, hú táng lián luò xiāng yīn, jiān yǒu shā jiāng, wú ài tiāo wā. dà jiào shàng qǐ quán hé kǒu, shuǐ suǒ cóng rù yě, xià zhì dà hé kǒu, shuǐ suǒ cóng chū yě. zì xī běi zhì dōng nán, zhǎng wǔ bǎi sān shí lǐ, bǐ zhī huáng hé jìn bā shí lǐ, hé qú hé táng shí jū bā jiǔ, yuán tóu huó shuǐ, mài luò guàn tōng, cǐ tiān zǐ suǒ yǐ zī cáo yě. chéng néng juān shí nián zhì hé zhī fèi, yǐ chéng jiā hé, zé huáng hé wú lǜ yōng jué, chá chéng wú lǜ tián yū, èr hóng wú lǜ jiān xiǎn, yùn sōu wú lǜ piào sǔn, yáng shān zhī zhī hé kě wú kāi, jìng shān zhī zhá zuò kě wú jiàn, xú lǚ zhī hóng fū kě jǐn shěng, mǎ jiā qiáo zhī dī gōng kě zhōng chuò. jīn rì bù zī zhī fèi, tā rì suǒ shěng dǐ yǒu yú zhě yě. chén yǐ wèi kāi jiā hé biàn. nǎi mìng dōu gěi shì zhōng hóu yú zhào wǎng huì xī zhì jí xún cáo yù shǐ liú guāng guó, què yì yǐ wén. yú zhào kān shàng jiā hé shì yí: zì quán hé kǒu zhì dà hé kǒu wǔ bǎi sān shí lǐ nèi, zì zhí hé zhì qīng hé sān bǎi yú lǐ, wú lài yú jiā, shì zài kě yǐ. wéi xú lǚ zhì zhí hé shàng xià èr bǎi yú lǐ, hé chōng xiāo dàng zé hé èr hóng, chōng suī níng zé yū pī hé, yí kāi yǐ bì qí hài, yuē fèi bǎi wǔ shí yú wàn jīn. tè liáng chéng fú shí zhǎng wǔ bǎi wǔ shí zhàng, kāi záo zhī lì nán yǐ nì liào. xìng yì lǐng jí nán yǔ líng jù xiàn gé hé liú, èr chù jì kāi, zé fēng pèi hé jué, bì zhì guàn rù. yí xiān záo liáng chéng shí, yù xiū fēng pèi dī fáng, kě xú yì xìng gōng yě. bù fù rú qí yán, ér wèi kāi jiā fēi shù nián bù chéng, dāng yǐ zhì hé wèi jí. dì bù yuè, zé yú zhào zǔ rǎo, rán yì yì suì qǐn.
萬曆三年,總河都御史傅希摯言:「泇河之議嘗建而中止,謂有三難。而臣遣錐手、步弓、水平、畫匠,於三難處核勘。起自上泉河口,開向東南,則起處低洼,下流趨高之難可避也。南經性義村東,則葛墟嶺高堅之難可避也。從陡溝河經郭村西之平坦,則良城侯家灣之伏石可避也。至泇口上下,河渠深淺不一,湖塘聯絡相因,間有砂礓,無礙挑挖。大較上起泉河口,水所從入也,下至大河口,水所從出也。自西北至東南,長五百三十里,比之黃河近八十里,河渠、河塘十居八九,源頭活水,脈絡貫通,此天子所以資漕也。誠能捐十年治河之費,以成泇河,則黃河無慮壅決,茶城無慮填淤,二洪無慮艱險,運艘無慮漂損,洋山之支河可無開,境山之閘座可無建,徐、呂之洪夫可盡省,馬家橋之堤工可中輟。今日不貲之費,他日所省抵有餘者也。臣以為開泇河便。」乃命都給事中侯於趙往會希摯及巡漕御史劉光國,確議以聞。於趙勘上泇河事宜:「自泉河口至大河口五百三十里內,自直河至清河三百餘里,無賴於泇,事在可已。惟徐、呂至直河上下二百餘里,河沖蕭、碭則涸二洪,沖睢寧則淤邳河,宜開以避其害,約費百五十餘萬金。特良城伏石長五百五十丈,開鑿之力難以逆料。性義嶺及南禹陵俱限隔河流,二處既開,則豐、沛河決,必至灌入。宜先鑿良城石,預修豐、沛堤防,可徐議興功也。」部覆如其言,而謂開泇非數年不成,當以治河為急。帝不閱,責於趙阻擾,然議亦遂寢。
èr shí nián, zǒng hé shàng shū shū yīng lóng kāi hán zhuāng yǐ xiè hú shuǐ, jiā hé zhī lù shǐ tōng. zhì èr shí wǔ nián, huáng hé jué huáng gù kǒu nán xǐ, xú lǚ ér xià jǐ duàn liú. fāng yì kāi lǐ jí kǒu xiǎo fú qiáo jí zhèn kǒu yǐ xià, jiàn zhá yǐn shuǐ yǐ tōng cáo, ér lùn zhě wèi fēi yǒng jiǔ zhī jì. yú shì gōng kē gěi shì zhōng yáng yīng wén lì kē gěi shì zhōng yáng tíng lán jiē wèi dāng kāi jiā hé, gōng bù fù yì yǔn xíng. dì mìng hé cáo guān kān bào, bù guǒ. èr shí bā nián, yù shǐ èr qí fù qǐng kāi jiā hé. gōng bù fù zòu yún: yòng huáng hé wèi cáo, lì yǔ hài cān yòng jiā hé wèi cáo, yǒu lì wú hài. dàn jiā hé zhī wài, yóu wēi shān lǚ mèng zhōu liǔ zhū hú, fú qiū shuǐ fā yú fēng bō, dōng chūn shuǐ hé yú qiǎn zǔ, xū shàng xià bié záo cáo qú, jiàn zhá jié shuǐ. cóng zhī. zǒng hé shàng shū liú dōng xīng dǒng qí shì, yǐ dì duō shā shí, gōng jiān wèi jiù. gōng kē gěi shì zhōng zhāng wèn dá yǐ wèi yán. yù shǐ zhāng yǎng zhì fù chén kāi jiā hé zhī shuō yǒu sì:
二十年,總河尚書舒應龍開韓莊以泄湖水,泇河之路始通。至二十五年,黃河決黃堌口南徙,徐、呂而下幾斷流。方議開李吉口、小浮橋及鎮口以下,建閘引水以通漕,而論者謂非永久之計。於是工科給事中楊應文、吏科給事中楊廷蘭皆謂當開泇河,工部覆議允行。帝命河漕官勘報,不果。二十八年,御史佴祺復請開泇河。工部覆奏云:「用黃河為漕,利與害參用;泇河為漕,有利無害。但泇河之外,由微山、呂孟、周柳諸湖,伏秋水發虞風波,冬春水涸虞淺阻,須上下別鑿漕渠,建閘節水。」從之。總河尚書劉東星董其事,以地多沙石,工艱未就。工科給事中張問達以為言。御史張養志復陳開泇河之說有四:
yī yuē kāi huáng ní wān yǐ tōng rù jiā zhī jìng. pī zhōu yí hé kǒu, rù jiā hé mén hù yě. jìn kǒu liù qī lǐ, yǒu hú míng lián èr wāng, qí shuǐ qiǎn ér kuò, xià duō yū ní. yù tiāo jùn zé wú àn kě xiū, yù wèi bà sào zé wú jī kě zhú. hú wài yǒu huáng ní wān, lí hú bù yuǎn, dì pō dī. zì yí kǒu zhì hú běi yá yuē èr shí yú lǐ, yú cǐ kāi yī hé yǐ jiē jiā kǒu, yǐn hú shuǐ guàn zhī, yùn zhōu kě zhí dá jiā kǒu yǐ.
一曰開黃泥灣以通入泇之徑。邳州沂河口,入泇河門戶也。進口六七里,有湖名連二汪,其水淺而闊,下多淤泥。欲挑浚則無岸可修,欲為壩埽則無基可築。湖外有黃泥灣,離湖不遠,地頗低。自沂口至湖北崖約二十餘里,於此開一河以接泇口,引湖水灌之,運舟可直達泇口矣。
yī yuē záo wàn jiā zhuāng yǐ jiē jiā kǒu zhī yuán. wàn jiā zhuāng, jiā kǒu yí běi dì yě. yǔ tái jiā zhuāng hòu jiā wān liáng chéng zhū chù, jiē shān gāng gāo fù, duō shā jiāng shí kuài, jí nán wèi gōng. dōng xīng lì záo chéng hé. dàn hé shēn shàng qiǎn, shuǐ zhǐ èr sān chǐ, yí gèng záo sì wǔ chǐ, bǐ hán zhuāng zhī shuǐ xià jiē jiā kǒu, zé yùn zhōu wú lùn dà xiǎo, jiē pèi rán kě dá yǐ.
一曰鑿萬家莊以接泇口之源。萬家莊,泇口迤北地也。與台家莊、侯家灣、良城諸處,皆山岡高阜,多砂礓石塊,極難為工。東星力鑿成河。但河身尚淺,水止二三尺,宜更鑿四五尺,俾韓莊之水下接泇口,則運舟無論大小,皆沛然可達矣。
yī yuē jùn zhī hé yǐ bì wēi kǒu zhī xiǎn. wēi shān hú zài hán zhuāng xī, shàng xià sān shí yú lǐ, shuǐ shēn zhàng yú. bì tàn shēn qiǎn, lì biāo wèi xiàng dǎo, fēng zhèng fān xuán, qǐng kè kě guò, tū yù kuáng biāo, wèi miǎn bài méi. jīn yǐ bàng hú kāi zhī hé sì shí wǔ lǐ, shàng tōng xī liǔ zhuāng, xià jiē hán zhuāng, qiān wǎn yǒu lù. dāng zài shū jùn, shù wú piào nì zhī huàn.
一曰浚支河以避微口之險。微山湖在韓莊西,上下三十餘里,水深丈餘。必探深淺,立標為嚮導,風正帆懸,頃刻可過,突遇狂飈,未免敗沒。今已傍湖開支河四十五里,上通西柳莊,下接韓莊,牽挽有路。當再疏浚,庶無漂溺之患。
qí yī zé yǐ wàn zhuāng yī dài shì gāo, běi shuǐ nán xià, zhì cǐ bì sù. qǐng jí qí dì jiàn zhá shù zuò, yǐ shí xù xiè. zhào sù kān xíng. ér dōng xīng bìng zú. yù shǐ gāo jǔ xiàn hé cáo sān cè, fù jí jiā hé. gōng bù shàng shū yáng yī kuí fù yán: jiā hé jīng liáng chéng péng hé gé xū lǐng, shí jiāng nán záo, gù kǒu jǐn zhàng liù chǐ, qiǎn yì rú zhī, dāng dà jiā shū záo. qí hán zhuāng qú shàng jiē wēi shān lǚ mèng, yí duō fāng shū dǎo, bǐ wú yū qiǎn. shùn liú rù mǎ jiā qiáo xià zhèn, yǐ wèi yùn dào jiē jì zhī zī. dì yǐ jiā hé jì yǒu chéng jī, mìng hé chén gèng tiāo jùn.
其一則以萬莊一帶勢高,北水南下,至此必速。請即其地建閘數座,以時蓄泄。詔速勘行。而東星病卒。御史高舉獻河漕三策,復及泇河。工部尚書楊一魁覆言:「泇河經良城、彭河、葛墟嶺,石礓難鑿,故口僅丈六尺,淺亦如之,當大加疏鑿。其韓莊渠上接微山、呂孟,宜多方疏導,俾無淤淺。順流入馬家橋、夏鎮,以為運道接濟之資。」帝以泇河既有成績,命河臣更挑浚。
sān shí nián, gōng bù shàng shū yáo jì kě yán jiā hé zhī yì yí bà, nǎi zhǐ bù zhì. wèi jǐ, zǒng hé shì láng lǐ huà lóng fù yì kāi jiā hé, shǔ zhī zhí hé, yǐ bì hé xiǎn. gōng kē gěi shì zhōng hóu qìng yuǎn lì zhǔ qí shuō, ér yǐ gū fèi tài shǎo, zé qī tài yuǎn, qǐng zhuān rèn ér zé chéng zhī. sān shí èr nián zhēng yuè, gōng bù fù huà lóng shū, yán: kāi jiā yǒu liù shàn, qí bù yí yǒu èr. jiā hé kāi ér yùn bù jiè hé, hé shuǐ yǒu wú tīng zhī, shàn yī. yǐ èr bǎi zhǔ shí lǐ zhī jiā hé, bì sān bǎi sān shí lǐ zhī huáng hé, shàn èr. yùn bù jiè hé, zé wǒ wèi zhèng dé yǐ shú chá jī yí ér zhì zhī, shàn sān. gū fèi èr shí wàn jīn, kāi hé èr bǎi liù shí lǐ, shì zhū héng xīn hé shì bàn gōng bèi, shàn sì. kāi hé bì xíng zhào mù, chūn huāng yì xìng, mài shú rén sàn, fù mín bù rǎo, qióng mín dé yǐ yǎng, shàn wǔ. liáng chuán guò hóng, bì yuē chūn jǐn, shí wèi hé zhǎng, yùn rù jiā hé, zhāo mù wú fáng, shàn liù. wèi líng hàn huàn, wèi mín yù zāi, wú yí zhě yī. xú zhōu xiàng kǔ hóng shuǐ, jiā hé jì kāi, zé xú mín zhī wèi yú zhě yì shǎo, wú yí zhě èr. dì shēn shàn zhī, lìng sù jiū gōng wèi jiǔ yuǎn zhī jì. bā yuè, huà lóng bào fēn shuǐ hé chéng, liáng sōu yóu jiā zhě sān zhī èr. huì huà lóng dīng jiān qù, zǒng hé shì láng cáo shí pìn dài, shàng yán sòng huà lóng gōng. rán shì shí, dǎo hé jùn jiā, liǎng gōng bìng xìng, yì wèi néng jìng. ér huáng hé shù yì, huài cáo qú. gěi shì zhōng sòng yī hán suì dǐ huà lóng kāi jiā zhī wù, huà lóng fèn, shàng zhāng zì biàn. shí pìn yì lì yán jiā kě lài, yīn huà shàn hòu liù shì yǐ wén. bù fù jiē cóng qí yì. qiě yán: jiā kāi yú gěng cáo zhī rì, gù bù kě yīn jiā ér fèi huáng cáo lì yú jiā chéng zhī hòu, yì bù kě yīn huáng ér fèi jiā. liǎng lì jù cún, shù jǐ huǎn jí kě lài. yīn qǐng zhú xī shān dī, xuē dùn zhuāng zuǐ, píng dà fàn kǒu tuān liū, jùn māo ér wō děng chù zhī qiǎn, jiàn jù liáng wú chōng zhá, zēng sān shì xú táng bà, yǐ zhōng jiā hé wèi jiù zhī gōng. zhào rú yì. yuè shù nián, jiā gōng wèi jìng, dū cáo zhě fù shě jiā yóu huáng. zhōu yǒu fù zhě, qiān xǐ huáng jiā jiān, yùn qī jiǔ yú xiàn.
三十年,工部尚書姚繼可言泇河之役宜罷,乃止不治。未幾,總河侍郎李化龍複議開泇河,屬之直河,以避河險。工科給事中侯慶遠力主其說,而以估費太少,責期太遠,請專任而責成之。三十二年正月,工部覆化龍疏,言:「開泇有六善,其不疑有二。泇河開而運不借河,河水有無聽之,善一。以二百主十里之泇河,避三百三十里之黃河,善二。運不借河,則我為政得以熟察機宜而治之,善三。估費二十萬金,開河二百六十里,視朱衡新河事半功倍,善四。開河必行召募,春荒役興,麥熟人散,富民不擾,窮民得以養,善五。糧船過洪,必約春盡,實畏河漲,運入泇河,朝暮無妨,善六。為陵捍患,為民御災,無疑者一。徐州向苦洪水,泇河既開,則徐民之為魚者亦少,無疑者二。」帝深善之,令速鳩工為久遠之計。八月,化龍報分水河成,糧艘由泇者三之二。會化龍丁艱去,總河侍郎曹時聘代,上言頌化龍功。然是時,導河、浚泇,兩工並興,役未能竟。而黃河數溢,壞漕渠。給事中宋一韓遂詆化龍開泇之誤,化龍憤,上章自辯。時聘亦力言泇可賴,因畫善後六事以聞。部覆皆從其議。且言:「泇開於梗漕之日,固不可因泇而廢黃;漕利於泇成之後,亦不可因黃而廢泇。兩利俱存,庶幾緩急可賴。」因請築郗山堤,削頓莊嘴,平大泛口湍溜,浚貓兒窩等處之淺,建鉅梁吳沖閘,增三市徐塘壩,以終泇河未就之功。詔如議。越數年,泇工未竟,督漕者復舍泇由黃。舟有覆者,遷徙黃、泇間,運期久逾限。
sān shí bā nián, yù shǐ sū wéi lín shū chén huáng jiā lì hài, qǐng zhuān lì yú jiā, lüè yán: huáng hé zì qīng hé jīng táo yuán, běi dá zhí hé kǒu, zhǎng èr bǎi sì shí lǐ. cǐ zài jiā xià liú, shuǐ píng shēn guǎng, yùn zhōu rì xíng jǐn shí lǐ. rán wú tā dào, gù bì yòng zhī. zì zhí hé kǒu ér shàng, lì pī xú dá zhèn kǒu, zhǎng èr bǎi bā shí yú lǐ, shì wèi huáng hé. yòu bǎi èr shí lǐ, fāng dǐ xià zhèn. qí dōng zì māo wō jiā gōu dá xià zhèn, zhǐ èr bǎi liù shí yú lǐ, shì wèi jiā hé. dōng xī xiāng duì, shě cǐ zé bǐ. huáng hé sān sì yuè jiān qiǎn yǔ jiā tóng. wǔ yuè chū, qí liú xiōng yǒng, zì tiān ér xià, yī bù nán xíng. yóu qí shuǐ xié shā ér lái, hé kǒu rì gāo. zhì qī yuè chū, zé qiǎn hé shí bèi. tǒng ér jì zhī, wú yī shí kě yóu zhě. nì rén sǔn zhōu, qí hài shén jù. jiā hé jì rì kě dá, zhōng xiān fēng bō, dàn dé shí xīn rèn shì zhī chén, bù sān wǔ nián quē lüè xī bǔ, shù bǎi nián zhī lì yě. gōng kē gěi shì zhōng hé shì jìn yì yán: yùn dào zuì xiǎn wú rú huáng hé. xiān nián shuǐ chū zhāo yáng hú, xià zhèn yǐ nán yùn dào chōng zǔ, kāi jiā zhī yì shǐ jué. bì qiǎn sè jí liū èr hóng zhī xiǎn, jù zhū quán shuǐ, yǐ shí qǐ bì, tōng xíng wú zhì zhě liù nián. nǎi jīn hū yù shě jiā yóu huáng, zhì cāng huáng sǔn huài liáng sōu. huò gǎi yóu dà fú qiáo, hé dào yū sè, fù hái yóu jiā. yǐ gù yùn dǐ wān chí, jí jí yǒu shǒu dòng zhī lǜ, yóu huáng zhī hài lüè kě jiàn yǐ. gù jiā gōng wèi jìng, kuò xiá shēn qiǎn bù qí. yí tà guǎng jùn shēn, yǔ huì tōng hé xiāng děng. zhòng yùn kōng huí, wǎng lái bù xiāng ài, huí xuán bù xiāng bì, shuǐ cháng chōng shèng, zhōu wú liú xíng. suì juān shuǐ héng shù wàn jīn, dū yǐ lián néng zhī lì, sān nián kě jùn gōng. rán hòu xún luò mǎ hú běi àn, dōng dá sù qiān, dà xìng běn chā, jǐn bì huáng hé zhī xiǎn, zé jiā hé zhī shì qì yǐ. huò wèi quán mài xì wēi, tài kuò tài shēn, shuǐ bù néng yǒu. bù zhī jiā yuán yuǎn zì méng yí, jìn xié xú táng xǔ chí wén wǔ zhū quán hé, dà shuài shì jì níng quán hé lüè xiāng děng. lǚ gōng táng kǒu jì sāi, zé shān dōng zhū shuǐ zǒng hé quán shōu, jiā yǐ zhá bà dī fáng, hé yōu bù zú? huò wèi zhí dǐ sù qiān, cǐ gōng yū ér nán jìng, shì zài rèn yòng dé rén, zōng lǐ yǒu fǎ ěr. shū rù, bù bào.
三十八年,御史蘇惟霖疏陳黃、泇利害,請專力於泇,略言:「黃河自清河經桃源,北達直河口,長二百四十里。此在泇下流,水平身廣,運舟日行僅十里。然無他道,故必用之。自直河口而上,歷邳、徐達鎮口,長二百八十餘里,是謂黃河。又百二十里,方抵夏鎮。其東自貓窩、泇溝達夏鎮,止二百六十餘里,是謂泇河。東西相對,舍此則彼。黃河三四月間淺與泇同。五月初,其流洶湧,自天而下,一步難行。由其水挾沙而來,河口日高。至七月初,則淺涸十倍。統而計之,無一時可由者。溺人損舟,其害甚劇。泇河計日可達,終鮮風波,但得實心任事之臣,不三五年缺略悉補,數百年之利也。」工科給事中何士晉亦言:「運道最險無如黃河。先年水出昭陽湖,夏鎮以南運道沖阻,開泇之議始決。避淺澀急溜二洪之險,聚諸泉水,以時啟閉,通行無滯者六年。乃今忽欲舍泇由黃,致倉皇損壞糧艘。或改由大浮橋,河道淤塞,復還由泇。以故運抵灣遲,汲汲有守凍之慮,由黃之害略可見矣。顧泇工未竟,闊狹深淺不齊。宜拓廣浚深,與會通河相等。重運空回,往來不相礙,迴旋不相避,水常充盛,舟無留行。歲捐水衡數萬金,督以廉能之吏,三年可竣工。然後循駱馬湖北岸,東達宿遷,大興畚鍤,盡避黃河之險,則泇河之事訖矣。或謂泉脈細微,太闊太深,水不能有。不知泇源遠自蒙、沂,近挾徐塘、許池、文武諸泉河,大率視濟寧泉河略相等。呂公堂口既塞,則山東諸水總合全收,加以閘壩堤防,何憂不足?或謂直抵宿遷,此功迂而難竟,是在任用得人,綜理有法耳。」疏入,不報。
míng nián, bù fù zǒng hé dōu yù shǐ liú shì zhōng jiā huáng pián yí shū, yán: jiā qú chūn xià jiān, yí wǔ jīng hé shān shuǐ chōng fā, shā yū kuì jué, suì zhōng dāng rú nán wàng lì xiū zhì. gù bié wú zhì shuǐ zhī dì, shì bù dé bù sāi jiā hé bà, lìng shuǐ fù guī huáng liú. gù měi nián sān yuè chū, zé kāi jiā hé bà, lìng liáng sōu jí guān mín chuán yóu zhí hé jìn. zhì jiǔ yuè nèi, zé kāi zhào gōng bà, rù huáng hé, yǐ biàn kōng huí jí guān mín chuán wǎng lái. zhì cì nián èr yuè zhōng sāi zhī. bàn nián yóu jiā, bàn nián yóu huáng, cǐ liǎng lì zhī dào yě. yīn qǐng zēng yì shè guān. yòu fù wéi lín shū, yán: zhí lì māo wō qiǎn, wèi yí xià liú, hé guǎng shā yū, bù kě yǐ zhá, zuì wèi jiā huàn. yí xī kāi yī yuè hé, yǐ tōng yí kǒu. fán shuǐ xié shā lái, shā xìng zhí zǒu, yǒu yuè hé yǐ fēn zhī, zé jù yú huí fú zhī chù, lāo shuā jiào yì, ér jiā huàn shǎo jiǎn yǐ. jù bào kě, qí hòu, wú hé suì wèi yǒng lì, dàn xū bǔ qì ér yǐ. rán jiā shì xiá zhǎi, dōng chūn liáng sōu huí kōng réng yóu huáng hé yān.
明年,部覆總河都御史劉士忠《泇黃便宜疏》,言:「泇渠春夏間,沂、武、京河山水沖發,沙淤潰決,歲終當如南旺例修治。顧別無置水之地,勢不得不塞泇河壩,令水復歸黃流。故每年三月初,則開泇河壩,令糧艘及官民船由直河進。至九月內,則開召公壩,入黃河,以便空回及官民船往來。至次年二月中塞之。半年由泇,半年由黃,此兩利之道也。因請增驛設官。又覆惟霖疏,言:「直隸貓窩淺,為沂下流,河廣沙淤,不可以閘,最為泇患。宜西開一月河,以通沂口。凡水挾沙來,沙性直走,有月河以分之,則聚於洄伏之處,撈刷較易,而泇患少減矣。」俱報可,其後,無河遂為永利,但需補葺而已。然泇勢狹窄,冬春糧艘回空仍由黃河焉。
sì shí bā nián, xún cáo yù shǐ máo yī lù yán: wú hé shǔ xià zhèn zhě yǒu zhá jiǔ zuò, shǔ zhōng hé zhě zhǐ jí cǎo bà. fēn sī guān yì yú zhí kǒu děng chù jiàn zhá, qǐng jǔ xíng zhī. zhào cóng qí yì. chóng zhēn sì nián, zǒng cáo shàng shū yáng yī péng jùn jiā hé. jiǔ nián, zǒng hé shì láng zhōu dǐng zòu zhòng jùn jiā hé chéng. jiǔ zhī, dǐng zuò jué hé fáng yuǎn shù. gěi shì zhōng shěn yìn péi sòng qí xiū jiā lì yùn zhī gōng, dé jiǎn lùn.
四十八年,巡漕御史毛一鷺言:「無河屬夏鎮者有閘九座,屬中河者止藉草壩。分司官議於直口等處建閘,請舉行之。」詔從其議。崇禎四年,總漕尚書楊一鵬浚泇河。九年,總河侍郎周鼎奏重浚泇河成。久之,鼎坐決河防遠戍。給事中沈胤培訟其修泇利運之功,得減論。
wèi hé, yuán chū hé nán huī xiàn sū mén shān bǎi mén quán. jīng xīn xiāng jí xiàn ér dōng, zhì jī nán jùn xiàn jìng, qí shuǐ rù yān, wèi zhī bái gōu, yì yuē sù xū dú. sòng yuán shí míng yuē yù hé. yóu nèi huáng dōng chū, zhì shān dōng guǎn táo xī, zhāng shuǐ hé yān. dōng běi zhì lín qīng, yǔ huì tōng hé hé. běi lì dé cāng zhū zhōu, zhì qīng xiàn nán, hé hū tuó hé. běi dá tiān jīn, huì bái hé rù hǎi. suǒ wèi wèi cáo yě. qí hé liú zhuó shì shèng, yùn dào dé zhī, shǐ wú qiǎn sè yú. rán zì dé zhōu xià jiàn yǔ hǎi jìn, bēi zhǎi yì chōng kuì.
衛河,源出河南輝縣蘇門山百門泉。經新鄉、汲縣而東,至畿南濬縣境,淇水入焉,謂之白溝,亦曰宿胥瀆。宋、元時名曰御河。由內黃東出,至山東館陶西,漳水合焉。東北至臨清,與會通河合。北歷德、滄諸州,至青縣南,合滹沱河。北達天津,會白河入海。所謂衛漕也。其河流濁勢盛,運道得之,始無淺澀虞。然自德州下漸與海近,卑窄易沖潰。
chū, yǒng lè yuán nián, shěn yáng jūn shì táng shùn yán: wèi hé dǐ zhí gū rù hǎi, nán jù huáng hé lù lù cái wǔ shí lǐ. ruò kāi wèi hé, ér jù huáng hé bǎi bù zhì cāng áo, shòu nán yùn liáng xiǎng, zhì wèi hé jiāo yùn, gōng sī liǎng biàn. nǎi mìng tíng chén yì, wèi xíng. qí dōng, mìng dū du qiān shì chén jùn yùn huái ān yí zhēn cāng liáng bǎi wǔ shí wàn yú shí fù yáng wǔ, yóu wèi hé zhuǎn shū běi jīng. wǔ nián, zì lín qīng dǐ dù kǒu yì jué dī qī chù, fā zú sāi zhī. hòu sòng lǐ kāi huì tōng hé, wèi hé yǔ zhī hé. shí fāng shù jué dī àn, suì mìng lǐ bìng zhì zhī. lǐ yán: wèi huī zhì zhí gū, hé àn duō dī báo, ruò bù jiù yuán xī liú, dàn wù dī zhú, kǒng fù kuì jué, láo fèi yì shén. huì tōng hé dǐ wèi jiā wān, yǔ tǔ hé lián, qí chù kě chuān èr xiǎo qú yǐ xiè yú tǔ hé. suī yù shuǐ zhǎng, xià liú wèi hé, zì wú héng yì huàn. dé zhōu chéng xī běi yì kě chuān yī xiǎo qú. gài zì wèi hé àn dōng běi zhì jiù huáng hé shí yǒu èr lǐ, ér zhōng jiān wǔ lǐ gù yǒu gōu qú, yí kāi dào qī lǐ, xiè shuǐ rù jiù huáng hé, zhì hǎi fēng dà gū hé rù hǎi. zhào cóng zhī.
初,永樂元年,瀋陽軍士唐順言:「衛河抵直沽入海,南距黃河陸路才五十里。若開衛河,而距黃河百步置倉廒,受南運糧餉,至衛河交運,公私兩便。」乃命廷臣議,未行。其冬,命都督僉事陳俊運淮安、儀真倉糧百五十萬餘石赴陽武,由衛河轉輸北京。五年,自臨清抵渡口驛決堤七處,發卒塞之。後宋禮開會通河,衛河與之合。時方數決堤岸,遂命禮並治之。禮言:「衛輝至直沽,河岸多低薄,若不究源析流,但務堤築,恐復潰決,勞費益甚。會通河抵魏家灣,與土河連,其處可穿二小渠以泄於土河。雖遇水漲,下流衛河,自無橫溢患。德州城西北亦可穿一小渠。蓋自衛河岸東北至舊黃河十有二里,而中間五里故有溝渠,宜開道七里,泄水入舊黃河,至海豐大沽河入海。」詔從之。
yīng zōng chū, yǒng píng xiàn chéng lǐ yòu qǐng bì zhāng hé yǐ fáng huàn, shū wèi hé yǐ tōng zhōu. cóng zhī. zhèng tǒng sì nián zhú qīng xiàn wèi hé dī àn. shí sān nián cóng yù shǐ lín tíng jǔ qǐng, yǐn zhāng rù wèi. shí sì nián, huáng hé jué lín qīng sì zhá, yù shǐ qián qīng qǐng jùn qí nán zhuàng quān wān hé yǐ dá wèi. cóng zhī.
英宗初,永平縣丞李祐請閉漳河以防患,疏衛河以通舟。從之。正統四年築青縣衛河堤岸。十三年從御史林廷舉請,引漳入衛。十四年,黃河決臨清四閘,御史錢清請浚其南撞圈灣河以達衛。從之。
jǐng tài sì nián, yùn sōu zǔ zhāng qiū zhī jué. hé nán cān yì fēng qìng qǐng zì wèi huī zuò chéng jì yú shā mén, lù wǎn sān shí lǐ rù wèi, zhōu yùn dǐ jīng shī. mìng cáo yùn dū du xú gōng fù bào, rú qí cè. shān dōng qiān shì jiāng liáng cái cháng yán: tōng hé yú wèi yǒu sān biàn. gǔ huáng hé zì mèng jīn zhì huái qìng dōng běi rù hǎi. jīn wèi hé zì jí xiàn zhì lín qīng tiān jīn rù hǎi, zé yóu gǔ huáng hé dào yě, biàn yī. sān dài qián, huáng hé dōng běi rù hǎi, yǔ zhòu quán qì suǒ zhōng. hé nán xǐ, qì suì qiān zhuǎn. jīn yú hé yīn yuán wǔ huái mèng jiān dǎo hé rù wèi, yǐ dá tiān jīn, bù dú xú pèi huàn xī, ér jīng shī xíng shèng bǎi bèi, biàn èr. yuán cáo zhōu zhì fēng qiū, lù yùn dǐ qí mén rù wèi. jīn dǎo hé zhù wèi, dōng chūn shuǐ píng, cáo zhōu zhì hé yīn, shùn liú dá wèi. xià qiū shuǐ xùn, réng cóng xú pèi dá lín qīng, yǐ běi dǐ jīng shī. qiě xiū qí gōu xù, zé liáng yǒu sī rèn zhī, kě yǐ bèi hàn lào, hàn róng mǎ, yì qǐ zhí lì hé nán fù qiáng zhī shì, biàn sān. zhān shì huò tāo dà rán qí huà, jù zòu yǐ wén. bù xíng.
景泰四年,運艘阻張秋之決。河南參議豐慶請自衛輝、胙城洎於沙門,陸挽三十里入衛,舟運抵京師。命漕運都督徐恭覆報,如其策。山東僉事江良材嘗言:「通河於衛有三便。古黃河自孟津至懷慶東北入海。今衛河自汲縣至臨清、天津入海,則猶古黃河道也,便一。三代前,黃河東北入海,宇宙全氣所鍾。河南徙,氣遂遷轉。今於河陰、原武、懷、孟間導河入衛,以達天津,不獨徐、沛患息,而京師形勝百倍,便二。元漕舟至封丘,陸運抵淇門入衛。今導河注衛,冬春水平,漕舟至河陰,順流達衛。夏秋水迅,仍從徐、沛達臨清,以北抵京師。且修其溝洫,擇良有司任之,可以備旱澇,捍戎馬,益起直隸、河南富強之勢,便三。」詹事霍韜大然其畫,具奏以聞。不行。
wàn lì shí liù nián, zǒng dū hé cáo yáng yī kuí yì yǐn qìn shuǐ rù wèi, mìng gěi shì zhōng cháng jū jìng kān zhuó kě fǒu. jū jìng yán: wèi xiǎo qìn dà, wèi qīng qìn zhuó, kǒng lì shǎo hài duō. nǎi zhǐ. tài chāng yuán nián shí èr yuè, zǒng hé shì láng wáng zuǒ yán: wèi hé liú sāi, wéi wǎn zhāng yǐn qìn pì dān sān cè. wǎn zhāng nán, ér yǐn qìn duō huàn. dān shuǐ zé suī shì yǔ qìn tóng, ér dān kǒu jì pì, zì xiū wǔ ér xià jiē chéng ān liú, jiàn zhá zhú yàn, kě chuí yǒng lì. zhì kě, yì wèi néng xíng yě.
萬曆十六年,總督河漕楊一魁議引沁水入衛,命給事中常居敬勘酌可否。居敬言:「衛小沁大,衛清沁濁,恐利少害多。」乃止。泰昌元年十二月,總河侍郎王佐言:「衛河流塞,惟挽漳、引沁、辟丹三策。挽漳難,而引沁多患。丹水則雖勢與沁同,而丹口既辟,自修武而下皆成安流,建閘築堰,可垂永利。制可,亦未能行也。
chóng zhēn shí sān nián, zǒng hé shì láng zhāng guó wéi yán: wèi hé hé zhāng qìn qí huán zhū shuǐ, běi liú dǐ lín qīng, huì zhá hé yǐ jì yùn. zì zhāng hé tā xǐ, wèi liú suì ruò, wǎn zhāng yǐn qìn zhī yì, jiàn ér wèi xíng. yí dǎo huī xiàn quán yuán, qiě zhuó yǐn zhāng qìn, pì dān shuǐ, shū tōng fǔ huán qí sān shuǐ zhī lì hài de shī, mìng hé nán fǔ àn kān yì yǐ wén. bù guǒ xíng.
崇禎十三年,總河侍郎張國維言:「衛河合漳、沁、淇、洹諸水,北流抵臨清,會閘河以濟運。自漳河他徙,衛流遂弱,挽漳引沁之議,建而未行。宜導輝縣泉源,且酌引漳、沁,辟丹水,疏通滏、洹、淇三水之利害得失,命河南撫、按勘議以聞。」不果行。
zhāng hé, chū shān xī zhǎng zǐ yuē zhuó zhāng, lè píng yuē qīng zhāng, jù dōng jīng hé nán lín zhāng xiàn, yóu jī nán zhēn dìng hé jiān qū tiān jīn rù hǎi. qí fēn liú zhì shān dōng guǎn táo xī nán wǔ shí lǐ, yǔ wèi hé hé. hóng wǔ shí qī nián, hé jué lín zhāng, chì shǒu chén fáng hù. fù yù gōng bù, fán dī táng yàn bà kě yù shuǐ huàn zhě, jiē yù xiū zhì. yǒu sī yǐ huáng qìn zhāng wèi shā wǔ hé suǒ jué dī àn zhàng chǐ, jù tú jì gōng yǐ wén. zhào yǐ jūn mín jiān zhú zhī. yǒng lè qī nián, jué gù ān xiàn hè jiā kǒu. jiǔ nián, jué xī nán zhāng gù cūn hé kǒu, yǔ fǔ yáng hé hé liú, xià tián bù kě gēng. lín zhāng zhǔ bù zhào yǒng zhōng qǐ lìng zāi hù yú zhāng hé páng kěn gāo fù huāng dì. cóng zhī. shì nián zhú qìn zhōu jí dà míng děng fǔ jué dī. shí sān nián, zhāng fǔ bìng yì, piào méi cí zhōu tián jià. èr shí èr nián, yì guǎng zōng. hóng xī yuán nián, zhāng fǔ bìng yì, jué lín zhāng sān zhǒng cūn děng dī àn èr shí sì chù, fā jūn mín xiū zhú. xuān dé bā nián fù zhú sān zhǒng cūn dī kǒu.
漳河,出山西長子曰濁漳,樂平曰清漳,俱東經河南臨漳縣,由畿南真定、河間趨天津入海。其分流至山東館陶西南五十里,與衛河合。洪武十七年,河決臨漳,敕守臣防護。復諭工部,凡堤塘堰壩可御水患者,皆預修治。有司以黃、沁、漳、衛、沙五河所決堤岸丈尺,具圖計工以聞。詔以軍民兼築之。永樂七年,決固安縣賀家口。九年,決西南張固村河口,與滏陽河合流,下田不可耕。臨漳主簿趙永中乞令災戶於漳河旁墾高阜荒地。從之。是年築沁州及大名等府決堤。十三年,漳、滏並溢,漂沒磁州田稼。二十二年,溢廣宗。洪熙元年,漳、滏並溢,決臨漳三冢村等堤岸二十四處,發軍民修築。宣德八年復築三冢村堤口。
zhèng tǒng yuán nián, zhāng fǔ bìng yì, huài lín zhāng dù cūn xī nán dī. sān nián, zhāng jué guǎng píng shùn dé. sì nián, yòu jué zhāng dé. jiē mìng xiū zhú. shí sān nián, yù shǐ lín tíng jǔ yán: zhāng hé zì qìn zhōu fā yuán, qī shí yú gōu huì ér wèi yī, zhì féi xiāng, dī yán bī ài, shuǐ shì jī tuān, gù wèi mín huàn. yuán shí fēn zhī liú rù wèi hé, yǐ shā qí shì. yǒng lè jiān yīn sāi, jiù jī shàng cún, qù guǎng píng dà liú cūn shí bā lǐ. yí fā dīng fū záo tōng, zhì zhá, è shuǐ zhuǎn rù zhī, ér shū guǎng féi xiāng shuǐ dào. zé zhāng hé shuǐ jiǎn, miǎn jū mín huàn, ér wèi hé shuǐ zēng, biàn cáo. cóng zhī. zhāng shuǐ suì tōng yú wèi.
正統元年,漳、滏並溢,壞臨漳杜村西南堤。三年,漳決廣平、順德。四年,又決彰德。皆命修築。十三年,御史林廷舉言:「漳河自沁州發源,七十餘溝會而為一,至肥鄉,堤岩逼隘,水勢激湍,故為民患。元時分支流入衛河,以殺其勢。永樂間堙塞,舊跡尚存,去廣平大留村十八里。宜發丁夫鑿通,置閘,遏水轉入之,而疏廣肥鄉水道。則漳河水減,免居民患,而衛河水增,便漕。」從之。漳水遂通於衛。
zhèng dé yuán nián jùn fǔ yáng hé. hé jiù zài rèn xiàn xīn diàn cūn dōng běi, yuán chū cí zhōu. jīng yǒng nián qǔ zhōu píng xiāng, zhì mù jiā kǒu, huì bǎi quán děng hé běi liú. yǒng lè jiān, zhāng hé jué ér yǔ hé, èr shuǐ měi bìng wèi huàn. zhì jǐng tài jiān, yòu hé zhāng, chōng qǔ zhōu zhū xiàn, yán hé zhī dì jiē zhú dī bèi zhī. chéng huà jiān, jiù hé yū, chōng xīn diàn xī nán wèi xīn hé, hé shā míng děng hé rù mù jiā kǒu, yì zhú dī bèi zhī. yīng zōng shí, zhāng yǐ tōng wèi. hóng zhì chū, yì xǐ rù yù hé, suì qì fǔ dī bù lǐ. qí hòu, zhāng shuǐ fù rù xīn hé, liǎng àn dì jiē méi. rèn xiàn mín gāo yáng děng yǐ wèi yán, xià xún fǔ guān kān zòu, yán: mù jiā kǒu nǎi zhòng hé zhī wěi, dāng cóng cǐ xiān, ér bìng jùn xīn jiù hé, lìng fēn liú. zhāng fǔ quē dī, yǐ jiàn ér zhú. cóng zhī. zì cǐ zhāng fǔ huì liú, ér rù wèi zhī dào jiàn yīn yǐ.
正德元年浚滏陽河。河舊在任縣新店村東北,源出磁州。經永年、曲周、平鄉,至穆家口,會百泉等河北流。永樂間,漳河決而與合,二水每並為患。至景泰間,又合漳,沖曲周諸縣,沿河之地皆築堤備之。成化間,舊河淤,沖新店西南為新河,合沙、洺等河入穆家口,亦築堤備之。英宗時,漳已通衛。弘治初,益徙入御河,遂棄滏堤不理。其後,漳水復入新河,兩岸地皆沒。任縣民高暘等以為言,下巡撫官勘奏,言:「穆家口乃眾河之委,當從此先,而並浚新舊河,令分流。漳、滏缺堤,以漸而築。」從之。自此漳、滏匯流,而入衛之道漸堙矣。
wàn lì èr shí bā nián, gěi shì zhōng wáng dé wán yán: zhāng hé jué xiǎo tún, dōng jīng wèi xiàn yuán chéng, dǐ guǎn táo rù wèi, wèi yī biàn, qí hài xiǎo. jué gāo jiā kǒu, xī èr liú yú lín zhāng zhī nán běi, jù zhì chéng ān dōng lǚ biāo hé hé liú, jīng guǎng píng féi xiāng yǒng nián, zhì qǔ zhōu rù fǔ shuǐ, tóng liú zhì qīng xiàn kǒu fāng rù cáo hé, wèi zài biàn, qí hài dà. fǔ shuǐ bù shèng zhāng, ér jīn nà zhāng, zé xiá xiǎo bù néng shù jù làng, bìng yì ér huàn zài mín. wèi shuǐ xī yǎng zhāng, ér jīn shě zhāng, zé xì huǎn bù néng juǎn shā ní, bìng hé ér huàn zài yùn. sāi gāo jiā hé kǒu, dǎo rù xiǎo tún hé, fèi shǎo lì duō, wèi shàng cè. réng huí lóng zhèn zhì xiǎo tān rù wèi, fèi jù hài shǎo, wèi zhōng cè. zhú lǚ biāo hé kǒu, gù dī zhāng shuǐ, yùn dào bù zī lì, dì fāng bù lí hài, wèi xià cè. mìng hé cáo dū chén jí yì xíng zhī. zhí lì xún àn èr qí yì qǐng yǐn zhāng hé. bìng xià dū chén, jí yǐn zhāng huì wèi, yǐ tú yǒng jì. bù guǒ xíng.
萬曆二十八年,給事中王德完言:「漳河決小屯,東經魏縣、元城,抵館陶入衛,為一變,其害小。決高家口,析二流於臨漳之南北,俱至成安東呂彪河合流,經廣平、肥鄉、永年,至曲周入滏水,同流至青縣口方入漕河,為再變,其害大。滏水不勝漳,而今納漳,則狹小不能束巨浪,病溢而患在民。衛水昔仰漳,而今舍漳,則細緩不能卷沙泥,病涸而患在運。塞高家河口,導入小屯河,費少利多,為上策。仍回龍鎮至小灘入衛,費鉅害少,為中策。築呂彪河口,固堤漳水,運道不資利,地方不罹害,為下策。」命河漕督臣集議行之。直隸巡按佴祺亦請引漳河。並下督臣,急引漳會衛,以圖永濟。不果行。
qìn hé, chū shān xī qìn yuán xiàn mián shān dōng gǔ. chuān tài háng shān, dōng nán liú sān shí lǐ rù hé nán jìng. ráo hé nèi xiàn dōng běi, yòu dōng nán zhì wǔ zhì xiàn, yǔ huáng hé huì ér dōng zhù, dá xú zhōu yǐ jì cáo. qí zhī liú zì wǔ zhì hóng jīng kǒu, jīng wèi huī rù wèi hé. yuán guō shǒu jìng yán: qìn yú shuǐ yǐn zhì wǔ zhì, běi liú hé yù hé guàn tián. cǐ qìn rù wèi zhī gù jī yě.
沁河,出山西沁源縣綿山東谷。穿太行山,東南流三十里入河南境。饒河內縣東北,又東南至武陟縣,與黃河會而東注,達徐州以濟漕。其支流自武陟紅荊口,經衛輝入衛河。元郭守敬言:「沁餘水引至武陟,北流合御河灌田。」此沁入衛之故跡也。
míng chū, huáng hé zì xíng zé qū chén yǐng, jìng rù yú huái, bù yǔ qìn hé. nǎi záo qú yǐn zhī, lìng hé réng rù qìn. jiǔ zhī, qìn shuǐ jǐn rù huáng hé, ér rù wèi zhī gù dào yīn yǐ. wǔ zhì zhě, qìn huáng jiāo huì chù yě. yǒng lè jiān, zài jué zài zhú. xuān dé jiǔ nián, qìn shuǐ jué mǎ qū wān, jīng huò jiā zhì xīn xiāng, shuǐ shēn chéng hé, chéng běi yòu huì wèi zé. zhú dī yǐ fáng, yóu bù néng è. xīn xiāng zhī xiàn xǔ xuān qǐng jiān zhú jué kǒu, bǐ yóu gù dào. qiǎn guān xiāng dù, cóng zhī. qìn shuǐ shāo dìng, ér qí zhī liú fù rù yú wèi. zhèng tǒng sān sì nián jiān, wǔ zhì qìn dī fù zài jué zài zhú. shí sān nián, huáng hé jué xíng zé, bèi qìn ér qù. nǎi cóng wǔ zhì dōng bǎo jiā wān kāi qú sān shí lǐ, yǐn hé rù qìn, yǐ dá huái. zì hòu, qìn hé yì dà hé, ér qìn zhī rù wèi zhě jiàn yū.
明初,黃河自滎澤趨陳、潁,徑入於淮,不與沁合。乃鑿渠引之,令河仍入沁。久之,沁水盡入黃河,而入衛之故道堙矣。武陟者,沁、黃交會處也。永樂間,再決再築。宣德九年,沁水決馬曲灣,經獲嘉至新鄉,水深成河,城北又匯為澤。築堤以防,猶不能遏。新鄉知縣許宣請堅築決口,俾由故道。遣官相度,從之。沁水稍定,而其支流復入於衛。正統三、四年間,武陟沁堤復再決再築。十三年,黃河決滎澤,背沁而去。乃從武陟東寶家灣開渠三十里,引河入沁,以達淮。自後,沁、河益大合,而沁之入衛者漸淤。
jǐng tài sān nián, qiān shì liú qīng yán: zì qìn jué mǎ qū wān rù wèi, qìn huáng wèi sān shuǐ xiàng tōng, zhuǎn shū pō lì. jīn jué kǒu yǐ sāi, wèi hé jiāo qiǎn. yùn zhōu xī cóng huáng hé, cháng yù xiǎn zǔ. yí qiǎn guān jùn qìn zī wèi, jūn mín yùn chuán shì yuǎn jìn zhī biàn ér zhuǎn shū zhī. zhào xià xún fǔ jí yì.
景泰三年,僉事劉清言:「自沁決馬曲灣入衛,沁、黃、衛三水相通,轉輸頗利。今決口已塞,衛河膠淺。運舟悉從黃河,嘗遇險阻。宜遣官浚沁資衛,軍民運船視遠近之便而轉輸之。」詔下巡撫集議。
míng nián, qīng fù yán: dōng nán cáo zhōu, shuǐ qiǎn fú néng jìn. qǐng zì xíng zé rù qìn hé, jùn gāng tóu bǎi èr shí lǐ yǐ tōng wèi hé. qiě zhāng qiū zhī jué, yóu qìn hé huáng, shì suì bēn jí. ruò yǐn qìn rù wèi, zé zhāng qiū wú huàn. xíng rén wáng yàn yì yán: kāi gāng tóu zhì zhá, fēn qìn shuǐ, shǐ nán rù huáng, běi dá wèi. yù zhǎng zé bì zhá, cáo kě yǒng wú huàn. bìng xià dū cáo dōu yù shǐ wáng hóng děng hé shí yǐ wén. míng nián, gěi shì zhōng hé shēng yán: qìn hé yǒu lòu gǎng yǐ chéng hé. lín qīng tún jù jiāo qiǎn zhī zhōu, yí shǐ cóng cǐ rù huáng, dù èr xún kě dá huái. zhào hóng jí dōu yù shǐ xú yǒu zhēn yuè zhī. jì ér bà yǐn qìn hé yì. chū, wáng yàn qǐng cáo qìn, yǒu sī duō yán fú lì. yàn gù zhēng. lì bù shàng shū wáng zhí qǐng qiǎn guān xíng hé, mìng shì láng zhào róng tóng yàn wǎng. róng yì yán bù lì, yì nǎi qǐn. tiān shùn bā nián, dū chá yuàn dōu shì jīn jǐng huī fù qǐng jùn chén qiáo jí gǔ hé, fēn yǐn qìn shuǐ, běi tōng zhǎng yuán cáo zhōu jù yě, yǐ dá cáo hé. zhào àn shí yǐ wén, wèi néng xíng yě.
明年,清復言:「東南漕舟,水淺弗能進。請自滎澤入沁河,浚岡頭百二十里以通衛河。且張秋之決,由沁合黃,勢遂奔急。若引沁入衛,則張秋無患。」行人王晏亦言:「開岡頭置閘,分沁水,使南入黃,北達衛。遇漲則閉閘,漕可永無患。」並下督漕都御史王竑等核實以聞。明年,給事中何升言:「沁河有漏港已成河。臨清屯聚膠淺之舟,宜使從此入黃,度二旬可達淮。」詔竑及都御史徐有貞閱之。既而罷引沁河議。初,王晏請漕沁,有司多言弗利。晏固爭。吏部尚書王直請遣官行河,命侍郎趙榮同晏往。榮亦言不利,議乃寢。天順八年,都察院都事金景輝復請浚陳橋集古河,分引沁水,北通長垣、曹州、鉅野,以達漕河。詔按實以聞,未能行也。
hóng zhì èr nián xià, huáng hé jué sào tóu wǔ chù, rù qìn hé. qí dōng, yòu jué xiáng fú dí jiā kǒu, hé qìn hé, chū dīng jiā dào kǒu. shí yī nián, yuán wài láng xiè jī yǐ huáng hé nán jué, kǒng qiān qìn shuǐ nán liú, xú lǚ èr hóng bì hé. qǐng è huáng hé, dī qìn shuǐ, shǐ jù rù xú zhōu. fāng xià suǒ sī kān yì, míng nián cáo yùn zǒng bīng guān guō hóng shàng fù shǐ zhāng nài yǐn qìn hé yì, qǐng yú wǔ zhì mù luán diàn záo qú dǐ jīng lóng kǒu, fēn qìn shuǐ rù jiǎ lǔ hé, yóu dīng jiā dào kǒu yǐ xià xú huái. tǎng hé huò nán xǐ, jí yǐn qìn shuǐ rù qú, yǐ jì èr hóng zhī yùn. dì jí lìng nài lǐ zhī. ér cáo xiàn zhī xiàn zōu lǔ yòu bó nài yì, wèi yǐn qìn bì sāi qìn rù hé zhī kǒu, qìn shuǐ wú guī, bì màn tián lú. ruò qí xià liú jì tōng ér shǐ sāi zhī, shuǐ shì dǎo xū, qiān lǐ bù zhé, qí huàn gèng dà, shén yú huáng líng. qiě qǐ mù luán diàn zhì fēi yún qiáo, dì yǐ qiān lǐ jì, yòng fū bǎi wàn, jī gōng shí nián, wèi néng bì qí chéng yě. yǎn zhōu zhī fǔ gōng hóng zhǔ qí shuō, yīn shàng yán: nài jiàn hé shì nán xíng, gù jiàn cǐ yì. dàn jīn qiū shuǐ nì liú dōng běi, jí yí jùn zhú. nǎi cóng hé chén fǔ chén yì, xiū dīng jiā kǒu shàng xià dī àn, ér nài yì zú bà.
弘治二年夏,黃河決埽頭五處,入沁河。其冬,又決祥符翟家口,合沁河,出丁家道口。十一年,員外郎謝緝以黃河南決,恐牽沁水南流,徐、呂二洪必涸。請遏黃河,堤沁水,使俱入徐州。方下所司勘議,明年漕運總兵官郭鋐上副使張鼐《引沁河議》,請於武陟木欒店鑿渠抵荊隆口,分沁水入賈魯河,由丁家道口以下徐、淮。倘河或南徙,即引沁水入渠,以濟二洪之運。帝即令鼐理之。而曹縣知縣鄒魯又駁鼐議,謂引沁必塞沁入河之口,沁水無歸,必漫田廬。若俟下流既通而始塞之,水勢搗虛,千里不折,其患更大,甚於黃陵。且起木欒店至飛雲橋,地以千里計,用夫百萬,積功十年,未能必其成也。兗州知府龔弘主其說,因上言:「鼐見河勢南行,故建此議。但今秋水逆流東北,亟宜浚築。」乃從河臣撫臣議,修丁家口上下堤岸,而鼐議卒罷。
zhì wàn lì shí wǔ nián, qìn shuǐ jué wǔ zhì dōng àn lián huā chí jīn yì shān dāng, xīn xiāng huò jiā jǐn yān méi. tíng yì zhú dī zhàng zhī. dōu yù shǐ yáng yī kuí yán: huáng hé cóng qìn rù wèi, cǐ gù dào yě. zì hé xǐ, ér qìn yǔ jù nán, wèi shuǐ měi hé. yí yǐn qìn rù wèi, bù shǐ zhù hé wèi nüè. bù fù yán: qìn rù huáng, wèi rù cáo, qí lái yǐ jiǔ. qǐng qìn shuǐ jué mù luán lián huā kǒu ér dōng, yī kuí yīn jiàn cǐ yì. ér kē chén cháng jū jìng wǎng kān, yán: wèi huī fǔ zhì bēi yú hé, kǒng yǒu chōng jī. qiě qìn shuǐ duō shā, rù cáo fǎn wèi huàn, bù rú jiān zhú jué kǒu, guǎng pì hé shēn. nǎi bà qí yì.
至萬曆十五年,沁水決武陟東岸蓮花池、金屹〈山當〉,新鄉、獲嘉盡淹沒。廷議築堤障之。都御史楊一魁言:「黃河從沁入衛,此故道也。自河徙,而沁與俱南,衛水每涸。宜引沁入衛,不使助河為虐。」部覆言:「沁入黃,衛入漕,其來已久。頃沁水決木欒蓮花口而東,一魁因建此議。而科臣常居敬往勘,言:『衛輝府治卑於河,恐有衝激。且沁水多沙,入漕反為患,不如堅築決口,廣辟河身』。」乃罷其議。
sān shí sān nián, chá líng zhī zhōu fàn shǒu jǐ fù yán: jiā jìng liù nián, hé jué fēng pèi. hú shì níng yán: qìn shuǐ zì hóng jīng kǒu fēn liú rù wèi, jìn nián shǐ sāi. yí zé wǔ zhì yáng wǔ dì kāi yī hé, běi dá wèi shuǐ, yǐ bèi xú pèi zhī sāi. huì shèng yīng qī zhǔ kāi xīn qú, yì suì bù xíng. jìn zhě shí nián qián, hé shā yū sè qìn kǒu, qìn shuǐ bù dé rù hé, zì mù luán diàn dōng jué àn, bēn liú rù wèi, zé shì níng hóng jīng kǒu zhī shuō xìn yǐ. bǐ shí shǒu tǔ zhū chén sāi qí jué kǒu, zhú yǐ jiān dī, réng dǎo qìn shuǐ rù hé. ér dī wài hé xíng zhí dǐ wèi hǔ, zhì jīn cún yě. qǐng jiàn shí zhá yú dī, fēn yǐn yī zhī, yóu suǒ jué hé dào dōng liú rù wèi. cáo zhōu zì pī sù hé ér shàng, yīn qìn rù wèi, dōng dá lín qīng, zé huì tōng hé kě fèi. dì mìng zǒng hé jí fǔ àn kān yì, bù xíng.
三十三年,茶陵知州范守己復言:「嘉靖六年,河決豐、沛。胡世寧言:『沁水自紅荊口分流入衛,近年始塞。宜擇武陟、陽武地開一河,北達衛水,以備徐、沛之塞。』會盛應期主開新渠,議遂不行。近者十年前,河沙淤塞沁口,沁水不得入河,自木欒店東決岸,奔流入衛,則世寧紅荊口之說信矣。彼時守土諸臣塞其決口,築以堅堤,仍導沁水入河。而堤外河形直抵衛滸,至今存也。請建石閘於堤,分引一支,由所決河道東流入衛。漕舟自邳溯河而上,因沁入衛,東達臨清,則會通河可廢。」帝命總河及撫、按勘議,不行。
hū tuó hé, chū shān xī fán shì tài xì shān. xún tài xíng, lüè jìn jì, wēi yí ér dōng, zhì wǔ yì hé zhāng. dōng běi zhì qīng xiàn chà hé kǒu rù wèi, xià zhí gū. huò yún jiǔ hé zhōng suǒ chēng tú hài shì yě.
滹沱河,出山西繁峙泰戲山。循太行,掠晉、冀,逶迤而東,至武邑合漳。東北至青縣岔河口入衛,下直沽。或雲九河中所稱徒駭是也。
míng chū, gù dào yóu gǎo chéng jìn zhōu dǐ níng jìn rù wèi, qí hòu qiān xǐ bù yī. hé shēn bù shèn shēn, ér shuǐ shì hóng dà. zuǒ yòu páng jìn dì dà shuài píng màn, xià qiū yǔ lǎo, xié zhòng liú ér kuì, wǎng wǎng chéng jù jìn. shuǐ luò, zé yīn qí qiǎn yū yǐ wèi gōng. xiū dī jùn liú, suí shí bǔ jiù, bù néng dà zhì yě. hóng wǔ jiān yī jùn. jiàn wén yǒng lè jiān, xiū wǔ qiáng zhēn dìng jué àn zhě sān. zhì hóng xī yuán nián xià, yín yǔ, hé shuǐ dà zhǎng, jìn dìng shēn sān zhōu, gǎo chéng wú jí ráo yáng xīn lè níng jìn wǔ xiàn, dī tián jǐn méi, ér hū tuó suì jiǔ yū yǐ. xuān dé liù nián, shān shuǐ fù bào fàn, chōng huài dī àn, fā jūn mín jùn zhī. zhèng tǒng yuán nián yì xiàn xiàn, jué dà guō yuán wō kǒu dī. sì nián yì ráo yáng, jué chǒu nǚ dī jí xiàn xiàn guō jiā kǒu dī, yān shēn zhōu tián bǎi yú lǐ, jiē mìng yǒu sī xiū zhú. shí yī nián fù shū jìn zhōu gù dào.
明初,故道由藁城、晉州抵寧晉入衛,其後遷徙不一。河身不甚深,而水勢洪大。左右旁近地大率平漫,夏秋雨潦,挾眾流而潰,往往成巨浸。水落,則因其淺淤以為功。修堤浚流,隨時補救,不能大治也。洪武間一浚。建文、永樂間,修武強、真定決岸者三。至洪熙元年夏,霪雨,河水大漲,晉、定、深三州,藁城、無極、饒陽、新樂、寧晉五縣,低田盡沒,而滹沱遂久淤矣。宣德六年,山水復暴泛,沖壞堤岸,發軍民浚之。正統元年溢獻縣,決大郭黿窩口堤。四年溢饒陽,決醜女堤及獻縣郭家口堤,淹深州田百餘里,皆命有司修築。十一年復疏晉州故道。
chéng huà qī nián, xún fǔ dōu yù shǐ yáng xuán yán: bà zhōu gù ān dōng ān dài chéng xiāng hé bǎo chí xīn ān rén qiū hé jiān sù níng ráo yáng zhū zhōu xiàn lǚ bèi shuǐ huàn, yóu dì shì píng yǎn, shuǐ yì zhū jī. ér táng hū tuó bái gōu sān hé shàng yuán dī àn lǜ jiē dī báo, yù yǔ zhé kuì. guān lì dōng xī jué fàng, yǐ lín wèi hè. yí qiú gù jī, suí yí jùn zhī. dì jí mìng xuán dǒng qí shì, shuǐ huàn shāo níng. zhì shí bā nián, wèi zhāng hū tuó bìng yì, kuì cáo hé àn, zì qīng píng dǐ tiān jīn jué kǒu bā shí liù. yīn xún zhě jiǔ zhī.
成化七年,巡撫都御史楊璇言:「霸州、固安、東安、大城、香河、寶坻、新安、任丘、河間、肅寧、饒陽諸州縣屢被水患,由地勢平衍,水易瀦積。而唐、滹沱、白溝三河上源堤岸率皆低薄,遇雨輒潰。官吏東西決放,以鄰為壑。宜求故跡,隨宜浚之。」帝即命璇董其事,水患稍寧。至十八年,衛、漳、滹沱並溢,潰漕河岸,自清平抵天津決口八十六。因循者久之。
hóng zhì èr nián xiū zhēn dìng xiàn bái mǎ kǒu jí jìn chéng dī sān qiān jiǔ bǎi yú zhàng. wǔ nián yòu zhú hù chéng dī èr dào. hòu fù bǐ nián dà shuǐ, zhēn dìng chéng nèi wài jù jìn. gǎi tiāo xīn hé, shuǐ huàn shǐ xī.
弘治二年修真定縣白馬口及近城堤三千九百餘丈。五年又築護城堤二道。後複比年大水,真定城內外俱浸。改挑新河,水患始息。
jiā jìng yuán nián zhú shù lù chéng xī jué kǒu, xiū jìn zhōu zǐ chéng kǒu dī. wèi jǐ, fù lián suì bèi shuǐ. shí nián dōng, xún àn yù shǐ fù hàn chén yán: hū tuó liú jīng dà míng, gù suǒ zhú èr dī chōng bài, yí xiū fù rú jiù. nǎi mìng fǔ àn guān huì yì. qí míng nián, chì tài pú qīng hé dòng wǎng zhì zhī, dòng yán: hé fā hún yuán zhōu, huì zhū shān zhī shuǐ, dōng qū zhēn dìng, yóu jìn zhōu zǐ chéng kǒu zhī nán rù níng jìn pō, huì wèi hé rù hǎi, cǐ gù dào yě. jìn zhōu xī gāo nán xià, yīn chōng zǐ chéng dōng yì, ér shù lù shēn zhōu zhū chù suì wèi jù jìn. jīn yí qǐ gǎo chéng zhāng cūn zhì jìn zhōu gù dī, zhú shí bā lǐ, gāo sān zhàng, guǎng shí zhī, zhí chūn yú zhū shù. nǎi jùn hé shēn sān shí yú lǐ, dǎo zhī nán xíng, shǐ guī gù dào, zé shùn tiān zhēn bǎo zhū jùn shuǐ huàn jù píng yǐ. yòu yòng láng zhōng xú yuán zhǐ yán, yú zhēn dìng jùn hū tuó hé yǐ bǎo chéng chí, yòu dǎo shù lù wǔ qiáng hé jiān xiàn xiàn zhū shuǐ, xún hū tuó yǐ chū. jiē cóng zhī. zì hòu shù shí nián, shuǐ pō jí, wú dà hài.
嘉靖元年築束鹿城西決口,修晉州紫城口堤。未幾,復連歲被水。十年冬,巡按御史傅漢臣言:「滹沱流經大名,故所築二堤沖敗,宜修復如舊。」乃命撫、按官會議。其明年,敕太僕卿何棟往治之,棟言:「河發渾源州,會諸山之水,東趨真定,由晉州紫城口之南入寧晉泊,會衛河入海,此故道也。晉州西高南下,因沖紫城東溢,而束鹿、深州諸處遂為巨浸。今宜起藁城張村至晉州故堤,築十八里,高三丈,廣十之,植椿榆諸樹。乃浚河身三十餘里,導之南行,使歸故道,則順天、真、保諸郡水患俱平矣。」又用郎中徐元祉言,於真定浚滹沱河以保城池,又導束鹿、武強、河間、獻縣諸水,循滹沱以出。皆從之。自後數十年,水頗戢,無大害。
wàn lì jiǔ nián, gěi shì zhōng gù wèn yán: chén lìng rén qiū, jiàn hū tuó shuǐ zhǎng, piào méi mín tián bù kě shèng jì. qǐng zì ráo yáng hé jiān yǐ xià shuǐ zhàn zhī dì, xī juān wèi hé, ér mù fū shēn jùn hé shēn, jiān zhú dī àn, yǐ tú yǒng jiǔ. mìng xià fǔ àn guān kān yì. zēng zhú xióng xiàn héng dī bā lǐ, rén qiū dōng dī èr shí lǐ.
萬曆九年,給事中顧問言:「臣令任丘,見滹沱水漲,漂沒民田不可勝紀。請自饒陽、河間以下水占之地,悉捐為河,而募夫深浚河身,堅築堤岸,以圖永久。」命下撫、按官勘議。增築雄縣橫堤八里,任丘東堤二十里。
sāng gān hé, lú gōu shàng yuán yě. fā yuán tài yuán zhī tiān chí, fú liú zhì shuò zhōu mǎ yì léi shān zhī yáng, yǒu jīn lóng chí zhě hún quán yì chū, shì wèi sāng gān. dōng xià dà tóng gǔ dìng qiáo, dǐ xuān fǔ bǎo ān zhōu, yàn mén yīng zhōu yún zhōng zhū shuǐ jiē huì. chuān xī shān, rù wǎn píng jiè. dōng nán zhì kàn zhōu kǒu, fēn wèi èr. qí yī dōng yóu tōng zhōu gāo lì zhuāng rù bái hé. qí yī nán liú bà zhōu, hé yì shuǐ, nán zhì tiān jīn dīng zì fēng rù cáo hé, yuē lú gōu hé, yì yuē hún hé. hé chū guò huái lái, shù liǎng shān jiān, bù dé sì. zhì dū chéng xī sì shí lǐ shí jǐng shān zhī dōng, dì píng tǔ shū, chōng jī zhèn dàng, qiān xǐ fú cháng. yuán shǐ míng lú gōu yuē xiǎo huáng hé, yǐ qí liú zhuó yě. shàng liú zài xī shān hòu zhě, yíng hé wú dìng, bù wèi hài.
桑乾河,盧溝上源也。發源太原之天池,伏流至朔州馬邑雷山之陽,有金龍池者渾泉溢出,是為桑乾。東下大同古定橋,抵宣府保安州,雁門、應州、雲中諸水皆會。穿西山,入宛平界。東南至看舟口,分為二。其一東由通州高麗莊入白河。其一南流霸州,合易水,南至天津丁字灃入漕河,曰盧溝河,亦曰渾河。河初過懷來,束兩山間,不得肆。至都城西四十里石景山之東,地平土疏,衝激震盪,遷徙弗常。《元史》名盧溝曰小黃河,以其流濁也。上流在西山後者,盈涸無定,不為害。
jiā jìng sān shí sān nián, yù shǐ sòng yí wàng cháng qǐng shū záo, yǐ cáo xuān dà liáng. sān shí jiǔ nián, dōu yù shǐ lǐ wén jìn yǐ dà tóng quē biān chǔ, yì qǐng kāi sāng gān hé yǐ tōng yùn dào. zì gǔ dìng qiáo zhì lú gōu qiáo wù lǐ cūn shuǐ yùn wǔ jié, qī bǎi yú lǐ, lù yùn èr jié, bā shí bā lǐ. chūn qiū èr yùn, kě dé mǐ èr wàn wǔ qiān yú shí. qiě zào qiǎn chuán yóu lú gōu dá tiān jīn, ér jiàn cāng wù lǐ cūn qīng bái kǒu bā chù, yǐ bèi bō yùn. jiē bù néng xíng. xià liú zài xī shān qián zhě, fàn yì hài jià, jī fēng bìng zhī, dī fáng jí yān.
嘉靖三十三年,御史宋儀望嘗請疏鑿,以漕宣、大糧。三十九年,都御史李文進以大同缺邊儲,亦請「開桑乾河以通運道。自古定橋至盧溝橋務里村水運五節,七百餘里,陸運二節,八十八里。春秋二運,可得米二萬五千餘石。且造淺船由盧溝達天津,而建倉務里村、青白口八處,以備撥運。」皆不能行。下流在西山前者,泛溢害稼,畿封病之,堤防急焉。
hóng wǔ shí liù nián jùn sāng gān hé, zì gù ān zhì gāo jiā zhuāng bā shí lǐ, bà zhōu xī zhī hé èr shí lǐ, nán zhī hé sān shí wǔ lǐ. yǒng lè qī nián, jué gù ān hè jiā kǒu. shí nián, huài lú gōu qiáo jí dī àn, méi guān tián mín lú, nì sǐ rén chù. hóng xī yuán nián, jué dōng láng wō kǒu. xuān dé sān nián, kuì lú gōu dī. jiē fā zú zhì zhī. liù nián, shùn tiān fǔ yǐn lǐ yōng yán: yǒng lè zhōng, yùn hé jué xīn chéng, gāo cóng zhōu kǒu suì zhì yū sè. bà zhōu sāng yuán lǐ shàng xià, měi nián shuǐ zhǎng wú suǒ xiè, màn yǒng dào liú, běi guàn hǎi zǐ āo niú lán diàn, qǐng jí xiū zhú. cóng zhī. qī nián, shì láng wáng zuǒ yán: tōng zhōu zhì hé xī wù hé dào qiǎn xiá, zhāng jiā wān xī jiù yǒu hún hé, qǐng shū jùn. dì yǐ yì zhòng zhǐ zhī. jiǔ nián, jué dōng láng wō kǒu, mìng dū du zhèng míng wǎng zhú. zhèng tǒng yuán nián fù mìng shì láng lǐ yōng xiū zhú, bìng jí lú gōu qiáo xiǎo tún chǎng kuì àn, míng nián gōng jùn. yuè sān nián, bái gōu yùn hé èr shuǐ jù yì, jué bǎo dìng xiàn ān zhōu dī wǔ shí yú chù. fù mìng yōng zhì zhī, zhú lóng wáng miào nán shí dī. qī nián zhú hún hé kǒu. bā nián zhú gù ān jué kǒu.
洪武十六年浚桑乾河,自固安至高家莊八十里,霸州西支河二十里,南支河三十五里。永樂七年,決固安賀家口。十年,壞盧溝橋及堤岸,沒官田民廬,溺死人畜。洪熙元年,決東狼窩口。宣德三年,潰盧溝堤。皆發卒治之。六年,順天府尹李庸言:「永樂中,運河決新城,高從周口遂致淤塞。霸州桑圓里上下,每年水漲無所泄,漫涌倒流,北灌海子凹、牛欄佃,請亟修築。」從之。七年,侍郎王佐言:「通州至河西務河道淺狹,張家灣西舊有渾河,請疏浚。」帝以役重止之。九年,決東狼窩口,命都督鄭銘往築。正統元年復命侍郎李庸修築,並及盧溝橋小屯廠潰岸,明年工竣。越三年,白溝、運河二水俱溢,決保定縣安州堤五十餘處。復命庸治之,築龍王廟南石堤。七年築渾河口。八年築固安決口。
chéng huà qī nián, bà zhōu zhī zhōu jiǎng kǎi yán: chéng běi cǎo qiáo jiè hé, shàng jiē hún hé, xià zhì xiǎo zhí gū zhù yú hǎi. yǒng lè jiān, hún hé gǎi liú, xī nán jīng gù ān xīn chéng xióng xiàn dǐ zhōu, lǚ jué wèi hài. jìn jué sūn jiā kǒu, dōng liú rù hé, yòu dōng dǐ sān jiǎo diàn. xiǎo zhí gū nǎi qí gù dào, qǐng yīn qí zì rán zhī shì, xiū zhú dī àn. zhào shùn tiān fǔ guān xiāng dù xíng zhī. shí jiǔ nián mìng shì láng dù qiān dū lǐ lú gōu hé dī àn. hóng zhì èr nián, jué yáng mù chǎng dī, mìng xīn níng bó tán yòu shì láng chén zhèng nèi guān lǐ xìng děng dū guān jūn èr wàn rén zhú zhī. zhèng dé yuán nián zhú láng wō jué kǒu. jiǔ zhī, xià liú zhī qú jǐn yū.
成化七年,霸州知州蔣愷言:「城北草橋界河,上接渾河,下至小直沽注於海。永樂間,渾河改流,西南經固安、新城、雄縣抵州,屢決為害。近決孫家口,東流入河,又東抵三角淀。小直沽乃其故道,請因其自然之勢,修築堤岸。」詔順天府官相度行之。十九年命侍郎杜謙督理盧溝河堤岸。弘治二年,決楊木廠堤,命新寧伯譚祐、侍郎陳政、內官李興等督官軍二萬人築之。正德元年築狼窩決口。久之,下流支渠盡淤。
jiā jìng shí nián cóng láng zhōng lù shí yōng yán, fā zú jùn dǎo. sān shí sì nián xiū liǔ lín zhì cǎo qiáo dà hé. sì shí yī nián mìng shàng shū léi lǐ xiū lú gōu hé àn. lǐ yán: lú gōu dōng nán yǒu dà hé, cóng lì zhuāng yuán rù zhí gū xià hǎi, shā diàn shí yú lǐ. shāo dōng chà hé, cóng gù ān dǐ zhí gū, shì gāo. jīn dāng xiān jùn dà hé, lìng shuǐ guī gù dào, rán hòu zhú zhǎng dī yǐ gù zhī. jué kǒu dì xià shuǐ jí, rén lì nán zhòu shī. xī àn gù dī mián gèn bā bǎi zhàng, yí zhǐ kě àn, yí bìng zhú. zhào cóng qí qǐng. míng nián xuàn gōng, dōng xī àn shí dī fán jiǔ bǎi liù shí zhàng.
嘉靖十年從郎中陸時雍言,發卒浚導。三十四年修柳林至草橋大河。四十一年命尚書雷禮修盧溝河岸。禮言:「盧溝東南有大河,從麗莊園入直沽下海,沙淀十餘里。稍東岔河,從固安抵直沽,勢高。今當先浚大河,令水歸故道,然後築長堤以固之。決口地下水急,人力難驟施。西岸故堤綿亘八百丈,遺址可按,宜並築。」詔從其請。明年旋工,東西岸石堤凡九百六十丈。
wàn lì shí wǔ nián jiǔ yuè, shén zōng xìng shí jǐng shān, lín guān hún hé. zhào fǔ chén shēn shí xíng zhì wò cì, yù yuē: zhèn měi wén huáng hé chōng jué, wèi huàn bù cháng, yù guān hún hé yǐ zhī shuǐ shì. jīn jiàn hé liú xiōng yǒng rú cǐ, zhī huáng hé jīng lǐ bèi nán. yí chì suǒ sī jiā shèn, wù yǐ láo mín shāng cái wèi gù shì. zhì xuǎn yòng wù dé rén, lì gōng èr bù yí míng yù zhèn yì.
萬曆十五年九月,神宗幸石景山,臨觀渾河。召輔臣申時行至幄次,諭曰:「朕每聞黃河衝決,為患不常,欲觀渾河以知水勢。今見河流洶湧如此,知黃河經理倍難。宜飭所司加慎,勿以勞民傷財為故事。至選用務得人,吏、工二部宜明喻朕意。」
jiāo lái hé, zài shān dōng píng dù zhōu dōng nán, jiāo zhōu dōng běi. yuán chū gāo mì xiàn, fēn nán běi liú. nán liú zì jiāo zhōu má wān kǒu rù hǎi, běi liú jīng píng dù zhōu zhì yē xiàn hǎi cāng kǒu rù hǎi. yì hǎi yùn zhě suǒ bì jiǎng yě. yuán zhì yuán shí qī nián, lái rén yáo yǎn xiàn yì kāi xīn hé, záo dì sān bǎi yú lǐ, qǐ jiāo xī xiàn dōng chén cūn hǎi kǒu, xī běi dá jiāo hé, chū hǎi cāng kǒu, wèi zhī jiāo lái xīn hé. xún yǐ láo fèi nán chéng ér bà.
膠萊河,在山東平度州東南,膠州東北。源出高密縣,分南北流。南流自膠州麻灣口入海,北流經平度州至掖縣海倉口入海。議海運者所必講也。元至元十七年,萊人姚演獻議開新河,鑿地三百餘里,起膠西縣東陳村海口,西北達膠河,出海倉口,謂之膠萊新河。尋以勞費難成而罷。
míng zhèng tǒng liù nián, chāng yì mín wáng tǎn shàng yán: cáo hé shuǐ qiǎn, jūn zú qióng nián bù xiū. wǎng zhě jiāng nán cháng hǎi yùn, zì tài cāng dǐ jiāo zhōu. zhōu yǒu hé gù dào jiē yē xiàn, yí jùn tōng zhī. yóu yē fú hǎi dǐ zhí gū, kě bì dōng běi hǎi xiǎn shù qiān lǐ, jiào cáo hé wèi jìn. bù fù qǐn qí yì.
明正統六年,昌邑民王坦上言:「漕河水淺,軍卒窮年不休。往者江南常海運,自太倉抵膠州。州有河故道接掖縣,宜浚通之。由掖浮海抵直沽,可避東北海險數千里,較漕河為近。部覆寢其議。
jiā jìng shí yī nián, yù shǐ fāng yuǎn yí děng fù yì kāi xīn hé. yǐ mǎ jiā dūn shù lǐ jiē shí gāng, yì fù qǐn. shí qī nián, shān dōng xún fǔ hú zuǎn zōng yán: yuán shí xīn hé shí zuò jiù jī yóu zài, wéi mǎ háo wèi tōng. yǐ mù fū záo zhì, qǐng fù jùn yū dào sān shí yú lǐ. mìng cóng qí yì.
嘉靖十一年,御史方遠宜等複議開新河。以馬家墩數里皆石岡,議復寢。十七年,山東巡撫胡纘宗言:「元時新河石座舊跡猶在,惟馬壕未通。已募夫鑿治,請復浚淤道三十餘里。」命從其議。
zhì shí jiǔ nián, fù shǐ wáng xiàn yán: láo shān zhī xī yǒu xuē dǎo chén dǎo, shí yà lín lì, héng fú hǎi zhōng, zuì xiǎn. yuán rén bì zhī, gù fàng yáng zǒu chéng shān zhèng dōng, yú dēng dǐ lái, rán hòu chū zhí gū. kǎo jiāo lái dì tú, xuē dǎo xī yǒu shān yuē xiǎo zhú, liǎng fēng jiā zhì. zhōng yǒu shí gāng yuē mǎ háo, qí lù nán běi jiē jiē hǎi yá, ér běi jí má wān, yòu shāo běi jí xīn hé, yòu xī běi jí lái zhōu hǎi cāng. yóu má wān dǐ hǎi cāng cái sān bǎi sān shí lǐ, yóu huái ān yú mǎ háo dǐ zhí gū, cái yī qiān wǔ bǎi lǐ, kě miǎn náo hǎi zhī xiǎn. yuán rén cháng záo cǐ dào, yù shí ér zhǐ. jīn záo mǎ háo yǐ qū má wān, jùn xīn hé yǐ chū hǎi cāng, chéng biàn. xiàn nǎi yú jiù suǒ záo dì yí xī qī zhàng xǔ záo zhī. qí chū tǔ shí xiāng bàn, xià zé jiē shí, yòu xià shí wán rú tiě. fén yǐ liè huǒ, yòng shuǐ wò zhī, shí làn huà wèi jìn. hǎi bō liú huì, má wān yǐ tōng, zhǎng shí yǒu sì lǐ, guǎng liù zhàng yǒu qí, shēn bàn zhī. yóu shì jiāng huái zhī zhōu dá yú jiāo lái. yú nián, fù jùn xīn hé, shuǐ quán páng yì, qí shì shēn kuò, shè jiǔ zhá, zhì fú liáng, jiàn guān shǔ yǐ shǒu. ér zhōng jiān fēn shuǐ lǐng nán tōng zhě sān shí yú lǐ. shí zǒng hé wáng yǐ qí yì fù hǎi yùn, qǐng xiān kāi píng dù xīn hé. dì wèi wàng yì shēng rǎo, ér xiàn yì shì qiān qù, yú shì gōng wèi biàn ér bà.
至十九年,副使王獻言:「勞山之西有薛島、陳島,石砑林立,橫伏海中,最險。元人避之,故放洋走成山正東,逾登抵萊,然後出直沽。考膠萊地圖,薛島西有山曰小竺,兩峰夾峙。中有石岡曰馬壕,其麓南北皆接海崖,而北即麻灣,又稍北即新河,又西北即萊州海倉。由麻灣抵海倉才三百三十里,由淮安逾馬壕抵直沽,才一千五百里,可免鐃海之險。元人嘗鑿此道,遇石而止。今鑿馬壕以趨麻灣,浚新河以出海倉,誠便。」獻乃於舊所鑿地迤西七丈許鑿之。其初土石相半,下則皆石,又下石頑如鐵。焚以烈火,用水沃之,石爛化為燼。海波流匯,麻灣以通,長十有四里,廣六丈有奇,深半之。由是江、淮之舟達於膠萊。逾年,復浚新河,水泉旁溢,其勢深闊,設九閘,置浮梁,建官署以守。而中間分水嶺難通者三十餘里。時總河王以旂議復海運,請先開平度新河。帝謂妄議生擾,而獻亦適遷去,於是工未變而罷。
sān shí yī nián, gěi shì zhōng lǐ yòng jìng yán: jiāo lái xīn hé zài hǎi yùn jiù dào xī, wáng xiàn záo mǎ jiā háo, dǎo zhāng lǔ bái xiàn zhū hé shuǐ yì zhī. jīn huái zhōu zhí dǐ má wān, jí xīn hé nán kǒu yě, cóng hǎi cāng zhí dǐ tiān jīn, jí xīn hé běi kǒu yě. nán běi sān bǎi yú lǐ, cháo shuǐ shēn rù. zhōng yǒu jiǔ xué hú dà gū hé, jiē kě yǐn jì. qí dāng shū jùn zhě bǎi yú lǐ ěr, yí jí kāi tōng. gěi shì zhōng hè jīng yù shǐ hé tíng yù yì yǐ wèi qǐng. zhào tíng yù huì shān dōng fǔ àn guān xíng shì. jì ér yǐ gū fèi hào fán, bào bà.
三十一年,給事中李用敬言:「膠萊新河在海運舊道西,王獻鑿馬家壕,導張魯、白、現諸河水益之。今淮舟直抵麻灣,即新河南口也,從海倉直抵天津,即新河北口也。南北三百餘里,潮水深入。中有九穴湖、大沽河,皆可引濟。其當疏浚者百餘里耳,宜急開通。」給事中賀涇、御史何廷鈺亦以為請。詔廷鈺會山東撫、按官行視。既而以估費浩繁,報罷。
lóng qìng wǔ nián, gěi shì zhōng lǐ guì hé fù qǐng kāi jùn, zhào qiǎn gěi shì zhōng hú jiǎ huì shān dōng fǔ àn guān yì. jiǎ yán: xiàn suǒ záo qú, liú shā shàn bēng, suǒ yǐn bái hé xì liú bù zú guàn zhù. tā ruò xiàn hé xiǎo jiāo hé zhāng lǔ hé jiǔ xué dōu pō jiē huáng wū bù shēn guǎng. jiāo hé suī yǒu wēi yuán, dì shì dōng xià, bù néng běi yǐn. zhū shuǐ jiē bù zú zī. shàng yuán zé shuǐ quán kū hé, wú kě yǎng gěi xià liú zé fú shā yì kuì, bù néng chí jiǔ. rǎo fèi wú yì. xún fǔ liáng mèng lóng yì yán: xiàn wù zhí yuán rén fèi qú wèi hǎi yùn gù dào, bù zhī qú shēn tài zhǎng, chūn xià quán hé wú suǒ yǐn zhù, qiū dōng bào zhǎng wú kě xù xiè. nán běi hǎi shā yì sāi, zhōu xíng zhì ér bù tōng. nǎi fù bào bà.
隆慶五年,給事中李貴和復請開浚,詔遣給事中胡檟會山東撫、按官議。檟言:「獻所鑿渠,流沙善崩,所引白河細流不足灌注。他若現河、小膠河、張魯河、九穴、都泊皆潢污不深廣。膠河雖有微源,地勢東下,不能北引。諸水皆不足資。上源則水泉枯涸,無可仰給;下流則浮沙易潰,不能持久。擾費無益。」巡撫梁夢龍亦言:「獻誤執元人廢渠為海運故道,不知渠身太長,春夏泉涸無所引注,秋冬暴漲無可蓄泄。南北海沙易塞,舟行滯而不通。」乃復報罷。
wàn lì sān nián, nán jīng gōng bù shàng shū liú yīng jié shì láng xú shì fù yì hǎi yùn, yán: nán hǎi yùn zhě yǐ fàng yáng zhī xiǎn, fù nì zhī huàn. jīn yù qù cǐ èr huàn, wéi zì jiāo zhōu yǐ běi, yáng jiā quān yǐ nán, jùn dì bǎi lǐ, wú gāo shān zhǎng bǎn zhī gé, yáng jiā quān běi xī tōng hǎi cháo yǐ. zōng ér jì zhī, kāi chuàng zhě shén wǔ, tōng jùn zhě shén sān, liàng jùn zhě shén èr. yǐ zhuī tàn zhī, shàng xià jiē wú shí, kě kāi wú yí. nǎi mìng mù shì rèn qí shì. yīng jié yì zhǔ tōng hǎi. ér shì wǎng xiāng dù, zé jiāo zhōu páng dì gāo jùn, bù néng tōng cháo. wéi yǐn quán yuán kě chéng hé, rán qí dào èr bǎi wǔ shí yú lǐ, záo shān yǐn shuǐ, zhú dī jiàn zhá, gū fèi bǎi wàn. zhào qiè zé shì, wèi qí yǐ nán cí jǔ chéng shì. huì gěi shì zhōng guāng mào shū lùn zhī, qiě qǐng lìng yīng jié wǎng kān. yīng jié zhì, wèi nán běi hǎi kǒu shuǐ jù shēn kuò, zhōu kě chéng cháo, tiáo xī qí biàn yǐ wén.
萬曆三年,南京工部尚書劉應節、侍郎徐栻複議海運,言:「難海運者以放洋之險,覆溺之患。今欲去此二患,惟自膠州以北,楊家圈以南,浚地百里,無高山長坂之隔,楊家圈北悉通海潮矣。綜而計之,開創者什五,通浚者什三,量浚者什二。以錐探之,上下皆無石,可開無疑。」乃命〈木式〉任其事。應節議主通海。而栻往相度,則膠州旁地高峻,不能通潮。惟引泉源可成河,然其道二百五十餘里,鑿山引水,築堤建閘,估費百萬。詔切責栻,謂其以難詞沮成事。會給事中光懋疏論之,且請令應節往勘。應節至,謂南北海口水俱深闊,舟可乘潮,條悉其便以聞。
shān dōng xún fǔ lǐ shì dá shàng yán: nán hǎi má wān yǐ běi, yīng jié wèi shā jī nán chú, xǐ gǔ lù gōu shí sān lǐ yǐ bì zhī. yòu lǜ nán jiē yā lǜ gǎng, dōng lián lóng jiā tún, shā jī shén gāo, qú kǒu yī kāi, shā suí cháo rù, gù fù yǒu jiàn zhá zhàng shā zhī yì. chén yǐ wèi zhá bì zé cháo ān cóng rù? zhá qǐ zé shā yòu ān cóng zhàng yě? běi hǎi cāng kǒu yǐ nán zhì xīn hé zhá, dà shuài shā yū cháo qiǎn. yīng jié tiāo dōng àn èr lǐ, jǐn qù shā èr chǐ, dà cháo yī lái, shā yōng rú gù, gù fù yǒu zhú dī yuē shuǐ zhàng shā zhī yì. chén yǐ wèi zhàng liǎng àn zhī shā zé kě ěr, ruò cháo zì zhōng liú chōng jī, ān néng zhàng yě? fēn shuǐ lǐng gāo jùn, yī gōng zhǐ èr shí zhàng, ér fèi qiān wǔ bǎi jīn. xià duō náo shí jù shí, chè shuǐ shén nán. gù fù yǒu gǎi tiāo wáng jiā qiū zhī yì. chén yǐ wèi wú jiā kǒu zhì tíng kǒu gāo jùn zhě gòng wǔ shí lǐ, dà gài duō náo shí jù shí, fèi dāng ruò hé? ér shě cǐ zé yòu wú hé kě xíng yě. fū cháo xìn yǒu cháng, dà cháo shāo yuǎn, yì zhǐ jí chén cūn zhá yáng jiā quān, bù néng gèng jìn. kuàng rì zhǐ èr cháo hū? cǐ cháo shuǐ zhī nán shì yě. hé dào yū qū èr bǎi lǐ, zhāng lǔ bái jiāo sān shuǐ wēi xì, dōu pō xíng lǎo, yè yǐ gān hé. shè yù kàng hàn, hé quán kě yǐn? yǐn quán yì nán shì yě. yuán rén kāi jùn cǐ hé, shǐ chén wèi qí láo fèi bù zī, zhōng wú chéng gōng, zú wèi qián jiàn. xún àn yù shǐ shāng wèi zhèng yì yán: tiāo fēn shuǐ lǐng xià, fāng guǎng shí zhàng, yòng fū qiān míng. cái xià shù chǐ wèi náo shí jù shí, yòu xià jiē shā, yòu xià jǐn hēi shā, yòu xià shuǐ quán yǒng chū, fǔ tiāo jí yū, zhǐ shēn zhàng èr chǐ. bì yù tōng hǎi xíng zhōu, gèng xū tiāo shēn yī zhàng. suī èr bǎi yú wàn, wèi zú le cǐ. gěi shì zhōng wáng dào chéng yì lùn qí shī. gōng bù shàng shū guō cháo bīn fù qǐng tíng bà. suì zhào yīng jié shì hái shuō, bà qí yì. sì shì zhōng shū chéng shǒu xùn, yù shǐ gāo jǔ yán sī zhōng, shàng shū yáng yī kuí xiāng jì yì jí zhī, jiē bù guǒ xíng.
山東巡撫李世達上言:「南海麻灣以北,應節謂沙積難除,徙古路溝十三里以避之。又慮南接鴨綠港,東連龍家屯,沙積甚高,渠口一開,沙隨潮入,故復有建閘障沙之議。臣以為閘閉則潮安從入?閘啟則沙又安從障也?北海倉口以南至新河閘,大率沙淤潮淺。應節挑東岸二里,僅去沙二尺,大潮一來,沙壅如故,故復有築堤約水障沙之議。臣以為障兩岸之沙則可耳,若潮自中流衝激,安能障也?分水嶺高峻,一工止二十丈,而費千五百金。下多碙〈石句〉石,掣水甚難。故復有改挑王家丘之議。臣以為吳家口至亭口高峻者共五十里,大概多碙〈石句〉石,費當若何?而舍此則又無河可行也。夫潮信有常,大潮稍遠,亦止及陳村閘、楊家圈,不能更進。況日止二潮乎?此潮水之難恃也。河道紆曲二百里,張魯、白、膠三水微細,都泊行潦,業已乾涸。設遇亢旱,何泉可引?引泉亦難恃也。元人開浚此河,史臣謂其勞費不貲,終無成功,足為前鑒。」巡按御史商為正亦言:「挑分水嶺下,方廣十丈,用夫千名。才下數尺為碙〈石句〉石,又下皆沙,又下盡黑沙,又下水泉湧出,甫挑即淤,止深丈二尺。必欲通海行舟,更須挑深一丈。雖二百餘萬,未足了此。」給事中王道成亦論其失。工部尚書郭朝賓覆請停罷。遂召應節、栻還說,罷其役。嗣是中書程守訓,御史高舉、顏思忠,尚書楊一魁相繼議及之,皆不果行。
chóng zhēn shí sì nián, shān dōng xún fǔ céng yīng hù bù zhǔ shì xíng guó xǐ fù shēn wáng xiàn liú yīng jié zhī shuō. gěi nèi tǎng shí wàn jīn, gōng wèi jǔ, yīng qù guān. shí liù nián xià, shàng shū ní yuán lù qǐng jié zì liáng yóu jiāo lái hé zhuǎn xiǎng, zì jiāo hé kǒu yòng xiǎo chuán dǐ fēn shuǐ lǐng, chē pán lǐng jí sì shí lǐ dá yú lái hé, fù yòng xiǎo chuán chū hǎi, kě wú dǎo jiāo piào sǔn zhī huàn. shān dōng fù zǒng bīng huáng yīn ēn xiàn yì lüè tóng. jiē wèi jí xíng.
崇禎十四年,山東巡撫曾櫻、戶部主事邢國璽復申王獻、劉應節之說。給內帑十萬金,工未舉,櫻去官。十六年夏,尚書倪元璐請截漬糧由膠萊河轉餉,自膠河口用小船抵分水嶺,車盤嶺脊四十里達於萊河,復用小船出海,可無島礁漂損之患。山東副總兵黃蔭恩獻議略同。皆未及行。