hé qú wǔ
◎河渠五
huái hé jiā hé wèi hé zhāng hé qìn hé hū tuó hé sāng gān hé jiāo lái hé
○淮河 泇河 卫河 漳河 沁河 滹沱河 桑乾河 胶莱河
huái hé, chū hé nán píng shì tāi zān shān. jīng tóng bó, qí liú shǐ dà. dōng zhì gù shǐ, rù nán jī yǐng zhōu jìng, dōng hé rǔ yǐng zhū shuǐ. jīng shòu zhōu běi, féi shuǐ rù yān. zhì huái yuǎn chéng dōng, wō shuǐ rù yān. dōng jīng fèng yáng lín huái, háo shuǐ rù yān. yòu jīng wǔ hé xiàn nán, ér nà huì tuó zhuàng tóng zhū shuǐ, shì shèng liú jí. jīng sì zhōu chéng nán, shāo dōng zé biàn shuǐ rù yān. guò guī shān lù, yì zhé ér běi, huì hóng zé fù líng ní dūn wàn jiā zhū hú. dōng běi zhì qīng hé, nán huì yú dà hé, jí gǔ sì kǒu yě, yì yuē qīng kǒu, shì wèi huáng huái jiāo huì zhī chōng. huái zhī nán àn, cáo hé liú rù yān, suǒ wèi qīng jiāng pǔ kǒu. yòu dōng jīng huái ān běi ān dōng nán ér dá yú hǎi.
淮河,出河南平氏胎簪山。经桐伯,其流始大。东至固始,入南畿颍州境,东合汝、颍诸水。经寿州北,肥水入焉。至怀远城东,涡水入焉。东经凤阳、临淮,濠水入焉。又经五河县南,而纳浍、沱、漴、潼诸水,势盛流疾。经泗州城南,稍东则汴水入焉。过龟山麓,益折而北,会洪泽、阜陵、泥墩、万家诸湖。东北至清河,南会於大河,即古泗口也,亦曰清口,是谓黄、淮交会之冲。淮之南岸,漕河流入焉,所谓清江浦口。又东经淮安北、安东南而达於海。
yǒng lè qī nián, jué shòu zhōu, fàn zhōng dōu. zhèng tǒng sān nián, yì qīng hé. tiān shùn sì nián, yì fèng yáng. jiē suí shí xiū zhù, wú jù hài yě. zhèng dé shí èr nián, fù jué cáo dī, guàn sì zhōu. sì zhōu, zǔ líng zài yān, qí dì zuì xià. chū, huái zì ān dōng yún tī guān rù hǎi, wú páng yì huàn. dài yǔ huáng huì, huáng shuǐ shì shèng, duó huái rù hǎi zhī lù, huái bù néng yǔ huáng dí, wǎng wǎng bì ér dōng. chén xuān záo qīng jiāng pǔ, yīn zhù gāo jiā yàn jiù dī yǐ zhàng zhī. huái yáng shì yǐ wú kǒng, ér fèng sì jiān shù wéi hài. jiā jìng shí sì nián yòng zǒng hé dōu yù shǐ liú tiān hé yán, zhù dī wèi líng, ér gāo yàn fāng gù, huái chàng liú chū qīng kǒu, fèng sì zhī huàn mǐ. lóng qìng sì nián, zǒng hé dōu yù shǐ wēng dà lì fù zòu jùn huái gōng jùn, huái yì wú shì.
永乐七年,决寿州,泛中都。正统三年,溢清河。天顺四年,溢凤阳。皆随时修筑,无钜害也。正德十二年,复决漕堤,灌泗州。泗州,祖陵在焉,其地最下。初,淮自安东云梯关入海,无旁溢患。迨与黄会,黄水势盛,夺淮入海之路,淮不能与黄敌,往往避而东。陈瑄凿清江浦,因筑高家堰旧堤以障之。淮、扬恃以无恐,而凤泗间数为害。嘉靖十四年用总河都御史刘天和言,筑堤卫陵,而高堰方固,淮畅流出清口,凤、泗之患弭。隆庆四年,总河都御史翁大立复奏浚淮工竣,淮益无事。
zhì wàn lì sān nián sān yuè, gāo jiā yàn jué, gāo bǎo xīng yán wèi jù jìn. ér huáng shuǐ niè huái, qiě jiàn bī fèng sì. nǎi mìng jiàn sì líng hù chéng shí dī èr bǎi yú zhàng, sì dé shí dī shāo níng. yú shì, zǒng cáo shì láng wú guì fāng yán:" hé jué cuī zhèn, qīng hé lù yū. huáng qiáng huái ruò, nán xǐ ér guàn shān yáng gāo bǎo, qǐng jí hù hú dī." dì lìng shú jì qí biàn. jǐ shì zhōng tāng pìn yǐn yì qǐng dǎo huái rù jiāng. huì hé cóng lǎo huáng hé bēn rù hǎi, huái dé chéng xū chū qīng kǒu. guì fāng yǐ wén, yì suì qǐn.
至万历三年三月,高家堰决,高、宝、兴、盐为巨浸。而黄水蹑淮,且渐逼凤、泗。乃命建泗陵护城石堤二百馀丈,泗得石堤稍宁。於是,总漕侍郎吴桂芳言:“河决崔镇,清河路淤。黄强淮弱,南徙而灌山阳、高、宝,请急护湖堤。”帝令熟计其便。给事中汤聘尹议请导淮入江。会河从老黄河奔入海,淮得乘虚出清口。桂芳以闻,议遂寝。
liù nián, zǒng hé dōu yù shǐ pān jì xún yán:" gāo yàn, huái yáng zhī mén hù, ér huáng huái zhī guān jiàn yě. yù dǎo hé yǐ rù hǎi, bì jí huái yǐ shuā shā. huái shuǐ nán jué, zé zhuó liú tíng zhì, qīng kǒu yì yīn. hé bì jué yì, shàng liú shuǐ xíng píng dì, ér pī xú fèng sì jiē wèi jù jìn. shì huái bìng ér huáng bìng, huáng bìng ér cáo yì bìng, xiāng yīn zhī shì yě." yú shì zhù gāo yàn dī, qǐ wǔ jiā dūn, jīng dà xiǎo jiàn fù líng hú zhōu qiáo dí bà, zhǎng bā shí lǐ, shǐ huái bù dé dōng. yòu yǐ huái shuǐ běi àn yǒu wáng jiǎn zhāng fú èr kǒu xiè rù huáng hé, shuǐ lì fēn, qīng kǒu yì yū qiǎn, qiě huáng shuǐ duō yóu cǐ dào guàn rù huái, nǎi zhù dī hàn zhī. shǐ huái wú suǒ chū, huáng wú suǒ rù, quán huái bì qū qīng kǒu, huì dà hé rù hǎi. rán huái shuǐ suī chū qīng kǒu, yì xī yín fèng sì.
六年,总河都御史潘季驯言:“高堰,淮、扬之门户,而黄、淮之关键也。欲导河以入海,必藉淮以刷沙。淮水南决,则浊流停滞,清口亦堙。河必决溢,上流水行平地,而邳、徐、凤、泗皆为巨浸。是淮病而黄病,黄病而漕亦病,相因之势也。”於是筑高堰堤,起武家墩,经大小涧、阜陵湖、周桥、翟坝,长八十里,使淮不得东。又以淮水北岸有王简、张福二口泄入黄河,水力分,清口易淤浅,且黄水多由此倒灌入淮,乃筑堤捍之。使淮无所出,黄无所入,全淮毕趋清口,会大河入海。然淮水虽出清口,亦西淫凤、泗。
bā nián, yǔ lào, huái báo sì chéng, qiě zhì zǔ líng chí zhōng. yù shǐ chén yòng bīn yǐ wén. jǐ shì zhōng wáng dào chéng yīn yán:" huáng hé wèi zhǎng, huái sì jiān lín yǔ ǒu jí, ér qīng kǒu yǐ bù róng xiè. yí lìng hé chén shū dǎo dǔ sè zhī." jì xún yán:" huáng huái hé liú dōng zhù, shén xùn shǐ. sì zhōu gāng fù pán xuán, yǔ lǎo bù jí xuān xiè, yīn cǐ zhǎng yì. yù shū záo, zé xià liú yǐ shēn, wú kě shū yù dǔ sè, zé shàng liú bù kě nì dǔ." nǎi lìng jì xún xiāng dù, zú tīng zhī ér yǐ. shí liù nián, jì xún fù wèi zǒng hé, jiā sì zhōu hù dī shù qiān zhàng, jiē yòng shí.
八年,雨涝,淮薄泗城,且至祖陵墀中。御史陈用宾以闻。给事中王道成因言:“黄河未涨,淮、泗间霖雨偶集,而清口已不容泄。宜令河臣疏导堵塞之。”季驯言:“黄、淮合流东注,甚迅驶。泗州冈阜盘旋,雨潦不及宣泄,因此涨溢。欲疏凿,则下流已深,无可疏;欲堵塞,则上流不可逆堵。”乃令季驯相度,卒听之而已。十六年,季驯复为总河,加泗州护堤数千丈,皆用石。
shí jiǔ nián jiǔ yuè, huái shuǐ yì sì zhōu, gāo yú chéng háo, yīn sāi shuǐ guān yǐ fáng nèi guàn. yú shì, chéng zhōng jī shuǐ bù xiè, jū mín shí jiǔ yān mò, qīn jí zǔ líng. shū xiè zhī yì bù yī, jì xún wèi dāng tīng qí zì xiāo. huì ǒu xuè qǐ guī, yán zhě yīn qǐng yǔn qí qù. ér dì qiǎn jǐ shì zhōng zhāng zhēn guān wǎng kān, huì zǒng hé shàng shū shū yìng lóng děng xiáng yì yǐ shàng, jì wèi yǒu suǒ dìng. lián shù suì, huái dōng jué gāo liáng jiàn, xī guàn sì líng. dì nù, duó yìng lóng guān, qiǎn jǐ shì zhōng zhāng qǐ chéng wǎng kān. yì zhě duō qǐng chāi gāo yàn, zǒng hé shàng shū yáng yī kuí yǔ qǐ chéng bù cóng, ér lì qǐng fēn huáng dǎo huái. nǎi jiàn wǔ jiā dūn jīng hé zhá, xiè huái shuǐ yóu yǒng jì hé dá jīng hé, xià shè yáng hú rù hǎi. yòu jiàn gāo liáng jiàn jí zhōu qiáo jiǎn shuǐ shí zhá, yǐ xiè huái shuǐ, yī yóu chà hé rù jīng hé, yī yóu cǎo zi hú bǎo yìng hú xià zǐ yīng gōu, jù xià guǎng yáng hú rù hǎi. yòu tiāo gāo yóu máo táng gǎng, tōng shào bó hú, kāi jīn jiā wān, xià máng dào hé rù jiāng, yǐ shū huái zhǎng, ér huái shuǐ yǐ píng. qí hòu sān zhá jiàn sāi.
十九年九月,淮水溢泗州,高於城壕,因塞水关以防内灌。於是,城中积水不泄,居民十九淹没,侵及祖陵。疏泄之议不一,季驯谓当听其自消。会呕血乞归,言者因请允其去。而帝遣给事中张贞观往勘,会总河尚书舒应龙等详议以上,计未有所定。连数岁,淮东决高良涧,西灌泗陵。帝怒,夺应龙官,遣给事中张企程往勘。议者多请拆高堰,总河尚书杨一魁与企程不从,而力请分黄导淮。乃建武家墩经河闸,泄淮水由永济河达泾河,下射阳湖入海。又建高良涧及周桥减水石闸,以泄淮水,一由岔河入泾河,一由草子湖、宝应湖下子婴沟,俱下广洋湖入海。又挑高邮茆塘港,通邵伯湖,开金家湾,下芒稻河入江,以疏淮涨,而淮水以平。其后三闸渐塞。
chóng zhēn jiān, huáng huái zhǎng yì, yì zhě fù qǐng kāi gāo yàn. huái yáng zài cháo zhě gōng shū lì zhēng, yì suì qǐn. rán shì shí jiàn yì zhū kǒu shù jué, xià guàn xìng yán, huái huàn rì jí yǐ.
崇祯间,黄、淮涨溢,议者复请开高堰。淮、扬在朝者公疏力争,议遂寝。然是时建义诸口数决,下灌兴、盐,淮患日棘矣。
jiā hé, èr yuán. yī chū fèi xiàn nán shān gǔ zhōng, xún yí zhōu xī nán liú, yī chū yì xiàn jūn shān, dōng nán yǔ fèi jiā hé, wèi zhī dōng xī èr jiā hé. nán huì péng hé shuǐ, cóng mǎ jiā qiáo dōng, guò wēi shān chì shān lǚ mèng děng hú, yú gé xū lǐng, ér nán jīng hòu jiā wān liáng chéng, zhì jiā kǒu zhèn, hé há mán lián wāng zhū hú. dōng huì yí shuǐ, cóng zhōu hú liǔ hú, jiē pī zhōu dōng zhí hé. dōng nán dá sù qiān zhī huáng dūn hú luò mǎ hú, cóng dǒng chén èr gōu rù huáng hé. yǐn sì hé yí jì yùn dào, yǐ bì huáng hé zhī xiǎn, qí yì shǐ yú wēng dà lì, jì zhī zhě fù xī zhì, ér chéng yú lǐ huà lóng cáo shí pìn.
泇河,二源。一出费县南山谷中,循沂州西南流,一出峄县君山,东南与费泇合,谓之东、西二泇河。南会彭河水,从马家桥东,过微山、赤山、吕孟等湖,逾葛墟岭,而南经侯家湾、良城,至泇口镇,合蛤鳗、连汪诸湖。东会沂水,从周湖、柳湖,接邳州东直河。东南达宿迁之黄墩湖、骆马湖,从董、陈二沟入黄河。引泗合沂济运道,以避黄河之险,其议始於翁大立,继之者傅希挚,而成於李化龙、曹时聘。
lóng qìng sì nián jiǔ yuè, hé jué pī zhōu, zì suī níng zhì sù qiān yū bǎi bā shí lǐ. zǒng hé shì láng wēng dà lì qǐng kāi jiā hé yǐ bì huáng shuǐ, wèi jué ér bà. míng nián sì yuè, hé fù jué pī zhōu, mìng jǐ shì zhōng luò zūn kān yàn. gōng bù shàng shū zhū héng qǐng yǐ kāi jiā kǒu hé zhī shuō xià zhū chén shú jì. dì jí mìng zūn huì kān. zūn yán:" jiā kǒu hé qǔ dào suī jié, shī gōng shí nán. gé xū lǐng gāo chū hé dǐ liù zhàng yú, kāi záo jǐn zhì èr zhàng, péng shí zhōng shuǐ quán yǒng chū. hòu jiā wān liáng chéng suī yǒu hé xíng, shuǐ zhōng duō fú shí, nán záo, zòng záo zhī, tuān jī bù kě cáo. qiě há mán zhōu liǔ zhū hú, zhù dī shuǐ zhōng, gōng fèi wú suàn. wēi shān chì shān lǚ mèng děng hú suī kě zhù dī, rán xū záo gé xū lǐng yǐ xiè zhèng pài, kāi dì bāng gōu yǐ sàn yú bō, nǎi kě shī gōng." qǐng bà qí yì. zhào shàng shū zhū héng huì zǒng hé dōu yù shǐ wàn gōng děng fù kān. héng zòu yǒu sān nán, dà lüè rú zūn zhǐ. qiě yán cáo hé yǐ tōng, xú pī jiān dī gāo shuǐ shēn, bù fán bié jiàn zhì. nǎi bà.
隆庆四年九月,河决邳州,自睢宁至宿迁淤百八十里。总河侍郎翁大立请开泇河以避黄水,未决而罢。明年四月,河复决邳州,命给事中雒遵勘验。工部尚书朱衡请以开泇口河之说下诸臣熟计。帝即命遵会勘。遵言:“泇口河取道虽捷,施工实难。葛墟岭高出河底六丈馀,开凿仅至二丈,硼石中水泉涌出。侯家湾、良城虽有河形,水中多伏石,难凿,纵凿之,湍激不可漕。且蛤鳗、周柳诸湖,筑堤水中,功费无算。微山、赤山、吕孟等湖虽可筑堤,然须凿葛墟岭以泄正派,开地浜沟以散馀波,乃可施工。”请罢其议。诏尚书朱衡会总河都御史万恭等覆勘。衡奏有三难,大略如遵指。且言漕河已通,徐、邳间堤高水深,不烦别建置。乃罢。
wàn lì sān nián, zǒng hé dōu yù shǐ fù xī zhì yán:" jiā hé zhī yì cháng jiàn ér zhōng zhǐ, wèi yǒu sān nán. ér chén qiǎn zhuī shǒu bù gōng shuǐ píng huà jiàng, yú sān nán chǔ hé kān. qǐ zì shàng quán hé kǒu, kāi xiàng dōng nán, zé qǐ chù dī wā, xià liú qū gāo zhī nán kě bì yě. nán jīng xìng yì cūn dōng, zé gé xū lǐng gāo jiān zhī nán kě bì yě. cóng dǒu gōu hé jīng guō cūn xī zhī píng tǎn, zé liáng chéng hòu jiā wān zhī fú shí kě bì yě. zhì jiā kǒu shàng xià, hé qú shēn qiǎn bù yī, hú táng lián luò xiāng yīn, jiān yǒu shā jiāng, wú ài tiāo wā. dà jiào shàng qǐ quán hé kǒu, shuǐ suǒ cóng rù yě, xià zhì dà hé kǒu, shuǐ suǒ cóng chū yě. zì xī běi zhì dōng nán, zhǎng wǔ bǎi sān shí lǐ, bǐ zhī huáng hé jìn bā shí lǐ, hé qú hé táng shí jū bā jiǔ, yuán tóu huó shuǐ, mài luò guàn tōng, cǐ tiān zǐ suǒ yǐ zī cáo yě. chéng néng juān shí nián zhì hé zhī fèi, yǐ chéng jiā hé, zé huáng hé wú lǜ yōng jué, chá chéng wú lǜ tián yū, èr hóng wú lǜ jiān xiǎn, yùn sōu wú lǜ piào sǔn, yáng shān zhī zhī hé kě wú kāi, jìng shān zhī zhá zuò kě wú jiàn, xú lǚ zhī hóng fū kě jǐn shěng, mǎ jiā qiáo zhī dī gōng kě zhōng chuò. jīn rì bù zī zhī fèi, tā rì suǒ shěng dǐ yǒu yú zhě yě. chén yǐ wéi kāi jiā hé biàn." nǎi mìng dōu jǐ shì zhōng hóu yú zhào wǎng huì xī zhì jí xún cáo yù shǐ liú guāng guó, què yì yǐ wén. yú zhào kān shàng jiā hé shì yí:" zì quán hé kǒu zhì dà hé kǒu wǔ bǎi sān shí lǐ nèi, zì zhí hé zhì qīng hé sān bǎi yú lǐ, wú lài yú jiā, shì zài kě yǐ. wéi xú lǚ zhì zhí hé shàng xià èr bǎi yú lǐ, hé chōng xiāo dàng zé hé èr hóng, chōng suī níng zé yū pī hé, yí kāi yǐ bì qí hài, yuē fèi bǎi wǔ shí yú wàn jīn. tè liáng chéng fú shí zhǎng wǔ bǎi wǔ shí zhàng, kāi záo zhī lì nán yǐ nì liào. xìng yì lǐng jí nán yǔ líng jù xiàn gé hé liú, èr chù jì kāi, zé fēng pèi hé jué, bì zhì guàn rù. yí xiān záo liáng chéng shí, yù xiū fēng pèi dī fáng, kě xú yì xìng gōng yě." bù fù rú qí yán, ér wèi kāi jiā fēi shù nián bù chéng, dāng yǐ zhì hé wèi jí. dì bù yuè, zé yú zhào zǔ rǎo, rán yì yì suì qǐn.
万历三年,总河都御史傅希挚言:“泇河之议尝建而中止,谓有三难。而臣遣锥手、步弓、水平、画匠,於三难处核勘。起自上泉河口,开向东南,则起处低洼,下流趋高之难可避也。南经性义村东,则葛墟岭高坚之难可避也。从陡沟河经郭村西之平坦,则良城侯家湾之伏石可避也。至泇口上下,河渠深浅不一,湖塘联络相因,间有砂礓,无碍挑挖。大较上起泉河口,水所从入也,下至大河口,水所从出也。自西北至东南,长五百三十里,比之黄河近八十里,河渠、河塘十居八九,源头活水,脉络贯通,此天子所以资漕也。诚能捐十年治河之费,以成泇河,则黄河无虑壅决,茶城无虑填淤,二洪无虑艰险,运艘无虑漂损,洋山之支河可无开,境山之闸座可无建,徐、吕之洪夫可尽省,马家桥之堤工可中辍。今日不赀之费,他日所省抵有馀者也。臣以为开泇河便。”乃命都给事中侯于赵往会希挚及巡漕御史刘光国,确议以闻。于赵勘上泇河事宜:“自泉河口至大河口五百三十里内,自直河至清河三百馀里,无赖於泇,事在可已。惟徐、吕至直河上下二百馀里,河冲萧、砀则涸二洪,冲睢宁则淤邳河,宜开以避其害,约费百五十馀万金。特良城伏石长五百五十丈,开凿之力难以逆料。性义岭及南禹陵俱限隔河流,二处既开,则丰、沛河决,必至灌入。宜先凿良城石,预修丰、沛堤防,可徐议兴功也。”部覆如其言,而谓开泇非数年不成,当以治河为急。帝不阅,责于赵阻扰,然议亦遂寝。
èr shí nián, zǒng hé shàng shū shū yìng lóng kāi hán zhuāng yǐ xiè hú shuǐ, jiā hé zhī lù shǐ tōng. zhì èr shí wǔ nián, huáng hé jué huáng gù kǒu nán xǐ, xú lǚ ér xià jǐ duàn liú. fāng yì kāi lǐ jí kǒu xiǎo fú qiáo jí zhèn kǒu yǐ xià, jiàn zhá yǐn shuǐ yǐ tōng cáo, ér lùn zhě wèi fēi yǒng jiǔ zhī jì. yú shì gōng kē jǐ shì zhōng yáng yīng wén lì kē jǐ shì zhōng yáng tíng lán jiē wèi dāng kāi jiā hé, gōng bù fù yì yǔn xíng. dì mìng hé cáo guān kān bào, bù guǒ. èr shí bā nián, yù shǐ èr qí fù qǐng kāi jiā hé. gōng bù fù zòu yún:" yòng huáng hé wèi cáo, lì yǔ hài cān yòng jiā hé wèi cáo, yǒu lì wú hài. dàn jiā hé zhī wài, yóu wēi shān lǚ mèng zhōu liǔ zhū hú, fú qiū shuǐ fā yú fēng bō, dōng chūn shuǐ hé yú qiǎn zǔ, xū shàng xià bié záo cáo qú, jiàn zhá jié shuǐ." cóng zhī. zǒng hé shàng shū liú dōng xīng dǒng qí shì, yǐ dì duō shā shí, gōng jiān wèi jiù. gōng kē jǐ shì zhōng zhāng wèn dá yǐ wéi yán. yù shǐ zhāng yǎng zhì fù chén kāi jiā hé zhī shuō yǒu sì:
二十年,总河尚书舒应龙开韩庄以泄湖水,泇河之路始通。至二十五年,黄河决黄堌口南徙,徐、吕而下几断流。方议开李吉口、小浮桥及镇口以下,建闸引水以通漕,而论者谓非永久之计。於是工科给事中杨应文、吏科给事中杨廷兰皆谓当开泇河,工部覆议允行。帝命河漕官勘报,不果。二十八年,御史佴祺复请开泇河。工部覆奏云:“用黄河为漕,利与害参用;泇河为漕,有利无害。但泇河之外,由微山、吕孟、周柳诸湖,伏秋水发虞风波,冬春水涸虞浅阻,须上下别凿漕渠,建闸节水。”从之。总河尚书刘东星董其事,以地多沙石,工艰未就。工科给事中张问达以为言。御史张养志复陈开泇河之说有四:
yī yuē kāi huáng ní wān yǐ tōng rù jiā zhī jìng. pī zhōu yí hé kǒu, rù jiā hé mén hù yě. jìn kǒu liù qī lǐ, yǒu hú míng lián èr wāng, qí shuǐ qiǎn ér kuò, xià duō yū ní. yù tiāo jùn zé wú àn kě xiū, yù wèi bà sào zé wú jī kě zhù. hú wài yǒu huáng ní wān, lí hú bù yuǎn, dì pō dī. zì yí kǒu zhì hú běi yá yuē èr shí yú lǐ, yú cǐ kāi yī hé yǐ jiē jiā kǒu, yǐn hú shuǐ guàn zhī, yùn zhōu kě zhí dá jiā kǒu yǐ.
一曰开黄泥湾以通入泇之径。邳州沂河口,入泇河门户也。进口六七里,有湖名连二汪,其水浅而阔,下多淤泥。欲挑浚则无岸可修,欲为坝埽则无基可筑。湖外有黄泥湾,离湖不远,地颇低。自沂口至湖北崖约二十馀里,於此开一河以接泇口,引湖水灌之,运舟可直达泇口矣。
yī yuē záo wàn jiā zhuāng yǐ jiē jiā kǒu zhī yuán. wàn jiā zhuāng, jiā kǒu yí běi dì yě. yǔ tái jiā zhuāng hòu jiā wān liáng chéng zhū chù, jiē shān gāng gāo fù, duō shā jiāng shí kuài, jí nán wéi gōng. dōng xīng lì záo chéng hé. dàn hé shēn shàng qiǎn, shuǐ zhǐ èr sān chǐ, yí gèng záo sì wǔ chǐ, bǐ hán zhuāng zhī shuǐ xià jiē jiā kǒu, zé yùn zhōu wú lùn dà xiǎo, jiē pèi rán kě dá yǐ.
一曰凿万家庄以接泇口之源。万家庄,泇口迤北地也。与台家庄、侯家湾、良城诸处,皆山冈高阜,多砂礓石块,极难为工。东星力凿成河。但河身尚浅,水止二三尺,宜更凿四五尺,俾韩庄之水下接泇口,则运舟无论大小,皆沛然可达矣。
yī yuē jùn zhī hé yǐ bì wēi kǒu zhī xiǎn. wēi shān hú zài hán zhuāng xī, shàng xià sān shí yú lǐ, shuǐ shēn zhàng yú. bì tàn shēn qiǎn, lì biāo wèi xiàng dǎo, fēng zhèng fān xuán, qǐng kè kě guò, tū yù kuáng biāo, wèi miǎn bài méi. jīn yǐ bàng hú kāi zhī hé sì shí wǔ lǐ, shàng tōng xī liǔ zhuāng, xià jiē hán zhuāng, qiān wǎn yǒu lù. dāng zài shū jùn, shù wú piào nì zhī huàn.
一曰浚支河以避微口之险。微山湖在韩庄西,上下三十馀里,水深丈馀。必探深浅,立标为向导,风正帆悬,顷刻可过,突遇狂飚,未免败没。今已傍湖开支河四十五里,上通西柳庄,下接韩庄,牵挽有路。当再疏浚,庶无漂溺之患。
qí yī zé yǐ wàn zhuāng yí dài shì gāo, běi shuǐ nán xià, zhì cǐ bì sù. qǐng jí qí dì jiàn zhá shù zuò, yǐ shí xù xiè. zhào sù kān xíng. ér dōng xīng bìng zú. yù shǐ gāo jǔ xiàn hé cáo sān cè, fù jí jiā hé. gōng bù shàng shū yáng yī kuí fù yán:" jiā hé jīng liáng chéng péng hé gé xū lǐng, shí jiāng nán záo, gù kǒu jǐn zhàng liù chǐ, qiǎn yì rú zhī, dāng dà jiā shū záo. qí hán zhuāng qú shàng jiē wēi shān lǚ mèng, yí duō fāng shū dǎo, bǐ wú yū qiǎn. shùn liú rù mǎ jiā qiáo xià zhèn, yǐ wéi yùn dào jiē jì zhī zī." dì yǐ jiā hé jì yǒu chéng jī, mìng hé chén gèng tiāo jùn.
其一则以万庄一带势高,北水南下,至此必速。请即其地建闸数座,以时蓄泄。诏速勘行。而东星病卒。御史高举献河漕三策,复及泇河。工部尚书杨一魁覆言:“泇河经良城、彭河、葛墟岭,石礓难凿,故口仅丈六尺,浅亦如之,当大加疏凿。其韩庄渠上接微山、吕孟,宜多方疏导,俾无淤浅。顺流入马家桥、夏镇,以为运道接济之资。”帝以泇河既有成绩,命河臣更挑浚。
sān shí nián, gōng bù shàng shū yáo jì kě yán jiā hé zhī yì yí bà, nǎi zhǐ bù zhì. wèi jǐ, zǒng hé shì láng lǐ huà lóng fù yì kāi jiā hé, shǔ zhī zhí hé, yǐ bì hé xiǎn. gōng kē jǐ shì zhōng hóu qìng yuǎn lì zhǔ qí shuō, ér yǐ gū fèi tài shǎo, zé qī tài yuǎn, qǐng zhuān rèn ér zé chéng zhī. sān shí èr nián zhēng yuè, gōng bù fù huà lóng shū, yán:" kāi jiā yǒu liù shàn, qí bù yí yǒu èr. jiā hé kāi ér yùn bù jiè hé, hé shuǐ yǒu wú tīng zhī, shàn yī. yǐ èr bǎi zhǔ shí lǐ zhī jiā hé, bì sān bǎi sān shí lǐ zhī huáng hé, shàn èr. yùn bù jiè hé, zé wǒ wéi zhèng dé yǐ shú chá jī yí ér zhì zhī, shàn sān. gū fèi èr shí wàn jīn, kāi hé èr bǎi liù shí lǐ, shì zhū héng xīn hé shì bàn gōng bèi, shàn sì. kāi hé bì xíng zhào mù, chūn huāng yì xìng, mài shú rén sàn, fù mín bù rǎo, qióng mín dé yǐ yǎng, shàn wǔ. liáng chuán guò hóng, bì yuē chūn jǐn, shí wèi hé zhǎng, yùn rù jiā hé, zhāo mù wú fáng, shàn liù. wèi líng hàn huàn, wèi mín yù zāi, wú yí zhě yī. xú zhōu xiàng kǔ hóng shuǐ, jiā hé jì kāi, zé xú mín zhī wèi yú zhě yì shǎo, wú yí zhě èr." dì shēn shàn zhī, lìng sù jiū gōng wèi jiǔ yuǎn zhī jì. bā yuè, huà lóng bào fēn shuǐ hé chéng, liáng sōu yóu jiā zhě sān zhī èr. huì huà lóng dīng jiān qù, zǒng hé shì láng cáo shí pìn dài, shàng yán sòng huà lóng gōng. rán shì shí, dǎo hé jùn jiā, liǎng gōng bìng xìng, yì wèi néng jìng. ér huáng hé shù yì, huài cáo qú. jǐ shì zhōng sòng yī hán suì dǐ huà lóng kāi jiā zhī wù, huà lóng fèn, shàng zhāng zì biàn. shí pìn yì lì yán jiā kě lài, yīn huà shàn hòu liù shì yǐ wén. bù fù jiē cóng qí yì. qiě yán:" jiā kāi yú gěng cáo zhī rì, gù bù kě yīn jiā ér fèi huáng cáo lì yú jiā chéng zhī hòu, yì bù kě yīn huáng ér fèi jiā. liǎng lì jù cún, shù jī huǎn jí kě lài." yīn qǐng zhù xī shān dī, xuē dùn zhuāng zuǐ, píng dà fàn kǒu tuān liū, jùn māo ér wō děng chù zhī qiǎn, jiàn jù liáng wú chōng zhá, zēng sān shì xú táng bà, yǐ zhōng jiā hé wèi jiù zhī gōng. zhào rú yì. yuè shù nián, jiā gōng wèi jìng, dū cáo zhě fù shě jiā yóu huáng. zhōu yǒu fù zhě, qiān xǐ huáng jiā jiān, yùn qī jiǔ yú xiàn.
三十年,工部尚书姚继可言泇河之役宜罢,乃止不治。未几,总河侍郎李化龙复议开泇河,属之直河,以避河险。工科给事中侯庆远力主其说,而以估费太少,责期太远,请专任而责成之。三十二年正月,工部覆化龙疏,言:“开泇有六善,其不疑有二。泇河开而运不借河,河水有无听之,善一。以二百主十里之泇河,避三百三十里之黄河,善二。运不借河,则我为政得以熟察机宜而治之,善三。估费二十万金,开河二百六十里,视朱衡新河事半功倍,善四。开河必行召募,春荒役兴,麦熟人散,富民不扰,穷民得以养,善五。粮船过洪,必约春尽,实畏河涨,运入泇河,朝暮无妨,善六。为陵捍患,为民御灾,无疑者一。徐州向苦洪水,泇河既开,则徐民之为鱼者亦少,无疑者二。”帝深善之,令速鸠工为久远之计。八月,化龙报分水河成,粮艘由泇者三之二。会化龙丁艰去,总河侍郎曹时聘代,上言颂化龙功。然是时,导河、浚泇,两工并兴,役未能竟。而黄河数溢,坏漕渠。给事中宋一韩遂诋化龙开泇之误,化龙愤,上章自辩。时聘亦力言泇可赖,因画善后六事以闻。部覆皆从其议。且言:“泇开於梗漕之日,固不可因泇而废黄;漕利於泇成之后,亦不可因黄而废泇。两利俱存,庶几缓急可赖。”因请筑郗山堤,削顿庄嘴,平大泛口湍溜,浚猫儿窝等处之浅,建钜梁吴冲闸,增三市徐塘坝,以终泇河未就之功。诏如议。越数年,泇工未竟,督漕者复舍泇由黄。舟有覆者,迁徙黄、泇间,运期久逾限。
sān shí bā nián, yù shǐ sū wéi lín shū chén huáng jiā lì hài, qǐng zhuān lì yú jiā, lüè yán:" huáng hé zì qīng hé jīng táo yuán, běi dá zhí hé kǒu, zhǎng èr bǎi sì shí lǐ. cǐ zài jiā xià liú, shuǐ píng shēn guǎng, yùn zhōu rì xíng jǐn shí lǐ. rán wú tā dào, gù bì yòng zhī. zì zhí hé kǒu ér shàng, lì pī xú dá zhèn kǒu, zhǎng èr bǎi bā shí yú lǐ, shì wèi huáng hé. yòu bǎi èr shí lǐ, fāng dǐ xià zhèn. qí dōng zì māo wō jiā gōu dá xià zhèn, zhǐ èr bǎi liù shí yú lǐ, shì wèi jiā hé. dōng xī xiāng duì, shě cǐ zé bǐ. huáng hé sān sì yuè jiān qiǎn yǔ jiā tóng. wǔ yuè chū, qí liú xiōng yǒng, zì tiān ér xià, yī bù nán xíng. yóu qí shuǐ xié shā ér lái, hé kǒu rì gāo. zhì qī yuè chū, zé qiǎn hé shí bèi. tǒng ér jì zhī, wú yī shí kě yóu zhě. nì rén sǔn zhōu, qí hài shén jù. jiā hé jì rì kě dá, zhōng xiān fēng bō, dàn dé shí xīn rèn shì zhī chén, bù sān wǔ nián quē lüè xī bǔ, shù bǎi nián zhī lì yě." gōng kē jǐ shì zhōng hé shì jìn yì yán:" yùn dào zuì xiǎn wú rú huáng hé. xiān nián shuǐ chū zhāo yáng hú, xià zhèn yǐ nán yùn dào chōng zǔ, kāi jiā zhī yì shǐ jué. bì qiǎn sè jí liū èr hóng zhī xiǎn, jù zhū quán shuǐ, yǐ shí qǐ bì, tōng xíng wú zhì zhě liù nián. nǎi jīn hū yù shě jiā yóu huáng, zhì cāng huáng sǔn huài liáng sōu. huò gǎi yóu dà fú qiáo, hé dào yū sè, fù huán yóu jiā. yǐ gù yùn dǐ wān chí, jí jí yǒu shǒu dòng zhī lǜ, yóu huáng zhī hài lüè kě jiàn yǐ. gù jiā gōng wèi jìng, kuò xiá shēn qiǎn bù qí. yí tà guǎng jùn shēn, yù huì tōng hé xiāng děng. zhòng yùn kōng huí, wǎng lái bù xiāng ài, huí xuán bù xiāng bì, shuǐ cháng chōng shèng, zhōu wú liú xíng. suì juān shuǐ héng shù wàn jīn, dū yǐ lián néng zhī lì, sān nián kě jùn gōng. rán hòu xún luò mǎ hú běi àn, dōng dá sù qiān, dà xīng běn chā, jǐn bì huáng hé zhī xiǎn, zé jiā hé zhī shì qì yǐ. huò wèi quán mài xì wēi, tài kuò tài shēn, shuǐ bù néng yǒu. bù zhī jiā yuán yuǎn zì méng yí, jìn xié xú táng xǔ chí wén wǔ zhū quán hé, dà shuài shì jǐ níng quán hé lüè xiāng děng. lǚ gōng táng kǒu jì sāi, zé shān dōng zhū shuǐ zǒng hé quán shōu, jiā yǐ zhá bà dī fáng, hé yōu bù zú? huò wèi zhí dǐ sù qiān, cǐ gōng yū ér nán jìng, shì zài rèn yòng dé rén, zōng lǐ yǒu fǎ ěr." shū rù, bù bào.
三十八年,御史苏惟霖疏陈黄、泇利害,请专力於泇,略言:“黄河自清河经桃源,北达直河口,长二百四十里。此在泇下流,水平身广,运舟日行仅十里。然无他道,故必用之。自直河口而上,历邳、徐达镇口,长二百八十馀里,是谓黄河。又百二十里,方抵夏镇。其东自猫窝、泇沟达夏镇,止二百六十馀里,是谓泇河。东西相对,舍此则彼。黄河三四月间浅与泇同。五月初,其流汹涌,自天而下,一步难行。由其水挟沙而来,河口日高。至七月初,则浅涸十倍。统而计之,无一时可由者。溺人损舟,其害甚剧。泇河计日可达,终鲜风波,但得实心任事之臣,不三五年缺略悉补,数百年之利也。”工科给事中何士晋亦言:“运道最险无如黄河。先年水出昭阳湖,夏镇以南运道冲阻,开泇之议始决。避浅涩急溜二洪之险,聚诸泉水,以时启闭,通行无滞者六年。乃今忽欲舍泇由黄,致仓皇损坏粮艘。或改由大浮桥,河道淤塞,复还由泇。以故运抵湾迟,汲汲有守冻之虑,由黄之害略可见矣。顾泇工未竟,阔狭深浅不齐。宜拓广浚深,与会通河相等。重运空回,往来不相碍,回旋不相避,水常充盛,舟无留行。岁捐水衡数万金,督以廉能之吏,三年可竣工。然后循骆马湖北岸,东达宿迁,大兴畚锸,尽避黄河之险,则泇河之事讫矣。或谓泉脉细微,太阔太深,水不能有。不知泇源远自蒙、沂,近挟徐塘、许池、文武诸泉河,大率视济宁泉河略相等。吕公堂口既塞,则山东诸水总合全收,加以闸坝堤防,何忧不足?或谓直抵宿迁,此功迂而难竟,是在任用得人,综理有法耳。”疏入,不报。
míng nián, bù fù zǒng hé dōu yù shǐ liú shì zhōng jiā huáng pián yí shū, yán:" jiā qú chūn xià jiān, yí wǔ jīng hé shān shuǐ chōng fā, shā yū kuì jué, suì zhōng dāng rú nán wàng lì xiū zhì. gù bié wú zhì shuǐ zhī dì, shì bù dé bù sāi jiā hé bà, lìng shuǐ fù guī huáng liú. gù měi nián sān yuè chū, zé kāi jiā hé bà, lìng liáng sōu jí guān mín chuán yóu zhí hé jìn. zhì jiǔ yuè nèi, zé kāi zhào gōng bà, rù huáng hé, yǐ biàn kōng huí jí guān mín chuán wǎng lái. zhì cì nián èr yuè zhōng sāi zhī. bàn nián yóu jiā, bàn nián yóu huáng, cǐ liǎng lì zhī dào yě. yīn qǐng zēng yì shè guān. yòu fù wéi lín shū, yán:" zhí lì māo wō qiǎn, wèi yí xià liú, hé guǎng shā yū, bù kě yǐ zhá, zuì wéi jiā huàn. yí xī kāi yī yuè hé, yǐ tōng yí kǒu. fán shuǐ xié shā lái, shā xìng zhí zǒu, yǒu yuè hé yǐ fēn zhī, zé jù yú huí fú zhī chù, lāo shuā jiào yì, ér jiā huàn shǎo jiǎn yǐ." jù bào kě, qí hòu, wú hé suì wèi yǒng lì, dàn xū bǔ qì ér yǐ. rán jiā shì xiá zhǎi, dōng chūn liáng sōu huí kōng réng yóu huáng hé yān.
明年,部覆总河都御史刘士忠《泇黄便宜疏》,言:“泇渠春夏间,沂、武、京河山水冲发,沙淤溃决,岁终当如南旺例修治。顾别无置水之地,势不得不塞泇河坝,令水复归黄流。故每年三月初,则开泇河坝,令粮艘及官民船由直河进。至九月内,则开召公坝,入黄河,以便空回及官民船往来。至次年二月中塞之。半年由泇,半年由黄,此两利之道也。因请增驿设官。又覆惟霖疏,言:“直隶猫窝浅,为沂下流,河广沙淤,不可以闸,最为泇患。宜西开一月河,以通沂口。凡水挟沙来,沙性直走,有月河以分之,则聚於洄伏之处,捞刷较易,而泇患少减矣。”俱报可,其后,无河遂为永利,但需补葺而已。然泇势狭窄,冬春粮艘回空仍由黄河焉。
sì shí bā nián, xún cáo yù shǐ máo yī lù yán:" wú hé shǔ xià zhèn zhě yǒu zhá jiǔ zuò, shǔ zhōng hé zhě zhǐ jí cǎo bà. fēn sī guān yì yú zhí kǒu děng chù jiàn zhá, qǐng jǔ xíng zhī." zhào cóng qí yì. chóng zhēn sì nián, zǒng cáo shàng shū yáng yī péng jùn jiā hé. jiǔ nián, zǒng hé shì láng zhōu dǐng zòu zhòng jùn jiā hé chéng. jiǔ zhī, dǐng zuò jué hé fáng yuǎn shù. jǐ shì zhōng shěn yìn péi sòng qí xiū jiā lì yùn zhī gōng, dé jiǎn lùn.
四十八年,巡漕御史毛一鹭言:“无河属夏镇者有闸九座,属中河者止藉草坝。分司官议於直口等处建闸,请举行之。”诏从其议。崇祯四年,总漕尚书杨一鹏浚泇河。九年,总河侍郎周鼎奏重浚泇河成。久之,鼎坐决河防远戍。给事中沈胤培讼其修泇利运之功,得减论。
wèi hé, yuán chū hé nán huī xiàn sū mén shān bǎi mén quán. jīng xīn xiāng jí xiàn ér dōng, zhì jī nán jùn xiàn jìng, qí shuǐ rù yān, wèi zhī bái gōu, yì yuē sù xū dú. sòng yuán shí míng yuē yù hé. yóu nèi huáng dōng chū, zhì shān dōng guǎn táo xī, zhāng shuǐ hé yān. dōng běi zhì lín qīng, yù huì tōng hé hé. běi lì dé cāng zhū zhōu, zhì qīng xiàn nán, hé hū tuó hé. běi dá tiān jīn, huì bái hé rù hǎi. suǒ wèi wèi cáo yě. qí hé liú zhuó shì shèng, yùn dào dé zhī, shǐ wú qiǎn sè yú. rán zì dé zhōu xià jiàn yǔ hǎi jìn, bēi zhǎi yì chōng kuì.
卫河,源出河南辉县苏门山百门泉。经新乡、汲县而东,至畿南浚县境,淇水入焉,谓之白沟,亦曰宿胥渎。宋、元时名曰御河。由内黄东出,至山东馆陶西,漳水合焉。东北至临清,与会通河合。北历德、沧诸州,至青县南,合滹沱河。北达天津,会白河入海。所谓卫漕也。其河流浊势盛,运道得之,始无浅涩虞。然自德州下渐与海近,卑窄易冲溃。
chū, yǒng lè yuán nián, shěn yáng jūn shì táng shùn yán:" wèi hé dǐ zhí gū rù hǎi, nán jù huáng hé lù lù cái wǔ shí lǐ. ruò kāi wèi hé, ér jù huáng hé bǎi bù zhì cāng áo, shòu nán yùn liáng xiǎng, zhì wèi hé jiāo yùn, gōng sī liǎng biàn." nǎi mìng tíng chén yì, wèi xíng. qí dōng, mìng dū du qiān shì chén jùn yùn huái ān yí zhēn cāng liáng bǎi wǔ shí wàn yú shí fù yáng wǔ, yóu wèi hé zhuǎn shū běi jīng. wǔ nián, zì lín qīng dǐ dù kǒu yì jué dī qī chù, fā zú sāi zhī. hòu sòng lǐ kāi huì tōng hé, wèi hé yǔ zhī hé. shí fāng shù jué dī àn, suì mìng lǐ bìng zhì zhī. lǐ yán:" wèi huī zhì zhí gū, hé àn duō dī báo, ruò bù jiù yuán xī liú, dàn wù dī zhù, kǒng fù kuì jué, láo fèi yì shén. huì tōng hé dǐ wèi jiā wān, yǔ tǔ hé lián, qí chù kě chuān èr xiǎo qú yǐ xiè yú tǔ hé. suī yù shuǐ zhǎng, xià liú wèi hé, zì wú héng yì huàn. dé zhōu chéng xī běi yì kě chuān yī xiǎo qú. gài zì wèi hé àn dōng běi zhì jiù huáng hé shí yǒu èr lǐ, ér zhōng jiān wǔ lǐ gù yǒu gōu qú, yí kāi dào qī lǐ, xiè shuǐ rù jiù huáng hé, zhì hǎi fēng dà gū hé rù hǎi." zhào cóng zhī.
初,永乐元年,沈阳军士唐顺言:“卫河抵直沽入海,南距黄河陆路才五十里。若开卫河,而距黄河百步置仓廒,受南运粮饷,至卫河交运,公私两便。”乃命廷臣议,未行。其冬,命都督佥事陈俊运淮安、仪真仓粮百五十万馀石赴阳武,由卫河转输北京。五年,自临清抵渡口驿决堤七处,发卒塞之。后宋礼开会通河,卫河与之合。时方数决堤岸,遂命礼并治之。礼言:“卫辉至直沽,河岸多低薄,若不究源析流,但务堤筑,恐复溃决,劳费益甚。会通河抵魏家湾,与土河连,其处可穿二小渠以泄於土河。虽遇水涨,下流卫河,自无横溢患。德州城西北亦可穿一小渠。盖自卫河岸东北至旧黄河十有二里,而中间五里故有沟渠,宜开道七里,泄水入旧黄河,至海丰大沽河入海。”诏从之。
yīng zōng chū, yǒng píng xiàn chéng lǐ yòu qǐng bì zhāng hé yǐ fáng huàn, shū wèi hé yǐ tōng zhōu. cóng zhī. zhèng tǒng sì nián zhù qīng xiàn wèi hé dī àn. shí sān nián cóng yù shǐ lín tíng jǔ qǐng, yǐn zhāng rù wèi. shí sì nián, huáng hé jué lín qīng sì zhá, yù shǐ qián qīng qǐng jùn qí nán zhuàng quān wān hé yǐ dá wèi. cóng zhī.
英宗初,永平县丞李祐请闭漳河以防患,疏卫河以通舟。从之。正统四年筑青县卫河堤岸。十三年从御史林廷举请,引漳入卫。十四年,黄河决临清四闸,御史钱清请浚其南撞圈湾河以达卫。从之。
jǐng tài sì nián, yùn sōu zǔ zhāng qiū zhī jué. hé nán cān yì fēng qìng qǐng zì wèi huī zuò chéng jì yú shā mén, lù wǎn sān shí lǐ rù wèi, zhōu yùn dǐ jīng shī. mìng cáo yùn dū du xú gōng fù bào, rú qí cè. shān dōng qiān shì jiāng liáng cái cháng yán:" tōng hé yú wèi yǒu sān biàn. gǔ huáng hé zì mèng jīn zhì huái qìng dōng běi rù hǎi. jīn wèi hé zì jí xiàn zhì lín qīng tiān jīn rù hǎi, zé yóu gǔ huáng hé dào yě, biàn yī. sān dài qián, huáng hé dōng běi rù hǎi, yǔ zhòu quán qì suǒ zhōng. hé nán xǐ, qì suì qiān zhuǎn. jīn yú hé yīn yuán wǔ huái mèng jiān dǎo hé rù wèi, yǐ dá tiān jīn, bù dú xú pèi huàn xī, ér jīng shī xíng shèng bǎi bèi, biàn èr. yuán cáo zhōu zhì fēng qiū, lù yùn dǐ qí mén rù wèi. jīn dǎo hé zhù wèi, dōng chūn shuǐ píng, cáo zhōu zhì hé yīn, shùn liú dá wèi. xià qiū shuǐ xùn, réng cóng xú pèi dá lín qīng, yǐ běi dǐ jīng shī. qiě xiū qí gōu xù, zé liáng yǒu sī rèn zhī, kě yǐ bèi hàn lào, hàn róng mǎ, yì qǐ zhí lì hé nán fù qiáng zhī shì, biàn sān." zhān shì huò tāo dà rán qí huà, jù zòu yǐ wén. bù xíng.
景泰四年,运艘阻张秋之决。河南参议丰庆请自卫辉、胙城洎於沙门,陆挽三十里入卫,舟运抵京师。命漕运都督徐恭覆报,如其策。山东佥事江良材尝言:“通河于卫有三便。古黄河自孟津至怀庆东北入海。今卫河自汲县至临清、天津入海,则犹古黄河道也,便一。三代前,黄河东北入海,宇宙全气所钟。河南徙,气遂迁转。今於河阴、原武、怀、孟间导河入卫,以达天津,不独徐、沛患息,而京师形胜百倍,便二。元漕舟至封丘,陆运抵淇门入卫。今导河注卫,冬春水平,漕舟至河阴,顺流达卫。夏秋水迅,仍从徐、沛达临清,以北抵京师。且修其沟洫,择良有司任之,可以备旱涝,捍戎马,益起直隶、河南富强之势,便三。”詹事霍韬大然其画,具奏以闻。不行。
wàn lì shí liù nián, zǒng dū hé cáo yáng yī kuí yì yǐn qìn shuǐ rù wèi, mìng jǐ shì zhōng cháng jū jìng kān zhuó kě fǒu. jū jìng yán:" wèi xiǎo qìn dà, wèi qīng qìn zhuó, kǒng lì shǎo hài duō." nǎi zhǐ. tài chāng yuán nián shí èr yuè, zǒng hé shì láng wáng zuǒ yán:" wèi hé liú sāi, wéi wǎn zhāng yǐn qìn pì dān sān cè. wǎn zhāng nán, ér yǐn qìn duō huàn. dān shuǐ zé suī shì yǔ qìn tóng, ér dān kǒu jì pì, zì xiū wǔ ér xià jiē chéng ān liú, jiàn zhá zhù yàn, kě chuí yǒng lì. zhì kě, yì wèi néng xíng yě.
万历十六年,总督河漕杨一魁议引沁水入卫,命给事中常居敬勘酌可否。居敬言:“卫小沁大,卫清沁浊,恐利少害多。”乃止。泰昌元年十二月,总河侍郎王佐言:“卫河流塞,惟挽漳、引沁、辟丹三策。挽漳难,而引沁多患。丹水则虽势与沁同,而丹口既辟,自修武而下皆成安流,建闸筑堰,可垂永利。制可,亦未能行也。
chóng zhēn shí sān nián, zǒng hé shì láng zhāng guó wéi yán:" wèi hé hé zhāng qìn qí huán zhū shuǐ, běi liú dǐ lín qīng, huì zhá hé yǐ jì yùn. zì zhāng hé tā xǐ, wèi liú suì ruò, wǎn zhāng yǐn qìn zhī yì, jiàn ér wèi xíng. yí dǎo huī xiàn quán yuán, qiě zhuó yǐn zhāng qìn, pì dān shuǐ, shū tōng fǔ huán qí sān shuǐ zhī lì hài de shī, mìng hé nán fǔ àn kān yì yǐ wén." bù guǒ xíng.
崇祯十三年,总河侍郎张国维言:“卫河合漳、沁、淇、洹诸水,北流抵临清,会闸河以济运。自漳河他徙,卫流遂弱,挽漳引沁之议,建而未行。宜导辉县泉源,且酌引漳、沁,辟丹水,疏通滏、洹、淇三水之利害得失,命河南抚、按勘议以闻。”不果行。
zhāng hé, chū shān xī zhǎng zǐ yuē zhuó zhāng, lè píng yuē qīng zhāng, jù dōng jīng hé nán lín zhāng xiàn, yóu jī nán zhēn dìng hé jiān qū tiān jīn rù hǎi. qí fēn liú zhì shān dōng guǎn táo xī nán wǔ shí lǐ, yǔ wèi hé hé. hóng wǔ shí qī nián, hé jué lín zhāng, chì shǒu chén fáng hù. fù yù gōng bù, fán dī táng yàn bà kě yù shuǐ huàn zhě, jiē yù xiū zhì. yǒu sī yǐ huáng qìn zhāng wèi shā wǔ hé suǒ jué dī àn zhàng chǐ, jù tú jì gōng yǐ wén. zhào yǐ jūn mín jiān zhù zhī. yǒng lè qī nián, jué gù ān xiàn hè jiā kǒu. jiǔ nián, jué xī nán zhāng gù cūn hé kǒu, yǔ fǔ yáng hé hé liú, xià tián bù kě gēng. lín zhāng zhǔ bù zhào yǒng zhōng qǐ lìng zāi hù yú zhāng hé páng kěn gāo fù huāng dì. cóng zhī. shì nián zhù qìn zhōu jí dà míng děng fǔ jué dī. shí sān nián, zhāng fǔ bìng yì, piào méi cí zhōu tián jià. èr shí èr nián, yì guǎng zōng. hóng xī yuán nián, zhāng fǔ bìng yì, jué lín zhāng sān zhǒng cūn děng dī àn èr shí sì chù, fā jūn mín xiū zhù. xuān dé bā nián fù zhù sān zhǒng cūn dī kǒu.
漳河,出山西长子曰浊漳,乐平曰清漳,俱东经河南临漳县,由畿南真定、河间趋天津入海。其分流至山东馆陶西南五十里,与卫河合。洪武十七年,河决临漳,敕守臣防护。复谕工部,凡堤塘堰坝可御水患者,皆预修治。有司以黄、沁、漳、卫、沙五河所决堤岸丈尺,具图计工以闻。诏以军民兼筑之。永乐七年,决固安县贺家口。九年,决西南张固村河口,与滏阳河合流,下田不可耕。临漳主簿赵永中乞令灾户於漳河旁垦高阜荒地。从之。是年筑沁州及大名等府决堤。十三年,漳、滏并溢,漂没磁州田稼。二十二年,溢广宗。洪熙元年,漳、滏并溢,决临漳三冢村等堤岸二十四处,发军民修筑。宣德八年复筑三冢村堤口。
zhèng tǒng yuán nián, zhāng fǔ bìng yì, huài lín zhāng dù cūn xī nán dī. sān nián, zhāng jué guǎng píng shùn dé. sì nián, yòu jué zhāng dé. jiē mìng xiū zhù. shí sān nián, yù shǐ lín tíng jǔ yán:" zhāng hé zì qìn zhōu fā yuán, qī shí yú gōu huì ér wèi yī, zhì féi xiāng, dī yán bī ài, shuǐ shì jī tuān, gù wèi mín huàn. yuán shí fēn zhī liú rù wèi hé, yǐ shā qí shì. yǒng lè jiān yīn sāi, jiù jī shàng cún, qù guǎng píng dà liú cūn shí bā lǐ. yí fā dīng fū záo tōng, zhì zhá, è shuǐ zhuǎn rù zhī, ér shū guǎng féi xiāng shuǐ dào. zé zhāng hé shuǐ jiǎn, miǎn jū mín huàn, ér wèi hé shuǐ zēng, biàn cáo." cóng zhī. zhāng shuǐ suì tōng yú wèi.
正统元年,漳、滏并溢,坏临漳杜村西南堤。三年,漳决广平、顺德。四年,又决彰德。皆命修筑。十三年,御史林廷举言:“漳河自沁州发源,七十馀沟会而为一,至肥乡,堤岩逼隘,水势激湍,故为民患。元时分支流入卫河,以杀其势。永乐间堙塞,旧迹尚存,去广平大留村十八里。宜发丁夫凿通,置闸,遏水转入之,而疏广肥乡水道。则漳河水减,免居民患,而卫河水增,便漕。”从之。漳水遂通於卫。
zhèng dé yuán nián jùn fǔ yáng hé. hé jiù zài rèn xiàn xīn diàn cūn dōng běi, yuán chū cí zhōu. jīng yǒng nián qǔ zhōu píng xiāng, zhì mù jiā kǒu, huì bǎi quán děng hé běi liú. yǒng lè jiān, zhāng hé jué ér yǔ hé, èr shuǐ měi bìng wéi huàn. zhì jǐng tài jiān, yòu hé zhāng, chōng qǔ zhōu zhū xiàn, yán hé zhī dì jiē zhù dī bèi zhī. chéng huà jiān, jiù hé yū, chōng xīn diàn xī nán wèi xīn hé, hé shā míng děng hé rù mù jiā kǒu, yì zhù dī bèi zhī. yīng zōng shí, zhāng yǐ tōng wèi. hóng zhì chū, yì xǐ rù yù hé, suì qì fǔ dī bù lǐ. qí hòu, zhāng shuǐ fù rù xīn hé, liǎng àn dì jiē méi. rèn xiàn mín gāo yáng děng yǐ wéi yán, xià xún fǔ guān kān zòu, yán:" mù jiā kǒu nǎi zhòng hé zhī wěi, dāng cóng cǐ xiān, ér bìng jùn xīn jiù hé, lìng fēn liú. zhāng fǔ quē dī, yǐ jiàn ér zhù." cóng zhī. zì cǐ zhāng fǔ huì liú, ér rù wèi zhī dào jiàn yīn yǐ.
正德元年浚滏阳河。河旧在任县新店村东北,源出磁州。经永年、曲周、平乡,至穆家口,会百泉等河北流。永乐间,漳河决而与合,二水每并为患。至景泰间,又合漳,冲曲周诸县,沿河之地皆筑堤备之。成化间,旧河淤,冲新店西南为新河,合沙、洺等河入穆家口,亦筑堤备之。英宗时,漳已通卫。弘治初,益徙入御河,遂弃滏堤不理。其后,漳水复入新河,两岸地皆没。任县民高旸等以为言,下巡抚官勘奏,言:“穆家口乃众河之委,当从此先,而并浚新旧河,令分流。漳、滏缺堤,以渐而筑。”从之。自此漳、滏汇流,而入卫之道渐堙矣。
wàn lì èr shí bā nián, jǐ shì zhōng wáng dé wán yán:" zhāng hé jué xiǎo tún, dōng jīng wèi xiàn yuán chéng, dǐ guǎn táo rù wèi, wèi yī biàn, qí hài xiǎo. jué gāo jiā kǒu, xī èr liú yú lín zhāng zhī nán běi, jù zhì chéng ān dōng lǚ biāo hé hé liú, jīng guǎng píng féi xiāng yǒng nián, zhì qǔ zhōu rù fǔ shuǐ, tóng liú zhì qīng xiàn kǒu fāng rù cáo hé, wèi zài biàn, qí hài dà. fǔ shuǐ bù shèng zhāng, ér jīn nà zhāng, zé xiá xiǎo bù néng shù jù làng, bìng yì ér huàn zài mín. wèi shuǐ xī yǎng zhāng, ér jīn shě zhāng, zé xì huǎn bù néng juǎn shā ní, bìng hé ér huàn zài yùn. sāi gāo jiā hé kǒu, dǎo rù xiǎo tún hé, fèi shǎo lì duō, wèi shàng cè. réng huí lóng zhèn zhì xiǎo tān rù wèi, fèi jù hài shǎo, wèi zhōng cè. zhù lǚ biāo hé kǒu, gù dī zhāng shuǐ, yùn dào bù zī lì, dì fāng bù lí hài, wéi xià cè." mìng hé cáo dū chén jí yì xíng zhī. zhí lì xún àn èr qí yì qǐng yǐn zhāng hé. bìng xià dū chén, jí yǐn zhāng huì wèi, yǐ tú yǒng jì. bù guǒ xíng.
万历二十八年,给事中王德完言:“漳河决小屯,东经魏县、元城,抵馆陶入卫,为一变,其害小。决高家口,析二流於临漳之南北,俱至成安东吕彪河合流,经广平、肥乡、永年,至曲周入滏水,同流至青县口方入漕河,为再变,其害大。滏水不胜漳,而今纳漳,则狭小不能束巨浪,病溢而患在民。卫水昔仰漳,而今舍漳,则细缓不能卷沙泥,病涸而患在运。塞高家河口,导入小屯河,费少利多,为上策。仍回龙镇至小滩入卫,费钜害少,为中策。筑吕彪河口,固堤漳水,运道不资利,地方不罹害,为下策。”命河漕督臣集议行之。直隶巡按佴祺亦请引漳河。并下督臣,急引漳会卫,以图永济。不果行。
qìn hé, chū shān xī qìn yuán xiàn mián shān dōng gǔ. chuān tài háng shān, dōng nán liú sān shí lǐ rù hé nán jìng. ráo hé nèi xiàn dōng běi, yòu dōng nán zhì wǔ zhì xiàn, yǔ huáng hé huì ér dōng zhù, dá xú zhōu yǐ jì cáo. qí zhī liú zì wǔ zhì hóng jīng kǒu, jīng wèi huī rù wèi hé. yuán guō shǒu jìng yán:" qìn yú shuǐ yǐn zhì wǔ zhì, běi liú hé yù hé guàn tián." cǐ qìn rù wèi zhī gù jī yě.
沁河,出山西沁源县绵山东谷。穿太行山,东南流三十里入河南境。饶河内县东北,又东南至武陟县,与黄河会而东注,达徐州以济漕。其支流自武陟红荆口,经卫辉入卫河。元郭守敬言:“沁馀水引至武陟,北流合御河灌田。”此沁入卫之故迹也。
míng chū, huáng hé zì xíng zé qū chén yǐng, jìng rù yú huái, bù yǔ qìn hé. nǎi záo qú yǐn zhī, lìng hé réng rù qìn. jiǔ zhī, qìn shuǐ jǐn rù huáng hé, ér rù wèi zhī gù dào yīn yǐ. wǔ zhì zhě, qìn huáng jiāo huì chù yě. yǒng lè jiān, zài jué zài zhù. xuān dé jiǔ nián, qìn shuǐ jué mǎ qū wān, jīng huò jiā zhì xīn xiāng, shuǐ shēn chéng hé, chéng běi yòu huì wèi zé. zhù dī yǐ fáng, yóu bù néng è. xīn xiāng zhī xiàn xǔ xuān qǐng jiān zhù jué kǒu, bǐ yóu gù dào. qiǎn guān xiāng dù, cóng zhī. qìn shuǐ shāo dìng, ér qí zhī liú fù rù yú wèi. zhèng tǒng sān sì nián jiān, wǔ zhì qìn dī fù zài jué zài zhù. shí sān nián, huáng hé jué xíng zé, bèi qìn ér qù. nǎi cóng wǔ zhì dōng bǎo jiā wān kāi qú sān shí lǐ, yǐn hé rù qìn, yǐ dá huái. zì hòu, qìn hé yì dà hé, ér qìn zhī rù wèi zhě jiàn yū.
明初,黄河自荥泽趋陈、颍,径入於淮,不与沁合。乃凿渠引之,令河仍入沁。久之,沁水尽入黄河,而入卫之故道堙矣。武陟者,沁、黄交会处也。永乐间,再决再筑。宣德九年,沁水决马曲湾,经获嘉至新乡,水深成河,城北又汇为泽。筑堤以防,犹不能遏。新乡知县许宣请坚筑决口,俾由故道。遣官相度,从之。沁水稍定,而其支流复入於卫。正统三、四年间,武陟沁堤复再决再筑。十三年,黄河决荥泽,背沁而去。乃从武陟东宝家湾开渠三十里,引河入沁,以达淮。自后,沁、河益大合,而沁之入卫者渐淤。
jǐng tài sān nián, qiān shì liú qīng yán:" zì qìn jué mǎ qū wān rù wèi, qìn huáng wèi sān shuǐ xiàng tōng, zhuǎn shū pō lì. jīn jué kǒu yǐ sāi, wèi hé jiāo qiǎn. yùn zhōu xī cóng huáng hé, cháng yù xiǎn zǔ. yí qiǎn guān jùn qìn zī wèi, jūn mín yùn chuán shì yuǎn jìn zhī biàn ér zhuǎn shū zhī." zhào xià xún fǔ jí yì.
景泰三年,佥事刘清言:“自沁决马曲湾入卫,沁、黄、卫三水相通,转输颇利。今决口已塞,卫河胶浅。运舟悉从黄河,尝遇险阻。宜遣官浚沁资卫,军民运船视远近之便而转输之。”诏下巡抚集议。
míng nián, qīng fù yán:" dōng nán cáo zhōu, shuǐ qiǎn fú néng jìn. qǐng zì xíng zé rù qìn hé, jùn gāng tóu bǎi èr shí lǐ yǐ tōng wèi hé. qiě zhāng qiū zhī jué, yóu qìn hé huáng, shì suì bēn jí. ruò yǐn qìn rù wèi, zé zhāng qiū wú huàn." xíng rén wáng yàn yì yán:" kāi gāng tóu zhì zhá, fēn qìn shuǐ, shǐ nán rù huáng, běi dá wèi. yù zhǎng zé bì zhá, cáo kě yǒng wú huàn." bìng xià dū cáo dōu yù shǐ wáng hóng děng hé shí yǐ wén. míng nián, jǐ shì zhōng hé shēng yán:" qìn hé yǒu lòu gǎng yǐ chéng hé. lín qīng tún jù jiāo qiǎn zhī zhōu, yí shǐ cóng cǐ rù huáng, dù èr xún kě dá huái." zhào hóng jí dōu yù shǐ xú yǒu zhēn yuè zhī. jì ér bà yǐn qìn hé yì. chū, wáng yàn qǐng cáo qìn, yǒu sī duō yán fú lì. yàn gù zhēng. lì bù shàng shū wáng zhí qǐng qiǎn guān xíng hé, mìng shì láng zhào róng tóng yàn wǎng. róng yì yán bù lì, yì nǎi qǐn. tiān shùn bā nián, dū chá yuàn dōu shì jīn jǐng huī fù qǐng jùn chén qiáo jí gǔ hé, fēn yǐn qìn shuǐ, běi tōng cháng yuán cáo zhōu jù yě, yǐ dá cáo hé. zhào àn shí yǐ wén, wèi néng xíng yě.
明年,清复言:“东南漕舟,水浅弗能进。请自荥泽入沁河,浚冈头百二十里以通卫河。且张秋之决,由沁合黄,势遂奔急。若引沁入卫,则张秋无患。”行人王晏亦言:“开冈头置闸,分沁水,使南入黄,北达卫。遇涨则闭闸,漕可永无患。”并下督漕都御史王竑等核实以闻。明年,给事中何升言:“沁河有漏港已成河。临清屯聚胶浅之舟,宜使从此入黄,度二旬可达淮。”诏竑及都御史徐有贞阅之。既而罢引沁河议。初,王晏请漕沁,有司多言弗利。晏固争。吏部尚书王直请遣官行河,命侍郎赵荣同晏往。荣亦言不利,议乃寝。天顺八年,都察院都事金景辉复请浚陈桥集古河,分引沁水,北通长垣、曹州、钜野,以达漕河。诏按实以闻,未能行也。
hóng zhì èr nián xià, huáng hé jué sào tóu wǔ chù, rù qìn hé. qí dōng, yòu jué xiáng fú dí jiā kǒu, hé qìn hé, chū dīng jiā dào kǒu. shí yī nián, yuán wài láng xiè jī yǐ huáng hé nán jué, kǒng qiān qìn shuǐ nán liú, xú lǚ èr hóng bì hé. qǐng è huáng hé, dī qìn shuǐ, shǐ jù rù xú zhōu. fāng xià suǒ sī kān yì, míng nián cáo yùn zǒng bīng guān guō hóng shàng fù shǐ zhāng nài yǐn qìn hé yì, qǐng yú wǔ zhì mù luán diàn záo qú dǐ jīng lóng kǒu, fēn qìn shuǐ rù jiǎ lǔ hé, yóu dīng jiā dào kǒu yǐ xià xú huái. tǎng hé huò nán xǐ, jí yǐn qìn shuǐ rù qú, yǐ jì èr hóng zhī yùn. dì jí lìng nài lǐ zhī. ér cáo xiàn zhī xiàn zōu lǔ yòu bó nài yì, wèi yǐn qìn bì sāi qìn rù hé zhī kǒu, qìn shuǐ wú guī, bì màn tián lú. ruò qí xià liú jì tōng ér shǐ sāi zhī, shuǐ shì dǎo xū, qiān lǐ bù zhé, qí huàn gèng dà, shén yú huáng líng. qiě qǐ mù luán diàn zhì fēi yún qiáo, dì yǐ qiān lǐ jì, yòng fū bǎi wàn, jī gōng shí nián, wèi néng bì qí chéng yě. yǎn zhōu zhī fǔ gōng hóng zhǔ qí shuō, yīn shàng yán:" nài jiàn hé shì nán xíng, gù jiàn cǐ yì. dàn jīn qiū shuǐ nì liú dōng běi, jí yí jùn zhù." nǎi cóng hé chén fǔ chén yì, xiū dīng jiā kǒu shàng xià dī àn, ér nài yì zú bà.
弘治二年夏,黄河决埽头五处,入沁河。其冬,又决祥符翟家口,合沁河,出丁家道口。十一年,员外郎谢缉以黄河南决,恐牵沁水南流,徐、吕二洪必涸。请遏黄河,堤沁水,使俱入徐州。方下所司勘议,明年漕运总兵官郭鋐上副使张鼐《引沁河议》,请於武陟木栾店凿渠抵荆隆口,分沁水入贾鲁河,由丁家道口以下徐、淮。倘河或南徙,即引沁水入渠,以济二洪之运。帝即令鼐理之。而曹县知县邹鲁又驳鼐议,谓引沁必塞沁入河之口,沁水无归,必漫田庐。若俟下流既通而始塞之,水势捣虚,千里不折,其患更大,甚於黄陵。且起木栾店至飞云桥,地以千里计,用夫百万,积功十年,未能必其成也。兖州知府龚弘主其说,因上言:“鼐见河势南行,故建此议。但今秋水逆流东北,亟宜浚筑。”乃从河臣抚臣议,修丁家口上下堤岸,而鼐议卒罢。
zhì wàn lì shí wǔ nián, qìn shuǐ jué wǔ zhì dōng àn lián huā chí jīn yì shān dāng, xīn xiāng huò jiā jǐn yān mò. tíng yì zhù dī zhàng zhī. dōu yù shǐ yáng yī kuí yán:" huáng hé cóng qìn rù wèi, cǐ gù dào yě. zì hé xǐ, ér qìn yǔ jù nán, wèi shuǐ měi hé. yí yǐn qìn rù wèi, bù shǐ zhù hé wèi nüè." bù fù yán:" qìn rù huáng, wèi rù cáo, qí lái yǐ jiǔ. qǐng qìn shuǐ jué mù luán lián huā kǒu ér dōng, yī kuí yīn jiàn cǐ yì. ér kē chén cháng jū jìng wǎng kān, yán:' wèi huī fǔ zhì bēi yú hé, kǒng yǒu chōng jī. qiě qìn shuǐ duō shā, rù cáo fǎn wéi huàn, bù rú jiān zhù jué kǒu, guǎng pì hé shēn'." nǎi bà qí yì.
至万历十五年,沁水决武陟东岸莲花池、金屹〈山当〉,新乡、获嘉尽淹没。廷议筑堤障之。都御史杨一魁言:“黄河从沁入卫,此故道也。自河徙,而沁与俱南,卫水每涸。宜引沁入卫,不使助河为虐。”部覆言:“沁入黄,卫入漕,其来已久。顷沁水决木栾莲花口而东,一魁因建此议。而科臣常居敬往勘,言:‘卫辉府治卑於河,恐有冲激。且沁水多沙,入漕反为患,不如坚筑决口,广辟河身’。”乃罢其议。
sān shí sān nián, chá líng zhī zhōu fàn shǒu jǐ fù yán:" jiā jìng liù nián, hé jué fēng pèi. hú shì níng yán:' qìn shuǐ zì hóng jīng kǒu fēn liú rù wèi, jìn nián shǐ sāi. yí zé wǔ zhì yáng wǔ dì kāi yī hé, běi dá wèi shuǐ, yǐ bèi xú pèi zhī sāi.' huì shèng yīng qī zhǔ kāi xīn qú, yì suì bù xíng. jìn zhě shí nián qián, hé shā yū sè qìn kǒu, qìn shuǐ bù dé rù hé, zì mù luán diàn dōng jué àn, bēn liú rù wèi, zé shì níng hóng jīng kǒu zhī shuō xìn yǐ. bǐ shí shǒu tǔ zhū chén sāi qí jué kǒu, zhù yǐ jiān dī, réng dǎo qìn shuǐ rù hé. ér dī wài hé xíng zhí dǐ wèi hǔ, zhì jīn cún yě. qǐng jiàn shí zhá yú dī, fēn yǐn yī zhī, yóu suǒ jué hé dào dōng liú rù wèi. cáo zhōu zì pī sù hé ér shàng, yīn qìn rù wèi, dōng dá lín qīng, zé huì tōng hé kě fèi." dì mìng zǒng hé jí fǔ àn kān yì, bù xíng.
三十三年,茶陵知州范守己复言:“嘉靖六年,河决丰、沛。胡世宁言:‘沁水自红荆口分流入卫,近年始塞。宜择武陟、阳武地开一河,北达卫水,以备徐、沛之塞。’会盛应期主开新渠,议遂不行。近者十年前,河沙淤塞沁口,沁水不得入河,自木栾店东决岸,奔流入卫,则世宁红荆口之说信矣。彼时守土诸臣塞其决口,筑以坚堤,仍导沁水入河。而堤外河形直抵卫浒,至今存也。请建石闸於堤,分引一支,由所决河道东流入卫。漕舟自邳溯河而上,因沁入卫,东达临清,则会通河可废。”帝命总河及抚、按勘议,不行。
hū tuó hé, chū shān xī fán shì tài xì shān. xún tài xíng, lüè jìn jì, wēi yí ér dōng, zhì wǔ yì hé zhāng. dōng běi zhì qīng xiàn chà hé kǒu rù wèi, xià zhí gū. huò yún jiǔ hé zhōng suǒ chēng tú hài shì yě.
滹沱河,出山西繁峙泰戏山。循太行,掠晋、冀,逶迤而东,至武邑合漳。东北至青县岔河口入卫,下直沽。或云九河中所称徒骇是也。
míng chū, gù dào yóu gǎo chéng jìn zhōu dǐ níng jìn rù wèi, qí hòu qiān xǐ bù yī. hé shēn bù shèn shēn, ér shuǐ shì hóng dà. zuǒ yòu páng jìn dì dà shuài píng màn, xià qiū yǔ lǎo, xié zhòng liú ér kuì, wǎng wǎng chéng jù jìn. shuǐ luò, zé yīn qí qiǎn yū yǐ wéi gōng. xiū dī jùn liú, suí shí bǔ jiù, bù néng dà zhì yě. hóng wǔ jiān yī jùn. jiàn wén yǒng lè jiān, xiū wǔ qiáng zhēn dìng jué àn zhě sān. zhì hóng xī yuán nián xià, yín yǔ, hé shuǐ dà zhǎng, jìn dìng shēn sān zhōu, gǎo chéng wú jí ráo yáng xīn lè níng jìn wǔ xiàn, dī tián jǐn méi, ér hū tuó suì jiǔ yū yǐ. xuān dé liù nián, shān shuǐ fù bào fàn, chōng huài dī àn, fā jūn mín jùn zhī. zhèng tǒng yuán nián yì xiàn xiàn, jué dà guō yuán wō kǒu dī. sì nián yì ráo yáng, jué chǒu nǚ dī jí xiàn xiàn guō jiā kǒu dī, yān shēn zhōu tián bǎi yú lǐ, jiē mìng yǒu sī xiū zhù. shí yī nián fù shū jìn zhōu gù dào.
明初,故道由藁城、晋州抵宁晋入卫,其后迁徙不一。河身不甚深,而水势洪大。左右旁近地大率平漫,夏秋雨潦,挟众流而溃,往往成巨浸。水落,则因其浅淤以为功。修堤浚流,随时补救,不能大治也。洪武间一浚。建文、永乐间,修武强、真定决岸者三。至洪熙元年夏,霪雨,河水大涨,晋、定、深三州,藁城、无极、饶阳、新乐、宁晋五县,低田尽没,而滹沱遂久淤矣。宣德六年,山水复暴泛,冲坏堤岸,发军民浚之。正统元年溢献县,决大郭鼋窝口堤。四年溢饶阳,决丑女堤及献县郭家口堤,淹深州田百馀里,皆命有司修筑。十一年复疏晋州故道。
chéng huà qī nián, xún fǔ dōu yù shǐ yáng xuán yán:" bà zhōu gù ān dōng ān dài chéng xiāng hé bǎo dǐ xīn ān rén qiū hé jiān sù níng ráo yáng zhū zhōu xiàn lǚ bèi shuǐ huàn, yóu dì shì píng yǎn, shuǐ yì zhū jī. ér táng hū tuó bái gōu sān hé shàng yuán dī àn lǜ jiē dī báo, yù yǔ zhé kuì. guān lì dōng xī jué fàng, yǐ lín wéi hè. yí qiú gù jī, suí yí jùn zhī." dì jí mìng xuán dǒng qí shì, shuǐ huàn shāo níng. zhì shí bā nián, wèi zhāng hū tuó bìng yì, kuì cáo hé àn, zì qīng píng dǐ tiān jīn jué kǒu bā shí liù. yīn xún zhě jiǔ zhī.
成化七年,巡抚都御史杨璇言:“霸州、固安、东安、大城、香河、宝坻、新安、任丘、河间、肃宁、饶阳诸州县屡被水患,由地势平衍,水易潴积。而唐、滹沱、白沟三河上源堤岸率皆低薄,遇雨辄溃。官吏东西决放,以邻为壑。宜求故迹,随宜浚之。”帝即命璇董其事,水患稍宁。至十八年,卫、漳、滹沱并溢,溃漕河岸,自清平抵天津决口八十六。因循者久之。
hóng zhì èr nián xiū zhēn dìng xiàn bái mǎ kǒu jí jìn chéng dī sān qiān jiǔ bǎi yú zhàng. wǔ nián yòu zhù hù chéng dī èr dào. hòu fù bǐ nián dà shuǐ, zhēn dìng chéng nèi wài jù jìn. gǎi tiāo xīn hé, shuǐ huàn shǐ xī.
弘治二年修真定县白马口及近城堤三千九百馀丈。五年又筑护城堤二道。后复比年大水,真定城内外俱浸。改挑新河,水患始息。
jiā jìng yuán nián zhù shù lù chéng xī jué kǒu, xiū jìn zhōu zǐ chéng kǒu dī. wèi jǐ, fù lián suì bèi shuǐ. shí nián dōng, xún àn yù shǐ fù hàn chén yán:" hū tuó liú jīng dà míng, gù suǒ zhù èr dī chōng bài, yí xiū fù rú jiù." nǎi mìng fǔ àn guān huì yì. qí míng nián, chì tài pú qīng hé dòng wǎng zhì zhī, dòng yán:" hé fā hún yuán zhōu, huì zhū shān zhī shuǐ, dōng qū zhēn dìng, yóu jìn zhōu zǐ chéng kǒu zhī nán rù níng jìn pō, huì wèi hé rù hǎi, cǐ gù dào yě. jìn zhōu xī gāo nán xià, yīn chōng zǐ chéng dōng yì, ér shù lù shēn zhōu zhū chù suì wèi jù jìn. jīn yí qǐ gǎo chéng zhāng cūn zhì jìn zhōu gù dī, zhù shí bā lǐ, gāo sān zhàng, guǎng shí zhī, zhí chūn yú zhū shù. nǎi jùn hé shēn sān shí yú lǐ, dǎo zhī nán xíng, shǐ guī gù dào, zé shùn tiān zhēn bǎo zhū jùn shuǐ huàn jù píng yǐ." yòu yòng láng zhōng xú yuán zhǐ yán, yú zhēn dìng jùn hū tuó hé yǐ bǎo chéng chí, yòu dǎo shù lù wǔ qiáng hé jiān xiàn xiàn zhū shuǐ, xún hū tuó yǐ chū. jiē cóng zhī. zì hòu shù shí nián, shuǐ pō jí, wú dà hài.
嘉靖元年筑束鹿城西决口,修晋州紫城口堤。未几,复连岁被水。十年冬,巡按御史傅汉臣言:“滹沱流经大名,故所筑二堤冲败,宜修复如旧。”乃命抚、按官会议。其明年,敕太仆卿何栋往治之,栋言:“河发浑源州,会诸山之水,东趋真定,由晋州紫城口之南入宁晋泊,会卫河入海,此故道也。晋州西高南下,因冲紫城东溢,而束鹿、深州诸处遂为巨浸。今宜起藁城张村至晋州故堤,筑十八里,高三丈,广十之,植椿榆诸树。乃浚河身三十馀里,导之南行,使归故道,则顺天、真、保诸郡水患俱平矣。”又用郎中徐元祉言,於真定浚滹沱河以保城池,又导束鹿、武强、河间、献县诸水,循滹沱以出。皆从之。自后数十年,水颇戢,无大害。
wàn lì jiǔ nián, jǐ shì zhōng gù wèn yán:" chén lìng rén qiū, jiàn hū tuó shuǐ zhǎng, piào méi mín tián bù kě shèng jì. qǐng zì ráo yáng hé jiān yǐ xià shuǐ zhàn zhī dì, xī juān wèi hé, ér mù fū shēn jùn hé shēn, jiān zhù dī àn, yǐ tú yǒng jiǔ." mìng xià fǔ àn guān kān yì. zēng zhù xióng xiàn héng dī bā lǐ, rén qiū dōng dī èr shí lǐ.
万历九年,给事中顾问言:“臣令任丘,见滹沱水涨,漂没民田不可胜纪。请自饶阳、河间以下水占之地,悉捐为河,而募夫深浚河身,坚筑堤岸,以图永久。”命下抚、按官勘议。增筑雄县横堤八里,任丘东堤二十里。
sāng gān hé, lú gōu shàng yuán yě. fā yuán tài yuán zhī tiān chí, fú liú zhì shuò zhōu mǎ yì léi shān zhī yáng, yǒu jīn lóng chí zhě hún quán yì chū, shì wèi sāng gān. dōng xià dà tóng gǔ dìng qiáo, dǐ xuān fǔ bǎo ān zhōu, yàn mén yīng zhōu yún zhōng zhū shuǐ jiē huì. chuān xī shān, rù wǎn píng jiè. dōng nán zhì kàn zhōu kǒu, fēn wéi èr. qí yī dōng yóu tōng zhōu gāo lí zhuāng rù bái hé. qí yī nán liú bà zhōu, hé yì shuǐ, nán zhì tiān jīn dīng zì fēng rù cáo hé, yuē lú gōu hé, yì yuē hún hé. hé chū guò huái lái, shù liǎng shān jiān, bù dé sì. zhì dū chéng xī sì shí lǐ shí jǐng shān zhī dōng, dì píng tǔ shū, chōng jī zhèn dàng, qiān xǐ fú cháng. yuán shǐ míng lú gōu yuē xiǎo huáng hé, yǐ qí liú zhuó yě. shàng liú zài xī shān hòu zhě, yíng hé wú dìng, bù wéi hài.
桑乾河,卢沟上源也。发源太原之天池,伏流至朔州马邑雷山之阳,有金龙池者浑泉溢出,是为桑乾。东下大同古定桥,抵宣府保安州,雁门、应州、云中诸水皆会。穿西山,入宛平界。东南至看舟口,分为二。其一东由通州高丽庄入白河。其一南流霸州,合易水,南至天津丁字沣入漕河,曰卢沟河,亦曰浑河。河初过怀来,束两山间,不得肆。至都城西四十里石景山之东,地平土疏,冲激震荡,迁徙弗常。《元史》名卢沟曰小黄河,以其流浊也。上流在西山后者,盈涸无定,不为害。
jiā jìng sān shí sān nián, yù shǐ sòng yí wàng cháng qǐng shū záo, yǐ cáo xuān dà liáng. sān shí jiǔ nián, dōu yù shǐ lǐ wén jìn yǐ dà tóng quē biān chǔ, yì qǐng" kāi sāng gān hé yǐ tōng yùn dào. zì gǔ dìng qiáo zhì lú gōu qiáo wù lǐ cūn shuǐ yùn wǔ jié, qī bǎi yú lǐ, lù yùn èr jié, bā shí bā lǐ. chūn qiū èr yùn, kě dé mǐ èr wàn wǔ qiān yú shí. qiě zào qiǎn chuán yóu lú gōu dá tiān jīn, ér jiàn cāng wù lǐ cūn qīng bái kǒu bā chù, yǐ bèi bō yùn." jiē bù néng xíng. xià liú zài xī shān qián zhě, fàn yì hài jià, jī fēng bìng zhī, dī fáng jí yān.
嘉靖三十三年,御史宋仪望尝请疏凿,以漕宣、大粮。三十九年,都御史李文进以大同缺边储,亦请“开桑乾河以通运道。自古定桥至卢沟桥务里村水运五节,七百馀里,陆运二节,八十八里。春秋二运,可得米二万五千馀石。且造浅船由卢沟达天津,而建仓务里村、青白口八处,以备拨运。”皆不能行。下流在西山前者,泛溢害稼,畿封病之,堤防急焉。
hóng wǔ shí liù nián jùn sāng gān hé, zì gù ān zhì gāo jiā zhuāng bā shí lǐ, bà zhōu xī zhī hé èr shí lǐ, nán zhī hé sān shí wǔ lǐ. yǒng lè qī nián, jué gù ān hè jiā kǒu. shí nián, huài lú gōu qiáo jí dī àn, méi guān tián mín lú, nì sǐ rén chù. hóng xī yuán nián, jué dōng láng wō kǒu. xuān dé sān nián, kuì lú gōu dī. jiē fā zú zhì zhī. liù nián, shùn tiān fǔ yǐn lǐ yōng yán:" yǒng lè zhōng, yùn hé jué xīn chéng, gāo cóng zhōu kǒu suì zhì yū sè. bà zhōu sāng yuán lǐ shàng xià, měi nián shuǐ zhǎng wú suǒ xiè, màn yǒng dào liú, běi guàn hǎi zǐ āo niú lán diàn, qǐng jí xiū zhù." cóng zhī. qī nián, shì láng wáng zuǒ yán:" tōng zhōu zhì hé xī wù hé dào qiǎn xiá, zhāng jiā wān xī jiù yǒu hún hé, qǐng shū jùn." dì yǐ yì zhòng zhǐ zhī. jiǔ nián, jué dōng láng wō kǒu, mìng dū du zhèng míng wǎng zhù. zhèng tǒng yuán nián fù mìng shì láng lǐ yōng xiū zhù, bìng jí lú gōu qiáo xiǎo tún chǎng kuì àn, míng nián gōng jùn. yuè sān nián, bái gōu yùn hé èr shuǐ jù yì, jué bǎo dìng xiàn ān zhōu dī wǔ shí yú chù. fù mìng yōng zhì zhī, zhù lóng wáng miào nán shí dī. qī nián zhù hún hé kǒu. bā nián zhù gù ān jué kǒu.
洪武十六年浚桑乾河,自固安至高家庄八十里,霸州西支河二十里,南支河三十五里。永乐七年,决固安贺家口。十年,坏卢沟桥及堤岸,没官田民庐,溺死人畜。洪熙元年,决东狼窝口。宣德三年,溃卢沟堤。皆发卒治之。六年,顺天府尹李庸言:“永乐中,运河决新城,高从周口遂致淤塞。霸州桑圆里上下,每年水涨无所泄,漫涌倒流,北灌海子凹、牛栏佃,请亟修筑。”从之。七年,侍郎王佐言:“通州至河西务河道浅狭,张家湾西旧有浑河,请疏浚。”帝以役重止之。九年,决东狼窝口,命都督郑铭往筑。正统元年复命侍郎李庸修筑,并及卢沟桥小屯厂溃岸,明年工竣。越三年,白沟、运河二水俱溢,决保定县安州堤五十馀处。复命庸治之,筑龙王庙南石堤。七年筑浑河口。八年筑固安决口。
chéng huà qī nián, bà zhōu zhī zhōu jiǎng kǎi yán:" chéng běi cǎo qiáo jiè hé, shàng jiē hún hé, xià zhì xiǎo zhí gū zhù yú hǎi. yǒng lè jiān, hún hé gǎi liú, xī nán jīng gù ān xīn chéng xióng xiàn dǐ zhōu, lǚ jué wéi hài. jìn jué sūn jiā kǒu, dōng liú rù hé, yòu dōng dǐ sān jiǎo diàn. xiǎo zhí gū nǎi qí gù dào, qǐng yīn qí zì rán zhī shì, xiū zhù dī àn." zhào shùn tiān fǔ guān xiāng dù xíng zhī. shí jiǔ nián mìng shì láng dù qiān dū lǐ lú gōu hé dī àn. hóng zhì èr nián, jué yáng mù chǎng dī, mìng xīn níng bó tán yòu shì láng chén zhèng nèi guān lǐ xìng děng dū guān jūn èr wàn rén zhù zhī. zhèng dé yuán nián zhù láng wō jué kǒu. jiǔ zhī, xià liú zhī qú jǐn yū.
成化七年,霸州知州蒋恺言:“城北草桥界河,上接浑河,下至小直沽注於海。永乐间,浑河改流,西南经固安、新城、雄县抵州,屡决为害。近决孙家口,东流入河,又东抵三角淀。小直沽乃其故道,请因其自然之势,修筑堤岸。”诏顺天府官相度行之。十九年命侍郎杜谦督理卢沟河堤岸。弘治二年,决杨木厂堤,命新宁伯谭祐、侍郎陈政、内官李兴等督官军二万人筑之。正德元年筑狼窝决口。久之,下流支渠尽淤。
jiā jìng shí nián cóng láng zhōng lù shí yōng yán, fā zú jùn dǎo. sān shí sì nián xiū liǔ lín zhì cǎo qiáo dà hé. sì shí yī nián mìng shàng shū léi lǐ xiū lú gōu hé àn. lǐ yán:" lú gōu dōng nán yǒu dà hé, cóng lì zhuāng yuán rù zhí gū xià hǎi, shā diàn shí yú lǐ. shāo dōng chà hé, cóng gù ān dǐ zhí gū, shì gāo. jīn dāng xiān jùn dà hé, lìng shuǐ guī gù dào, rán hòu zhù zhǎng dī yǐ gù zhī. jué kǒu dì xià shuǐ jí, rén lì nán zhòu shī. xī àn gù dī mián gèn bā bǎi zhàng, yí zhǐ kě àn, yí bìng zhù." zhào cóng qí qǐng. míng nián xuàn gōng, dōng xī àn shí dī fán jiǔ bǎi liù shí zhàng.
嘉靖十年从郎中陆时雍言,发卒浚导。三十四年修柳林至草桥大河。四十一年命尚书雷礼修卢沟河岸。礼言:“卢沟东南有大河,从丽庄园入直沽下海,沙淀十馀里。稍东岔河,从固安抵直沽,势高。今当先浚大河,令水归故道,然后筑长堤以固之。决口地下水急,人力难骤施。西岸故堤绵亘八百丈,遗址可按,宜并筑。”诏从其请。明年旋工,东西岸石堤凡九百六十丈。
wàn lì shí wǔ nián jiǔ yuè, shén zōng xìng shí jǐng shān, lín guān hún hé. zhào fǔ chén shēn shí xíng zhì wò cì, yù yuē:" zhèn měi wén huáng hé chōng jué, wéi huàn bù cháng, yù guān hún hé yǐ zhī shuǐ shì. jīn jiàn hé liú xiōng yǒng rú cǐ, zhī huáng hé jīng lǐ bèi nán. yí chì suǒ sī jiā shèn, wù yǐ láo mín shāng cái wèi gù shì. zhì xuǎn yòng wù dé rén, lì gōng èr bù yí míng yù zhèn yì."
万历十五年九月,神宗幸石景山,临观浑河。召辅臣申时行至幄次,谕曰:“朕每闻黄河冲决,为患不常,欲观浑河以知水势。今见河流汹涌如此,知黄河经理倍难。宜饬所司加慎,勿以劳民伤财为故事。至选用务得人,吏、工二部宜明喻朕意。”
jiāo lái hé, zài shān dōng píng dù zhōu dōng nán, jiāo zhōu dōng běi. yuán chū gāo mì xiàn, fēn nán běi liú. nán liú zì jiāo zhōu má wān kǒu rù hǎi, běi liú jīng píng dù zhōu zhì yè xiàn hǎi cāng kǒu rù hǎi. yì hǎi yùn zhě suǒ bì jiǎng yě. yuán zhì yuán shí qī nián, lái rén yáo yǎn xiàn yì kāi xīn hé, záo dì sān bǎi yú lǐ, qǐ jiāo xī xiàn dōng chén cūn hǎi kǒu, xī běi dá jiāo hé, chū hǎi cāng kǒu, wèi zhī jiāo lái xīn hé. xún yǐ láo fèi nán chéng ér bà.
胶莱河,在山东平度州东南,胶州东北。源出高密县,分南北流。南流自胶州麻湾口入海,北流经平度州至掖县海仓口入海。议海运者所必讲也。元至元十七年,莱人姚演献议开新河,凿地三百馀里,起胶西县东陈村海口,西北达胶河,出海仓口,谓之胶莱新河。寻以劳费难成而罢。
míng zhèng tǒng liù nián, chāng yì mín wáng tǎn shàng yán:" cáo hé shuǐ qiǎn, jūn zú qióng nián bù xiū. wǎng zhě jiāng nán cháng hǎi yùn, zì tài cāng dǐ jiāo zhōu. zhōu yǒu hé gù dào jiē yè xiàn, yí jùn tōng zhī. yóu yē fú hǎi dǐ zhí gū, kě bì dōng běi hǎi xiǎn shù qiān lǐ, jiào cáo hé wèi jìn. bù fù qǐn qí yì.
明正统六年,昌邑民王坦上言:“漕河水浅,军卒穷年不休。往者江南常海运,自太仓抵胶州。州有河故道接掖县,宜浚通之。由掖浮海抵直沽,可避东北海险数千里,较漕河为近。部覆寝其议。
jiā jìng shí yī nián, yù shǐ fāng yuǎn yí děng fù yì kāi xīn hé. yǐ mǎ jiā dūn shù lǐ jiē shí gāng, yì fù qǐn. shí qī nián, shān dōng xún fǔ hú zuǎn zōng yán:" yuán shí xīn hé shí zuò jiù jī yóu zài, wéi mǎ háo wèi tōng. yǐ mù fū záo zhì, qǐng fù jùn yū dào sān shí yú lǐ." mìng cóng qí yì.
嘉靖十一年,御史方远宜等复议开新河。以马家墩数里皆石冈,议复寝。十七年,山东巡抚胡缵宗言:“元时新河石座旧迹犹在,惟马壕未通。已募夫凿治,请复浚淤道三十馀里。”命从其议。
zhì shí jiǔ nián, fù shǐ wáng xiàn yán:" láo shān zhī xī yǒu xuē dǎo chén dǎo, shí yà lín lì, héng fú hǎi zhōng, zuì xiǎn. yuán rén bì zhī, gù fàng yáng zǒu chéng shān zhèng dōng, yú dēng dǐ lái, rán hòu chū zhí gū. kǎo jiāo lái dì tú, xuē dǎo xī yǒu shān yuē xiǎo zhú, liǎng fēng jiā zhì. zhōng yǒu shí gāng yuē mǎ háo, qí lù nán běi jiē jiē hǎi yá, ér běi jí má wān, yòu shāo běi jí xīn hé, yòu xī běi jí lái zhōu hǎi cāng. yóu má wān dǐ hǎi cāng cái sān bǎi sān shí lǐ, yóu huái ān yú mǎ háo dǐ zhí gū, cái yī qiān wǔ bǎi lǐ, kě miǎn náo hǎi zhī xiǎn. yuán rén cháng záo cǐ dào, yù shí ér zhǐ. jīn záo mǎ háo yǐ qū má wān, jùn xīn hé yǐ chū hǎi cāng, chéng biàn." xiàn nǎi yú jiù suǒ záo dì yí xī qī zhàng xǔ záo zhī. qí chū tǔ shí xiāng bàn, xià zé jiē shí, yòu xià shí wán rú tiě. fén yǐ liè huǒ, yòng shuǐ wò zhī, shí làn huà wéi jìn. hǎi bō liú huì, má wān yǐ tōng, zhǎng shí yǒu sì lǐ, guǎng liù zhàng yǒu qí, shēn bàn zhī. yóu shì jiāng huái zhī zhōu dá yú jiāo lái. yú nián, fù jùn xīn hé, shuǐ quán páng yì, qí shì shēn kuò, shè jiǔ zhá, zhì fú liáng, jiàn guān shǔ yǐ shǒu. ér zhōng jiān fēn shuǐ lǐng nán tōng zhě sān shí yú lǐ. shí zǒng hé wáng yǐ qí yì fù hǎi yùn, qǐng xiān kāi píng dù xīn hé. dì wèi wàng yì shēng rǎo, ér xiàn yì shì qiān qù, yú shì gōng wèi biàn ér bà.
至十九年,副使王献言:“劳山之西有薛岛、陈岛,石砑林立,横伏海中,最险。元人避之,故放洋走成山正东,逾登抵莱,然后出直沽。考胶莱地图,薛岛西有山曰小竺,两峰夹峙。中有石冈曰马壕,其麓南北皆接海崖,而北即麻湾,又稍北即新河,又西北即莱州海仓。由麻湾抵海仓才三百三十里,由淮安逾马壕抵直沽,才一千五百里,可免铙海之险。元人尝凿此道,遇石而止。今凿马壕以趋麻湾,浚新河以出海仓,诚便。”献乃於旧所凿地迤西七丈许凿之。其初土石相半,下则皆石,又下石顽如铁。焚以烈火,用水沃之,石烂化为烬。海波流汇,麻湾以通,长十有四里,广六丈有奇,深半之。由是江、淮之舟达於胶莱。逾年,复浚新河,水泉旁溢,其势深阔,设九闸,置浮梁,建官署以守。而中间分水岭难通者三十馀里。时总河王以旂议复海运,请先开平度新河。帝谓妄议生扰,而献亦适迁去,於是工未变而罢。
sān shí yī nián, jǐ shì zhōng lǐ yòng jìng yán:" jiāo lái xīn hé zài hǎi yùn jiù dào xī, wáng xiàn záo mǎ jiā háo, dǎo zhāng lǔ bái xiàn zhū hé shuǐ yì zhī. jīn huái zhōu zhí dǐ má wān, jí xīn hé nán kǒu yě, cóng hǎi cāng zhí dǐ tiān jīn, jí xīn hé běi kǒu yě. nán běi sān bǎi yú lǐ, cháo shuǐ shēn rù. zhōng yǒu jiǔ xué hú dà gū hé, jiē kě yǐn jì. qí dāng shū jùn zhě bǎi yú lǐ ěr, yí jí kāi tōng." jǐ shì zhōng hè jīng yù shǐ hé tíng yù yì yǐ wéi qǐng. zhào tíng yù huì shān dōng fǔ àn guān xíng shì. jì ér yǐ gū fèi hào fán, bào bà.
三十一年,给事中李用敬言:“胶莱新河在海运旧道西,王献凿马家壕,导张鲁、白、现诸河水益之。今淮舟直抵麻湾,即新河南口也,从海仓直抵天津,即新河北口也。南北三百馀里,潮水深入。中有九穴湖、大沽河,皆可引济。其当疏浚者百馀里耳,宜急开通。”给事中贺泾、御史何廷钰亦以为请。诏廷钰会山东抚、按官行视。既而以估费浩繁,报罢。
lóng qìng wǔ nián, jǐ shì zhōng lǐ guì hé fù qǐng kāi jùn, zhào qiǎn jǐ shì zhōng hú jiǎ huì shān dōng fǔ àn guān yì. jiǎ yán:" xiàn suǒ záo qú, liú shā shàn bēng, suǒ yǐn bái hé xì liú bù zú guàn zhù. tā ruò xiàn hé xiǎo jiāo hé zhāng lǔ hé jiǔ xué dōu pō jiē huáng wū bù shēn guǎng. jiāo hé suī yǒu wēi yuán, dì shì dōng xià, bù néng běi yǐn. zhū shuǐ jiē bù zú zī. shàng yuán zé shuǐ quán kū hé, wú kě yǎng jǐ xià liú zé fú shā yì kuì, bù néng chí jiǔ. rǎo fèi wú yì." xún fǔ liáng mèng lóng yì yán:" xiàn wù zhí yuán rén fèi qú wèi hǎi yùn gù dào, bù zhī qú shēn tài zhǎng, chūn xià quán hé wú suǒ yǐn zhù, qiū dōng bào zhǎng wú kě xù xiè. nán běi hǎi shā yì sāi, zhōu xíng zhì ér bù tōng." nǎi fù bào bà.
隆庆五年,给事中李贵和复请开浚,诏遣给事中胡槚会山东抚、按官议。槚言:“献所凿渠,流沙善崩,所引白河细流不足灌注。他若现河、小胶河、张鲁河、九穴、都泊皆潢污不深广。胶河虽有微源,地势东下,不能北引。诸水皆不足资。上源则水泉枯涸,无可仰给;下流则浮沙易溃,不能持久。扰费无益。”巡抚梁梦龙亦言:“献误执元人废渠为海运故道,不知渠身太长,春夏泉涸无所引注,秋冬暴涨无可蓄泄。南北海沙易塞,舟行滞而不通。”乃复报罢。
wàn lì sān nián, nán jīng gōng bù shàng shū liú yīng jié shì láng xú shì fù yì hǎi yùn, yán:" nán hǎi yùn zhě yǐ fàng yáng zhī xiǎn, fù nì zhī huàn. jīn yù qù cǐ èr huàn, wéi zì jiāo zhōu yǐ běi, yáng jiā quān yǐ nán, jùn dì bǎi lǐ, wú gāo shān cháng bǎn zhī gé, yáng jiā quān běi xī tōng hǎi cháo yǐ. zōng ér jì zhī, kāi chuàng zhě shén wǔ, tōng jùn zhě shén sān, liàng jùn zhě shén èr. yǐ zhuī tàn zhī, shàng xià jiē wú shí, kě kāi wú yí." nǎi mìng mù shì rèn qí shì. yīng jié yì zhǔ tōng hǎi. ér shì wǎng xiāng dù, zé jiāo zhōu páng dì gāo jùn, bù néng tōng cháo. wéi yǐn quán yuán kě chéng hé, rán qí dào èr bǎi wǔ shí yú lǐ, záo shān yǐn shuǐ, zhù dī jiàn zhá, gū fèi bǎi wàn. zhào qiè zé shì, wèi qí yǐ nán cí jǔ chéng shì. huì jǐ shì zhōng guāng mào shū lùn zhī, qiě qǐng lìng yīng jié wǎng kān. yīng jié zhì, wèi nán běi hǎi kǒu shuǐ jù shēn kuò, zhōu kě chéng cháo, tiáo xī qí biàn yǐ wén.
万历三年,南京工部尚书刘应节、侍郎徐栻复议海运,言:“难海运者以放洋之险,覆溺之患。今欲去此二患,惟自胶州以北,杨家圈以南,浚地百里,无高山长坂之隔,杨家圈北悉通海潮矣。综而计之,开创者什五,通浚者什三,量浚者什二。以锥探之,上下皆无石,可开无疑。”乃命〈木式〉任其事。应节议主通海。而栻往相度,则胶州旁地高峻,不能通潮。惟引泉源可成河,然其道二百五十馀里,凿山引水,筑堤建闸,估费百万。诏切责栻,谓其以难词沮成事。会给事中光懋疏论之,且请令应节往勘。应节至,谓南北海口水俱深阔,舟可乘潮,条悉其便以闻。
shān dōng xún fǔ lǐ shì dá shàng yán:" nán hǎi má wān yǐ běi, yīng jié wèi shā jī nán chú, xǐ gǔ lù gōu shí sān lǐ yǐ bì zhī. yòu lǜ nán jiē yā lǜ gǎng, dōng lián lóng jiā tún, shā jī shén gāo, qú kǒu yī kāi, shā suí cháo rù, gù fù yǒu jiàn zhá zhàng shā zhī yì. chén yǐ wéi zhá bì zé cháo ān cóng rù? zhá qǐ zé shā yòu ān cóng zhàng yě? běi hǎi cāng kǒu yǐ nán zhì xīn hé zhá, dà shuài shā yū cháo qiǎn. yīng jié tiāo dōng àn èr lǐ, jǐn qù shā èr chǐ, dà cháo yī lái, shā yōng rú gù, gù fù yǒu zhù dī yuē shuǐ zhàng shā zhī yì. chén yǐ wéi zhàng liǎng àn zhī shā zé kě ěr, ruò cháo zì zhōng liú chōng jī, ān néng zhàng yě? fēn shuǐ lǐng gāo jùn, yī gōng zhǐ èr shí zhàng, ér fèi qiān wǔ bǎi jīn. xià duō náo shí jù shí, chè shuǐ shén nán. gù fù yǒu gǎi tiāo wáng jiā qiū zhī yì. chén yǐ wéi wú jiā kǒu zhì tíng kǒu gāo jùn zhě gòng wǔ shí lǐ, dà gài duō náo shí jù shí, fèi dāng ruò hé? ér shě cǐ zé yòu wú hé kě xíng yě. fū cháo xìn yǒu cháng, dà cháo shāo yuǎn, yì zhǐ jí chén cūn zhá yáng jiā quān, bù néng gèng jìn. kuàng rì zhǐ èr cháo hū? cǐ cháo shuǐ zhī nán shì yě. hé dào yū qū èr bǎi lǐ, zhāng lǔ bái jiāo sān shuǐ wēi xì, dōu pō xíng lǎo, yè yǐ gān hé. shè yù kàng hàn, hé quán kě yǐn? yǐn quán yì nán shì yě. yuán rén kāi jùn cǐ hé, shǐ chén wèi qí láo fèi bù zī, zhōng wú chéng gōng, zú wèi qián jiàn." xún àn yù shǐ shāng wèi zhèng yì yán:" tiāo fēn shuǐ lǐng xià, fāng guǎng shí zhàng, yòng fū qiān míng. cái xià shù chǐ wèi náo shí jù shí, yòu xià jiē shā, yòu xià jǐn hēi shā, yòu xià shuǐ quán yǒng chū, fǔ tiāo jí yū, zhǐ shēn zhàng èr chǐ. bì yù tōng hǎi xíng zhōu, gèng xū tiāo shēn yī zhàng. suī èr bǎi yú wàn, wèi zú le cǐ." jǐ shì zhōng wáng dào chéng yì lùn qí shī. gōng bù shàng shū guō cháo bīn fù qǐng tíng bà. suì zhào yīng jié shì hái shuō, bà qí yì. sì shì zhōng shū chéng shǒu xùn, yù shǐ gāo jǔ yán sī zhōng, shàng shū yáng yī kuí xiāng jì yì jí zhī, jiē bù guǒ xíng.
山东巡抚李世达上言:“南海麻湾以北,应节谓沙积难除,徙古路沟十三里以避之。又虑南接鸭绿港,东连龙家屯,沙积甚高,渠口一开,沙随潮入,故复有建闸障沙之议。臣以为闸闭则潮安从入?闸启则沙又安从障也?北海仓口以南至新河闸,大率沙淤潮浅。应节挑东岸二里,仅去沙二尺,大潮一来,沙壅如故,故复有筑堤约水障沙之议。臣以为障两岸之沙则可耳,若潮自中流冲激,安能障也?分水岭高峻,一工止二十丈,而费千五百金。下多碙〈石句〉石,掣水甚难。故复有改挑王家丘之议。臣以为吴家口至亭口高峻者共五十里,大概多碙〈石句〉石,费当若何?而舍此则又无河可行也。夫潮信有常,大潮稍远,亦止及陈村闸、杨家圈,不能更进。况日止二潮乎?此潮水之难恃也。河道纡曲二百里,张鲁、白、胶三水微细,都泊行潦,业已干涸。设遇亢旱,何泉可引?引泉亦难恃也。元人开浚此河,史臣谓其劳费不赀,终无成功,足为前鉴。”巡按御史商为正亦言:“挑分水岭下,方广十丈,用夫千名。才下数尺为碙〈石句〉石,又下皆沙,又下尽黑沙,又下水泉涌出,甫挑即淤,止深丈二尺。必欲通海行舟,更须挑深一丈。虽二百馀万,未足了此。”给事中王道成亦论其失。工部尚书郭朝宾覆请停罢。遂召应节、栻还说,罢其役。嗣是中书程守训,御史高举、颜思忠,尚书杨一魁相继议及之,皆不果行。
chóng zhēn shí sì nián, shān dōng xún fǔ céng yīng hù bù zhǔ shì xíng guó xǐ fù shēn wáng xiàn liú yīng jié zhī shuō. gěi nèi tǎng shí wàn jīn, gōng wèi jǔ, yīng qù guān. shí liù nián xià, shàng shū ní yuán lù qǐng jié zì liáng yóu jiāo lái hé zhuǎn xiǎng, zì jiāo hé kǒu yòng xiǎo chuán dǐ fēn shuǐ lǐng, chē pán lǐng jí sì shí lǐ dá yú lái hé, fù yòng xiǎo chuán chū hǎi, kě wú dǎo jiāo piào sǔn zhī huàn. shān dōng fù zǒng bīng huáng yīn ēn xiàn yì lüè tóng. jiē wèi jí xíng.
崇祯十四年,山东巡抚曾樱、户部主事邢国玺复申王献、刘应节之说。给内帑十万金,工未举,樱去官。十六年夏,尚书倪元璐请截渍粮由胶莱河转饷,自胶河口用小船抵分水岭,车盘岭脊四十里达於莱河,复用小船出海,可无岛礁漂损之患。山东副总兵黄荫恩献议略同。皆未及行。